Tíminn - 23.12.1929, Blaðsíða 1

©jaíbferi
og afgrei6sluma&ur (T i m a n 9 tr
Rannoeig þ or steins6ót!ir,
Samban&stjúsinu, KrpfjaDÍf.
^.fgrriböía
Clman's er i Samban&síjúsinu.
0pin &aglega 9—\2 f. 4.
Simi
XIII. ár.
Reykjavík, 23. desember 1929.
75. blað.

1
§ó£a^x>afnincj
Það er góður háttur, að
m velja afmælisdaga mikil-
> li menna til heitstrenginga
og drengilegra efnda. Vel mætti
17. júní vera slíkur dagur í lífi
íslendinga, síðan Jón Sigurðsson
varp ljóma æfi sinnar inn í sögu
þjóðarinnar og gerði daginn
henni minnisstæðan.
Því aðeins koma verk mikil-
menna að varanlegum notum, að
þau fái hækkað alment gildi
þeirra manna eða þeirra þjóða,
sem njóta verkanna og þess for-
dæmis, sem þau veita. — Verk-
in eru tímabundin afrek þeirrar
orku og þess mikilhæfis, sem í
mönnum býr. En í manngildinu
sjálfu býr hinn gróandi máttur
eilífrar viðleitni, sem rís með
hverri kynsióð.
Jólamjöllin er fallin og breið-
ist eins og blæja hreinleikans
yfir bygðir landsins. Smámsam-
an færist nær sú stund, sem
meðal kristinna þjóða er helguð
meistaranum frá Nazaret og tal-
in afmæli hans.
Enga nauðsyn ber til þess að
)ýsa jólahaldi þjóðarinnar, enda
myndi til þess bresta rúm. Við
vitum, að nálega allir, sem þess
eiga kost, gera jólin fyrst og
fremst að hátíð lífsnautnanna.
Þvi fylgja að vísu miklar öfgar,
því að hver sú nautn, sem öðlast
fullnægingu fyrir tilstuðlan jarð-
neskra og efnislegra úrræða,
dregur dilka á eftir sér: — aukn-
ar nautnakröfur. Og aldrei verð-
ur aðstöðumunur mannanna í
því lífi, sem fávísi þeirra og rang-
sleitni gerir að baráttu, skelfilegri
en á jólunum. Því hærra sem
alda lífsnautnanna rís í glæstum
sölum fjárplógsmanna jarðarinn-
ar, ' því ægilegar láta í eyrum
kvalastunur millj ónanna, sem
farast í óþrifnaðarhverfum stór-
borganna, þar sem mennirnir
hafa búið hver öðrum helvíti á
jörðu.
Hið eina, sem er þó hugnæmt
við jólahald yfirskinskristninnar,
er gleði barnanna, af því að hún
er frjáls og óseyrð af meðvitund
um misrétti, rangsleitni í við-
skiftum manna og sviksemi við
hugsjónir kristindómsins. Fyrir-
heit meistarans: „Leyfið börnun-
um til mín að koma, því að slíkra
er guðsríki“, er enn í fullu gildi
og eigi síst um hver jól. Má
ætla, að hlátrar barnanna og
gleðiblik í augum þeirra, séu
barnavininum mikla þóknanlegri
en allar trúarjátningar og eitt af
því fáa, sem kristnir menn hafa
sér til réttlætingar við hið mikla
lilið hins tilkomanda lífs.
Jólamjöllin sindrar um mána-
bjartar nætur. Ljós himnanna
blikar og brotnar í kristöllum
snjávarins eins og endurskin
gleðitára á döggvotri jörð, af því
að jólahelgin, með gleði barn-
anna, færist nær og nær.
En gleðihátíð barnanna er jafn-
framt mikil alvöruhátíð allra
hugsandi manna, Meistarinn frá
Nazaret feldi lífsspeki og sið-
speki manntelagsins alla í tvær
setningar svohljóðandi: „Það
sem þér viljið að mennimir geri
yður, skuluð þér og þeim gera“.
Sérhver heilskygn maður veit, að
þetta boðoi'ð meistarans er brot-
ið eigi sjaldnar, en nafn hans er
nefnt. Það er brotið í nálega
öllum áttum mannlegrar við-
leitni til sambúðar á jörðu hér.
Enginn hefir átt ríkara erindi
til mannanna en meistarinn frá
Nazaret. Eigi að síður hefir á ná-
lega tveim tugum alda lítið unn-
ist á, um að gera boðorðið mikla
að ráðandi afli í lífi og sambúð
manna og þjóða. Þar ráða enn
mestu hinar frumstæðustu hvat-
ir manna. Og afleiðingai’nar eru
hryllilegar. Meðan matvæii
grotna niður í birgðaskemmum
auðkýfinga, svelta þúsundir
manna til bana. Samkepni er
kjörorð hins svokallaða kristna
heims. Afleiðingin yfirtroðslur,
rangsleitni, þjáningar, örbirgð,
hatur, óþrifnaður, glæpir og
styrjaldir. Og helgislepja kristin-
dómshræsninnar er breidd, eins
og voðfeld blæja yfir allar ófarir
hinna kristnu hugsjóna, Sjálfum
guðspjöllunum er breytt í her-
predikanir á styrj aldartímum og
kirkjurnar duna af eggjunarorð-
um herklerka, þegar yfirgangs-
mönnum þykir bera nauðsyn til
að senda hersveitir þjóðanna
fram fyrir fallbyssukjafta hinna
„kristnu" bræðra handan við
landamærin.
Afmæiishátíð meistarans nálg-
ast! Hún á að verða hugsandi
mannvinum dagur heitstrenginga
og drengilegra efnda. Kröfur
hans eru strangar og ófrávíkjan-
legar. Þær heimta þjóðnýtileg
störf í þágu kristilegra réttlætis-
hugsjóna. Þær heimta að við reis-
um fullar skorður gegn yfitroðsl-
um og rangsleitni i mannfélags-
málum. Þær heimta endurlausn
mannkynsins, þegar hér á jörð,
fyrir tilverknað mannfélagsins
sjálfs, ekki með innihaldslausu
orðagjálfri um endurlausn á himn-
um, heldur með slitalausum um-
bótastörfum í uppeldismálum, fé-
lagsmenningu og löggjöf siðaðra
þjóða. Ekkert er. viðbjóðslegra
en kristindómshræsni þeirra
manna, sem brjóta gegn öllum^
kröfum meistarans um mildi og
réttlæti og eru með öllu hirðu-
lausir um ófarnað mikils hluta
mannkynsins, ef bölið nær aðeins
ekki til þeirra sjálfra.
Dagur heitstrenganna er fram-
undan. Hann kemur með gleði til
barnanna og- til þeirra, sem
kunna að vera sér þess meðvit-
andi, að þeir hafi ekki brugðist
viðleitninni til fylsta réttlætis og
æðstu lífsgöfgi. En hann kemur
með sjálft málefni Krists að
mestu óleyst í lífi manna, hugsun
þeirra og breytni. Hann kemur
með fulla kröfu, um að stíga á
stokk og strengja þess heit, að
gerast liðsmenn kristindómsins,
ekki , með venjulegu tómahljóði
kristindómsfleipursins, heldur
með ákvörðunum og athöfnum;
ekki með byltingakendum hróp-
yrðum, heldur með hófsamlegu
en slitalausu starfi á vegum
mannbóta og þjóðbótamála í all-
ar áttir, svo að okkar fagra jörð
verði, er stundir líða fram, ekki
heimkynni böls og mannhaturs,
heldur farsældarbústaðar sann-
kristinna manna.
Þegar eg var fimm ára gömul,
varð eg fyrir mikilli sorg. Svo
mikil varð hún, að eg held, að eg
hafi ekki orðið fyrir annari
meiri síðan.
Þá dó amma mín. Alt til
þeirrar stundar hafði hún setið
á hverjum degi á hvílubekknum
í horninu í herberginu sínu og
sagt sögur.
Mér stendur það svo fyrir hug-
skotssjónum, að anuna sæti og
segði sögur í sífellu frá morgni
til kvölds, og að við börnin sæt-
um grafkyr við hliðina á henni
og hlustuðum á. Það var indæl
ævi. Engin börn í víðri. veröld
áttu eins gott og við.
Það er ekki margt, sem eg man
um ömmu mína. Eg man eftir að
Iiún hafði fallegt snjóhvítt hár,
að hún gekk fjarska lotin og að
hún sat altaf og var að prjóna
sokk.
Eg man líka, að oft og tíðum
þegar hún var búin með ein-
hverja söguna, lagði hún hönd-
ina á kollinn á mér og sagði:
,,0g þetta altsaman er jafnsatt
og eg sé þig og þú sérð mig“.
Svo man eg líka, að hún gat
sungið kvæði, en það gerði hún
ekki nema einstöku sinnum. Eitt
af kvæðunum hennar var um
riddara og hafmeyju, og það
hafði viðlag, sem var svona:
„Blæs nú kalt, blæs nú kalt yfir
sæ“.
Og loks man eg eftir stuttri
bæn, sem hún kendi mér og er-
indi úr sálmi.
Endurminningin um allar sög-
umar, sem hún sagði mér, er nú
fjarska máð og óljós. Það er að-
eins ein sagan, sem eg- man svo
glögt, að eg get sagt hana aftur.
Það er smásaga um fæðingu Jesú.
Þetta er nú hér um bil alt sem
eg man um ömmu mína, þegar eg
sleppi því, sem eg man best, en
það er, hve sárt eg salmaði
hennar, þegar hún var farin. Eg
man eftir þeim moi'gni, þegar
hvílubekkurinn í horninu stóð
auður og þegar ekki var hægt að
gera sér ljóst, hvernig stundir
dagsins færu að líða. Því man eg
eftir. Því gleymi eg aldrei.
Og eg man eftir því, að farið
var með okkur börnin til að kyssa
á hönd hinnar framliðnu. Og
okkur stóð stuggur af að gera
það, en þá var það einhver, sem
sagði, að þetta væri í síðasta
skifti, sem við gætum þakkað
öramu fyrir alla þá gleði, sem
hún hefði veitt okkur.
Og eg man, að ölium sögunum
og kvæðunum var ekið í burtu af
bænum í langri, svartri kistu, og
að þau komu aldrei til okkar
aftur.
Eg man, að eitthvað af lífinu
var horfið á burt. Það var eins
og hurðu að víðlendum, yndis-
legum töfraheimi, þar sem okkur
hafði verið heimilt að ganga út
og inn, hefði verið skelt í lás.
Og eg man eftir þvl, að við
börnin lærðum smátt og smátt
að leika okkur að brúðum og
gullurn, eins og önnur börn, og að
þá gat virst svo sem við söknuð-
um ömmu okkar ekki lengur,
eða myndum ekki lengur eftir
henni.
En enn í dag, fjörutíu árum
seinna, þegar eg er að safna sam-
an þeim helgisögnum um Krist,
sem eg heyrði í Austurlöndum,
þá rifjast upp fyrir mér smá-
sagan um fæðingu Jesú, sem
amma var vön* að segja okkur.
Og mig langar til að segja hana
einu sinni enn og- láta hana koma
í safni mínu.------—
Það var á jóladaginn, og allir
voru farnir til kirkju nema amma
og eg. Eg held að við höfum ver-
ið tvær einar í öllu húsinu. Við
höfðum ekki fengið að aka með
hinu fólkinu til kirkjunnar, því
að önnur okkar var of gömul
til þess, en hin ekki nógu gmul.
Og okkur tók báðar sárt, að
geta ekki farið líka og heyrt
jólaræðuna og horft á jólaljósin.
En þegar við sátum þarna ein-
ar og yfirgefnar, fór amma að
segja sögu.
„Það var einu sinni maður“,
sagði hún. „sem fór út í kol-
dimma nóttina, til að fá lánaðan
eld. Hann gekk hus frá húsi og
barði á dyr. Hjálpið mér, hjálpið
mér! sagði hann. Konan mín er
nýbúin að eignast barn og eg
þarf að kveikja eld, til að orna
henni 0g iitla barninu.
En það var hánótt og allir
menn sváfu. Enginn svaraði
honum.
Maðurinn gekk lengi, lengi.
Loksins kom hann auga á bjarma
langt í burtu, sem virtist stafa
frá eldi. Hann sneri í þá átt,
og sá, að bjarmann lagði af báli,
sem brann úti á sléttunni. Hópur
af hvítum kindum lá í svefni
kringum eldinn, og gamall fjár-
hirðir sat þar og gætti hjarðar-
innar.
Þegar maðurinn, sem vildi fá
eld lánaðan, kom að kindunum,
sá hann, að þrír stórir hundar
lágu sofandi við fætur hjarð-
mannsins. Þeir vöknuðu allir þrír,
þegar hann kom og glentu
upp hvoftana, eins og þeir ætl-
uðu að gelta, en ekkert hljóð
kom út úr þeim. Maðurinn sá, að
hárin risu á þeim, að hvössu
tennurnar þeirra glömpuðu í elds-
bjarmanum, og að þeir réðust á
hann. Hann fann, að einn þeirra
hjó tönnunum í fót hans, annar
í höndina á honum, en sá þriðji
læsti sig í hálsinn á honum. En
skoltarnir og tennurnar, sem
hundarnir ætluðu að bíta með,
vildu ekki hlýðnast þeim, og
manninum varð ekki hið minsta
meint af þessu.
Nú ætlaði maðurinn að halda
lengra áfram til að ná í það, sem
hann var að sækja. En kindurn-
ar lágu svo þétt hver upp að
annari með bak við bak, að hann
komst ekki leiðar sinnar. Þá steig
maðurinn á bökin á kindunum
og gekk eftir þeim að eldinum.
Og ekki ein einasta skepna vakn-
aði né hreyfði sig“.
Hingað var amma komin, án
þess að vera trufluð, þegar eg
gat ekki lengur á mér setið og
greip fram í fyrir henni:
„Hversvegna hreyfðu þær sig
ekki, amma?“ ,,Það skaltu fá að
vita bráðum“, sagði amma og
hélt áfram sögunni.
„Þegar maðurinn var kominn
nærri því alveg að eldinum, leit
fjárhirðirinn upp. Hann var gam-
all og önuglyndur maður, óvin-
gjarnlegur og harður við alla.
Og þegar ha-nn sá ókunna mann-
inn nálgast, greip hann langan,
hvassan broddstaf, sem hann
hafði sér til stuðnings og skaut
honum að manninum. Og brodd-
stafurinn þaut hvínandi beint á
móti manninum, en áður en að
hann hæfði, flaug hann til hliðar
og brunaði framhjá honum langt
út á sléttuna".
Þegar sögunni var hingað kom-
ið hjá ömmu, greip eg fram í
aftur: „Amma. af hverju vildi
stafurinn ekki berja manninn?“
En amma svaraði samt ekki,
heldur hélt áfram sögunni.
„Nú kom maðurinn til hirðis-
ins og sagði: Æ, hjálpaðu mér
og lofaðu mér að fá svolítinn éld
hjá þér. Konan mín er nýbúin að
eignast barn og eg þarf að fá
eld til að orna henni og litla
barninu.
Fjárhirðirinn hefði helst viljað
neita honum, en þegar hann
mintist þess, að hundamir höfðu
ekki getað gert manninum neitt
mein, að kindurnar höfðu ekki
stygst við komu hans og að
broddstafurinn hafði ekki viljað
hæfa hann, þá setti að honum
kynlegan ótta, og hann þorði
ekki að synja manninum um það
sem hann bað um.
— Taktu eins mikið og þú
þarft, sagði hann við manninn.
En eldurinn var næstum kuln-
aður. Það var ekki eitt einasta
sprek eftir, heldur aðeins heil
hrúga af glóðum, og ókunni mað-
urinn hafði hvorki eldbera né
skóflu, sem hann gæti haft undir
glóandi kolin.
Þegar fjárhirðirinn sá þetta,
endurtók hann: Taktu eins mikið
og þú þarft, því að hann hlakk-
aði yfir því, að maðurinn gæti
samt engan eld fengið sér.
En maðurinn laut niður, tíndi
kolaglæðurnar upp úr öskunni
með berum höndum, og lagði þær
i kápu sína. Og glæðurnar brendu
hann ekki á höndunum, þegar
hann snerti á þeim, og kápan
hans sviðnaði ekki heldur undan
þeim, þegar hann bar þær burt,
eins og þær væru hnetur eða epli.
En þegar hér var komið,
greip eg fram í fyrir ömmu
minni í þriðja sinn: „Amma, af
hverju vildu glæðurnar ekki
brenna manninn?“
„Það skalt þú bráðum fá að
heyra“, sagði amma, og svo hélt
hún áfram sögunni.
Þegar þessi fjárhirðir, sem
var svona vondur maður og illa
skapi farinn, sá þetta alt, spurði
hann sjálfan sig undrandi:
Ilvaða nótt er þetta, þegar hund-
arnir bíta ekki, kindurnar styggj-
ast ekki, spjótið drepur ekki og
eldurinn brennir ekki? Hann kall-
aði ókunna manninn til sín aftur
og sagði við hann: Hvaða nótt
er þetta? Og hvernig stendur á
því, að allir hlutir sýna þér misk-
unnsemi ?
Þá svaraði maðurinn: Eg get
ekki sagt þér það, úr því að þú
sérð það ekki sjálfur. Og hann
vildi flýta sér á burt, til að veita
konu sinni og barni yl sem allra
fyrst.
En hirðirinn sagði við sjálfan
sig, að hann skyldi ekki missa
sjónar af þessum manni fyr en