Tíminn - 13.09.1930, Side 2

190
TIMINN
breytt, varð að greiða þessa sömu
skuld með 82 dilkum, eftir að í-
haldsflokkurinn var búinn að
hafa völd í IV2 ár. M. G. veit
líka, að það voru ekki eingöngu
gamlar skuldir sem hækkuðu í
verði við gengisbreytinguna. Að-
alhækkunin fór fram síðara hluta
sumars 1925, þegar atvinnurek-
endur voru búnir að taka til sín
mikinn hluta ársþarfa sinna.
Þess vegna urðu þeir líka að
borga ársþarfimar það ár miklu
hærra verði en rétt var, svo að
25 aurum munaði á hverri krónu.
Hvemig vill M. G. skýra það fyr-
ir skagfirzkum bændum, að þeir
hafi ekki beðið tjón af fjármála-
stjórn Jóns Þorlákssonar ?
Óvitur maður
er Ólafur Thors, eftir því sem
M. G. segir í Mbl. Ekki gat hann
séð það, karlinn, hvað gengis-
hækkun J. Þ. var meinlaus fyrir
Kveldúlf! Ólafur segist nl. hafa
farið upp í stjómarráð og sagt
Jóni Þorlákssyni það umbúða-
laust, að hann (þ. e. Ólafur) færi
úr íhaldsflokknum, og það undir
eins, ef að Jón hætti ekki að
hækka krónuna. Þá féll Jóni allur
ketill í eld, því að ekki vildi hann
missa Ólaf úr íhaldinu, enda hafði
Ólafur sýnt meiri þolinmæli, eða
seinþroskaðri skilning á atferli
flokksbróður síns en heppilegt
hefði verið fyrir stéttarfélaga
hans útgjörðarmennina-.
„Skuldugi þjónniim“.
Maður er nefndur Jón í Firði,
tíður ábekingur á íhaldsvíxlum
úr íslandsbanka og einn megin-
stuðningsmaður Jóhannesar Jó-
hannessonar á Seyðisfirði. Fjár-
málafyrirtæki það, sem Jón þessi
var riðinn við, fór á höfuðið í
vetur með tvær miljónir á bak-
inu. Þessu fyrirtæki gaf íslenzka
þjóðin stærri peningagjöf en áð-
ur hefir þekkst hér á landi. En
rétt eftir að hin mikla gjöf er
þegin, leggur Jón í Firði land
undii- fót alla leið norður í Þing-
eyjarsýslu í þeim erindum að
leita valdsmannsaðstoðar til að
ná undir sig aleigu fátæks barna-
manns, upp í nokkur hundruð
króna skuld, sem flestir álitu
gieymda, en Jón og félagar hans
höfðu keypt á þrotabúsuppboði á
Bakkafirði fyrir mörgum árum.
Ánægjulegt fyrir „blessunina
hana Guðrúnu'* 1, að einn af beztu
fylgismönnum hennar skyldi end-
urtaka hlutverk „skulduga þjóns-
ins“ svona fallega rétt eftir lands-
kjörið! y I,
Athugasemdír
um meðferð og útflutniug
á frystu kjöti.
1 febrúar- og marz-blöðum Tím-
ans þ. á. stendur mjög löng grein,
eftir hr. Björn Pálsson frá Guð-
laugsstöðum, er hann nefnir „Is-
lenzkt kjöt og kjötgæði“ og er
hún auðsjáanlega rituð okkur
fjáreigendum til eftirbreytni. Þó
ég gjöri ekki ráð fyrir því, að
hún verði teMn inn í einni inn-
töku, af bændum yfirleitt, þá er
samt fyllsta ástæða til að gjöra
við hana nokkrar athugasemdir.
Margar fullyrðingar höf. draga að
vísu mjög úr því, að greinin beri
tilætlaðan árangur, enda er aug-
ljóst, að hún er meir rituð af
kappi en forsjá.
Annars virðist það vera aðaltil-
gangur greinarhöf. að reyna að
sannfæra fjáreigendur um ágæti
þess, að gelda hrútlömbin að vor-
inu, og telur hann, að á þann hátt
verði bezt fullnægt kröfum enskra
kjötkaupenda, að út verði sent,
aðeins kjöt af gimbrum og geld-
ingum. Þetta hefir vaMð gremju
meðal margra fjáreigenda, og er
því þess vert að tekið sé til at-
hugunar.
Það er ekM með öllu ósennilegt,
Frænka mannsins míns, Margrét Jóns--
dóttir, andaðist aðfaranótt liins 11. þ. m.
á heimili minu
Suðurgötu 16, Reykjavík
Katrín Magnússon
Bændaumhyggja íhaldsins.
Þingeyingum er í fersku minni
framkoma Áma frá Múla á Húsa-
vík í vor við „bóndann á íhalds-
listanum", Kára á Hallbjamar-
stöðum. J. J. boðaði kosningafund
í Húsavík, og Ámi mætti af hálfu
Péturs og Guðrúnar. Bað Ámi
fundarmenn að taka viljann fyrir
verkið (sem full þörf var á), því
að íhaldið ætti þar engan mál-
svara annan en sig. En á fremsta
bekk gegnt ræðumönnum sat 3.
frambjóðandi C-iistans gneipur
og fálátur, enda undruðust fund-
armenn þá lítilsvirðingu, sem hon-
um var sýnd af umboðsmanni
flokksstjómarinnar. Myndu þing-
eysku bændumir hafa óskað
sveitunga sínum betra hlutskift-
is. — Þá kom virðing íhaldsins
fyrir bændunum ekM síður í ljós
við kosninguna í Rangárvalla-
sýslu. Sama daginn, sem skrif-
stofa C-listans leigði fólksflutn-
ingabifreiðar af bezta tagi til að
flytja prúðbúið Morgunblaðsfólk
5-mínútna leið á kjörstað eftir
götum Reykjavíkur, sendi Jón
Ólafsson fiskbíla austur í Hvol-
hrepp til að hirða „bændaatkvæð-
in“ handa íhaldinu. Mun J. Ó.
fasttrúaður á lítillæti rangæskra
bænda og bændakvenna, og von-
góður um, að þakMætið fyrir
fiskbílana komi í ljós við kosn-
ingamar þar í héraði á næsta
sumri.
Lántökusérfræðingur íhaldsina.
Vikum saman hafa íhaldsblöð-
in hér í bænum birt eina land-
ráðagreinina annari verri út af
væntanlegri lántöku ríMssjóðs og
nú í þessari viku ríður sá úr
hlaði í einu íhaldsblaðinu með
langar greinar, sem með réttu
má kallast lántökusérfræðingur
íhaldsins. Hann heitir Páll J.
Torfason. Eru skrif hans um flest
í sama anda og önnur skrif í-
haldsblaðahna um lántökuna. Það
var þessi Páll, sem var aðaháðu-
nautur og aðstoðarmaður íbalds-
stjórnarinnar sælu um ensku lán-
tökuna og veðsetning tolltekn-
anna. Grípa nú íhaldsblöðip til
hans sem hins síðasta ún'æðis.
Væri vel að almenningur aflaði
sjer sem nánastra fregna um
„fjármálamanninn“ Pál J. Torfa-
son, til þess að sannfærast um
hve vel fer á því, að einmitt haxm
syngur undir í skrifum íhaldsins
um lántökuna. Hann hefði verið
gott fjármálaráðherraefni hjá
íhaldinu „fjármálamaðurinn“ sá.
Kjördæmi vantar!
Altalað er um bæinn að fyr-
verandi geðveikralæknirinn á
Kleppi hafi sótt það mjög fast að
vera settur ofarlega á landkjörs-
lista íhaldsins í vor, enda talið
sig hafa vel til þess unnið. En
eins og kunnugt er, var hann ekki
á listanum. Nú aftur á móti er
talið, að þessi fyrverandi og hans
nánustu vinir, muni ekki vilja
láta dragast lengur að heimta
laun góðra verka og sárabætur og
vilji nú fá „örugt" íhaldskjör-
handa honum við næstu kosning-
ar. Sé hýru auga rennt til Vest-
mannaeyja, enda er þar fyrir,
til aðstoðar, ef til kæmi, annar
„sérfræðingurinn“ frá. En það er
talið óvíst að neinir úr „öruggu“
íhaldskjördæmunum vilji standa
upp. Því eiga þeir nú aimríkt á
íhaldsskrifstofunni, að leita.
„Kjördæmi vantar handa fyrver-
andi geðveikralækni“, svo mætti
auglýsa nú í íhaldsblöðunum.
Skyldi nokkurt gefa sig fram ?
----o-----
t
Halldér Eyjólfsson
bóndi í Hólmi á Mýrum í Austur-
Skaftafellssýslu andaðist hinn 17.
júní s. 1. eftir langa og stranga legu.
Er þar til moldar hniginn einn af
merkisbændum þjóðar vorrar, sem
mikil eftirsjón er í.
Halldór var fæddur 2. okt. 1880 í
Lambhaga á Rangárvöllum. Foreldr-
ar hans voru Eyjólfur Guðmundsson
sama stað og Guðrún Halldórsdóttir
frá Rauðalæk syðri. Ungur að aldri
fluttist Ilalldór með föður sínum til
ísafjarðar og mun hafa dvalið á
Vcstfjörðum fram um tvítugsaldur.
Síðan var hann á búnaðarskólanum
á Hvanneyri og lauk þar námi með
góðx-i einkunn. Árið 1908 kvæntist
hann Guðlaugu Gísladóttur frá Hólmi,
sem lifir mann sinn, og byrjuðu þau
búskap í Staðarsveit og bjuggu þar
til 1915. þá fluttu þau að Hólmi á
Mýrum, settist Halldór þar að hjá
Gísla hreppstjóra Jónssyni tengda-
föður sínum, sem þá var mjög þrot-
inn að heilsu. Tóku þau hjón við
búsforx'áðum og hafa búið þar síðan
með sæmd og prýði.
Halldór sál. var mikill fram-
kvæmda- og framfaramaður. Hann
bætti jörð sína mjög, engi með áveit-
um og tún með girðingum og út-
ræktun. íbúðarhús úr steinsteypu
bygði hann fyi-stur manna þar í
sveit og bætti mjög öll útihús. Hann
var hagleiksmaður og vann sjálfur
að húsasmíði bæði heima fyrir og
hjá sveitungum sínum og sagði fyrir
um gerð steinsteypuhúsa. Síðast vann
hann að því að byggja myndarlegt
samkomuhús fyrir hreppinn og ung-
að kjötið kynni að hækka ofur-
lítið í verði ef tilhögun hr. B. P.
yrði framfylgt, exx hitt er aftur
virkilega ósaxmað, hvort hækkun-
in yrði svo mikil, að hún borgaði
alla þá fyrirhöfn, er af þessu
leiddi.
Ég fæ ekM betur séð á grein
hr. B. P. en að honum séu harla
óljósir þeir animiarkar, sem eru
á því að framfylgja þessum til-
lögum hans. En þessir annmarkar
ættu þó að blasa við augum
þeirra, er eitthvað þekkja til
sauðf járræktar, enda dylst mér
ekki, að það væri mjög ógætilegt
að hlaupa í blindni eftir þessum
skrifum höf. — Ég vil þvi leyfa
mér, með allri virðingu fyrir hr.
B. P. að benda á hið helzta, sem
mælir á móti þvx, að farið sé eftir
tillögum hans, og miða þá einkum
við það hérað, þar sem ég er
kunnugastur.
1. Fyrirhöfn fjáreigenda. Hér í
Norður-Þingeyjarsýslu eru víð-
j lendir og góðir afréttir, og sækir
sauðfé þangað strax og snjóa
leysir. Það er því mjög algengt
hér, að lömbin exu mörkuð 2—3
dægra gömul og ánni síðan sleppt
í afréttinn, og er þá látið skeika
að sköpuðu með það, hvort hún
næst til rúnings eða ekM. Vor-
smölun er mjög dýr og mannfrek,
enda borgar ulhn ekM ætíð þá
fyrirhöfn. Hinsvegar eru heima-
lönd smöluð og nærheiðar, og þær
ær rúnar, er þar finnast, en það
ei' mjög misjafnt hve miMll hluti
ánna þar fyrirfinnst. Þar sem
skógurinn rífur næstum aUa ull
af ánum að vorinu, er sjaldan
hirt miMð um vorsmalanir, enda
annríM miMð jafnan á þeim tíma.
Ef framfylgja ætti tillögum B. P.,
yrði að gjöía út mikiim maim-
fjölda til vorsmalana á dýrasta
tíma ársins, og síðan að reka
ærnar sveita á milli, hverja til
síns eiganda. Þarf kjötið allmjög
að hækka í verði, ef þetta svaiar
kostnaði.
2. Vanhöld. Þar sem slík vor-
smölun gæti ekki farið fram fym
en lömbin eru orðin 3 til 5 vikna,
er það sýnilegt að lömbin yrðu
orðin mjög feit, og því viðkvæm-
ari fyrir, þyldu því illa langan
rekstur og þvæUng. Má því full-
yrða að það komi fyrir, að feitir
hrútar þyldu alls ekM hina óvægi-
legu meðferð, sem B. P. talar um,
enda þekki ég þess mörg dæmi,
að feitir hrútar hafa drepist af
geldingu. En kjöt af slíkum geld-
ingum verður aldrei borið á borð
fyrir enska ístrumaga.
8. Nýjar giiðingar. Ef hr. B. P.
ætlast til að við tökum upp hætti
Ástralíubúa í einu atriði, má bú-
as við að fleiri fylgi á eftir. Þeir
mennafélagið. þá var hann og vel
hagxir á útskurð og er allmikið af
útskornum munum eftir hann á
heimili hans og er prýðilega gjört.
Halldór var mjög áhugasamur um
stjómmál og öll félagsmál og hvatti
til samtaka og fi'amsóknar í öllum
greinum, enda hefir félagsþroski
eflst mjög þar i sveit á síðustu 15
árum. Hann naut lika maklegs
trausts og virðingar sveitunga sinna
og annara sýslubúa, er lærðu að
meta lians góðu hæfileika. Hann var
því kvaddur til að gegna ýmsum
trúnaðarstörfum. Auk bréfhirðingar-
starfa, er hann hafði lengi á hendi,
var hann formaður búnaðarfélags
hreppsins, umsjónamiaður safnaðar-
kirkjunnar, hreppsnefndarmaður 0. fl.
þegar Kaupfélag Austur-Skaftfell-
inga var stofnað 1920, var hann kos-
inn í stjóm þess og ætíð endurkos-
inn síðan, og var varaformaður þess.
Siðast á aðalfundi félagsins í vor
leið, var hann endurkosinn í stjóm
þess, þótt hann væri þá liggjandi
veikur heima. Halldór hafði hinn
mesta áhuga fyrir samvinnumálun-
um og bar hag og heill kaupfélags-
ins mjög fyrir brjósti og tók sér
allnæri-i hinar óverðskulduðu árásir,
sem' það hefir oft orðið fyrir. Hann
var ætíð kvaddur til að annast um
vörutalningu hjá kaupfélaginu um
hver áramót. — Á aðalfundi i vor
vottaði félagið honum þakklæti sitt
og viðurkenningu með því að senda
honum ávarp, ásamt nokkurri upp-
hæð í peningum.
Menningarfélag var stofnað hér í
sýslu fyric. nokkrum árum. Halldór
var í stjórn þess og flutti erindi á
fundum félagsins, sem vanalega
standa 3 daga snemma vetrar og ber
þar margt á góma. Hélt hann vel á
máli sínu og var stundum ótrauður
í kappræðum.
Halldór var vel greindur maður og
mjög bókhneigður og átti allmikið
bókasafn. Bamakennari var hann
öðru hvoru i sveit sinni og fórst það
eins og annað vel.
Halldór var lipurmenni, glaðvær og
skemmtinrt og mannkostamaður mik-
ill. þótt áhugi hans beindist mjög
að almennum málum. þá naut hann
sin þó bezt á heimili sínu. Hann bar
mikla umhyggju fyrir heill og hag-
sæld ástvina sinna og heimilisfólks.
Hann var afargestrisinn og greiðvik-
inn, énda hefir oft verið gestkvæmt
í Hólmi, og veitingar ekki sparaðar.
En þrátt fyrir kostnað og gestanauð
og framúrskarandi hjálpfýsi, þá hefir
geyma fé sitt í geysimiMum girð-
ingum, sem er þar vitanlega
ómetanlegur hagur. Og hér í
mannfæðinni og fólkseMunni, væri
þess ekki síður þörf, ef við þyrft-
um að taka upp Ástralíugelding-
ar. En úthaga og afréttargirðing-
ar eru dýrar og endingarlitlar og
ákaflega viðhaldsfrekar, sem eðli-
legt er í slíku snjólandi, og
myndu, ef að þessu væri horfið,
vafalaust éta upp allan hixm hugs-
anlega ávinning B. P. og geld-
ingagróða.
4. Rýrnun. Það er einkennilegt,
að háttv. greinarhöf. virðist ekk-
ert gjöra úr því, hvað geldingar
eru lýrari til frálags en hrútar.
Þetta atriði er þó þess vert, að
það sé athugað gaumgæfilega, og
þó B. P. birti vottorð frá einum
lítt þekktum bónda, sannar það
ekkert, enda verður ekki séð, að
bóndi þessi hafi gjört neinar na-
kvæmar athuganir í þessu efni.
— Ég hefi hinsvegar talað við
ýmsa' athugula bændur víðsvegar
um land, og spurt þá um þetta
atriði. Þó svörin hafi verið dálítið
mismunandi, hafa allir verið sam-
mála um það, að geldingskroppur-
inn sé léttari en hrútskroppurinn
að öðru jöfnu. Ef ég tek meðaltal
af þeim niðurstöðum er fengin
svör gefa mér, verður rýmunin
um 12%. Það sér hver maður, að
hagixr þeirra hjóna blómgast vel,
enda hafa þau verið samhent í öllu.
Bama varð þeim ,eigi auðið en
hafa alið upp 4 fósturböm, er þau
liafa tekið af fátæku fólki. Elzta
fósturbarnið, Svöfu Hildi, hafa þau
ættleitt sem sitt eigið barn.
Halldór varð tæplega fimmtugur að
aldri, og þótt liann væri búinn að
vinna mikið og gott dagsverk, mátti
þó vænta þess, ef að aldur hefði unn-
izt til, að mikið væri eftir óunnið.
það er því milcið skarð fyrir skildi
við fráfall Halldórs, en minning hins
mæta áhugamanns og mannvinar
mun lengi lifa í hjörtum konu hans
og heimilisfólks, sveitunga og vina.
14. ágúst 1930.
p. J.
----o----
Söngmál
Athugasemd I.
Umboðsmenn Columbia „grammó-
fón“-félagsins hér á landi fengu hing-
að menn frá félaginu með hljóðrit-
unartæki. þeir sneru sér til Karla-
kórs KFUM og gerðu samning við
kói’inn um hljóðritun. þegar þetta
spyrst, sækir Karlakór Reykjavíkur
um að fá að syngja á plötur, en
eigi var unnt að verða við þeim til-
mælum, vegna þess að gagnkvæm
bindandi skilyrði voru í samningn-
um. þó slakaði Karlakór KFUM svo
til, að hann veitti' leyfi til að Karla-
kór Rvíkur fengi til sinna umráða
eina plötu og jafnframt karlakórinn
Geysir og Landskórinn. Karlakór
Rvikur hafnaði boðinu, en Geysir og
Landskói’inn þágu það. — þetta er
nú saga „hljóðritunarmálsins" í fáum
dráttum.
Tveir meðlimir Iíarlakórs Rvíkur
tóku að rita í dagblöðin um samn-
inginn, mjög óánægðir yfir, að þeirra
kór fékk ekki að láta hljóðrita það,
sem þeim sýndist. I streng með þeim
tekur svo herra Helgi Lárusson í
siðasta tbl. Tímans. Enginn þessara
manna gætti þess, að hljóðritunar-
tæki þessi hafði með höndum efnka-
fyrirtæki, sem fyllilega réði hverja
það valdi til þess að syngja á plötur
og hverja samninga það gerði. Ég
benti á það i svargrein í Vísi 13. f.
m., — og endurtek það enn — að
Karlakór KFUM getur ekki að því
gert, þótt eigi sé leitað til Karlakórs
Reykjavíkur um söng. Og ég hefi enn
ekki séð þess getið, að þótt samning-
kjötið þarf allmjög aö hækka í
verði, til að jafna þennan nii&-
mun.
5. Kröfur kaupenda. Það undar-
legasta við þetta mál er það, að
ég hefi hvergi orðið var við, að
þessi geldingakrafa komi frá
kaupendum kjötsins, sem er þó
venja, þegar líkt stendur á. Nei!
Hér er aðeins um það talað, að
þetta sé regla í Ástralíu, og bend-
ir það til þess, að ýmsar aðrar
ástæður liggi til þess, að hún
hefir verið teMn upp þar.
Mér er sagt af fróðum möxm-
um, að í Englandi og Skotlandi
sé það alls ekM algengt að gelda
hrútlömb, en sé það gjört liggja
til þess allt aðrar ástæður, t. d.
þær, að hrútlömbin verða kyn-
þroska áður en þeim er slátrað,
og er því fyllsta nauðsyn. Hér á
landi kemur það alls ekki til
greina. Annað atriði get ég bent
á. Hingað til Kópaskers hafa kom-
ið 2 menn frá Bretlandi, í þeim
erindum að athuga kjötið sem
fryst er og gefa leiðbeiningar. En
hvonxgur þeirra hefir minnst einu
orði á þetta umrædda atriði, og
er það bezta sönnunin fyrir þvi,
að þetta er ekki krafa frá kjöt-
neytendum.
Að þessu athuguðu, hygg ég
það vera hið mesta frumhlaup,
ef bændur, að órannsöJcuðu máli,