Tíminn - 08.02.1930, Blaðsíða 3

TlMlNN
28
J. Krishnamurti
mun flytja erindi á Stjöfnutjaldbúðafundinum, sem haldinn verður 1
Ommen, Hollandi dagana frá 29. júlí til 7. ágúst 1930.
Fundurinn er opinn fyrir alla meðan rúm leyfir. Þeir Islendingaf,
sem hugsa sér að sækja fundinn, geri svo vel að snúa sér til Aðal-
bjargar Sigurðardóttur, Lauganesi, eða Sigríðar Björnsdóttur, Aðal-
stræti 12, Reykjavík, sem gefa allar nánari upplýsingar.
KJðtverzlun bænda
Á gamlársdag var grein í Tíman-
um um kjötverzlun bænda eftir Ilall-
grím porbergsson. Nokkur atriði í
lienni gætu virzt koma i bága við
það, sem ég hefi verið að prédika á
hrútasýningum og víðar, og til þess
að þau ekki verði misskilin af fyrri
áhevrendum mínum, finn ég mig
knúðan til að rita grein þessa.
H. p. segir að nálega í öllum hér-
um landsins, só framleitt fyrsta
flokks sauðaket. Ég hefi sagt á sýn-
ingu eftir sýningu, að við ættum hér-
umbil ekkert fyrsta flokks sauðaket,
en lagt áherzlu á að við þyrftum að
eignast það, og bent á hvað lielst
viei-i liægt að gera til þess.
I-Iér virðist vera mikill munur, en
liann verður minni þegar öil greinin
er lesin, því þá kemur greinilega í
Ijós lijá Hallgrími, að ýmislegt vant,-
ar á, að kjöt okkar sé eins og það
ætti að vera. Skoðanamunurinn ligg-
ur þá líkiega mest í hvað beri að
telja íyrsta flokks ket. Ég vii telja
þann ketskrokk i'yrsta flokks, sem fá
inundi fyrstu verðlaun á slátur-
afurðasýningu í einhverri stórborg
Evrópu. Kröíurnar, sem þar eru gerð-
ar til fyrstu verðiauna skrokka eru
alstaðar eins, og þó þeirra hafi ekki
gætt i saltketsmarkaðinum, eru þær
ráöandi í enska frystiketsmárkaðin-
um og eru að korna fram á inn-
aniandsmarkaði að minnsta kosti í
lleykjavík.
Og þegar ég geri þessar kröfur,
þá eru íáar kindur, sem fullnægja
þeim. Innan um eru þó kindur um
landt allt, sem gera það, sumstaðar
fáar í öðrum syeitum þó nokkrar. En
úrvalinu hefir allt að þessu, ekki ver-
ið beint nógu ákveðið aö þessu at-
riði. Um það er engan að saka, en
þar þarf að vera stefnubreyting.
Til þess að skrokkar af okkar fé
geti að mínum dómi orðið fyrsta
flokks vara vantar þá nú meðal ann-
ars:
I. llétt skrokklag. (Byggingariagið
þarf að breýtast)..
2. Meiri fitu á kroppinn. (Sam-
breysking, leggi eklci af fyrir slátr-
un).
3. Meiri vöðva á kroppinn. (Betri
meðferð síðari hluta vetrar).
4. Meira af góðu, minna af slæmu
kjöti á kroppinn. (Betri malir og
rass o. fl).
5. Fínna ket á kroppinn. (Gelding-
ar, eklci hrútar, ungt fé, eklci gamalt,
hæfilega þunga skrolcka o. fl.).
Úr því, að ég er að skrifa um þessi
mál, vildi ég benda á það, að það
bezta og það langbezta, sem kaup-
félögin geta gjört fýrir þetta mál,
er að láta verðmuninn á góðu og
lélegu skrokkunum á írysta markað
inum, koma frarn í verðinu til eig-
undanna, en ekki vera eitt meðal-
verð á öllu frystu keti, eins og hefir
vei'ið. Auk þess er það runglátt, að
bóndi, sem á eingöngu fyrsta flokks
kjöt, íái sama verð fyrir hvert kg. og
hinn sem á annars flokks. Eí kaup
lelögin vildu gera þctta, og á því
mun nú Blönduós og Sauðárkrókur
bvrja í ár, þá kemur þar bezta lyfti-
stöngin til að lireyta til, en það er
auraliagnaðurinn, sem þá fyrst er vei
sýnilegur fjöldanum, er hann fer i
þeirra eigin buddu, en ekki tii að
liækka allt meðalverðið.
pað eru nú nærri 20 ár síðan að
við, sem þá vorum saman kennarar
\ið Ilvanneyrarskólann, skrifuðum
Búnaðarþingi og landstjórn, og lögð-
um til að leyfður væri innflutningur
á enskum holdakvnjum til einblönd-
unartilrauna. Við bentum á að gera
mætti slíka tilraun í byggðum eyj-
um, sem fé væri aldrei ílutt í land úr,
og með því yrði sýkingarhættan eng-
in, eða hverfandi lítil. Og þessa leið
álít ég enn að eigi að fara. Moð þvi
fæst skorið úr því hvernig iniðlung-
arnir í fyrsta lið verða, en það er
atriði, sem nú má deila uin án þess
að kornast að nokkurri niðurstöðu.
Að hinu leytinu er ég ekki eins
bjartsýnn á það, að bændur myndu
ekki misnota innflutninginn, ef lmnn
væri leyfður hindrunarlítið, eins og
Hallgrímur vill. Enn er svo, að yfir
14 af bændum landsins hefir ekki liug--
mynd um, undan hvaða hrútum og
ám líflömbin eru, sem þeir setja á.
pað er sárgrætilegt að þurfa að segja
þetta, en meðan ástandið er svona,
hefi ég litla trú á að dómgreind
manna sé orðin svo þroskuð í þessa
átt, að þeir geti skilið hver liáski er
búinn okkar fjárrækt með notkun
einblendinga til undaneldis.
Rúmsins vegna skal ég ekki orð
lengja þetta meir, og væri þó astæða
til að rita ítarlegt mál um kjötfram-
leiðsluna, enda þó ég að vísu sé allt-
aí allt árið að tala um það hvenær
sem tækiiæri býðst.
Nýjársdag 1930.
Páll Zóphónlasson.
j&ímtrm
kemui' út einu sinni í viku að
minnsta kosti og stundum tvö
blöð í einu. Meðaltal síðustu ára
60—70 tbl. Árgangurinn kostar
10 krónur. Gjalddagi er í júní.
Skilvísir kaupendur fá ókeypis
aukablað Tímans, sem kemur út
einu sinni í mánuði. Aukablaðið
flytur myndir, íitgjörðir og fróð-
leik ýmiskonar, innlendan og *er-
lendan.
Utan úr heimi.
Skipasmíðar. Jtýzka skipið
„Bremen" setti met í Atlanzhafsferð
síðast.liðið sumar.
Nú hafa ítölsku eimskipafélögin
tvö skip í smíðum, sem verða öllu
liraðskréiðari. Verða þau 45000 smá-
iistir að stærð og annað þeirra er
900 feta iangt. Franskt félag ætlar að
láta smíða skip, sem áætlað er að
verði 50000 smálestir.
Enska félagið „White star“ smioar
nú mótorskip, 27000 srnál. að stæi’ó.
Auk þess hlaupa af stokkuniun fleiri
skip í Englandi áður en langt líður
Á pýzkaiandi er verið að smiða skip,
sem heitir „Evrópa” og pjóðvcrjar
ætlast. til að fari fram úr Brnne.n
og vinni rnetið. Bandarikjam nn eru
þó mikilvirkastir: peir hafa i simð-
uni sex skip til Atlanzhaf ifcrða
(36000 smúl. hvert). Enska skipið
„Mauretania" hélt meti frá 1909 —
1929.
Samkomulag hefir náðst milli
stórveldanna og pýzkalands mn
íramkvæmd Youngsamþykktö.rmnar.
Einnig hefir verið samþykkt, og til-
kynnt að aðsetur alþjóðaliankans
verði í Basel.
Jjjóðernisleiðtoginn Base í
Calcutta hefir ósamt 12 þingmönnum
verið sakaður um landráð og sam-
sreri og dæmdur fil eins árs fanga-
vistar. Höfðu þeir beitt. opinberum
mótþróa gegn lögreglunni.
lndverski þjóðernissinnaleiðtog-
inn Nehrii hefir haldið ræðu til
livatningar fylgismönnum sínum.
Hvetur liann þá til að hefja baráttu
gegn brezkum yfirráðum og ekki
vikju frá þeirri stefnu, sem liggur
til grundvallar tillögum þeim, er
samþykktar voru á indversku ráð-
stefnunni, sem haldin var á jóiadag
í vetur. Leggur Nehru einkum
áherslu á, að Indverjar neiti að
greiða skatta eða liafi nokkur skifti
við brezk yfirvöld 1 landinu. Heldur
Nehru því fram, að brezka heirns
veldið sé að liðast í sundur, og ekki
sé fullnægjandi þó Bretar veiti Ind-
verjum sömu réttindi og sjálfstjórn-
arnýlendurnar hafa. Skorar hann á
Indverja að heimta fullkomið sjálf-
stæði.
pæi’ hafa verið taldar um 35
milj. kr. eða a. m. k. sem nemur
12—15 miljónum í tilteknum
skuldbindingum til vara.
Hér var sannarlega beitt við
'Pjóðfélagið aðferð ræningja á
þjóðvegum, er þeir stöðva ferða-
menn óvörum, setja marghleypu
fyrir brjóst þeim og segja:
„Peningana eða lífið*.
Jón Þorl. hafði verið þessu
fylgjandi, einkum fyrri tillögunni
um 35 miljóna ábyrgðina. Var
hann nú stórum breyttur frá því
1927, er hann barðist móti því
að landið viðurkenndi að það bæri
ábyrgð á sínum eigin banka.
Sennilega hefir aldrei verið geng-
ið lengra í forsjárlausri ósvífni
um fjármál en þetta kvöld, þeg-
ar leiðtogum íhaldsins datt í hug
að það gæti á einni nóttu blekkt
og kúgað allt Alþingi, svo að
það gengist undir allsherjar á-
byrgð á öllum skuldum hins
stærsta gjaldþrotafyrirtækis, sem
nokkurntíma hefir verið á íslandi.
Fjármálaráðherra gerði það af
kurteisi við bankastjóra hins fyr-
veranda seðlabanka, að kalla Al-
þingi saman á kvöldfund í sam-
einuðu þingi. Reifuðu íhaldsmenn
málið þá nótt, og stóðu umræður
þar til kl. að ganga 6 að morgni.
Engai' skýrslur eða skilríki lágu
fyrir um hag bankans, nema ef
telja skyldi eins sólarhrings at-
Nehni flutti ræðu sina að viðstödd-
um 30 þúsundum Indverja. Er hann
lauk máli sínu, iirópuðu áheyrend-
urnir: „Llfi byitingin!". — Irwiu
landsstjóri Indlands hefir lýsl því
yfir, áð lirezka stjórnin muni veita
Indlandi sömu réttihdi og sjálf-
stjórnarnýlenduhum. Gerði féiag'
frjiílslyndra Indverja góðan róm að
þessu og liét að taka þát.t i væntan-
legri ráðstefnu, þar sem ræddar
verða breytingar á stjórnarfari Ind-
verja.
Norska stjórnin ber fram til-
iögu í Stórþinginu viðvíkjandi ís-
lenzku alþingishátíðinni. Tflur hún
þar til frændsemi við íslendinga og
minnist á forna sameiginlega menti-
ingu þjóðanna og leggur til, að Norð-
menn séndi íslendingum minningar-
gjöf. I.eggur stjóruin til, að veittar
verði 100.000 kr. úr ríkissjóði og
stofnaður \-erði sjóður, er nefndur
verði „Snorrasjóður”, til styrktar Is-
lendingum, sem nema við norskar
vísindastofnanir. Síðan werði sjóður-
inn aulcinn um lielming með fjár-
söfnun einslakra nefmla. Talið or i
ráði, að Ólufur ríkiserfingi fari hing
að og taki þátt í hátíðahöldunuin.
D a u d e t, foringi franskra kon-
ungssinna liefir verið náðaður, ásamt
nokkrum kommúnistum. Þaudet
flýði úr fangelsi fyrir rúmum tveim-
iir árunl síðan og hefir hafst við er-
lendis.
Spanskj e i n r æ ð i s h e r r a n n,
de Rivera, hefir nú lagt niður völd
og sagt af sér ásamt ráðuneyti sínu.
llerma spanskar fregnir, að nú erRi
að komast á þingræðisstjorn þar í
landi. — Kringum veldisstól Musso-
linis er enn alit með kyrrum kjör-
um.
----o---
Á vfðavanéi.
Þingfi’éttir,
aði’ar en þær sem frani koma
í greinunum um Islandsbanka-
málið, verða að bíða næsta blaðs
vegna þrengsla. Hefir og mestur
hluti af störfum þingsins þessa
viku farið til afgreiðslu þess
máls. Kom málið fyrst til um-
ræðu á lokuðum fundi sameinaðs
þings á mánudagsnótt, en síðar
tekið fyrir í neðii deild á mánu-
dagskvöld. Komu þá fram tvö
fi’umvörp, sem báðum var vísað
til sérstakrar 5-manna nefndar,
er enn hefir ekki skilað nefndar-
áliti.
íhaldið og samábyrgðin.
íhaldsmenn hafa hingað til tal-
ið það stórhættulegt, að bændur
í samvinnufélögum gengju í
samábyrgð fyrir bi’ýnustu lífs-
nauðs.ynjum sínum. Fyrir tveim
hugun tveggja manna, sem bygðu
aðallega á lýsingu á bankanum
frá 1926. Lauk þessu máli svo,
að íhaldið vildi hraða áfram á-
byrgðarflaninu, en andstæðingar
íhaldsins, Framsóknarmenn og
Jaínaðarmenn neituðu að greiða
atkvæði um þvílíkt mál á slíkum
fundi. Var þá tillaga íhaldsins
fallin.
Ef íhaldið hefði nú verið í
meirihluta á Alþingi, myndi þeg-
ar í stað hafa verið tekin ábyrgð
á allri skuldasúpu bankans, rann-
sóknar- og athugunarlaust. Bank-
inn myndi þá hafa lifað áfram og
skotið nýjum frjóöngum eins og
þeim, sem þekktir eru á Seyðis-
firði og Önundarfirði. En allt
lánstraust landsins hefði verið
bundið í skuldum Islandsbanka.
Núlifandi og’ næsta kynslóð hefði
verið fjötruð fjárhagslegum þræl-
dómsviðjum. Orka þjóðarinnar
hefði um langa stund gengið í að
borga eyðsluskuldir Stefáns Th.
Jónssonar og þvílíkra manna.
í fyrstu munu borgarar lands-
ins varla ná utan um þá hugsun,
að þeir og niðjar þeirra hafi nú
alveg nýverið verið í slíkri hættu,
að öllu fjárhagslegu frelsi þjóð-
arinnar hafi þá verið spilað í
voða, og að Jón Þorláksson hafi
verið fremstur í flokki og’ B. Kr.
einn helsti stuðningsmaður þeirra
er vildu setja þetta mikla sam-
árum töldu þeir stefnt út í bein-
an voða, ef ríkið tæki ábyi'gð á
sínum eigin banka, Landsbankan-
um. Nú vilja þeir umsvifalaust
og án nokkurrar vewlegrar rann-
sóknar láta þjóðina alla ganga í
35 m ilj. króna samábyrgð fyrir
útlendan hluthafabanka, sem
sýnt hefir stórfelldara g’áleysi í
meðferð fjármuna en nokkurt
annað fvrirtæki hér á landi. Hver
samábyrgðin myndi landsmönn-
um hættulegust og hvernig fer
íhaldsflokkurinn að verja svo
stórfurðulegan afstöðumun ?
Handbært fé.
Guðmundui' Benediktsson segir
í Vísi, að til þess að geta full-
næg’t lánsþöi’f þeirra atvinnu-
rekenda, sem skift hafa við Is-
landsbanka, þurfi Landsbankimi
30 milj. króna í „handbæru fé“.
En íhaldsmenn í þinginu héldu að
íslandsbanki gæti haldið áfram
störfum með því að fá 3 milj-
ónir. Eða dettur greinarhöf í
hug, að íslandsbanki hafi haft
30 miljónir í handbæru fé?
Málum blandað.
Jón Þorláksson og’ Ölafur
Thors gáfu þær upplýsingar í
þinginu, byggðar á skýrslu sjálfr-
ar bankastjórnarinnar, að íslands-
banki hefði grynnkað á skuldum
um meira en 1 miljón á síðastl.
ái'i. Hér er hallað réttu máli og
mun það nánar skýrt síðar hér
í blaðinu.
Langt gengið.
I Mbl. í fyrradag standa um-
mæli, sem ekki verða skilin öðru-
vísi en svo, að blaðið sé að benda
innlendum sparifjáreigendum á
að flytja fé sitt úr landi. Blaðið
sýnist ekki vita sitt rjúkandi
ráð, í baráttunni fyrir tilveru
hluthafabankans erlenda.
Ný fréttastofa.
Mbl. birti í gær símskeyti með
ummælum frá dönskum fjármála-
manni, sem á að hafa getið þess
til, að lokun Islandsbanka væri
pólitísk ofsókn. Viljugir eru „þeir
dönsku“ að tala við Mbl. En með-
al annara orða: Hvernig stendur
á því, að skeytin um þann mikla
óhug, sem lokun íslandsbanka á
að vekja hjá erlendum fjármála-
mönnum, koma til Mbl. en ekki
fréttastofunnar ? Er Mbl. eins-
konar alheimsfréttamiðstöð fyrir
Islandsbanka eða eru þessar
skeytasendingai' ekkert annað en
einskonar viðskiftamanns af-
gieiðsla eftir pöntun?
ábyrgðarbákn íslandsbanka á alla
þj óðina.
Fyrsta árás þeirra, sem vilja
koma skuldasúpu íslandsbanka
yfir á alla borgara landsins var
nú lu-undið. Andstæðingar íhalds-
ins neituðu að láta smeygja heng-
ingarólinni um háls allra Islend-
inga á einu augabragði. Síðan
hefir leikurinn orðið einskonar
skotgrafahernaður og of snemmt
að greina frá atburðum. En
g'lögglega gætir þó í undirstraum-
um þingsins, tveggja gagnólílcra
skoðana.
íhaldsmenn eru enn ekki von-
lausir um, að þeim takist að
koma snörunni hægt og hægt á
þjóðina. Skeytum hefir rignt yfir
Islendinga frá útlöndum, flestum
til að reyna að hræða þingið inn í
ábyrgðargildruna. Sum af þessum
skeytum eru frá heiðarlegum
lánai'drottnum bankans, sem eins
og' vonlegt er, sárnar að vera
gabbaðir, af þeim, er þeir hafa
auðsýnt trúnað. Er enginn vafi
á, að sumir þessir lánardrottnar
bera þungan hug til íslands og
Islendinga, ef þeir fá ekki fjár-
muni sína alla. Slík óþægindi
verður að bera saman við sjálfa
eyðileggingu þjóðarinnar: alls-
herjarábyrgðina, og meta hvort
bölið er stærra. En allmikið af
þessum ráðleggingum og hátóna-
skeytum eru íslenzkur iðnaður,
og þekkist glögglega úr. Þótti það
fullkömin ósvinna ev Sigurður
Eggerz var að breiða sig út yfir
eitt slíkt hluthafaskeyti, og var
óskemmtilegt að sjá einn af þeim
mönnum, sem staðið hafa fyrir
lánveitingum þeim, sem mjög hef-
ii’ tapast á, hlakka í þingsalnum
yfir framtíðarófarnaði þeim, sem
óstjórn íslandsbanka myndi hafa
í för með sér fyrir þjóðina.
íslandsbanki hefir átt að veva
fiskiveiðabanki Islands, en
verið illa rekinn, sem raun ber
vitni um. Nú er stofnaður Bún-
aðarbanki fyrii' forgöngu Fram-
sókuai’manna. Landsbankínn hefir
verið gerður að virkilegum þjóð-
banka, fyrir forgöngu hins sama
flokks. Þriðja verkefnið bíður
þeirra, sem hafa nógan kjark og
manndóm til að sigrast á stórum
erfiðleikum. Það er að láta rísa
úr rústum hins hrunda, erlenda,
ógiftusamlega spekulaationsbanka,
trausta örugga lánsstofnun fyrir
sjávarútveginn.
Enn væri með öllu óviðeigandi
að spá nokkru um framgang
þessa máls. Hindranirnar eru
margar en ein er þó mest: Ásókn
þeirra, sem eiga hjá íslands-
banka, og óttast að þeir tapi ein-
hverju, nema ef þeim takist að
koma ábyrgðinni af gömlu
skakkaföllunum yfir á þjóðina
alla. Fyrir þessum mönnum eru
erfiðleikar augnabliksins allt, en
hin fjariæga hugsjón, alíslenzkur'
fiskiveiðabanki ekki nógu lokk-
andi. Niðurstaða þessa máls fer
eftir því hvort þeir, sem fórna
framtíðinni fyrir augnablikið
verða yfirsterkari þeim, sem
fyrst og fremst hugsa um fram-
tíð lands og þjóðar.
íslandsbanki er lokaður. Það er
afleiðing gamalla og nýrra yfir-
sjóna eigenda og leiðtoga bank-
ans. Ósigur bankans grípur víða
inn í líf þjóðarinnar. Um það
verður ekki deilt. En hitt er jafn-
víst, að gengisleysi bankans staf-
ar fyrst og fremst af því, að Al-
þingi hefir þráfaldlega látið
hlunnfara sig, til að efla hags-
muni þeirra, sem stóðu að erlenda
bankanum.
Vel getur verið að svo fari enn.
Hluthafarnir hafa sömu aðferð
og fyr, ýmist að lokka eða hóta.
Málalokin eru óviss. Þau gætu
orðið fjárhagslegt hrun þjóðar-
innar. En það getur líka verið,
að endurreisn íslenzkra fjármála
séu í þann veginn að gerast á
hinu sögufræga ári, sem nú eru
nýbyrjað. J. J.
------o-------
Vakn, III. ár, 3. liefti, iiefir blaðinu
borizt. Verður þess nánar getið siðar.