Tíminn - 19.05.1928, Blaðsíða 3

TlfSINN
n
eg heldur „kvartað um“, að greinar
inínar vœru geröar að umtalsefni.
Ætti V. St. að sanna þessar staðhæf-
inga.r sinar eða beiðast afsökunar á
þeim ella. Eg get heldur ekki mun-
að það, að eg hafi nokkumtíma
minst á „yfirskattanefndir" í grein-
um mínum í Tímanum. Var því 6-
þarft að nota það orð sem tilefni til
að bera fram lúalegar og óskiljan-
legar dylgjur um Jónas Jónsson
dómsmálaráðherra.
Eg læt mér í léttu rúmi liggja, þó
að Mbl. bregði mér um æsku. Aldur
verður oft til lítillar fremdar. Eg
þykist vita, að V. St. sé alt að ára-
tug eldri en eg. Á þeim áratug er
hann írægur orðinn um land alt —
að endemum.
V. St. talar með lítilsvirðingu um
„þann skóla“ er eg hafi fengið. þessu
skeyti hlýtur að vera beint að þeim
mönnum, sem eg hefi notið fræðslu
lijá, en það eru kennararnir við
Gagnfræðaskólann á Akureyri og
Mentaskólann og Háskólann hér. En
þó að mentun minni sé ábótavant,
— sem eg veit vel, — er það sjálf-
sagt ekki þeirra sök. Og óneitanlega
er það broslegt, að maður, sem hvar-
vetna er að háði hafður fyrir fárán-
legustu vanþekkingu á islensku máli,
skuli setja sig á háan hest yfir þeim.
a. a.
----«----
Frá útlðndnm.
Japanskur blaðamaður, Araki að
nafni, hefír nýlega farið kríngum
hnöttinn á 33 dögum. Setti hann með
því met i slíkum ferðalögum.
— Forsetaefni Jafnaðarmanna í
Bandaríkjunum heitir Thomas og er
frá New York. Hann var fyrrum
prestur, en tók að gefa sig við
stjórnmálum á stríðsárunum. Um
tíma var hann ritstjóri blaðsins The
World To-Morrow og meðritstjóri
vikuritsins, The Nation. Hann er 44
ára.
— Deilap milli Mussolini og páf-
ans hefir nú fallið niður í bili. Páf-
inn hefir dregið nokkuð úr ummæl-
um sinum um Facista, og Mussolini
hefir í staðinn fengið katólsku kirkj-
unni aftur yfirráðin í skólunum.
— Japanar auka smámsaman her
sinn í Kína, og virðast til alls búnir.
Hafa þeir æskt samþykkis stórveld-
anna tj} að mega taka nokkurt land-
svæði herskildi og halda því fyrst
um. sinn, til að geta gætt öryggis
japanskra borgara í Kina. — Talið
er, að Bandaríkjamenn séu því mót-
fallnir að veita slíkt leyfi.
— Snjóflóð hafa í vor gert stór-
kostlegt tjón í suðurhluta Noregs.
Stór svæði eru hulin is og leir og
fjöldi manna flosnaður upp frá heim-
ilum sínum, á því svæði þar, sem
flóðin hafa fallið.
— Carol prins í Rúmeníu, sem und-
anfarið hefir dvalið í Englandi, hefir
gert mjög ákveðnar tilraunir til að
komast til valda. f Rúmeníu er nú
alt á tjá og tundri og ósamkomulag
um stjórnina. Bændur fara í stórum
flokkum til höfuðborgarinnar til að
heimta kröfum sínum fullnægt. —
Nýlega leigði Carol prins tvær ensk-
ar flugvélar til að fljúga austur til
Riimeníu og varpa niður flugritum
með loforðum prinsins um bætt
stjórnarfar, ef hann kæmist til valda.
En enska stjórnin komst að þessari
ráðagerð og lagði farbann á flugvél-
amar. Og nú hefir hún vísað Carol
úr landi.
— Bela Kun, sem stóð fyrir upp-
reisn Bolsévika í Ungverjalandi fyrir
nokkrum árum, hefir nýlega verið
handtekinn í Vín og er grunaður um
pólitískan undirróður í Dónárlönd-
unum af hálfu Rússa. Hefir hann
ekkert játað fyrir réttinum, og er
af sumum talið vafasamt, að hann
standi i sambandi við Bolsévikann
rússnesku.
— Stórkostleg verkföll standa nú
yfir í Indlandi. í Bengal hafa 20
þús. manna lagt niður vinnu.
— Verðfesting peninga hefir verið
samþykt í Grikklandi.
— Breskur flugmaður flaug nýlega
1000 km. á 1 klukkutíma 58 mín. það
flug er heimsmet.
— 80 þús. fjölskyldur hafa orðið
heimilislausar og 100 menn biðið
bana vegna jarðskjálftanna í Búlg-
aríu.
— Stærstu brú heimsins er nú ver-
ið að byggja í Frakklandi. Hún verð-
ur 1200 metra löng.
----—
Fréttir
Sr. Jakob Kristinsson er settur
skólastjóri á Eiðum,
Konungur og föruneyti hans kom
til Helsingfors á þriðjud. síðastl. Tvö
finsk herskip komu móti konungs-
flotanum, en vígið í Sveaborg heilsaði
gestunum með fallbyssuskotum. Borg-
in var skreytt finskum, dönskum og
íslenskum fánum. Við móttökuna var
„Ó, guð vors lands“ spilað ásamt
danska þjóðsöngnum. — Eins og áður
var um getið hér í blaðinu, var
Tryggvi þórhallsson forsætisráð-
herra með í förinni.
Jón H. porbergssoc bóndi á Bessa
stöðum hefir keypt Laxamýri í Suð-
ur-þingeyjarsýslu og flyst þangað
norður í vor.
Kosninfl prests að Kvennabrekku í
Dölum fór fram 6. þ. m. Var Ólafur
Ólafsson cand. theol. löglega kosinn
með 276 atkv. Sr. Tryggvi Kvaran á
Mælifelli hlaut 66 atkv.
Bæjarstjórakosning fór fram á Ak-
ureyri 16. þ. m. Var Jón Sveinsson
endurkosinn með 804 atkv. Jón
Steingrímsson fékk 393. — 21 seðill
var ógildur.
Elns og aaglýst var í síðasta blaði
hafa Hvítbekkingar, kennarar og
nemendur, ársmót sitt á Hvítárbakka
þ. 23. júní. Verður þar ýmislegt til
skemtunar.
Sýslufnndur Borgflrðlnga, sem
haldinn var á Hvitárvðllum 6.—9. þ.
m., lýsti því yfir sem vilja sínum,
að alþýðuskóli yrði reistur í Reyk-
holti, ef horfið yrði frá Hvítárbakka.
þá samþykti sýslunefndin að verja
1000 kr. til sundlaugar hjá Hrepps-
laug við Andalúlsá og kaupa her-
bergi i Stúdentagarðinum í félagi við
Mýrasýslu.
Finnur Jónsson prófessor hefir nú
látið af kenslu í norr. fræðum við
háskólann í Kaupmannahöfn. Heíir
hann nú gegnt þar störfum í 40 ár.
Síðasta fyrirlestur sinn flutti hann
11. þ. m. Var salurinn fullskipaður
háskólakennurum og stúdentum, er
þangað komu til að heiðra hinn
aldna fræðimann. Nemendur hans
færðu honum að skilnaði silfurbikar
með blómum og próf. Vilhelm Ander-
sen flutti ræðu og þakkaði starf
hans í þágu háskólans og norrænna
málvísinda. — Munu allir einhuga
um að telja Finn prófessor mjög
merkan fræðimann og starfsmann
með afbrigðum.
Látin er hér i bænum 14. þ. m.
frú Kristín Ólafsdóttir frá Kálfsholti,
kona Ásgeirs Ólafsonar frá Lindarbœ
í Rangárvallasýslu, ung kona. Varð
heilablóðfall henni að bana.
Aífa-Javal 18 7 8—1928.
í 50 ár hafa Alfa-Laval skilvindur verið bestu og vönduðustu
skilvindurnar á heimsmarkaðinum.
Al FA-lAVAI ver^8m^íurnar kafa altaf verið á undan öðrum
verksmiðjum með nýungar og endurbætur, enda
hafa Alfa-Laval skilvindurnar hlotið yör 1300 heiðursverðlaun og
fyratu verðlaun auk annara verðlauna.
Heynslan sem fengiu er við smíði á yfir 3,500.000 Aifu-Larai
skllrindum tryggir það að ALFA~ 1AVAL verði framvegis ðllnm
Héðinn Valdemarsson alþm. hefir af
fjármálaráðherra verið skipaður í
yfirskattanefnd i Rvík í stað þórðar
Sveinssonar. Fyrir voru í nefndinni
Björn þórðarson hæstaréttarritari og
Sighvatur Bjarnason bankastjóri.
Dr. Knud Rasmussen hefir nú lokið
háskólafyrirlestrum sínum um lifn-
aðarháttu og menningu Eskimóa.
Flutti hann 5 alls. Aðsókn var mjög
mikil, enda er Knud Rasmussen með
snjöllustu ræðumönnum. Er eigi rúm
hér til að rekja efni fyrirlestranna,
sem mjög var merkilegt. Lýsti ræðu-
maður greinilega guðdómshugmynd-
um Eskimóanna og töfratrú, og er
hvorttveggja mjög einkennilegt. —
Um íslendinga hyggur hann, að þeir
hafi hafst við í Grænlandi fram á 15.
öld, en ætlar að þeim hafi þá mjög
verið aftur farið að líkamlegu at-
gjörvi. Styður hann þá skoðun við
tnenjar, er fundist hafa í kirkjugörð-
um á Grænlandi.
Fimleikaflokkur kvenna lagði af
stað með Gullfossi 15. þ. m. áleiðis
til íþróttamótsins í Calais á Frakk-
landi, er hefst 26. þ. m.
Norrænt stúdentamót verður haldið
í Stokkhólmi og Uppsölum 1.—5.
júní n. k., að tilhlutan sænskra stúd-
enta. Héðan eru famir til þátttöku
kandidatamir þorkell Jóhannesson
skólastjóri og Einar B. Guðmundsson
og stúdentarnir Pétur Benediktsson,
Sigurjón Guðjónsson, Sveinn Ing-
varsson og þorsteinn Stephensen.
Auk þeirra taka nokkrir íslenskir
stúdentar í Kaupmannahöfn þátt í
mótinu.
Fjórir guðfræðingar voru vígðir í
Ðómkirkjunni á sunnudaginn var:
Bjöm Magnússon-- aðstoðarprestur að
Prestsbakka, Eiríkur Brynjólfsson
skipaður prestur að Útskálum, Jón
Pétursson settur prestur að Kálfa-
fellsstað og Sigurður Stefánsson skip-
aður prestur að Möðmvöllum. — Sr.
ððrum skilvinduni fi'emri að gerð og gæðum.
MjéUnrbú og bsenduv, sem vilja eignast vandaðar vélar til mjólk-
urmaöferðar og mjólkurvinslu kaupa hiklaust Alfa-Laval mjaltavélar
skilvindur, strokka, smjörhnoóara og aðrar Alfa-Laval vélar.
Samband ísl. samvinnuféL
Bjami Jónsson lýsti víxlu, en sr. j
Eirikur Brynjólfsson steig í stólinn, j
að víxluathöfniriöi lokinni.
í nýútkomnu Stúdentablaði er m.
a. þýðing á kafla úr Faust, eftir
Magnús Ásgeirsson.
Dansk-islðnska ráðgjafamefndfn
heldur að þessu sinni fund á íslandi
og kemur saman í Rvík í byrjun
júnímánaðar.
Jóhannes Patursson foringi sjálf-
stæðismannanna færeysku, er hér var
á ferð í vetur, hefir ritað grein í
blaðið Tingakros8ur um viðtökumar
hér. Rómar hann mjög þá velvild, |
er hann hafi mætt hér og hvetur !
Færeyinga til að koma vel fram hér
við land og senda böm sín til náms
í íslenskum skólum. — Er vel, ef ís-
lendingum heíir tekist aö láta i ljós
samhug sinn meö nágranna- og bróð-
urþjóðinni færeysku.
.o- --
Nantnir
(Höfundur greinar þesearar er
bamakennari 1 Austur-Skaftafells-
sýslu).
það mun ekki ofmœlt, þó að sagt
væri, að mennimir kynnu, að sumu
leyti, síður listina aö liía en dýrin.
Ekki höfum vór neinar sagnir af
því, að skepnumar venji sig á að
neyta eitraðra nautnalyíja, sem
spilli heilsu þeirra, og stytti þeim
aldur. En þetta gera mennimir, enda
þótt þá skorti ekki þekkingu i þessu
efni.
þeir neyta tóbaks og áfengis af
slíkri græðgi, að sjálfsagt verður
ekki með tölum talið alt það tjón,
sem af því leiðir. það má að vísu
reikna út verðið á þessum vöruteg-
undum, þó að sennilega þurfi menn,
sem vel eru að sér í talnafræði, til
að lesa úr þeim tðlum, þótt ekki sé
nú tekið meira en það, sem jarðar-
búar eyða á þann hátt á einu ári.
En alt, sem mennirnir líða, bæði á
sál og líkama, fyrir ne.yslu þessara
nautnalyfja, eru víst fáir færir um
að reikna.
Sjálfsagt mun reynast erfitt, að
lækna tóbaks- og áfengisástríðuna
hjá hinum eldri mönnum. En það er
grátlegt að sjá saklaus bömin líða
fyrir syndir feðra sinna, eins og á
sér stað hvað þetta snertir. Eg meina
ekki einungis það, að feðumir geta
ekki látið bömum sínum i té það,
sem þau þurfa með, jafnvel ekki
nægilegt fæði, vegna þess, að: þeir
eyða miklu af fé sínu fyrir nautnalyf.
En eg á lika við það, að feðumir
kenna eiginlega bömum sínum að
neyta þessara lyfja, ef ekki beinlinis
þá óbeinlínis. Yngri kynslóðin lærir
það beinlínis af þeirri eldri.
það, sem helst er hægt að gera, til
að ráða einhverja bót á þessu böli
og það, sem helst má búast við, að
beri einhvem árangur, hygg jeg, aö
gengur „til reikningsskapar við
guð almáttugan og „leyfir sér að
deila við guð sinn og herra“, eigi
geta trúað að guð sé til (bls. 5).
Hvað finst hr. Eggert Levy.
Mundi hann fara að deila við ný-
guðfræðingana, ef hann héldi, að
þeir væri ekki til?. Ályktunin er
gróflega skarpskygn og hitt þá
eigi síður að tala um „guðlast“
hjá þeim manni, sem hann er rétt
báinn að komast að þeirri niður-
stöðu um, að ekki trúi á neinn
guð. Það er aftur skiljanlegt,
að höf. skírskotar skoðun sinni
til stuðnings til „örgustu heið-
ingja“ og þýlynds hugsunarhátt-
ar þeirra gagnvart „ímynduðum
og vanmáttugum guðum“. Því að
einmitt úr heiðinni bemsku
mannkyrisins er mönnum runninn
þessi sífeldi ótti og vesældardóm-
ur hugsunarháttarins. Það er
erfðasyndin, sem þeir menn rog-
ast með á bakinu, sem hyggja
það guði þóknanlegast, að skríða
svo lengi á fjórum fótum upp að
hásæti hans sem mögulegt er. Ef
hr. Eggert Levy hugsar málið
betur, þá held eg að hann
mundi ef til vill sjá það, að marg-
ir deila á guð sinn og herra á
verri hátt en það, að dirfast að
nota skynsemi sína, þegar því er
að skifta. Það getur verið alvar-
legra að grafa pund sitt í jörðu
af hugleysi og þýlyndi.Eigi er það
nein höfuðsynd, að ganga til
reiknssjcapar við guð sinn, heldur
hlýtur hver skynsemi gædd vera
að gera það fyrr eða síðar. Ef til
vill rekur hr. Eggert Levy minni
til að þetta gerði d. d. Jakob ætt-
faðir ísraelsmanna og endirinn
varð sá,' að guð blessaði hann.
Sama saga er sögð af Job og fleir-
um mestu trúmönnum. Umburðar-
lyndi guðs í trúmálum hygg eg
að ekki sé minna en Eggerts
Levy.
Engan þarf að undra á því þótt
höf. skilji ekki guðssonar hugtak
samstofna guðspjallanna né Páls,
eða skorti þekkingu á sögu
„logos“-hugmyndarinnar í Jó-
hannesarguðspj alli og flaski hvað.
eftir annað á hugtakinu „ein-
getinn sonur“ hjá Jóh.*). Það
væri of langt mál að fara að út-
skýra hér alla Jóhannesar guð-
fræðina fyrir honum. En það er
leiðinlegt, að sjá hr. Eggert Levy
kveða upp ókvæðisdóma um sæmi-
lega klerka, bygða á gersamlegri
fávisku sjálfs hans um þau efni,
sem hann tekur sér til umræðu.
Hann byggir þann dóm sinn um
séra Gunnar Benediktsson, að
hann beri fram villutrúarkenn-
ingu mót betri vitund (bls. 17.),
á því, að í spumingu æðsta prests-
ins (Mark. 14, 61) komi fram full
sönnun þess, að hann hafi átt við
*) Eingetinn sonur þýðir, samkv.
griska textanum, aðeins einkasonur
og á alls ekkert skylt við það, að
Jóh. vilji halda þvi fram að Jesús
hafi aðeins átt eitt jarðneskt for-
.eldri. En á þessu flaska menn iðu
lega af þekkingarleyai.
sérstakan getnað Jesú með spura-
ingu sinni, en eigi konungstign
(þ. e. Messíasartign). Spurning
æðsta prestsins byrjar nú einmitt
þannig: Ertu Kristur (í nýjustu
þýð,: hinn Smurði) — en Kristur
er grísk þýðing á orðinu Messías.
Þannig er beinlínis spurt að því,
sem hr. Eggert Levy telur í van-
þekkingu sinni sannað að ekki sé
spurt um. Sýnir þetta dæmi, hve
fáfræðin getur orðið mönnum
ákaflega hættuleg, þegar þeir fara
að ræða um þau efni, sem þeir
bera ekki skynbragð á. En líkleg-
ast er hr. Eggert Levy einnig
ofurlítil vorkunn í þessu, því að
hann setur sennilega traust sitt
til ritgerðar eftir guðfræðing (S.
Á. Gíslason: „Sonur hins bless-
aða“). Þar er þetta víst þann-
fg skýrt, og það er engin fjar-
stæða af ókunnugum mönnum, að
ímynda sér, að sú ritgerð kynni
að hafa eitthvert vísindalegt gildi.
Furðu spekingsleg er og út-
skýring höf. á orðum Páls í Gal.
4, 4. Hann heldur að „enginn
maður með óbrjálaðri skynsemi“
geti skilið þau á annan veg, en
verið sé sama sem með berum
orðurn að segja að Jesús hafi
engan mannlegan föður átt. (bls.
18—19) Ef þessa væri nú þann-
ig háttað, þá hefði höfundur gert
þá merkilegu uppgötvun í guð-
fræðinni, að svo hefði einnig ver-
ið háttað um Jóhannes skírara
og fjölda marga aðra, því að í
Matt. 11, 11 kemst Jesús sjálfur
þannig að orði, er hann er að
tala um Skírarann: „Eigi hefir
komið fram meðal þeirra, sem af
konum eru fæddir, meiri maður
en Jóhannes". Sannleikurinn er
sá, að orðtækið þýðir alveg öfugt
við það, sem höf. hyggur. „Fædd-
ur af konu“ þýðir aðeins fæddur
á mannlegan hátt og afsannar því
það, sem höf. hyggur að það
sannL Konan var yfirleitt í litl-
um metum með fomþjóðunum og
þótti þess vegna þá ekkert sæmi-
iegra ætterni né nein sérstök upp-
hefð að því að eiga aðeins þær
að foreldri.
Þannig er allur lestur hr. Egg-
erts Levy bygður á grunnfæmi
og misskilningi frá upphafi til
enda. Sálarfræði hans er jafnlé-
leg og guðfræðin. Honum finst því
aðeins mögulegt að taka sér Jes-
úm til fyrirmyndar, að hann hafi
verið af öðru eðli en vór. Gæti
þá hákarlinn tekið sér hunangs-
flugu til fyrirmyndar eða músar-
rindill kolkrabba á sextugu dýpi?
Og þó er eðlismunur þessara
skepna minni en gamla gufræðin
vildi vera láta á guði og manni,
þar sem guð var í hennar augum
alheilagur, en maðurinn gerspilt-
ur. Eimnitt með því að svifta Jesú
hinu mannlega er tekin burt fyrir-
myndin og ekkert sett í staðinn
nema fornheiðin blóðfóraarkenn-
ing. En hitt er engin hæfa að
nýguðfræðin geri Jesú jafnan
hverjum meðalmanni, því að hún
heldur honum einmitt fram sem
hinum fullkomna manni, sem
þannig hljóti að verða mannkyn-
inu hin sannasta ímynd guðs (sbr.
Strauma I., 6. tbl.). Þessvegna er
dæmið með verkstjórann og þjón-
inn (bls. 21) á skökkum stað hjá
höf. og á jafnt við ef Jesús er tal-
inn hinn fullkomni maður, því að
hálf er öld hvar. Ekki ristir held-
ur djúpt sú sálarfræði að menn
hlýði frekar því „leynda" og
„yfiraáttúrlega“ (bls. 21) en sinni
ekki því „mannlega og opinbera".
Hvernig eiga menn yfirleitt að
hlýða því „leynda", þ. e. því sem
menn hvorki skilja eða hafa hug-
mynd um hvað er? Og hverju
sinnir hr. Eggert Levy, ef hann
sinnir ekki því maimlega og opin-
bera? Er raunar ekki alt, sem
mennirnir hugsa og aðhafast,
mannlegt og hlýtur ekki hver
fyrirmynd, sem á annað borð get-
ur gefið hvöt til eftirbreytni, að
verða mannleg um leið? Og hver
sinnir öðru en því sem opinberast
vitund hans á einhvera hátt?
Hr. Eggert Levy hefði haft
gott af að reyna að hugsa ein-
hverja hugsun til enda, áður en
hann fór að hlaupa á önnur lands
hom með vísku sína. Og vel hefði
það verið gert af sóknarpreBti
hans eða einhverjum fallega hugs-
andi manni að tala við hann í
góðu tómi, áður en hann fór að
þykjast nauðsynlegur til að koma
fram opinberlega sem „lærimeist-
ari í Israel".
Benjamín Kristjánaaon.