Tíminn - 23.12.1929, Blaðsíða 3

TlMINN
268
frambúðar. Ank þess lá skólinn
illa við samgöngum, þótt hann
væri í miðju héraði. Neysluvatn
var lélegrt, engin skilyrði til raf-
magns og enn síður hveraorka.
Borgfirðingum og Mýramönnum
var ljóst, að skólann þurfti að
endurbvggja. Síðastliðinn vetur
ákváðu sýslunefndir beggja
sýslna að leggja 30 þús. kr. hvor
í nýjan héraðsskóla, ef hann yrði
reistur í Reykholti, hinum fræga
sögustað. Ungmennafélögin lof-
uðu 20 þús. kr. Með væntanlegu
framlagi úr ríkissjóði hefir
skólanefnd þá yfir að ráða 160
þús. kr.
Á síðasta kjörtímabili (1923—
27) hafði landsstjórnin viljað
pvýða sögustaðinn Reykholt, og
byrjað á endurbótum útihúsa,
fióss og hlöðu. Voru hús þessi
reist á einkar fallegum hól,
sunnan við bæinn í Iteykholti, og
við hliðina á hinni frægu Snorra-
laug. Var bygging þessi fullger
litlu fyrir stjórnarskiftin haust-
ið 1927, og birtist hér mynd af
húsum þessum, tekin eftir Mbl.
En þegar kom til að reisa hinn
nýja og vænlega skóla í Reyk-
holti, komst byggingamefndin og
iandsstjóm að þeirri niðurstöðu,
að langfegurst hússtæði væri á
hól þeim sem hin umræddu pen-
ingshús höfðu verið reist á. Var
það því hægara, þar sem með
lagi mátti nota alla múrveggi úr
peningshúsunum í nýju bygging-
menn væm fjötraðir af hleypi-
dómum, að það væri betra að
hafa aðeins tvo eða þrjá sem
skildu, hvað um væri að vera og
létu það sjást í lífi sínu. Ræða
sú er Krishnamurti hélt er hann
uppleysti félagið, er nú komin út
á íslensku, er hún eftirfektarverð
mjög. Krishnamurti heldur þó
áfram fræðslustarfi sínu, þó
Stjömufélagið sé ekki lengur til;
hann. ferðast árlega á milli Asíu,
Ameríku og Evrópu og heldur al-
heimsfundi, þar sem menn safn-
ast að hvaðanæfa til þess að
hlusta á hann. Hér í Evrópu
verður næsti fundur í ágúst í
sumar og verður hann haldinn í
Ommen á Hollandi. Ennfremur
eru bækur og rit Krishnamm’tis
gefin út af sérstöku útgáfufélagi.
Hefir það útibu í flestum löndum,
sem annast um þýðingar og út-
gáfur á ritum hans.
En hver er þá sú aðalkrafa,
sem Krishnamurti, að því er séð
verður af kenningu hans, sýnist
gera til mannanna, ef þeir vilja
hlíta leiðsögn hans og ráðum.
Ilún er sú, að þeir „leysi líf af
öllum vana viðjum“ og séu „sjálf-
ir ljós og lampi eigin fóta“, í
stað þess að lúta sífeldlega göml-
um erfðavenjum og tískufyrir-
skipunum í andlegum og verald-
legum efnum.
Það hefir verið sagt, að aðal-
erindi Knsts í heiminn hafi verið
að kenna mönnunum að meta
gildi einstaklingsins; haan lrafi
itna. með þeirri breytingu einni
að setja á noklcra glugga, og
hækka veggina. Var þá samið við
prestinn á staðnum, að kaupa af
honum við eftir matsverði, stein-
hús, er hann hafði fyrir nokkru
reist bak við bæinn, en sem fyrv.
landsstjórn þótti ekki nógu prýði-
legt fyrir búpeninginn í Revk-
holti. Var nú í sumar gert úr
þessu húsi áburðarhús og fjós,
en hlaða gerð við hliðina jafnstór
hinni og þakið af eldri hlöðunni
sett þar á. Er svo ítarlega frá
þessu sagt hér af því að frá viss-
um aðila hefir verið, nokkuð vill-
andi sagt frá þessu byggingar-
máli. Mun það og sannast, að
veldur hver á heldur, því að all-
mikill útlitsmunur mun verða á
Reykholti við það að penings-
húsin hverfa af hæðinni við
Snorralaug, en þangað kemur
aftur skóli fyrir 60—80 menn.
Er þetta því merkilegra, þar sem
gömlu veggirnir verða að fullum
notum í hinni nýju byggingu, að
eins brotin nokkur skörð í suma
veggina fyrir glugga.
Byggingamefnd og landsstjórn
munu vera sammála um aðalatrið-
in í hinu ytra útliti tilvonandi
skólahúss í Reykholti, eins og
það er hér sýnt, frá þeirri hlið
sem veit niður í dalinn, þó að
margt sé enn eftir að ákveða í
hinu innra skipulagi.
Allir þessir skólar, sem hér eru
gerðir að umtalsefni eru nýjung
í þjóðlífi íslendinga. Allir eni
þeir sprotnir af þörf þjóðarinnar,
og bornir uppi af áhuga unga
íólksins í landinu. Allir nota
þeir náttúrugæði, heitt vatn og
gufu, sem verið hefir ónotað í
þúsund ár. Á öllum stöðunum
hafa byggingarmeistararnir leit-
ast við að láta húsin vera í sam-
ræmi við meginlínur í útliti hér-
lagt aðaláhersluna á verðmæti
hverrar einustu mannssálar, áður
var það aðeins heildin, ættir og
þjóðir, sem nokkru máli skiftu.
Ef Krishnamurti ílytur hugsjón-
ir nýrrar óborinnar menningar,
þá sýnist svo sem kjörorð þeirrar
menningar muni verða: „fullkom-
ið frelsi í fullkominni sjálfs-
stjórn". Sumir ætla að kenningar
Krishnamurtis muni í framkvæmd
leiða til óstjórnar, en þeim láist þá
að gæta að því, að Krishnamurti
setur allstaðar innri stjóm í stað
ytri laga og fyrirskipana. Þá
sjálfstjórn segir hann að menn
muni eignast með því að festa
augun á eilífðartakmarkinu og
gera það að marlcmiði sínu, sem
alt annað í lífinu lýtur.
Eg set hjer að endingu nokkr-
ar hendingar úr nýútkomnu
kvæði eftir Krishnamurti. Setur
hann þar sjálfur fram aðalatriði
kenninga sinna.
„Varpaðu af þér öllum guðaflækjum
og átrúnaði allra trúarbragða.
Feldu ekki á þig fjötra helgisiða,
og láttu þig ei letja værðarþrá.
Ver sjálfur ljós. og lampi eigin fóta
svo varpir þú ei skugga aðra á.
I.ífinu öngvir óttafjötrar halda,
ver frjáls, og undur andans
færðu að sjá.
Elskaðu lifið, þá ertu aldrei einn“.
Aðalbjörg Sigui-ðardóttir.
aðsins, þar sem þeir standa. Og
í öllum þessum skólum hefir
verið gerð uppeldismálanýj ung,
sem hefir mikla þýðingu fyrir
þjóðina. Á Laugum hefir verið í
fyrsta sinni i ungmennaskóla hér
á landi komið á tryggu skipu-
lagi um alment fræðanám, og
byrjun á sérnámi. Á Laugarvatni
er nú þegar veitt fullkomnari
íþróttamentun en áður hefir
jækst hér í nokkrum skóla. Og á
Ilvítárbakka hefir verið lagður
grundvöllur að heimilisiðju og
heimilismenningu, sem síðar mun
þykja stórmerkileg.
Samtímis þessum þrem skóla-
hreyfingum, sem hér hefir verið
lýst, hafa Austfirðingar og Vest-
firðingar þokað áfram skólunum
á Eiðum og Ntipi. En með því að
á þeim tveim stöðum vantar þau
sérstöku náttúruskilyrði, sem
valda því að skólar hafa verið eða
verða reistir á Laugum, Laugar-
vatni og Reykholti, verður þróun
þeirra ekki lýst hér að þessu
sinni. J. J.
£)amlbur Tlíébson
og sáiarrannsófntrnar
Skömmu eftir aldamótin síð-
ustu barst hingað til lands hreyf-
ing sú, sem a.f ýmsum er talið
,,mikilvægasta málið í heimi“.
En það voru sálarrannsóknirnar
og tilraunir til sambands við
vitsmunaverur á öðrum tilveru-
stigum.
Frumherjar þessa málefnis hér
á landi voru þeir Einar H. Kvar-
an skáld og Haraldur heitinn Ní-
elsson prófessor. Einars Kvarans
hefir nú nýlega, á sjötugsafmæli
hans, verið minst lofsamlega í
öllum blöðum landsins og yfirlit
gefið um skáldverk hans og önn-
ur störf, meðal annars í þágu
sálarrannsóknanna. Þykir Tíman-
um viðeigandi að minnast sam-
herja Kvarans í þessu máli lítils-
háttar og eigi síður fyrir þá
sök, að síðan hann fór af þessum
heimi, er talið að svo merkilegir
.atburðir hafi gerst í sambandi
við hann, að Tíminn veit eigi að
henna önnur tíðindi merkari, ef
með sannindum eru hermd.
Tilraunir þessar hófust hér á
landi haustið 1904. Var þá stofn-
að félag hér í Reykjavík, sem
nefndist „Tilraunafélag". Til-
raunirnar voru upphaflega af
miklurn vanefnum, aðeins borð-
hreyfiögar og var harla lítið á
þeim að græða, svo að til þess
horfði, að þær myndu falla með
öllu niður. En um sömu mundir
fóru að berast fregnir af því, að
í návist manns eins hér í Reykja-
vík gerðust furðulegar hreyfing-
ar. Maðurinn var Indriði Indriða-
son frá Skarði í Dalasýslu. Tóku
félagsmenn nú að rannsaka þessi
fyrirbæri. Eftir ársæfingar tóku
að gerast stórkostleg fyrirbrigði
og var tilraununum haldið áfram
með þennan miðil með fjöl-
breytilegum og vaxandi árangri
til ársins 1910. En því miður
varð þessum merkilega manni
ekki langra lífdaga auðið. Telja
þeir, er gagnfróðir eru um þessi
efni, að tæplega hafi orðið kunn-
ugt um annan mann í veröldinni,
sem ha'fi verið gæddur fjölbreyti-
legri og furðulegri hæfileikum í
þessa átt, en Indriði Indriðason.
Um árangur þessara tilrauna má
lesa í fyrirlestri E. H. Kv. „Dul-
arfull fyrirbrigði", er hann flutti
í Rvík 5. maí 1906 og sem var
prentaður sama ár.
Haraldur Níelsson tók allan
þennan tíma þátt í tilraununum
með frábærri kostgæfni og al-
uð. Ilann var og jafnan síðan
annar af fremstu mönnum hreyf-
ingarinnar hér á landi. Flutti
hann fjölda marga fyrirlestra um
málið hér heima og erlendis #á
þingum spiritista. Og eftir að
liann hóf predikunarstarfsemi í
fríkirkjunni, varð það þáttur í
liinu frábæra kennimannsstarfi
hans, að blása auknu lífi í kirkju-
kénningarnar við eld hinnar nýju
reynslu og þekkingar. Gat hann
alls ekki liugsað sér, að kirkjan
ætti sér von viðreisnar, ef hún
þverskallaðist eða daufheyrðist
við þessari nýju hreyfingu.
Eins og mönnum er minnis-
stætt féll Haraldur Níelsson frá
með nokkuð sviplegum hætti,
eftir uppskurð á Hafnarfjarðar-
sjúkrahúsi. Margsinnis hafði
hann látið það í ljós í lifanda-
lífi, að sér myndi leika hugur á,
að gera rækilega vart við sig' eft-
ir dauðann og sanna áframhalds-
líf sitt, eí’Tiess yrði kostur. Þykja
nú hafa gerst margir atburðir,
sem bendi á, að honum hafi nú
þegar Iiepnast þessi fyrirætlun
sín.
Eigi verður unt, vegna rúm-
levsis, að greina hér öðru vísi en
lauslega frá nokkrum helstu
dráttum þessara frásagna. Er
þar fyrst til að taka, að dóttir
Haralds Níelssonar, Soffía, og
eiginmáður hennar, Sveinn
Sveinsson framkvæmdastjóri í
Völundi, voru á ferð í Englandi
sumarið 1928. Heimsóttu þau þá
miðil einn eða fleiri i London og
þóttust fá órækar sannanir fyrir
því að Haraldur hefði þar kom-
ist í samband við þau. Meða.1
annars sagði hann þeim frá at-
burði, sem gerðist um þær mund-
ir á heimili einu hér í grend við
Reykjavík, þar sem böm hjón-
anna voru í sumardvöl. Lá nærri
slysi, sem ætla mátti að hefði
getað orðið barni þeima að
grandi. Þegar þau komu heim,
var þeim tjáð frá atburði þess-
um og stóð alt heima sem Har-
aldur sagði þeim um atburðinn.
I Crewe á Englandi er ljós-
myndasmiður, Hope að nafni,
sem er gæddur þeirn hæfileikum,
að á myndaplötur hjá honum
koma myndir af verum, sem ó-
skygnir menn sjá ekki, en mynda-
vélin nemur. Hefir oft við tölcu
slíkra mynda verið beitt þeirri
varkárni að menn hafa sjálfir
lagt til plöturnar, merkt þær eig-
in hendi og sjálfir komið þeim
fyrir í myndavélinni. Þykir með
því girt fyrir, að prettum verði
komið við af hálfu myndasmiðs-
ins. Annars gætu þessi fyrirbæri
tæplega orðið skýrð með neinum
þeim prettaflækjum, sem unt er
að hugsa sér, með því að á ljós-
myndaplöturnar koma þekkjan-
legar myndir manna, kvenna og
barna, sem hafa í lifanda lífi
tæplega farið út fyi’ir sveit sína,
hvað þá land og sem hafa jafn-
vel aldrei látið taka af sér mynd.
Til þess að vera ávalt viðbúinn
að beita prcttum með árangri,
þyrfti ljósmyndasmiðurinn' að
þekkja alla menn, sem koma að-
vífandi hvaðanæva úr fjarlægum
löndum og ekki nóg með það:
— hann þyríti að eiga alveg
þrotlaust safn af myndum ætt-
ingja allra manna, sem til hans
kynnu að leita, hvaðan úr ver-
öldinni sem væri. Slíkar svika-
skýringar leiða út í miklu meiri
hugsanaógöngur en samboðnar
séu heilbrigðri skynsemi.
Þau hjónin Sveinn Sveinsson
og Soffía Ilaraldsdóttir sátu fyr-
ir hjá ljósmyndaranum í Cirewe
og birtist hér myndin.
Á síðastl. sumri
fór frú Aðalbjörg
Sigurðardóttir, ekkja
Haralds, til Ommen
á Iíollandi. í þeirri
för fór hún um Eng-
land og Danmörk og
sótti fundi miðla í
báðum londum. —
Hafði hún lofað
manni sínum því, áð-
ur enn hann andað-
ist, að gefa honum
slíkt færi á að kom-
ast í miðilssamband
og sanna nærveru
sína og framhalds-
líf, ef þess yrði
kostur.
Frú Aðalbjörg fékk
alls 7 einkafundi hjá
5 miðlum í London
síðastl. sumar. Hefir
hún leyft ritstjóra
Tímans að blaða
| í dagbókinni. A óllum fundunum
I verður Haraldur aðalpersónan,
sem gerir vaif við sig og kem-
ur með uirnul af endunninninga-
sönnunum, á öllum fundunum.
Hefir frú Aðalbjörg leyft Tíman-
um að hafa það eftir sér, að
þessar margháttuðu sannanir
hafi ekki einungis fjallað um þá
hluti, sem þeim hjónum var
kunnugt um, heldur einnig um
hluti, sem henni var ókunnugt um,
þegar sannanirnar voru gefnar,
og ennfremur um hluti, sem ekki
voru komnir fram og enginn gat
hafa haft vitneskju um. Gæti þvi
tkki verið til að dreifa hugsana-
flutningi frá sér um þau atriði.
Frú Aðalbjörg kom til Crewe
og sat fyrir hjá Hope ljósmynda-
smið og birtist sú mynd á næstu
síðu.
Loks skal þess getið, sem
merkast hefir gerst í þessu efni.
Fru Aðalbjörg kom til Kaup-
mannahafnar á fund líkamninga-