Tíminn - 01.08.1930, Blaðsíða 2

160
TÍMINN
Hjartanlegt þakklæti til sveitunga okkar og vina, nær og
fjær, fyrir samúð við andlát og aðstoð við jarðarför mannsins
míns, Guðmundar Ólafssonar, bónda á Lundum í Borgarfirði.
Guðlaug Jónsdóttir og böm.
hefir sú veirð venja um langt
skeið, að þeir prestar, sem fá
Auðkúlu flytja ekki þaðan aftur.
Árið 1922 sagði Stefán af sér
prestsskap, en dvaldist til dauða-
dags á Auðkúlu hjá syni sínum.
Séra Stefán var maður fríður
sýnum og vinsæll með afbrigðum,
góður kennimaður og einn af
mestu raddmönnum hér á landi.
Hann var friðsamur maður, og
talinn mannasættir, en þó kapp-
gjarn og hélt fast á sínum mál-
stað. Hann var gleðimaður og
þótti manna skemmtilegastur í
samkvæmum.
Séra Stefán sat Auðkúlustað
með rausn og reisti þar kirkju
og vandað steinhús. Hann var
maður gestrisinn og góður heim
að sækja.
Yfirleitt má segja um séra
Stefán, að hann var í hvívetna
góður drengur og prýði sinnar
stéttar.
Séra Stefán var tvíkvæntur.
Meðal bama hans af fyrra hjóna-
bandi eru þeir Bjöm, eftirmaður
hans, prestur á Auðkúlu og Hilm-
ar bankastjóri á Selfossi.
----o----
Frá Alþingishátíðinni
------ Frh.
Þótt Alþingishátíðinni væri slit-
ið kl. 8 á laugardaginn 28. júní,
þá var hún þó í rauninni ekki á
enda. Daginn eftir var almenn-
ingsveisla á Þingvöllum. Hafði
Pétur Guðmundsson átt frum-
kvæði að því, að hún var haldin,
og var það hið mesta snjallræði,
því þar komu fram fulltrúar fyr-
ir allar stéttir í landinu og var
það því þjóðleg samkoma í orðs-
ins fyllsta skilningi. Um 550
manns sátu veizluna, og forsætis-
og fjármálaráðherra héldu þar
ræður og sömuleiðis forsetar Al-
þingis og neðri deildar, ennfremur
töluðu Sveinn Ólafsson alþm.,
Böðvar bóndi á Laugarvatni.
Kristinn bóndi á Núpi o. fl.
Sunnudaginn 29. júní kl. 8 hélt
Alþingi lokaveizlu á Hótel Borg.
Voru þar helztir gestir fulltrúar
erlendra ríkja. Af ræðumönnum
þótti mest koma til Marcks lá-
varðar, enda mun snjallari ræða
sjaldan hafa heyrst á íslandi.
Forseti Alþingis stvrði veizlunni.
En í hléinu um daginn fór fram
önnur hátíð, sem var í rauninni
miklu merkilegri og það var mót-
tökuhátíð Alþingis. Þó komu í
Alþingishúsið fulltrúar erlendra
nkja og færðu íslandi gjafir og
ávörp. Hefir áður verið skýrt frá
helztu gjöfunum hér í blaðinu, en
þvi má bæta við, að konungur
'vor gaf fimmtán þúsund krónur
til íslenzku fornritaútgáfunnar.
Mó það vera oss gleðiefniefni að
vor æðsti embættismaður kann
svo að meta gullaldarbókmenntir
vorar.
1 sambandi við Alþingishátíðina
voru margar aðrar hátíðir haldn-
ar. Má þar fyrst nefna hið nor-
ræna stúdentamót, sem nú var
haldið í fyrsta sinni á Islandi. En
sá galli var á, að mótið hvarf inn
í Alþingishátíðina og varð í raun-
inni ekkert stúdentamót, enda var
það ómögulegt eins og ástæður
voru fyrir hendi.
Auk þess hélt þingmannasam-
band Norðurlanda fund í Reykja-
vík 30. júní til 2. júlí. Ekki er
oss kunnugt um árangur þeirrar
ráðstefnu, en sómi er það oss, að
hún skyldi nú — og í fyrsta sinn
— vera haldin á Islandi.
Um framkomu Islendinga á há-
tíðinni er það að segja, að hún
var oss til hins mesta sóma.
Reglusemin var alveg einstök.
Hvergi troðningur eða hrindingar,
en allt fór fram með ró og still-
ingu. Manni verður á að minnast
orða Matthíasar.
„Landsins var lifandi trú,
laganna heilaga starf“.
Prúðmennska íslendinga á Al-
þingi 1930 er bezti minnistvarði
um andlegan þroska þjóðarinnar
á þessu hátíðlega ári.
Auk þessa voru haldnar sýn-
ingar á málverkum, höggmyndum
og listiðnaði. Munu koma dómar
um þær sýningar í næstu blöðum
Tímans, en þess skal aðeins hér
getið, að á listsýningunni báru
myndir Ásgríms Jónssonar langt
af öllu öðru eins og venja er til.
Hann er konungur íslenzkrar list-
ar.
Frh.
----o----
Sðfnun íslenzkra
særinga
Um nokkur undan farin ár hefi
ég leitazt við að kynna mér m. a.
allt það, er lýtur að galdratrú,
galdrastarfsemi og galdramálum
Islendinga fyrr á öldum. Þessar
rannsóknir mínar hafa fært mér
heim sanninn um, að íslenzkar
galdrasæringar eru stórmerkar
heimildir um hjátrú fyrri alda
og eiga skilið að koma fyrir al-
menningssjónir eins og íslenzk
þjóðsagnasöfn, þjóðlagasöfn, þul-
ur, leikjasöfn, gátur o. s. frv.
Ég hefi því ákveðið að reyna
að safna í eina /heild öllum þeim
íslenzkum galdrasæringum, sem
auðið er að finna. Af íslenzkum
særingum hefir fátt eitt verið
prentað. Það helzta eru særingar
þær, sem birtust árið 1862 í
Þjóðsögum Jóns Árnasonar, I,
bls. 454—64 og árið 1903 í Þul-
um og Þjóðkvæðum Ólafs Da-
víðssonar, bls. 95—109.
Þó að þetta sé lítið að vöxtum,
nægir það til þess, að gefa algóða
hugmynd um, hvers eðlis galdra-
særingar eru. Ég mun og ef til
vill innan skamms birta ritgerð
um íslenzkar galdrasæringar og
notkun þeirra.
Nágrannaþjóðir vorar hafa að
vonum látið sér skiljast, hve
merkar galdrasæringar eru í sam-
bandi við menningarsögu þeirra.
Árið 1901 gaf Dr. A. Chr. Bang
út geysimikið safn af norskum
galdrasæringum (Norske Hexe-
formularer og magiske Opskrif-
ter), 761 bls. í stóru broti, í rit-
um vísindafélagsins í Kristjaníu
(Oslo).
Árið 1917 gaf F. Ohrt út 1.
bindi af dönskum særingum (Dan-
marks Trylleformler) með ýtar-
legum inngangi og registrum, og
var það rit 540 bls. að stærð. Árið
1921 gaf sami maður út II. bindi
af dönskum galdrasæringum, 142
bls. að stærð. Einnig má nefna,
að Valter W. Forsblom í Helsing-
fors hefir gefið út mikið af sær-
ingum í ritinu Magisk Folk-
medicin, sem birfist 1927 meðal
rita sænska bókmenntafélagsins í
Finnlandi (CXCV. bindi).
Að svo stöddu er ókleift að
segja um, hve mikið muni enn
vera varðveitt af íslenzkum sær-
ingum. Allmikið mun vera glatað,
en þó er fjöldinn allur geymdur
á víð og dreif í handriti utan
lands og innan. Af særingum vor-
um eru hin mergjuðu særinga-
kvæði frá 17. öld langveigamest
og mun vafasamt, hvort ná-
grannaþjóðir vorar eiga nokkuð á
borð við þau í þessum efnum.
Ég vil hér með fara þess á leit
við alla þá menn, sem unna þjóð-
legum fræðum og kunna að geta
gefið upplýsingar viðvíkjandi ís-
lenzkum særingum, að þeir leggi
mér lið við særingasöfnun mína.
Ef einhver veit til þess, að sær-
ingaþulur lifi enn á alþýðuvörum,
væri mér mikil þökk á því, að sá
hinn sami skrifaði þæ) upp og
sendi mér ásamt greinargerð um
heildarmenn sína og vitneskju um
það, hvar særingarnar hafa
geymzt. Þá væri mér auðvitað
mjög kærkomin vitneskja um
særingasyrpur og galdrakver, og
hvort eg gæti, ef til kæmi, fengið
þau að láni heim lil mín eða á
Landsbókasafnið í Rcykjavík, svo
að hægt væri að taka afrit af því,
sem máli skipti. Ef einhver vildi
gera mér þann greiða, að taka af-
rit af særingum og senda mér, vil
ég mælast til, að þau afrit sé
rituð stafrétt eftir heimildum, og
að öllum lestrarmerkjum sé ná-
kvæmlega fylgt. Einnig væri
æskilegt, að slíkum afritum fylgdi
vitneskja um aldur heimilda, nöfn
höfunda eða ritara þeirra o. s.
frv. eftir því, sem menn bezt vita.
Virðingarfyllst
Sigurður Skúlason
mag. art.
Hrannarstíg 3
Reykjavík.
Reykjavíkurblöðin Alþýðublað-
ið, ísafold og Vísir, Skutull á
Isafirði og Dagur á Akureyri eru
beðin að birta þessa grein.
S. Sk.
----o---
Heimkoman
Af því maðurinn er þannig
skapaður, að hann þráir félagslíf,
þá er honum það mjög eðlilegt
að láta í ljós gieði sína og einnig
sorg. Það er mér mikið fagnaðar-
efni, að vera kominn heim eftir
margra ára dvöl erlendis. Eg fór
til Ameríku fyrir tíu árum án
þess að hafa nokkura löngun til
að fara þangað og það sem ég
færðist til í því landi, þá var það
í öfuga átt, fjær og fjær heim-
kynnunum. Ég komst alla leið
vestur fyrir Klettafjöllin, næst-
um að 'hafi, svo lengra varð veria
farið í þá átt, en svo lá líka leið-
in í áttina heim, og þegar ferða-
lagið byrjaði, þá gekk það allt
fljótt og vel. Heimþráin óx með
ári hverju, varð fullnægt að lok-
um og indælt var að koma heim.
Handtök manna og kveðjur við
heimkomuna, báru strax þess
vott, að hér var það enn að finna,
er svo lengi hafði verið þráð.
Það skal þó sagt strax, áður
en lengra er farið, að þótt ég
kjósi helzt ísland af vissum á-
stæðum, þá fann ég þó nóg af
gæðum og góðu fólki í Canada.
Ég mun jafnan gefa Canada hinn
allra bezta vitnisburð og segja
það allra mesta „ágætis land“,
og canadiska þjóðin unga á lof
en ekki last skilið. Hún er frjáls,
hraust og framsækin vel, þótt
mér finnist hún enn á eftir í and-
legum þroska, samanborið við
hinar ytri framfarir. Andlegu
tindarnir gnæfa ekki það hátt,
að æskan fái almennt augastað á
þeim. Ég er hálfhræddur um,
svona fljótt á litið, að sú hliðin
kunni að vera dálítið á eftir hjá
íslenzku þjóðinni líka.
Ég er þakklátur fyrir þann
tíma, er ég dvaldi í Canada. Hann
var mér í alla staði lærdómsrík-
ur. Margur íslendingurinn mundi
geta lært miMð af því að fara
vestur. Þó mun ég aldrei hvetja
menn til útflutnings frá íslandi
og það hefi ég ekki gert.
I útlöndum fáum vér íslending-
ar jafnan margar einkennilegar
spurningar um Island. Það er
sjálfsagt erfitt fyrir þá, sem
aldrei hafa orðið fyrir þvílíkum
spumingum, að skilja, hversu
vér hinir þráum það, að íslend-
ingar gæti kynnst öðrum þjóðum
sem mest og það réttilega. Það
hefir áreiðanlega orðið mörgum
mikið fagnaðarefni, hversu al-
þingishátíðin, nýafstaðna, heppn-
aðist vel í alla staði. Vér Islands-
vinirnir, sem vorum hópunum
samferða heim til íslands frá
útlöndum, þráðum það innilega,
að heimsóknin gæti orðið gest-
unum ánægjuleg og Islandi til
sóma. Þetta hygg ég að hafi orð-
ið. Ég hefi átt tal við marga af
gestunum og allir eru mjög á-
nægðir. Prófessor Jess Hamilton
Jackson frá Virginia, Bandaríkj-
unum, sem dvelur hér um tíma til
að læra íslenzku, sagðist aldrei
hafa séð svo mikinn maimsöfnuð
samankominn þar sem allt hefði
farið jafn rólega fram, eins og á
Þingvöllum. Það var ánægjulegt
að heyra þennan Islandsvin flytja
fyririestur um íslenzkar bók-
menntir, kvöld eitt á leiðinni
heim til Islands um borð í skip-
inu Montcalm.
Það er enginn vafi á því, að
íslandi verður vel goldið það, sem
gert hefir verið til þess að heim-
sóknin mikla, í sambandi við há-
tíðarhöldin nýafstöðnu gæti orðið
gestunum öllum ánægjuleg. Marg-
ir munu bera Islandi góðan vitn-
isburð og víðfrægja dáðir þess.
Ég las fyrir skömmu mjög fall-
ega og vel skrifaða grein í einu
merkasta tímariti heimsins, „The
Geographical Magasine“, um Is-
land, er skrifuð vár af enskri
konu er ferðast hafði um ísland.
Greininni fylgdu nálega fjörutíu
myndir frá íslandi. Þetta tímarit
er mikið lesið af fræðimönnum
um allan hinn enskumælandi
heim. Ég gladdist mikið yfir þess-
ari velskrifuðu grein. Verzlunar-
maður nokkur í Kelowna, B. C.,
Canada, er lesið hafði greinina,
bauð mér að tala um Island í
samsæti, sem efnt var til af
„Rotarian“ félagsskapnum þar. 1
samsætinu voru um fjörutíu for-
ystumenn bæjarins og nokkurir
aðkomnir, og þar á meðal einn
eða tveir þingmenn. Allir virtust
þeir hafa áhuga fyrir litlu og fá-
mennu menntaþjóðinni „norður
við heimsskaut í svalköldum
sævi“. Prestur stærstu kirkjunn-
ar í bænum var í samsætinu og
bauð mér strax að tala næsta
sunnudagskvöld í kirkju sinni um
ísland og trúarlíf Islendinga.
Hann auglýsti vel, og sama dag
flutti bæjarblaðið langt ágrip af
borðræðu minni í „Rotarian“
klúbbinum. Kirkjan var troðfull.
Prestur leiddi mig í ræðustólinn,
kynnti mig sem Islending og bað
mig að bera íslandi kæra kveðju
fólksins þar. Ræðunni var einnig
útvarpað, svo að ég hafði þar
gott tækifæri til að svara í einu
mörgum spurningum, sem ég
hafði oft fengið viðvíkjandi Is-
landi. Spurningar þessar voru oft
einkennilegar. Einn spurði mig,
hvoi't það væri satt að ’menn
ræktuðu ýmislegt á húsþökúnum
á íslandi vegna þess, hve kalt
væri þar. Mér leiddist þó einna
mest að sjá, að í landafræði
þeirri, er notuð er við lýðskólana
í Canada, er ísland talið danskt.
Þótt maður mæti víðsvegar
mikilli fáfræði viðvíkjandi íslandi,
þá er það gleðilegt, að þar sem
Islendingar þekkjast vestan hafs,
þá þekkjast þeir allir á einn
veg. Þeir eru taldir beztu þegnar
landsins. íslendingar 1 Ameríku
hafa gert þjóð sinni mikinn sóma.
Sonurinn í fjarlægð hefir miklað
móður sína og elskað hana. Mai’g-
an Islending hefi ég fundið í
Ameríku, sem gjarnan vildi eiga
kost á því, að bera beinin heima
á ættjörðinni. Sjálfur fagna ég
því að vera kominn heim. Þegar
ég sá landið fyrst, við heimkom-
una, þótt veður væri leiðinlegt,
þá varð mér að orði:
Helgidómur helgra sagna,
hreysti, frægðar, vits og þors.
Þér. ég heilsa, þér ég fagna,
þú, bústaður andlegs vors.
Ljómar drottins listasmíði,
landið norðurhafsins prýði
benda hátt til himins fjöll.
Þar um aldir, ár og daga,
Islands kvæða, sagna, laga
geymir heilög gyðja Braga
glæst í minninganna höll.
Turnaborgin tigna, bjarta,
tak mig í þinn móður-faðm.
Þar mér kynntu þitt við hjarta
þinnar sælu aldinbaðm.
Gæði þín rnér gef að smakka,
glaður skal ég ávalt þakka
fenginn bezta, — feðra arf.
Islendingur vil ég vera,
vil þér a 111 til sæmdar gera,
og þitt heiti, Island, bera,
efla þitt hið mikla starf.
Þegar ég sté á land í Reykja-
vík og litaðist um, þá sá ég fljótt
þá breytingu, er orðið hafði síð-
ustu tíu árin. Allt bar vott um
góðæri og framfarir, en fljótt á
litið, virðist vera einhver skort-
ur á sönnu jafnvægi í þroska
þjóðarinnar. Óskandi væri, að
ísland bæri gæfu til að þrosk-
ast og vaxa heilbrigðum vexti,
svo að það gæti haldið unnum
heiðri og orðið fagurt, þótt smá-
vaxið, hraustmenni á meðal
menntaþjóðanna. Öllum íslend-
ingum þykir vænt um ísland. All-
ir vilja þeir sóma þess. Allir
fagna þeir yfir unnum sigri og
fenginni frægð, en fjársjóðanna
er ávallt vandi að gæta, og þar
þarf mikla trúmennsku til.
Pétrn* Sigurðsson.
----o----
Sumarið. Veturinn.
Fóðrið
Anna-tími ársins stendur yfir.
Allir hafa nóg að gera, og sumir
meir en nóg. Atvinnuleysi þekkj-
um við ekki. Og við vonum að við
kynnumst því ekki heldur. Verk-
efnin eru alstaðar, óþrjótandi.
Óleyst og hálf leyst bíða þau bæði
til sjós og lands, og við sjáum
ekki annað en að komandi kyn-
slóðir hafi nóg að gera hér á
landi.
I sveitunum stendur heyskap-
urinn sem hæst. Menn keppast við
að afla heyja til vetrarins. Allir
vita að hann kemur, íslenzki vet-
urinn, en enginn veit hvernig
hann verður. Og allir skepnueig-
endur vilja vera sem bezt undir
hann búnir, því þeir vita, að vet-
ur getur verið hai’ðhentur á
stundum.
En aðstaðan til að ibúa sig
undir veturinn hefir breyzt. Fólk-
inu í sveitunum hefir fækkað, og
er færra nú en’ nokki*u sinni áð-
ur. Og kröfur manna til lífsins
'hafa líka breyzt. Ný þægindi
hafa menn vanið sig á, og til að
afla þeirra þarf fé. Kaupgjald
hefir því hækkað. Verð afurðanna
hefir aftur ekki hækkað að sama
skapi, og útlit til þess að það
lækki í haust, frá því sem var í
haust sem leið. Þess vegna er nú
svo komið, að bóndinn getur ekki
sætt sig við sama afrakstur eftir
sláttumanninn og hann gat hér
áður fyrri. Iiann verður að fá
meiri eftirtekju nú, eigi að borga
sig að slá eða afla fóðurs.
Þetta sjá nú fleiri og fleiri með
hverju ári sem líður. Það er
langt frá, að það borgi sig að
heyja lélegu berjurnar. Sinufló-
ana og kargamóana sem vel borg-
aði sig að slá, meðan lífsþarfim-
ar voru litlar, og kaupið þess
vegna lágt, borgar sig nú ekki að
slá lengur.
I stað þeirra þarf að koma
vélslægt, ræktað land. Það er á
leiðinni. Á flestum býlum lands-
ins er það á leiðinni. En það þarf
að koma fljótt. íSumstaðar er það
komið nokkuð. 26. júlí hringdi til
mín bóndason af Austurlandi og
bað mig að útvega sér diskherfi.
En það þurfti að komast með
Súðinni 28. s. m. IJann ætlaði að
fara að brúka það. Túnið var bú-
ið, 320 hestar komnir í hlöðuna,