Tíminn - 01.09.1930, Side 1

(Sfaíbfetf
04 afgceiðslumaður (Timans rr
Hannoítg þorsittnsöóttir,
SambanóslTÚstiiu. Hrffjopit.
JVuftaM'að
^fgtelböía
Ilmans er i Sambanbstybinu.
(Dpin baglefta 9—(2 f. 4>
- Stmi \9f.
I. ár.
MHigii ór Hlpilir
„par roðnar aldrei
sverð af banablóði".
Það er gestkvæmt í Sviss á
sumrin. Jafnskjótt sem snjórinn
er horfinn úr dölunum, flykkist
þangað fólk úr viðri veröld. Flest-
ir gestirnir eru þó úr Evrópu
norðan- og vestanverðri og Banda-
ríkjum N.-A. Fararsnið þessa
fólks vitnar um mismunandi kjör
í mannfélaginu. íþróttamenn og
námsfólk ferðast á hjólum eða
gangandi með mal á bakinu. Auð-
uga fólkið notar dýrari og þægi-
legri farartæki. Jafn ólíkar og
farartækin eru ástæðurnar sem
förinni í'áða. Sumt ferðafólkið,
einkum það fátækasta, eru nátt-
úrubörn, sem elska blá fjöll og
blómaliti. Skáld og draumlyndir
menn leita þangað af því að suðr-
ið býr yfir rómantiskum töfrum.
Sagnfræðingar og aðdáendur fom-
aldarinnar koma til þess að lesa
leyndardóma liðinna tíma út úr
fornum kirkjum og klausturmúr-
um og rústum fallinna kastala.
Og enn aðrir koma bara af því
að það er nú einu sinni „fínt“ að
fara til Sviss. Aimenningur talar
oft með lítilli virðingu um „póst-
korta-túristana“, sem koma með
næturlest, fara um morguninn
með járnbraut upp á háan fjalls-
tind, borða þar dýran miðdegis-
verð í nýtízku borðsal, þar sem
breitt er fyrir sólarglugga, og
skrifa um leið nokkur orð á póst-
kort til kunningjanna heima, sitja
síðara hluta dags á gildaskála
niðri í dalnum og fara síðan til
baka aftur með næturlest!
En þeir sem fremur leggja
stund á að safna endurminning-
um en auðæfum, yfirgefa þetta
land ríkari en þeir komu. Það
er tilvinnanda að sjá Sviss í sum-
arskrúða, þó að ekki sé nema
hálfan þriðja sólskinsdag.
Við leggjum af stað frá Kon-
stanz við Bodenvatnið, rúmlega
hundrað Norðurlandabúar, einn
júlímorgun síðastliðið sumar og
stefnum á fjöllin miklu í suðri.
Við eigum að fara í bifreiðum,
svo íangt sem vegurinn nær og
ganga upp á einn af nyrstu tind-
um Alpanna. Við vitum það
fyrirfram, að þessi fjallganga
er engin þrekraun. Tindurinn
um 1800 metra. En flestir eru
þó útbúnir með staf til stuðnings.
Veðurútlit er tvísýnt um morg-
uninn og þoka í fjöllum ofan til.
Við vonum, að birta muni um há-
degið.
Við eigum margra klukkutíma
ferð fyrir höndum. En engum
manni getur leiðst á ferð í björtu
veðri yfir Alpalandið, allra sízt
íslendingi. Það er engin furða þó
að Islendingar, sem alltaf eru að
yrkja um eikur og linditré, sem
þeir hafa aldrei séð, verði eins
og bergnumdir í ríki skóganna.
Og það er nógur skógur í Ölpun-
um. Dalirnir eru flestir grasi
vaxnir upp að fjallsrótum. Utan
um fjallið neðan til liggur skóg-
arbeltið, mest barrskógur. Neðst
eru hávaxnar furur og grenitrá
á stangli. En á blettum er skóg-
urinn þéttur og ber af umhverf-
inu eins og skriða. Ofantil eru
fjöllin ber. En það er annað efni
í þeim en íslenzku fjöllunum.
Bergið er stálgrátt eða nærri
hvítt.
Við förum gegnum margar
sveitir og nemum staðar í dálitlu
þorpi. Við okkur blasir fjalldal-
urinn iðjagrænn. Dalbúarnir haf-
ast ekki við í þorpum. Þarna eru
dreifðir bóndabæir eins og hér
heima. En þar eru ekki langar
bæ j ai’leiðirnar. Sólin skín öðru
hverju og geislaflóðið streymir
niður á milli himinhárra fjall-
anna. Maður á dálítið erfitt með
að gjöra sér grein fyrir, að lífið
þarna sé veruleiki. Yfirbragð
landsins er of æfintýralegt til
þess. Miklu nær að hugsa sér að
maður horfi inn á leiksvið og
grænn dúkur hafi verið breiddur
í dalbotninn og bæirnir séu bara
málaðir á dúkinn! En við sjáum
dæmi þess öðru hverju, að þama
eins og annarsstaðar þarf fólk-
ið að neyta síns brauðs í sveita
síns andlits.
Við stígum út úr bifreiðunum
og fyrsti áfanginn hefst. Það er
grasi gróin aflíðandi brekka með
grenitrjám á stangli. Það kemur
í ljós, að margt samferðafólkið
er óvant göngulagi. Uppi undir
sjálfri fjallshlíðinni stendur dá-
lítill sumarskáli úr timbri. Þar
fáum við mjólk að drekka. Þar
verða þeir eftir, sem ekki treysta
sér til að ganga á tindinn. Og
þeir eru margir, imdarlega
margir.
Klukkutíma síðar stöndum við
á fjallstindinum. Þetta er engin
slysaleið. Ruddur gangstígur
nærri alla leið upp. En hitinn er
talsverður og svitinn streymir af
okkur. Þokuhnoðrarnir eru á reki
milli fjallatoppanna í kring. Það
er ékki mikið sólskin og okkur er
sagt, að það sé gott, því að öðrum
kosti myndi landið hverfa í sól-
móðu. En það má heldur ekki
hryggja þann, sem staddur er
uppi á Alpatindi í eina sinni á æf-
inni!
Og það væri líka vanþakklæti
við skaparann að vera hryggur á
þessum stað. Útsýnið er ógleym-
anlegt. Niðri á milli fjallanna blik-
ar á bláar tjamir. Langt í austri
sést niður á Rín og yfir í smá-
ríkið Lichtenstein. fsiendingi, sem
dvelur hjá stórþjóð, er það ein-
livernveginn hugraun, að heyra
talað um lítil lönd, sem fáir vita
að séu til. í suðri kveða við
þungir dynkir. Sumir álíta, að
það séu þrumur, en aðrir, að þar
séu menn Mussolinis að heræf-
ingum. En fyrri skýringin er víst
áreiðanlega réttari.
Það er líka sumarskáli þama
uppi á tindinum. Á flestum Alpa-
tindum eru slíkir sumarskálar,
sumstaðar gistihús, sem rúma
mörg hundruð manna. Við neyt-
um þai'na hressingar eftir erfið-
ið. Og á skammri stundu er
þreytan horfin og gleymd.
En á leiðinni niður fjallið mæt-
um við manni með byrði á bak-
inu. Við sjáum hann langt til
niðri í hlíðinni og skiljum ekkeit
í því, hvað hann er álútur og
hvað hann gengur hægt. En það
er ósköp eðlilegt, því að hann er
með 100 merkur af mjólk á bak-
inu. Á hverjum laugardegi ber
hann eina slíka byrði upp á fjaUs-
tindinn, til viðbótar við nytina úr
geitunum gestgjafans. Ekki viss-
um við, að mjólkin okkar hefði
kostað svona mikið erfiði.
Reykjavík í september 1930.
Við sumarskálann í hlíðinni
hittum við félaga okkar, sem
eftir urðu. Af saklausri illgirni
látum við enn betur yfir förinni
en þörf var á. Þeir eiga fyrir því
að vera dálítið sái'ir við sjálfa
sig, úr því að við urðum að hella
út svitanum!
f neðstu brekkunni mæfum við
litlum dreng, sem selur blóm-
vendi. Það eru Alparósir. Hann
er fátæklega búinn og segist eiga
10 systkini.
Svona er það þá líka í þessum
sæludal!
En nú er kominn brakandi
FjaUagöngur í Ölpunum.
þurkur. Bændurnir niðri í daln-
um hafa verið að þurka meðan
við vorum á fjaUinu og eru nú
að taka saman í óða önn. Þar eru
hrífur eins og hér og menn sem
bera bagga á bakinu. En stúlk-
umar í Sviss kunna ekki eins vel
að raka og íslenzku stúlkurnar.
Mig langar til að segja þeim að
halda ekki á hrífunni eins og
krakkar, en bíllinn er á floy|i-
ferð.
Tíu dögum seinna, um fóta-
ferðartíma, erum við aftur á leið
I suðurátt. Að þessu sinni er för-
inni heitið lengra en áður, alla leið
suður á Ítalíu. Rómaborg, Napoli,
og Miðjarðarhafið blasa við í
hyllingum.Dvölin í sólríkum yndis-
legum smábæ við Bodenvatnið
lætui- eftir sig viðkvæmar endur-
minningar, með áhrifum í geðblæ
og svip. En á milli minninganna
og takmarksins liggur hálfs ann-
ars dags og einnar nætur dvöl í
Alpalandinu, og hún er nóg til að
gleyma hvorutveggja í bili.
Næstu nótt eigum við að gista
uppi á Rigi tindi.
Borgin Luzern er fyrsti áfanga-
staðurinn. Þangað komum við
nokkru fyrir hádegi. Luzern
stendur við Viervaldstáttervatnið.
Sitt hvoru megin við vatnið
gnæfa tindamir Pilatus og' Rigi.
Héraðið við Viervaldstáttervatnið
er af mörgum talið fegursti stað-
urinn í fegursta landi Norðurálf-
unnar.
Luzern og- Napoli á ftalíu eru
ekki ólíkar í fjarska, þó að Napoli
sé a. m. k. fjórum sinnum stæri’i.
Upp frá vatninu eru hæðir og ut-
an í þeim, vatnsmegin, stendur
borgin. En þar em einnig fögur
mannaverk. Ofarlega í hæðunum
er einskonar þjóðgarður með ein-
kennilegum ummerkjum frá ísöld.
Þar getur að líta eitt af listaverk-
um Thorvaldsens, deyjanda ljón
úthöggvið í sjálfan hamarinn,
minnismerki yfir Svisslendinga,
sem létu lífið í Napoleonsstyrj-
öldunum fyrir rúmlega hundrað
árum.
Vatnið er mjótt þama og sum-
staðar brýr yfir. Ein brúin er frá
miðöldum. Er þak yfir brúnni og
helgimyndir á veggjum. í gamla
daga var brúin einskonar kapella,
og íbúar bæjarins komu þangað á
kvöldin til að biðjast fyrir.
En við höfum ekki langan tíma
til að skoða borgina. Eftir þrjár
stundir erum við á skipi úti á
vatninu áleiðis til Rigi. Himininn
er heiður og skipið þakið sóltjöld-
urn.
Náttúrufegurðin og söguminn-
ingarnar haldast í hendur til að
gjöra þessa fögru byggð ógleym-
anlega. Ifér bundust fjallabúamir
svissnesku samtökum um að
brjóta af sér vald keisai'ans í
Vínarborg. Hér átti Vilhjálmur
Tell heima, þjóðhetja Svisslend-
inga, bogmaðurinn frægi, er skaut
eplið af höfði sonar síns, til að
bjarga lífi þeirra beggja. En aðra
ör hafði hann geymt sér handa
þýzka landsstjóranum, ef hann
yrði svo óheppinn að vinna
drengnum mein.
Báturinn okkar lendir í litlu
þorpi, rétt við rætur Rigifjallsins.
Aragninn bíður okkar á járnbraut-
inni. Þessi vagn er alltaf á ferð-
inni til að flytja fólk upp og ofan
fjallið. Það lætur undarlega í eyr-
um að fara með jámbraut upp á
hátt fjaU. En í Sviss eru mai'gar
slíkar brautir. Rigibrautin er sú
fyrsta, sem byggð var. Vagnam-
ir ganga á tannhjólum eða draga
sig upp sjálfir eftir stálvír.
Eins og við má búast gengur
ferðin hægt upp eftir fjallinu. Við
nemum staðar á 2 eða 3 stöðum
— eina mínútu í senn. Það er
stutt viðkoma. Á viðkomustöðun-
um eru sumarskálar, og við jám-
brautarteinana standa konur og
selja ávexti, sem þær rétta inn
um gluggana á vagninum. En það
er enginn tími til að fara út.
Sænsk kennslukona kaupir blóm
af litlum drenghnokka og réttir
honum heilan svissneskan franka.
Drengurinn þreifar í vasa sinn
eftir smápeningum til að gefa til
baka. En áður en hann finnur
peningana, er lestin farin af stað
og litli hnokkinn hleypur á eftir
henni með útrétta hendina. A-
rangurslaust. Konan sem fékk
blómin, segir, að þetta hafi verið
gott barn, en sumir aðrir halda,
að hann hafi verið óþarflega lengi
að leita að peningunum. Öll höf-
um við heyrt að ferðamanna-
straumurinn spilli fólkinu.
En stundu síðar erum við uppi
á Rigitindi. I djúpinu fyrir neð-
an okkur liggja Alpadalimir með
glitrandi lækjum og vötnum.
Innan um skógi vaxnar hæðir og
hvítar klappir liðast Vierwald-
státtervatnið með spegilmyndum
sínum, dreymandi og brosmilt eins
og álfheimur, sem býr yfir leynd-
ardómum þessa fagra lands.
Tvær miklar gistihallir standa
á Rigitindi. I hvorri þeirra rúm-
ast mörg hundruð manna. ÖH
þægindi eru þar miðuð við kröf-
ur þeirra, sem vandlátastir eru.
En á þessum stað verða öll
mannaverk hégóminn einber. Hér
er ekki staður til að dýrka glæsi-
legan húsbúnað eða dýrar krásir.
6. blað.
Dagur er að kveldi kominn. Húm-
ið færist yfir óðfluga, og bláloft-
ið hvelfist yfir „fjallasalinn".
Við Norðurlandabúarnir erum
ekki einir á ferð á Rigi-tindi þetta
stjömubjarta kvöld. Þar má
greina óm af tungum flestra
Norðurálfuþjóða. Á tindum hinna
svissnesku háfjalla koma menn
af öllum þjóðum tH altaris frammi
fyrir tign og heilagleik náttúr-
unnar sjálfrar.
Það er naumast hægt að hugsa
sér nokkra æfintýralegri mynd en
þetta heiða júlíkvöld á Rigitindi.
Bjartar sumamætur, eins og hér,
eru ekki til í Mið- og Suður-Ev-
rópu. Við Islendingar eigum erfitt
með að hugsa okkur heita tungl-
skinsnótt. En heita tunglskins-
nóttin er eitt af þeim náttúru-
einkennum Suðurlanda, sem ein-
kennilegust áhrif hefir á þá sem
aldir eru upp norður undir heim-
skautsbaug.
Langt niðri hvílir byggðin í
hálfdimmri móðu. I rökkrinu þar
niðri skín Jjós við ljós. Við sjá-
um Luzem í fjarska eins og bál
á vatnsbakkanum. Svo vítt sem
augað eygir, er sýnin hin sama.
Það er eins og kveykt hafi verið
á þúsundum jólakerta þarna niðri
í djúpinu. Dalavötnin blilka við
bjarma af eldi frá himni og jörðu.
Máninn gægist skyndHega upp yf-
ir fjallahringinn, eldrauður eins
og hann viti á heimsendi. Handan
við Vierwaldstatter-vatnið tindra
leiðarljósin meðfram brautinni,
sem liggur upp á Pilatus. Þar
uppi er iíka fólk á ferli, og vafa-
laust horfir það í áttina til okk-
ar nú. Og aUt í einu sjáum við
furðulega sýn. Undursamleg
geislabylgja steypist af fjalls-
tindinum ofan hlíðamar snar-
brattar alla leið niður í dalinn.
Sumum verður bylt við, en átta
sig þó brátt. Þetta er kastljós,
sem varpað er niður frá tindin-
um. Undir ljósrákinni verður gló-
bjart, sem um hádag. Góða stund
halda þessar kastljósasendingar
áfram, en svo hætta þær. Og nú
er mál að hátta, því að á morgtfn
eigum við að fara á fætur í aft-
ureldingu til þess að sjá „Alpa-
roðann“ yfir tindunum.
En við sáum ekki „Alparoð-
ann“ þennan morgim. TH þess var
ekki nógu bjart í lofti. En Bem-
aralpamir blöstu við í allri sinni
tign. Með aðstoð kortsins gat
maður á stuttri stundu lært að
þekkja einstaka fjallatinda —
svo sem „Jungfrúna“, „Munk-
inn“ og hið ægilega „Schreck-
liorn“.
Við yfirgefum Rigitind og
höldum áfram vatnaleiðina. Hér
er fagurt og hér eru söguríkar
stöðvar. Á vinstri hönd er Tells-
kapellan rétt við vatnið. Þar slapp
Vilhjálmur Tell úr bát óvina
sinna. Ofsarok var á vatninu og
fanginn var settur við stýrið. En
Tell stýrði bátnum upp að strönd-
inni, stökk sjálfur á land og
hratt bátnum aftur út á vatnið.
I litlum bæ, sem heitir Fliielen
stígum við á land. Þar skHja leið-
ir. Sumir snúa við aftur á norð-
urvegu. Aðrir halda áfram móti
heitara sumri og sól. Lestin, sem
við stígum inn í, á að flytja okk-
ur gegnum jarðgöngin undir St.
Gottharð, lengstu neðanjarðar-
jámbraut í Evrópu. Þessi göng
voru grafin frá báðum hliðum.
Mörg ár var unnið niðri í iðrum
t