Tíminn - 19.05.1928, Blaðsíða 2

90
TlMINN
Ritstjóra Tímans
er nú að hitta á Laugavegi 44,
kl. 10—12 f. h. — Sími 2219.
Telur R. P. að Irigibjörg H.
Bjamason hafi gersamlega brugð-
ist áhugamálum kvenna og nefnir
ýms dæmi máli sínu til sönnunar,
svo sem afstöðu I. H. B. til Stað-
arfellsskólans, Blönduóssskólans
og húsmæðrafræðslu á Austur
landi, þar sem hún hefir beinlínis
sýnt sig andvíga aukinni mentun
kvenna úti um land, en hinsvegar
eingöngu barist fyrir að hlynna
að sínum eigin skóla í Rvík.
Greinarhöf. spáir því, að þing-
saga I. H. B. muni hafa þau á-
hrif, að konur eignist ekki full-
trúa á þingi aftur fyrst um sinn.
Tíminn er frúnni sammála um,
að kosning I. H. B. hafi verið hið
mesta óhappaverk, Ekki verður
heldur annað séð en konur og
karlar ættu að geta átt sameigin-
leg áhugamál í löggjafarefnum.
Þetta mun nú mikill meirihluti
kvenna hafa látið sér skiljast,
eins og glögt mátti sjá af land-
kjörinu 1926.
Nemendaf jöldi í Mentaskólanum.
Ritfífl Mbl. eru með mikinn
bæxlagang út af því að kenslu-
málaráðherrann hefir skipað svo
fyrir, að ekki yrðu teknir fleiri
nemendur en 25 inn í 1. bekk
mentaskólans hér, á þessu vori.
Kennarar skólans hafa undanfar-
in ár kvartað mjög undan hús-
næðisvandræðunum í skólanum og
óþægilega mikilli aðsókn En hing-
að til hefir verið daufheyrst við
kvörtunum þeirra, enda var skiln-
ingur íhaldsstjórnarinnar á
mentamálum af mjög skomum
skamti. Mbl. gefur í skyn, að með
ráðstöfun stjórnarinnar, sé Reyk-
víkingum meinað að njóta aiþýðu-
fræðslu. Þetta er rangt, eins og
hver getur séð, sem kynnir sér
löggjöf þingsins um ungmenna-
skóla Reykjavíkur. Sannleikurinn
er sá að stjórn og þing hefir
einmitt gert sitt ítrasta til að sjá
unglingum í höfuðstaðnum fyrir
almennri mentun á þann hátt, að
ekki yrði ríkinu ofviða. — Ann-
ars er það mjög vel viðeigandi
af Mbl.-ritstjórunum og þeim
fyllilega samboðið, að halda uppi
vöm fyrir fatasnagana í kenslu-
stofum mentaskólans.
Er skömm að tala við verkamenn?
Mbl. er stórhneykslað yfir því
að dómsmálaráðherrann skuli
hafa átt tal við nokkra verka-
menn í Vestmannaeyjum, er hann
kom þangað á leiðinni til útlanda
um daginn. Undarlegur er hugs-
unarháttur þeirra Mbl.-ritstjór-
anna. Hingað til hefir það verið
álitið að ráðhermm væri heimilt
að tala við þá menn, er þeir vildu.
Og Jónas Jónsson dómsmálráð-
herra telur enga vanvirðu í því
að tala við alþýðumenn. En hitt
er vafalaust að Mbl.-ritstjóramir
mundu ekki hafa séð ástæðu til
að tala við alþýðumenn, ef þeir
hefðu komið til Vestmannaeyja.
Þeir mundu hafa heimsótt ein-
hverja „fína“ menn þar, sem
þeim hefði fundist vera „félags-
skapur við sitt hæfi“. — Það er
vel að hinn sanni hugur þessa
braskarablaðs til vinnandi stétt-
anna í landinu komi einstaka
sinnum fram gegnum blæju
smjaðurs og hræsni. *
Risnuféð enn.
Morgunblaðið ætti að sjá sóma
sinn í því að hætta að minnast á
risnufé forsætisráðherrans. Að
öðrum kosti stendur því næst að
snúa vopnum sínum gegn þeim
thaldsmönnum í þinginu, sem
mótmælalaust samþyktu þessa
fjárveitingu. Dragi Mbl. ekki
saman seglin, skal atkvæða-
greiðslan verða birt því til sönn-
unar, að hér er farið með rétt
mál. En Mbl.-mennimir hefðu
gott af því að lesa landsreikning-
inn 1926, því að þar kennir
margra grasa frá dögum fyrver-
andi stjómar. Þar stendur m. a.
skýrum stöfum, að íhaldsstjómin
varði í heimildarleysi 1500 kr.
fyrir vín handa sjálfri sér. Hví
dirfast slíkir menn að tala um
eyðslu?
Vindlingarnir í Vestm.eyjum.
Þeir fara að verða frægir,
vindlingamir sælu úr Vestmanna-
eyjum, sem Tíminn gat um í vet-
ur. 1 Mbl. á sunnudaginn var
birtist grein um þá eftir einhvem
kaupsýslumann, sem væntanlega
er þó ekki sjálfur viðtakandi
hinnar margumtöluðu sendingar.
Greinarhöf. þessi virðist hafa
ríkari skáldskaparhneigð en al-
gengt er um menn í hans stétt,
og kveður svo mjög að henni, að
meirihluti þess, sem hann hefir
eftir Tímanum, innan tilvitnunar-
merkja, hefir aldrei 1 blaðinu
staðið. Aðalefni greinarinnar er
að telja mönnum trú um, að fjár-
málaráðuneytið hafi fyrirskipað
nýjan skilning á ákvæðunum um
toll af vindlingum, sem muni
skaða ríkissjóð um 100 þús. kr.
á ári. Það skal nú tekið fram, til
að koma í veg fyrir allan mis-
skilning, að vindlingamir vom i
litlum blikkdósum, þ. e. a. s. sölu-
umbúðum úr blikki. Það sem
kaupsýslumaðurinn fór fram á,
var því ekki einungis að láta taka
toll af þeim í söluumbúðum,
heldur að fá að skifta um sölu-
umbúðir. Þegar þetta er aðgætt,
sést, að höf. sannar einmitt alt
annað en hann ætlaði að sanna,
því að væri á annað borð leyft
að skifta um söluumbúðir, gætu
kaupmenn fundið upp á að taka
vindlingana úr pappaumbúðunum
og setja þær t. d. í bréfumbúðir.
Hér í Rvík er mjög lítið af vind-
lingum flutt inn í blikkumbúð-
um, og stafar það vafalaust af
því, að kaupmenn vita, að toll
þarf að greiða af þeim samkv.
lögum, og hann er hærri en af
öðrum umbúðum. — Nart grein-
arhöf. í Jónas Jónsson dóms-
málaráðherra, sem engin afskifti
hefir haft af þessu máli, verður
að skoða sem eðlilega geðvonsku
þess manns, sem tekið hefir að
sér að verja ljótan málstað.
ómerkingar.
Árum saman hafa íhaldsmenn
í Rvík og sveinar þeirra úti um
land unnið að því, að dreifa út
níði um Framsóknarflokkinn og
forystumenn hans. Við þessa iðju
hafa þeir beitt meiri ósannsögli
en annarsstaðar mun þekkjast í
siðuðum heimi. Með fullkomnu
blygðunai-leysi hefir Mbl. og þess
aumustu fylgifiskar leyft sér að
bera það fram, að foringjar
Framsóknarflokksins væm bylt-
ingamenn, sem virtu eignarrétt
manna og öryggi að engu. —
Aldrei hefir blaðið þreyst á að
sýna þjóðinni fram á hvílíkur
voði vofði yfir henni, ef slíkir
menn færu með völd í landinu.
— Nú hefir Framsóknarflokkur-
inn fengið stjómina í sínar hend-
ur. Hversu hafa nú ræst aðvar-
anir Ihaldsmanna, þær er þeir
hrópu í eyru almenningi fyrir
kosningar? Hvar hafa jarðimar
verið teknar af bændum, eins og
Mbl. sagði að verða mundi? —
Nú ber Mbl. hlutskifti ómerkings-
ins, þegjandi fyrirlitning alþjóðar.
Bændaveiðar Morgunblaðsins.
Mbl. er sífelt á bændaveiðum
Samvinnuskólinn
1928—29
Skólatíminn 7 mánuðir frá 1. okt. til aprílloku. — Kenslugreinar:
Samvinnusaga, félagsfræði, hagfræði, verslunarsaga, verslunarlöggjöf,
verslunarlandafræði, bókfærsla, reikningur, verslunarreikningur, skrift,
vélritun, íslenska, danska, enska og fyrir þá sem þess ósku sérstak-
lega byrjunarkensla í þýsku og frönsku.
Rannveig Þorsteinsdóttir, Sambandshúsinu tekur á móti umsóknum
og svarar fyrirspurnum skólanum viðvikjandi.
fyrir Ihaldsflokkinn. I grein, sem
nefnist „Hvað skilur“, er það
talin algild sönnun fyrir bænda-
og landbúnaðarást flokksins, að
bændumir Jón á Reynistað og
Pétur Ottesen séu þingmenn
hans. Lofar blaðið þá mjög fyrir
gáfur og mannkosti og segir að
naumast „þori nokkur að halda
fram, að þessir bændur fylgi
flokki, sem þeir viti að sé óvin-
ur stéttar þeirra“. En því nefnir
blaðið ekki Hákon og Einar á
Geldingalæk? Em þessir tveir
dánumenn ekki nógu fínir til að
skreyta með Ihaldsflokkinn í aug-
um bænda? Mun mörgum finnast
þetta illmannleg lítilsvirðing við
þá Hákon og Einar og ómakleg í
alla staði, því þó að þeir kunni að
vera eitthvað lítilsháttar miður
gefnir en Pétur og Jón, bá hafa
þeir einmitt í því nokkra afsök-
un fyrir fylgi sitt við íhaldið. Og
atkvæði þeirra Einars og Hákon-
ar hafa verið jafn þung á metun-
um og gagnleg forkólfum Ihalds-
flokksins eins og atkvæði Jóns og
Péturs. — Annað og meira hafa
svo þessar villuráfandi sálir ekki
gert á þingi, en að greiða atkvæði
eftir skipun húsbænda sina og
þurfti JMorgunbl. þess vegna ekki
að gera upp á mili þeirra. — I
sömu grein kennir Mbl. Tímanum
um að hafa felt þá frá þing-
mensku Þórarinn og Guðjón. Rétt
er það að Tíminn hefir að sjálf-
sögðu átt sinn þátt í því, að þess-
ir menn náðu ekki kjöri í bænda-
kjördæmum, þó að það hafi ver-
ið með nokkuð öðrum hætti en
Mbl. skýrir frá, því fyrsta og
helsta ástæðan til þess, að þeir
náðu ekki kosningu, var fylgi
þeirra við íhaldsflokkinn. Ætti
Mbl. að geta skilist, — þó gáfna-
far ritstjóranna virðist æði þung-
lamalegt, — að úr því þessir
tveir hæfileikamenn náðu ékki
kosningu í eindregnum bænda-
kjördæmum, þá muni fylgi I-
haldsflokksins hjá bændum vera
nauðalítið. *
■■■■■■
Tófuyrðlinga
kaupir hflMta vwffi JmL
refamktarfj tlaglð*' hJ.
K. SttfÉnaMB, Lftagarr. 10.
SK-mt ICgl
-
HEREÚLES
sláttuvélarnar
og rakstrarvólarnar
eru komnar
Morgunblaðsáveitan
Áveitufræðingur Mbl. opnar venju-
lega flóðgáttirnar á hverjum sunnu-
aegi til að dreypa á hið pólitíska
góðgresi íhaldsflokksins!
Um síðustu helgi varpaði hann að
mér nokkrum hnausum úr stíflunni,
og báru handtökin þess merki, að
maðurinn er vanur moldarverkinu.
Sé sjón V. St. ekki jafn illa farið
og heyrn hans var i sölum Alþingis
í vetur, vildi eg mælast til þess, að
hann reyndi að fara rétt með þau
orð, er hann tilfærir eftir mér, og
eignaði mér ekki ummæli, sem eg
hefi áldrei haft.
það er hugsmíð V. St., að eg hafi
kent Mbl. um, að Jón þorláksson
kynni ekki margföldunartöfluna. Eg
býst satt að segja við, að hann
kunni hapa á við V. St. Aldrei hefi
»Árásírnar á
krístíndóminn«
Erindi flutt á trúmála-
íundi á Blönduósi 7. mars
1928 og i Rvík 22. apríi s. á.,
eftir Eggert Levy frá Ósum.
Ýmsir munu minnast þess, að
út kom í fyrra vetur ritlingur,
sem hét „Dæmalaus kirkja“ og
frægur varð fyrir það hversu
hann var dæmalaust góð spegil-
mynd af hógværð, prúðmensku,
röksemdafræslum og yfirleitt
hugsunarhætti „rétt-trúaðra“
manna. Höfundurinn var Sig-
mundur Sveinsson, dyravörður í
Barnaskóla Reykjavíkur. Virtist
hann telja Big „trúaðan" mann.
Ekki vissu menn til að hann
hefði guðfræðimentun hlotið —
enda telja slíkir menn enga þörf
á því, til þess að geta dæmt um
trúar-skoðanir. Þeir dæma „út
frá trúnni“ og verður „trú“ og
„guðfræði“ altaf að einu og sama
hugtaki í höfði þeirra.
Nú hefir annar „trúvarnarmað-
ur“ ráðist fram á orustuvöll guð-
fræðinnar,sem stríðshetja kristin-
dómsins og slagar hann talsvert
upp eftir Sigmundi, enda þótt ritl-
ingur hans sé þó sýnu lakari að
allri þekkingu og röksemdafærsl-
um. Þó að höf. gangi fram með
páfavaldi og dæmi villu ýmsar
trúarkenningar, sem honum geðj-
-ast ekki að, þá er ekki deilandi
við hann sjálfs hans vegna, af því
að litlar líkur virðast til þess að
| hann tilheyri þeirri tegund
manna, sem enn telur sér vera
| áfátt í dómum og þekkingu. Ekki
svarar það heldur fyrirhöfn, að
bera hönd fyrir höfuð þeirra
manna, sem höf dæmir að verá
i heimska, blygðunarlausa, guð-
lastara, sjálfbyrginga, falsara
; gegn betri vitund, vantrúarmenn
I o. s. frv. af því að þeir hafa öðru-
! vísi trúarskoðanir en hann. Slík-
j ir dómar eru aðeins þýðingarlaus
| lýsingarorð um einstaka menn og
I það skiftir ekki miklu máli í bú-
| skap tilveruxmar, hvort þau falla
! á einn veg eða annan. Hefði þó
i verið skynsamlegt af höf. að fara
! að ráðum biblíu sinnar og fela
drotni dóminn um slík efni, því að
vafalaust hefir hann engu minni
dómgreind á því en höfundurinn,
enda ætti hann mest til þeirra
saka að svara. Hver maður hefir
og sinn dóm í sjálfum sér og
stendur og fellur eftir öðrum lög-
málum en lýsingarorðum Eggerts
Levy. Hitt skiftir máli, að reynt
! sé að girða fyrir það að örgeðja
■ menn og skammsýnir æsi upp sér
I fávísara fólk með vanþekkingu
sinni og ofstopa. Að vísu er mönn-
um, sem ekki hafa haft aðstöðu
eða tækifæri til að kynna sér
þessi fræði, stór vorkunn þótt
víða kunni að vera áfátt skilningi
þeirra á biblíunni — en þvi merki-
legra er sjálfsálit þeirra, að þeir
skuli hætta sér út ó þann hóla
ís, að fara að deila ó menn með
stórum orðum, sem einhverja sér-
þekkingu hafa hlotið í því efni,
sem um er að ræða. Hr. Eggert
Levy „játar“ það og „fyllilega",
að hann geti ekki „fró eigin
brjósti" lagt mikið til mólanna ef
meta eigi á vísindalegan hátt
gildi guðspjallanna til stuðnings
eða falls trúarkenningu þeirri, er
hann vill halda fram. En ekki er
hlaupið að því að botna í þessari
hógværu jótning hans, því að í
sömu andránni telur híann sig
færan um að meta rökfærslur
vísindamanna, er um mólið hafa
ritað (sbr. bls. 7). Enda sýnir
allur fyrirlesturinn það, að hann
telur sig eigi aðeins bæran dóm-
ara frá fræðilegri hlið, heldur og
yfir hjörtum og nýrum skoðana
andstæðinga sinna.
Krefjast hefði mátt þess af
höf., að hann færi nokkumveginn
rétt með skoðanir þeirra manna,
sem hann deilir á og væri það ekki
nema sjálfsögð kurteisi. Enda
hefði hann þá getað sparað sér
sum ádeiluefnin. En þetta gerir
hann ekki og stafar það vafa-
laust af misskilningi hans og at-
hugaleysi frekar en yfirlögðu ráði.
En slík fljótfærni er einkum víta-
verð af því, að hann notar skoð-
anadeiluna jafnframt til a8 ófell-
ast náunga sína fyrir ýmsa sið-
ferðilega lesti. Aðalhneykslunar-
hella hr. Eggerts Levy og höfuð-
ásakanaefni á hendur þessum
„árósar“ eða niðurrifsmönnum I
guðfræðinni hér, er það, að þeir
neiti „guðdómseðli" Jesú. Eg hygg
nú að ef höfundurinn athugaði dá-
lítið gaumgæfilegar rit þeirra
manna, er hann vitnar til sem
sérstakra villukennenda, þá mætti
hann leita með logandi ljósi og
mundi hann hvergi finna dregið
í efa „guðdómseðli" Jesú. Þeir
hafa hvergi dregið í efa, að Jesús
sé sannarlegur „guðssonur" (sbr.
Strauma, 6. tbl.).Þeir eru aðeins
það minni efnishyggjumenn, en
hr. Eggert Levy og skoðanabræð-
ur hans, að þeir telja hann „guðs-
son“ á andlegan hátt, en ekki lík-
amlegan. Telja þeir það sam-
rímanlegra þeirri hugmynd, að
guð sé andi (sbr. Jóh. 4, 24), held-
ur en skoðunin um líkamlega
bameign guðs, enda eiga þær
sögur margar hliðstæður í goða-
fræðum ýmsra heiðinna þjóða og
væru þá allar þær sögur jafn
trúanlegar.
Munurinn verður þá þessi, að
nýrri guðfræðin telur guðdóms-
eðlið ekkert takmarkað við neinn
sérstakan upprnna eins manns-
líkama, né við það, sem kallað er
„yfirnáttúrlegt", heldur reynir
hún að koma mönnum í skilning
um, að einmitt hið „náttúrlega"
er guðdómlegt. Hún nemur ný
lönd undir „guðríki“ sem áður
voru eigi talin tilheyra því fyrir
oftrú á andskotanum og hans
skylduliði.Hún reynir að vekjatrú
manna á því, að þeir sé allir
guðssynir, enda þótt oft sé í þung-
um álögum óvits og vanþekking-
ar, og leiðir þá kenningu út frá
skoðunum Jesú sjálfs, eins og oss
er frá þeim sagt í nýja testa-
mentinu. Því að það er Jesús frá
Nasaret, sem mesta áherslu hefir
lagt á það, að kenna mönnunum
að nefna gnð eigi aðeins skapara
heldur föður sinn og mennina
nefndi hann guðssyni eigi síður
en sjálfan sig (sbr. Matt. 5, 45;
Lúk. 6, 35). Hann benti mönnun-
um á ómetanlegt gildi mannssál-
arinnar (Mark. 8, 86) og guðdóm-
legt eðli (Jóh. 10, 34, sbr. Sálm.
82, 6) og hvatti þá til að leitast
við að verða fullkomnir eins og
þeirra himneski faðir væri full-
kominn (Matt. 5, 48).
Hér bæri því hr. Eggert Levy
frekar að áfella „nýguðfræðing-
ana“ Pál postula og Jesús Krist
sjálfan fyrir það, að þeir rómuðu
of mjög veldi guðs og teldu of
marga guðs ættar (Post. 17, 18
n.),.of marga „guðs syni“ (Gal.
3, 26), of mikið af guðdómlegu
eðli í heiminum. Og þetta gera
reyndar allir þessir menn óbein-
línis, sem sjálfir þykjast vera
fyrirmyndartrúmenn og takmarka
svo ríki guðs við sig og sína líka,
en halda um leið uppi vegsemd
djöfulsins með þeirri þröngsýni
sinni.
Annars eru röksemdafærslur hr.
Eggerts Levy flestar þannig
vaxnar að ekki kemur til mála að
eyða mörgnm orðum um þær. T.
d. telur hann þann mann, sem