Tíminn - 10.04.1930, Blaðsíða 4

72
TÍMINN
ar embættaveitingar borið ondir
mig.
Eg skal þá geta þess fyrst, að
hv. þm. hjelt því fram, að stjórn-
in færi eítir fastri reglu um allar
embættaveitingar. Ég man ekki
hvort hv. þm. sagði, að það væri
nær eða alveg ófrávíkjanleg regla,
en þessi hv. þm. er vanur að kom-
ast skýrt að orði. Reglan vai-
þessi: Stjórnin fer annað hvort
eftir pólitískri eða persónulegri
hlutdrægni um embættaveitingar.
Hv. þm. hefir bezta aðstöðu til
að kveða upp dóm um þetta, þvi
hann er einn þeirra, sem hefir
orðið íyrir því að koma til greina
við em irættaveitingar af þessarl
stjóra. Ég veit ekki hvort það
hefir heldur verið af persónulegri
eða pólitískri hlutdrægni, að hann
fékk veitingu fyrir því embætti.
(Magnús Jónsson: Það er bez.t að
spyrja flokksmenn hæstv. stjóm-
ar. Þeir hafa skammað stjómina).
Ég var nú að spyrja hv. 1. þm,
Reykv.
Ég spyr nú hv. þm. alveg
ákveðið. Hvort var það heldur
pólitísk eða persónuleg hlut-
drægni, er ég veitti honum pró-
fessorsembætttið ?
Árásir hv. þm. á mig hafa aðal-
lega verið á þrem sviðum, um
skipun bankastjóra búnaðarbank-
ans, póstmannaembættin og út-
varpsst j óraembættið.
Hv. þm. ásakaði mig einkum
fyrir skipun aðalbankastjórans í
Búnaðarbankanum og virtist
hneykslast mjög á því, að mér
hefði dottið í hug að setja dr. Pál
Eggert Ólason í það embætti.
Hneykslun hv. þm. stafaði eink-
um af því, að honum fannst alveg
sjálfsagt að taka einhvem banka-
mann. Ég er á allt annarri skoð-
un en hv. þm. Það er svo gjör-
samlega ólíkt að starfa sem
starfsmaður í banka, til dæmis
við bókhald eða gjaldkerastörf og
að vera bankastjóri, sem sé ráða
því, hvert eigi að beina peninga-
straumnum í landinu. Bankamenn
geta auðvitað haft þá hæfileika,
sem bankastjóra eru nauðsynleg-
ir, en þeir geta líka verið lausir
við slíka hæfileika og samt verið
vel fallnir til síns starfs. I banka-
stjórastöðuna þarf að fá gáfaðan
mann, duglegan og sjálfstæðan,
sem er gagnkunnugur öllum hög-
um landsins og landbúnaðarins
sérstaklega. 0g jafnvel hv. 1. þm.
Reykv. (M. J.) hefir játað, að
Páll Eggert Ólason hafi þessa
hæfileika í ríkum mæli. Svo að ég
haldi mér við ummæli ýmissa
samherja hv. þm., get ég sagt
það, að einn af menntuðustu blaða
mönnum í hans flokki hefir sagt,
að hann áliti dr. Pál Eggert ein-
hvern alhæfasta manninn í þess-
um bæ til að vera bahkastjóri
Búnaðarbankans og annar sam-
flokksmaður hv. þm., sem situr
hér skmmt frá mér, hefir látið
svo um mælt, að hann álíti veit-
inguna óaðfinnanlega. Það væri
kannski. hægt að beina þeirri
ásökun til mín, að ekki hefði ver-
ið rétt að taka slíkan dugnaðar-
mann, sem dr. Páll Eggert er, úr
því starfi, sem hann hefir gegnt.
En þó að mér sé saeran kær, er
mér þessi nýja stofnun enn kær-
ari. Mér er Búnaðarbankinn svo
kær, og það er svo áríðandi, að
hann fari vel af stað, að ég lét
ekkert annað en velgengni bank-
ans ráða þessari veitingu. Ég
vissi, að allt hefir blessast í hönd-
unum á Páli Eggerti og um allt
hefi ég á honum hið fyllsta
traust. Þess vegna veitti ég hon-
um embættið. — Hv. þm. hefir
ekkert ásakað mig fyrir að gera
Pétur Magnússon að bankastjóra,
en út af Bjama Ásgeirssyni var
hann eitthvað óánægður. En ég
vil segja, að Bjami Ásgeirsson er
sérstaklega vel að sér á búnaðar-
sviðinu, einkum er hann vel kunn-
ur öllum nýjungum á sviði bú-
skaparins, enda var hann á síð-
asta Búnaðarþingi endurkosinn í
stjóm Búnaðarfél. með öllum
12 atkvæðum. Nei, eina stóra
ásökunin í þessu máli var sú, að
ég skyldi hafa tekið Pál Eggert
Ólason, mann, sem er viðurkennd-
ur fyrir frábæra vitsmuni og
dugnað. Og þessi ásökun kemnr
frá manni, sem reis upp hér í hv.
deild í fyrra og mælti á móti því,
að Búnaðarbankinn yrði stofnað-
ur. En ég veit, að eftir nokkurn
tíma verður það einróma dómur
þjóðarinnar, að valið á forystu-
manninum, hafi tekizt farsællega,
alveg eins og dómur þjóðarinnar
var á móti hv. 1. þm. Reykv. í
fyrra.
Hv. þm. kastaði til mín þeirri
hnútu, að við í stjórninni værum
að leggja Þórð Sveinsson, lækni,
í einelti. Hann hefði verið í stjóm
Ræktunarsjóðsins í fyrra, en væri
ekkert riðinn við Búnaðarbankann
núna. Þegar Bjami Ásgeirsson
vai'ð bankastjóri, losnaði hann úr
þeirri sérstöku nefnd, sem á að
vera stjórn Búnaðarbankans til
aðstoðar um lánveitingar úr Bygg-
ingar- og landnámssjóði, en Þórð-
ur Sveinsson var skipaður í stað
hans. Þórður tók þeirri skipun
greiðlega og hefir starfað með
áhuga í nefndinni, eins og hans
var von og vísa. Þetta er nú elt-
ingarleikurinn sá.
Hv. þm. sagði, að ég hefði flýtt
mér að búa til útvarpsstjóra-
embættið. Á þinginu 1928 vom
sett lög um þetta mál, en það var
ekki fyrr en í ársbyrjun 1930,
að útvarpsstjórinn var skipaður.
Alþingi skorar á mig á þinginu
1929 að flýta þessu máli. Enn-
fremur lágu fyrir tillögur frá út-
varpsráðinu í þessa átt. Með öðr-
um orðum var það alveg sjálf-
sögð ráðstöfun að skipa útvarps-
stjóra. Hv. þm. sagði, að ég hefði
flýtt mér að ákveða launin. Nefnd
var skipuð 1927, og liún ákvað
launin í nál. og ég fór eftir því.
Sannleikurinn er sá að þingið hef-
ir oftar en einu sinni verið að
reka á eftir mér í þessu máli,
sagt mér að ég þyrfti að flýta
mér — og svo fæ ég aftur
skammii' þegar loks er farið af
stað.
Um sjálfa veitinguna ætia ég
ekki að segja margt. Vitanlega
orkar alltaf tvímælis um slíkai
stöður, einkum þar sem ekki get-
ur verið um reynda menn að
ræða í því starfi, sem þeir eiga að
vinna. Nú hittist svo á, að frá út-
varpsráðinu og landssímastjóra
komu 4 tillögur. Allt voru það
góðir menn, sem stungið var upp
á og ég var þeim öllum kunnug-
ur. Þar sem útvarpsráðinu bar
ekki saman, hlaut ég að taka
mest tillit til þess, sem formað-
urinn sagði, og hann tilnefndi
Jónas Þorbergsson. Þetta var nú
formléga hliðin. Um efnislegu
hliðina er það að segja, að ég
trúði á mestan dugnað hjá Jónasi
Þorbergssyni af þeim fjórum
mönnum, sem til voru nefndlr.
Iiv. þm. sagði, að útvarpsstjórinn
mætti umfram allt ekki vera póli-
tískur maður. Þá var vandlifað
fyrir mig, því að allir þessir
menn voru pólitískir. Þríi af
þeim voru ritstjórar við pólitísk
blöð og séra Ragnar Kvaran er
vfirlýstur sócialisti. En hitt er ég
sammála hv. þm. um, að þegar
þessi pólitíski maður er orðinn
útvarpsstjóri, á hann að vera
hlutlaus. Jónas Þorbergsson á
mest í húfi sjálfur, ef hann verð-
ur hlutdrægur. Loks kom rúsín-
an hjá hv. þm. Hann sagði, að ég
hefði veitt Jónasi Þorbergssyni
embættið af tveim ástæðum. Ann-
ars vegar af því að Jónas Þor-
bergsson væri einhver ákveðnasti
og harðsnúnasti vinur minn og
samherji. Hinsvegar af þeirri
ástæðu að Jónas Þorbergsson væri
orðinn á móti mér og gerði mér
allt til bölvunar. Með öðrum orð-
um. Af tveim ástæðum veitti ég
Jónasi Þorbergssyni embættið:
annarsvegar af því að hann
var svo mikið með mér,
hinsvegar af því að hann var
svo mikið á móti mér.
Slík er rökvísi hv. þm. Þeim
sem nota önnur eins rök að þetta,
á að útvarpa.
Loks kem ég að póstmönnun-
um. Áður en ég vík að póststöð-
unum 1 Reykjavík, ætla ég að
minnast á þrjár breytingar, sem
gjörðar voru úti á landi. Hv. þm.
fann að því, að ég hafði tekið
póstaígreiðsluna af séra Ólafi Sæ-
mundssyni í Hraungerði. Ég
gjörði þetta, af því að póst-
afgreiðslan var flutt frá Hraun-
gerði að Ölfusárbrú. Svo stóð á,
að búið var að fullgjöra nýja
rjómabúið við Ölfusárbrú. Ölfus-
árbrú varð þá auðvitað enn miklu
frekar en áður miðstöð fyrir hér-
aðið, svo að það var alveg sjálf-
sagt, að þar átti póstafgreiðslan
að vera. Hraungerði liggur í miðj-
um Flóanum og var vel sett fyrir
póstafgreiðslu á sinni tíð. Nú er
alt öðru máli að gegna, enda hef-
ir póstmálanefndin hiklaust lagt
til, að afgreiðslustaðurinn yrði
fluttur. Elngum einasta manni í
Árnessýslu dettur í hug að áfell-
ast mig fyrir þetta.
Þá álasaði hv. þm. mig fyrir
að póstafgreiðslan í Vestur-
Skaftafellssýslu skyldi verða flutt
að Klaustri. En það er öllum vit-
anlegt, að þegar póstafgreiðslan
var fyrir nokkrum árum flutt frá
Klaustri, var það af pólitískum
ástæðum gert, svo að eg var bara
að gera. sjálfsagða leiðrétting.
Ivirkjubæjarklaustur er miðstöð í
héraðinu, og þar á póstafgreiðsl-
an að vera, enda lagði póstmála-
nefndin það eim’óma til.
Það þriðja, sem hv. þm. nefndi,
var afgreiðslan á Sandi. Við
Framsóknarmenn höfum ekki vit-
að til, að þar ættum við nokkra
fylgismenn, en þegar einn sam-
flokksmaður hv. 1. þm. Reykv.
ber þar fram tillögu um að á-
saka mig fyrir afskifti mín af
póstmálunum þar, er hún felld
þar á 2 fundum, af andstæðing-
um mínum.
Loks kem eg að þyngstu ásök-
un hv. þm. um veitingu póst-
meistara- og póstritaraembætt-
anna hér í Reykjavík. Þeir menn,
sem embættin fengu, hafa báðir
um áratugi verið í þjónustu póst-
stjórnarinnar og farizt það hið
bezta úr hendi. Hv. þm. setti upp
reglu, sem sé þá, að ráða mætti
með vissu af embættaveitingun-
um, að mennirnir væru flokks-
menn stjórnarinnar. Annar mað-
urinn, sem um er að ræða, Sig-
urður Baldvinsson, er Jafnaðar-
maður. Hinn, Egill Sandholt, er
Ihaldsmaður. Hvorugur þessara
manna er því flokksmaður stjóm-
arinnar. Hinsvegar sótti um póst-
ritarastöðuna mjög eindreginn
flokksmaður minn frá heimili í
Strandasýslu, þar sem búa ein-
hverjir öruggustu fylgismenn
fylgismenn mínir. Þessi maður
var Einar Guðnason. En eg veitti
honum ekki embættið. Hv. þm.
vildi halda fram Guðmundi
Bergssyni. Hann er vafalaust
vandaður maður, en hann er
kominn á gamals aldur og póst-
málastjóri lagði ekki til, að hann
fengi embættið. Eg veitti það
Sigurði Baldvinssyni, sem um
langt skeið hefir gegnt sams-
konar störfum á Seyðisfirði og
getið sér hinn bezta orðstír. En
um leið verður póstafgreiðslustað-
an á Seyðisfirði lögð niður, sam-
einuð stöðvarstjórastöðunni. Spar-
ast ríkissjóði árlega álitleg fúlga
við það. Hinsvegar veitti eg þeim
manni póstritarastöðuna, sem að-
alpóstmeistari lagði eindregið til
að yrði póstmeistari hér í bæn-
um. Þeirri stöðu fylgir mikil pen-
ingaábyrgð, umsjón með öllum
frímei'kjabirgðum og öllum fjár-
reiðum í fjarveru póstmálastjóra.
Eg veitti Agli Sandholt embættið
í samráði við póstmálastjóra. Eg
leitaði upplýsinga um manninn
og treysti honum bezt, að fengn-
um upplýsingum, og veitti honum
þessvegna embættið.
Þá kem eg að stóru syndinni,
sem hv. þm. sagði, að væri ekki
pólitískt glappaskot, heldur annað
miklu verra. Hv. þm.*) sagði, að
persónuleg hefndarlöngun hefði
ráðið gjörðum mínum. Hv. þm.
gat þess, að fyrir mörgum ár-
um hefði eg lent í blaðadeilum
við Magnús Joohumsson, og nú
hefði eg hefnt mín á honum, með
því að veita honum ekki þá stöðu,
sem hann sótti um. Það er erfitt
fyrir mig að sanna, að persónu-
legar hvatir hafi ekki ráðið þess-
ari veiting. Undir slíkum kring-
umstæðum komast venjuleg rök
ekki að. Og þegar eg nú legg út
í að tala um þetta, kemst eg ekki
hjá því, að vera nokkuð persónu-
legur.
Hv. þm. segir, að ég hafi vegna
skammagreinar hefnt mín á göml-
um skólabróður á ódrengilegan
hátt. Hann segir, að ég hafi mis-
beitt valdi mínu til þess að níð-
ast á Magnúsi Jochumssyni.
Fyrst vil ég þá spyrja: er það
einsdæmi, að skammagrein sé
skrifuð um Tryggva Þórhallsson?
Nei, þær skifta hundruðum og
jafnvel þúsundum. Hv. 1. þm.
Reykv. ætti því sannarlega að
geta rökstutt það með mörgum
dæmum, hvernig þessi vondi mað-
ur, Tryggvi Þórhallsson, hefir
hefnt sín fyrir þessar skamma-
greinir. Ég hefi sem sé haft
betri aðstöðu en nokkur annar
maður á íslandi til að hefna mín
bæði sem þingmaður og ráðherra.
Dæmin ættu því að vera mörg
fyrir hendi. En slík dæmi hefir
hv. þm. alls ekki nefnt. Ég ætla
aftur á móti að leyfa mér að
nefna nokkur dæmi, sem benda
nokkuð í aðra átt.
Ég nefni þá fyrst til viðskipti
mín við annan skólabróður minn.
Margar skammagreinar fóru okk-
ar í milli miklu harðari en milli
mín og Magnúsar Jochumssonar.
Við háðum saman hina harðvít-
ugustu kosningabaráttu. Og enn
harðari varð viðureign okkar, því
að hann lögsótti mig og fékk mig
dæmdan í fésektir. Síðan fékk ég
tækifæri til að hefna mín, og
hafði vissulega meiri ástæðu til
þess, gagnvart honum, heldur en
Magnúsi Jochumssyni. En hvem-
ig hefndi ég mín? Það kom fram
á Alþingi nokkrum árum siðav,
þegar hv. þm. Barð. flutti till.
um fjárstyrk til þessa skólabróð-
ur míns, og það valt á mínu at-
kvæði, ef ég man rétt, til sam-
þykktar. Svona hefndi ég mín
á honum.
Ég get ennfremur nefnt annan
skólabróður minn, embættismann
nú á Norðurlandi. Við skrifuðum
hvor um annan margar skamma-
greinir, hinar mestu óbótaskamm-
ir, sem sést hafa í blöðum á síð-
ari árum. Það leið ekki’ á löngu,
að ég fengi tækifæri til að hefna
mín og hvemig gjörði ég það?
Þessi skólabróðir minn sendi
erindi til Alþingis, sem var miklu
þýðingarmeira fyrir hann, heldur
en þessi 500 kr. launaviðbót til
Magnúsar Jochumssonar. Ég
greiddi atkvæði með þessu erindi
fyrst í fjárvn. og svo í þingdeild-
inni. Miklu meiri ástæðu hafði
ég til þess að hefna mín á honum
en á Magnúsi Jochumssyni. Svona
hefndi ég mín gagnvart þessum
skólabróður mínum.
Þá nefni ég þriðja dæmið, og
þar hlýt ég að verða enn per-
sónulegri. En ég þarf að verja
hendur mínar gegn mjög illvígri
persónulegri ásökun, þeirri ásök-
un, að ég hafi misbeitt valdi mínu
gegn gömlum skólabróður. En ég
vil jafnvel fá háttv. 1. þm. Reykv.
til þess að sannfærast um það og
játa, að þessi áburður hans er
rangur, að ég hafi verið að hefna
mín út af lítilfjörlegri skamma-
grein.
Ég vil minna háttv. þm. á það,
þegar við fyrir nokkrum árum
síðan kepptum um embætti hér
við háskólann; það var embætti,
sem faðir minn hafði gegnt um
skeið, og sem ég hafði verið sett-
ur til að þjóna í 9 mánuði. Þetta
*) þ. e. Magnúsi Jónssyni.
er hið eina embætti, sem mig
hefir langað til að fá; en háttv.
þm. tók það frá mér. Það eru
mestu vonbrigðin, sem ég hefi
orðið fyrir imi æfina. Hversu
miklu meiri ástæðu hafði ég ekki
tii þess að hefna mín grimnuiega
gagnvart þeim skólabróður, sem
hremmdi þetta embætti frá mér,
enda þótt að hann veitti. það ekki.
En hvernig hefndi ég mín? Þar
sem við höfum nú starfað meira
og- minna saman á ýmsum svið-
um í 10—20 ár; þá vil ég nú
snúa mér að honum með þá
spurningu, og leggja undir dreng-
skap hans, hverju hann svarar:
Hvernig hefi ég komið fram við
hann i okkar viðskiptum? Hefir
hann orðið var við hefndarhug frá
mér í sinn garð? Og ef ég er
svona lieínigjam sem hv. þm. vill
vera láta, þá hafði ég sérstaka
ástæðu til að gjöra-það í þessu
tilfelh.
Síðastliðið sumar var svo til, að
það heyrði undir mig, í forföli-
um hins reglulega dómsmrh., að
veita pi'ófessorsembætti við guð-
fræðideild háskólans. Þar fékk ég
tækifæri til að sýna í verki hversu
hefnigjarn ég væri. Ég get gjarn-
an sag-t það, að ég sóttist eftir
því að veita þetta embætti og
hvatti til þess fyr að svo yrði
sett i embættið sem var. Og svo
veitti ég hiklaust þessum gamla
skólabróður mínum embættið.
Og nú segir hann, að útaf lítil-
fjörlegri skammagrein, fyrir
mörgum árum, hafi ég hefnt mín
á Magnúsi Jochumssyni
Oðrum fórst en ekki hv. 1. þm.
Reykv. að beina því til mín, að
ég notaði tækifæri til þess að
hefna mín í embættaveitingum.
Háttv. 1. þm. Reykv. hefir sízt
allra maima átyllu til þess. Ég
þykist vita hvaða vitni hann
muni bera mér um þetta, og sam-
vinnu okkar yfir höfuð, og treysti
drengskap hans til þess að játa
það sem rétt er.
Ég vil ljúka máli mínu með þvi
að beina þeirri áskorun til háttv.
1. þm. Reykv., að hann taki aftur
þá ásökun sína í minn garð, að ég
hafi níðst á gömlum skólabróður
mínum í hefndarskyni, með því
að neita honum um póstritara-
embættið. Við veitingu þess em-
bættis hafði ég það eitt í huga,
að veita það þeim manni, sem ég
gæti borið fullt traust til, að þvi
er snertir hina fjárhagslegu
ábyrgð, sem því er samfara.
Háttv. þm. hefir ásakað mig
fyrir fjórar embættav eitingar.
Tvö af þessum embættum voru
veitt samflokksmönnum mínum,
en hin tvö mönnum, sem ekki eru
í mínum flokki. Þar er því ekki
hægt að bregða mér um póhtíska
hlutdrægni. Ég víl ennfremur
benda á, að undir mína stjómar-
deild heyra flestai embættaveit-
ingar, og að ég hefi veitt yfir 100
embætti og opinber störf, síðan
ég tók við stjóm. Og svo kemur
þessi ötuli stjómarandstæðingur,
með marga árganga af íhalds-
blöðunum, og ræðst á mig fyrir
veitingu á þessum fjórum em-
bættum. Tvö af þessum embætt-
um eru veitt bráðduglegum gáfu-
mönnum: dr. Páli E. ólasyni og
Jónasi Þorbergssyni, og hin tvö
mönnurn, sem em vammlausir og
hafa staðið vel í sínum stöðum;
en það eru Sigurður Baldvinsson
póstmeistari á Seyðisfirði og Eg-
ill Sandholt.
Mér þykir leitt að þurfa að
hryggja háttv. 1. þm. Reykv.,
með því að þakka honum eins og
áður, ekki fyrir þær persónulegu
aðdróttanir, sem hann hefir beint
til mín, heldur af því, að hann,
sem er svo glöggur maður og öt-
ull stjórnarandstæðingur, hefir
ekki getað fundið fleira að gerð-
um mínum til að ásaka mig fyrir,
en ræða hans bar vott um.
Ritstjóri: GíaJí Guðmondsson,
Hólatorgi 2. Sími 1245.
Prantsmiðjan Acfta.