Tíminn - 24.05.1930, Blaðsíða 1

>. ©faíbfcti
99 afgrei&sluma&ur Cimans er
ll a n n d e i 9 p o r s t * í n s&ótttr,
Sambanösþástiui. ErpfjaDÍf.
2^fgrcibsía
Cimans er i Sambanbsijúsinu.
(Dpin bagle^a 9— (2 f.
- #nri <m-
XIV. ár.
Reykjavík, 24. maí 1930.
34. blað.
Opiðbréf
til Oudrúnar Iiárusdóttur
L 1 eitthvert aðskotadýr í mamilegu
Þér' hafið, frú Guðrún Lárus- lífi, sem hættulegt sé að koma
dóttir, i Mbi. 11. þ. m. íundið nálægt. Vai'la getui' yður þó dul-
ástæðu til þess að gjöra grein 1 izt, að með því, að gefa kost á
íýrir framboði yðar á iista í- yður til þingmennsku, eruð þér
i <
siðgæðis- og uppeldismálin séu þungu ásökun í þeim tiigangi að
sameiginleg áhugamál kvenna“. vinna tjón pólitískum andstæð-
Það vil eg ekki draga í efa. En mgum.
hvaða mannúðar-, siðgæðis- og Svo mikil kynni hefi eg af ís-
uppeldismál eru það, sem þér ætl- ienzkri alþýðu, að eg veit, að hún
ið yður að bera fram á þingi? viii helzt fá að vera óáreitt um
Eg veit, að þér hafið árum sam- skoðanir sínai’ viðvíkjandi trúar-
an átt aðstöðu til þess að hafa brögðmn og eilífðarmálunum.
áhrif á málefni Reykjavíkur- Vitandi vits greiðir hún ekki
bæjar. En mér er ekki kunnugt atkvæði, þeim, sem líklegm' væri
um, að þér hafið öll þessi ár átt tii að gjöra svo „persónuleg"
frumkvæði að einu einasta slíku mái að umræðueíni á Alþingh
máli. Blöð þau, sem styðja kosn- j
haldsíiökksins við iandskjörið,
Sem fram á að fara 15. júní
næstkömanda. Vitaniega furðar
engan á því, þó að íi’ambjóðandi
til þhigmeimsku lýsi opinberiega
stéfnu sinni.og skoðunum í lands-
níáium, sérstaklega ef svo stend-
ur á eins og með yður nú, að
hann hefir ekkert látið til sín
taká í þeim efnum, svo að al-
menningi sé kumiugt. En grein
ýðar í lVibi. er svo eftirtektarverð
á ýmsan hátt, að íuli ástæða er
til að taka hana tii athugunar,
ekki yðar vegna heldm- vegna
þeirra mörgu kvenna víösvegar
■um land, sem fengið hafa tilmæli
frá flokkssystrum yðar í iieykja-
víli, um að greiða yður atkvæði
nú við kosningamar.
Eg hefi ávalt litið svo á, að
konur eða menn, sem ekki finna
sjálf hvöt hjá sér til þátttöku í
opinberum málum, ættu ekki að
geia kost á sér til þingmennsku.
‘ílinsvegar, get eg ekki, með allri
virðingu fyrir yður, séð, að þér
eða aðrir séu upp yfir það hafn-
ir að inna af hendi þær skyldur,
sem þjóðfélagið leggui- stjórn-
málamöimum á herðar eða taka
þátt í þeirri bai’áttu, sem lífið
sjálft skapar, og jafnan hlýtur
að verða hlutskifti þeirra, sem
fremstir standa í opinberu lífi.
Og þó að þér vekið athygli á
því, að þér hafið „leyft“ að setja
nafn yðar á lista íhaldsflokksins,
dregur það á engan hátt úr á-
byrgð þeifri, sem á yður hvílir.
f opinberu lífi á það vitanlega
ekki að þolast, að einn eða annar
„leyfi“ að nota nafn sitt til
skrauts á lélega stjómmála-
stefnu. Og ef þér imyndið yður,
að sú „fyrirmennska“, sem í
orðalagi yðar felst, muni gjöra
persónu yðar virðulegri í augum
íslenzkra alþýðukvenna, hafið þér
mjög hraparlega misskilið skap-
lyndi þeirra, sem daglega taka
þátt í hinni hörðu baráttu fyrir
lífsnauðsynjum sínum, og ekki
meta mest, mjúkar hendur eða
sunnudagasvip.
Og þó að þér nú „við upphaf
sumarsins“ upphefjið auglit yðar
og óskið íslenzkum bænda- eða
verkamannakonum „guðs friðar
og guðs blessunar“, megið þér
ekki ætla, að það eitt nægi til
þess, að mæðumar á fátæku
heimilunum, mæðurnar, sem átt
hafa í stríði við alla örðugleika
strjálbýlis og þröngra lífskjara,
feli yður um næstu átta árin að
ráða yfir framtíðarmöguleikum
bamanna, sem em að alast upp á
þessu landi.
II.
Annars mikils misskilnings
gætir í grein yðar, misskilnings,
sem stundum gætir hjá þeim, sem
lítið þekkja til þjóðmálabarátt-
unnar, en er alveg óafsakanlegur
hjá frambjóðanda við þingkosn-
ingar. Þér virðist álíta, að „póli-
tíkin“, sem þér svo nefnið, sé
að beiðast þess, að yður verði
géfinn kostur á þátttöku í póli-
tík. Ef þér vilduð íhuga orð yðar
nánar og ef þér vilduð tala af
fullri hreinskilni, ættuð þér að
viðurkenna, að „pólitík“ er lífs-
baiátta þjóðfélagsins alveg hhð-
stæð heyskap eða kolavinnu í lífi
einstaklinganna og að áhrif átak-
anna á mennina fer í báðum til-
fellum eftir verkefnunum. í alh'i
lífsbaráttu gefur tvennskonai’
íólk, sérhlífið og ósérhlífið. Sér-
lilífnu mennirnir koma hreinir og
óþreyttir frá verki, þeir ósér-
lilífnu bera merki átakanna, mold-
ina eða kolarykið, óvild andstæð-
inga eða illt umtal eftir atvikum.
III.
Þér ávarpið ísl. konumar: „At-
kvæðisréttur vor er vegsauki*)
sem oss verður að vera annt um,
og verðum alltaf að nota“ segið
þér.
Haldið þér í raun og veru, að
íslenzkar konur séu svona barna-
legar? Haldið þér, að þér getið
talið þeim trú um, að atkvæðis-
rétturinn út af fyrir sig, sé
„vegsauki“?
Atkvæðisrétturinn eru abnenn
mannréttindi, sem konum bera á
sama hátt og karlmönnum. Því
aðeins er hann vegsauki, að hann
sé notaður til stuðnings góðum
málefnum. Viljið þér halda því
fram, að konan hafi verið „óveg-
legri“ en karlmaðurinn á meðan
hún hafði ekki atkvæðisrétt? Eða
finnst yður ef til vill, að konan
standi í þakklætisskuld við karl-
mennina fyrir þennan „vegsauka“
sem ekki var annað en sjálfsögð
fullnæging einfaldasta réttlætis?
Eg býst við, að þér mynduð
svara öllum þessum spumingum
neitandi. Eg veit líka, að þér
munuð með sjálfri yður viður-
kenna, að þetta tal yðar um
„vegsaukann“ sé móðgandi fyrir
íslenzkar konur. Eg veit, að þér
hafið aðeins i augnabliks fljót-
ræði látið yður detta í hug, að
bændakonurnar í fásinninu
myndu gangast upp við orð yðar,
eins og böm gjöra stundum,
þegar þau heyra það í fyrsta
sinn, að þau séu i þann veginn
að komast í fullorðinna manna
tölu.
IV.
Eg hefi lesið grein yðar orð
fyrir orð, til þess að fá að vita,
hvaða erindi þér ættuð út í ís-
lenzka stjómmálabaráttu. Eg hefi
leitað að áhugamálum yðar. Eg
hefi gjört ítarlegar tilraunir til
að finna út úr orðum yðar, hvað
það eiginlega væri, sem þér ætl-
uðuð að gjöra fyrir íslenzku þjóð-
ina, ef þér fengjuð nógu mörg
atkvæði til að komast inn á Al-
þingi.
En sú leit hefir orðið árang-
urslaus.
Þér talið um, að „mannúðar-,
*) Leturbr. Tímans.
ingu lista yðai’ hafa heldur ekki
getað bent á neitt slíkt.
Konurnar úti um byggðir lands-
ins eru sjálfsagt fúsar til að
sýna yður „gestrisni og góðvild“
og að taka þátt í glaðværð með
yður „innst til dala og yzt til
stranda“, þó að þær kæri sig
ekki um að kjósa yður á þing.
Þessarar gestrisni munuð þér
vafalaust njóta einnig eftirleiðis
á heimilum íslenzkra bænda-
kvenna, jafnvel þó að þér nú haf-
ið gengið í lið með þeim stjórn-
málaflokki, sem mestan þátt hef-
ir átt í því að lokka bömin
þeirra á mölina og jafnan hefir
daufheyrst við kröfum sveita-
fólksins.
En ef þér ætlist til þess, að
þessar sömu konur kjósi yður á
þing — í flokki andstæðinga
sinna — án þess að fá að vita, án
þess að fá hina minnstu bend-
ingu um, hvað þér ætlið að gjöra
þar, þá mæhst þér til of mikils,
þá reynið þér of mikið á þá gest-
risni, sem yður finnst ástæða til
að þakka í grein yðar í Morgun-
blaðinu.
V.
Fyrstu kynnin, sem eg hafði
af opinberri framkomu yðar, voru
í sambandi við bæjarstjórnar-
kosningarnar í Reykjavík síðast-
liðinn vetur. Þér höfðuð þá eins
og nú „leyft“ að setja yður í von-
laust sæti á lista íhaldsflokksins.
í einu efsta sætinu á lista Fram-
sóknai’manna við þær kosn-
ingar, var ein af þekktustu og
gáfuðustu konum þessa lands,
frú Aðalbjörg Sigurðardóttir, sú
konan, sem einna fremst stendur
í mæðrastyrksnefndinni, sem þér
talið um í grein yðar. Þessi kona
varð fyrir atbeina Framsóknar-
manna varafulltrúi í bæjarstjóm
Reykjavíkur, og hefir síðan feng-
ið nokkurt tækifæii til að hafa
áhrif á starf bæjarstjómaiirmar.
Þér unnuð þá, eftir því sem þér
gátuð, á móti kosningu þessarar
konu. Og nú í sumar, siðan hún
fór að taka þátt í störfum bæj-
arstjómarinnar, hefir blað yðar
hér í'áðist á hana á fremur óvið-
eiganda hátt.
Eitt sérstaklega er mér minn-
isstætt frá framkomu yðar í þess-
ari kosningabaráttu. Þér gjörð-
ust þá upphafsmaður þess, að
beita vopni, sem mér vitanlega
aldrei áður hefir veiið beitt við
kosningar hér á iandi. Þér dróg-
uð trúmáiin, einhver viðkvæm-
ustu einkamál, sem til eru, ixm í
kosningadeilurnar. Þér ásökuðuð
ákveðinn stjórnmálaflokk, sem að
kosningunum stóð, um það, að
hann væri óvinveittur kristinni
trú. Þó vitið þér eins vel og hver
annar, að þessi ásökun er alveg
óréttmæt. Þér vitið það líka, að
innan yðar eigin flokks er fjöldi
manna, sem ekki á samleið með
yður í trúarefnum. Þrátt fyrir
það vörpuðuð þér fram þessari
VI.
Þá kem eg að því atriði, sem
einna athugaverðast er í grein
yðar, þai' sem þér gjörið ákaf-
lega óþarfa tilraun til að stað-
festa misskilning, sem nokkrai’
stallsystur yðar hér í Reykjavík
hafa lagt áherzlu á að koma inn
hjá konum landsins, síðan al-
mennur kosningai’réttur var
leiddur í lög. Þessi misskilningur
er í stuttu máli sá, að konurnai’
séu nokkurskonar ríki í ríkinu,
að þeim beri að kjósa konur á
þing til þess að hagsmunir þeirra
verði ekki fyrir borð boniir í lög-
gjöfinni.
Flokkur yðar, íhaldsflokkurinn,
hefir gjört allmikið til að ala á
þessum misskilningi og væntir
sér hagnaðar af honum. Þessum
misskilningi á ílialdsflokkurinn
það að þakka, að hann fékk tvo
fulltrúa við landskjörið 1922, þó
að honum að réttu lagi ekki bæri
nema einn. „Kvennalistinn“ svo-
nefndi fékk þá talsvert af at-
kvæðum í sveitunum, af því að
konurnar héldu, að alvara fylgdi
máli, að stofna sérstakan kvenna-
flokk, og álitu í fljótu bragði, að
þessháttar flokkssamtök ættu
rétt á sér. En konumar komust
fljótt að raun um, að þessu var á
annan veg farið. Og 1926 fékk
„kvennalistinn“ aðeins örfá at-
kvæði, þó að þá væri í efsta sæti
kona, sem miklu meira hafði til
brunns að bera en hin dulbúna
flokkssystiv yðar, sem konurnar
voru gabbaðar til að kjósa árið
1922.
Sannleikurinn er vitanlega sá,
að kenning yðar um sérhagsmuni
kvenþjóðarinnar er ekkert annað
en úrelt kosningabragð, sem yður
er á engan hátt samboðið, og
enga stoð á í lífinu sjálfu.
Afstaða hvers einstaks borgara
til þjóðfélagsmálanna fer að mjög
litlu leyti eftir því, hvort hann
er karl eða kona, heldur eftir
- stöðu hans í þjóðfélaginu og meg-
inlínunum í lífsbaráttu hvers
einstaklings.
Haldið þér t. d., að húsmóðirin
á afskekktu niðurníddu sveitabýli
eða verkamannskona í þröngri
kjallaraholu eigi síður samleið í
þjóðmálum með manninum sínum
en yður eða frk. Ingibjörgu H.
Bjamason?
Þér vitið það náttúrlega ofur-
vel, að fólk, sem tekur þátt í
samskonar lífsbaráttu og á við
svipuð kjör að búa, gjörir yfir-
leitt sömu kröfur til löggjafar-
innar. Bændakonunum í sveitun-
um er ekki síður annt um ræktun
landsins en bændunum sjálfum.
Sveitakonurnar styðja með at-
kvæði sínu þá stjómmálaménn,
sem vilja veita opinberan stuðn-
ing til að stækka túnin og leggja
niður útheysreitinginn í forar-
flóunum. Bændakonunum er það
ef til vill meira áhugamál en þér
haldið, að dætur þeirra þurfi ekki
að ganga sömu gönguna og þær
sjálfar á engjamai' með barnið
sitt í ianginu. Og.þær þeirra sem
komnar eru á efri árin verða því
sjálísagt fegnari en yður órar
fyrir, að fá að flytja úr eldhús-
reyknum og leku baðstofimmn
áður en „teppið græna“ er breytt
yfir baiáttuna við fátæktina og
veðurhörkuna.
Þessai' konur vita það vel, að
þér hafið aldrei gjört neitt, og
eruð ekki hklegar til að gjöra
nokkurntíma neitt til að bæta
iifskjörin í sveitunum. Þær vita,
aö þér hafið ekki stutt það með
unu einasta orði, að toríbæirnir
yrðu byggðir upp eða vinna
sveitafólksins yrði gjörð léttari
og ai'ðmeh'i. Þær vita, að þér eig-
ið öimur áhugamál en þær, ef
þér á annað borð eigið nokkur.
Þær kjósa þá eina á þing, sem
sýnt hafa að þeir vilja gjöra
eitthvað til að milda þeirra óbhðu
lífskjör. Frammi fyrir þessum
konum verðm- léttvægt fundið
allt yðar óákveðna tal um „mann-
úðar-, siðgæðis- og uppeldismál“.
VH.
Húsmæðrafræðslan í landinu
er eitt þeirra fáu löggjafarmála,
sem nefna mætti séi’mál kvenn-
anna.
Nú skyldi mega ætla, að „fuh-
trúi kvennanna“ á Alþingi hefði
látið húsmæðrafræðsluna mjög til
sín taka og átt frumkvæði að
umbótum í því efni. Maður skyldi
búast við, að I. H. B. hefði verið
ódeig í kröfunum fyrir hönd
kv-ennanna.
En hver er reynzlan?
Að I. H. B., fuUtrúi kvennanna
á Alþingi, sýnist hafa átt það
eitt áhugaefni í skólamálum, að
kostnaðurinn við rekstur kvenna-
skólans í Rvík, sem hún sjálf
veitir forstöðu, yrði greiddur úr
ríkissjóði. Á Alþingi 1925, árið
eftir að íhaldsflokkurinn kom til
valda, fær hún stjómina til að
flytja frumvarp svohljóðanda:
„Ríkið tekur að sér kvehna-
skólaim í Reykj'avik, og skal hann
framvegis að öllu leyti rekinn á
kostnað ríkissjóðs“. (Alþt. 1925,
A. 17).
Mörgum þingmönnum þótti hér
freklega farið í sakimar með því
að kvennaskólinn í Rvík hefir nú
um langt skeið fremur verið al-
mennur unglinga- eða gagn-
fræðaskóli fyrir Reykjavík, en
landsskóli á borð við þá skóla,
sem ríkið rekur að öllu leyti. En
af því að líklegt mátti telja, að
frv. næði fram að ganga í efri
deild, lagði Guðmundur Ólafsson
þingmaður Austur-Húnvetninga,
til, að því yrði breytt á þá leið,
að ríkið tæki þá einnig að sér
kvennaskólann á Blönduósi. Nú
mætti ætla, að „fulltrúi kveim-
anna“ hefði tekið slíku örlæti
opnum örmum fyrir kvennanna
liönd. En því fór fjarri. I. H. B.
lét sér ekki einungis fátt um
finnast, að ríkið kostaði menntun
norðlenzku kvennanna, heldur tal-
aði eindregið á móti því. Og við
atkvæðagreiðslu með nafnakalli,
sem fram fór í efri deild þann
25. marz greiddi hún atkvæði
gegn því,. að ríídð tæki að sér
kvennaskólárin á Blönduósi.
Ekki er heldur því að heilsa,
að framkoma I. H. B. gagnvart
Blönduósskólanum hafi verið nein
einstök slysni af hennar hálfu.
Fi’á „fulltrúa kvennanna“ á
Alþingi hefir ávalt verið vís