Tíminn - 01.12.1930, Blaðsíða 3

T'lMINN
7
Smásysturnar
„Le Petites Sæurs des Pauv-
res“ bjug-gu í „San Pietro in
Vincoli". Þær voru um fimmtíu
talsins, flestar franskar. Þær
voru allar góðvinir mínir og
einnig margir hinna þrjú hundr-
uð fátæklinga, sem bjuggu í
þessu mikla húsi. Heimilislæknir
fátækrahælisins, sem var Itali,
sýndi mér aldrei neina stéttaraf-
brýði. Mér var það gáta, hvem-
ig smásystrunum tókst að út-
vega þessum þrjú hundruð fá-
tæklingum fæði og klæði. Vagn-
skrjóðurinn þeirra, sem skrölti
frá einu gistihúsinu til annars,
til að safna öllum þeim leifum,
sem til náðist, var gamalkunn-
ugur Róma-gestum þeirra tíma.
Tuttugu smásystur voru frá
morgni til kvölds á ferli með
skreppui- sínar og peningabauka.
Tvær þeirra héldu sig venjulega
í einu homi skálans hjá mér,
meðan ég tók á móti sjúklingum;
margir þeirra minnast þeirra
vafalaust. Eins og allar nunnur
voru þær kátar og skemmtnar
og hikuðu ekki við að skjótast
um bakdyrnar inn í læknisstofu
mína, til að fá sér rabb, þegar ég
hafði næði. Þær voru báðar ung-
ar og ásjálegar. „La Mére Supé-
rieure“, forstöðusystirin, hafði
áður trúað mér fyrir því, að
gamlar og grettnar nunnur
dygðu ekki til að safna ölmus-
um. 1 stað þess trúði ég henni
fyrir því, að ungum og fallegum
hjúkrunarkonum gengi betur að
hemja sjúldinga mina, en þeim
ófríðu. Þessar nunnur, sem vissu
svo lítið um umheiminn, voru
þaulkunnugar mannlegu eðli.
Þær sáu á augnabragði, hverjir
mundu gefa ölmusu og hverjir
ekki. Nunnurnar sögðu mér, að
ungt fólk gæfi venjulega meir
en gamalt, böm gæfu sjaldan,
nema barnfóstrurnar segðu þeim
það, karlmenn gæfu meir en kon-
ur og fótgangandi meir en þeir,
sem ækju í vagni. Englendingar
voru beztu styrktarmenn þeirra,
þamæst Rússar. Franskir ferða-
langar voru fáir. Ameríkumenn
og Þjóðverjar tóku nærri sér að
láta peninga af hendi, yfirstétt-
ar-ítalir vom hálfu verri, en fá-
tækii- Italir mjög gjafmildir.
Lítils stuðnings var að vænta
af flestum, sem höfðu kongablóð
í æðum — og prestum. Þeir
hundrað og fimmtíu karlar, sem
nunnurnar önnuðust, voru yfir-
leitt góðir í umgengni, en kerl-
ingarnar í sífelldu rifrildi hver
við aðra. Logandi „drames pas-
sionels“ voru stundum háð milli
hinna tvieggja álma hælisins, og
þá reyndi á systumar að slökkva
þann eld, sem gaus upp úr ösk-
unni, að svo miklu leyti sem hin
takmarkaða reynsla þeirra leyfði.
Eftirlætisgoð heimilisins var
Monsieur Alphonse, snögglegur,
lágvaxinn Fransmaður með hvítt
síðskegg. Hann bjó bak við blá
tjöld í einu horninu á stórum
skála með sextíu rúmum. Hin
rúmin voru öll ótjölduð, því hér
var um að ræða einkarétt M.
Alphonse, hins elzta íbúa fá-
tækrahælisins. Hann sagðist vera
sjötíu og fimm ára, systurnar
héldu, að hann væri um áttrætt,
ég taldi, af æðaslögunum að
dæma, að hann mundi vera kom-
inn undir nírætt. Hann hafði
komið þangað, enginn vissi hvað-
an, fyrir mörgum árum, með litla
handtösku, í snjáðum síðjakka
og með pípuhatt. Á virkum dög-
um ól hann aldur sinn bakvið
tjöldin blá, í stoltri einangrun,
en á helgum birtist hann og
skálmaði þá til kirkju, með pípu-
hattinn í hendinni. Enginn vissi
hvað hann aðhafðist liðlangan
daginn bakvið tjöldin. Systumar
sögðu, að þegar þær færðu honum
grautinn eða kaffið, sem hann
liafði líka einkarétt á, þá sæti
hann alltaf á rúminu og blaðaði
í skjölum, sem lágu í handtösk-
unni eða væri að bursta pípu-
hattinn. M. Alphonse var mjög
siðavandur um heimsóknir. Fyrst
átti að berja nokkur högg á
borðið, sem stóð við rúmið. Þá
stakk hann í skyndi öllum skjöl-
unum ofan í töskuna, setti upp
pípuhattinn, og mælti í skrækum
rómi: „Entrez, Monsieur!“ Síðan
sló hann út hendinni og bauð
sæti við hliðina á sér á rúminu.
Hann virtist hafa mætur á kom-
um mínum og við urðum skjótt
góðkunnugir. Allar tilraunir mín-
ar til að komast á snoðir um for-
Hið eina sem ég vissi, var að
Hið eina sem ég vLsi var, að
hann var Fransmaður, þó vart
frá París, held ég. Hann kunni
ekki orð í ítölsku og þekkti harla
lítið til Rómaborgar. Hann hafði
jafnvel ekki komið í Péturskirkj-
una, en hann ætlaði sér að fara
þangað „un de ces quatre mat-
ins“, þegar hann mætti vera að.
Systurnar sögðu, að það mundi
aldrei verða af því, þó hann
mætti sannarlega skálma þangað
og hvert sem hann vildi. Sann-
leikurinn var sá, að hann sat
heima á fimmtudögum, sem voru
útivistardagar karlanna, af þeiiTÍ
ástæðu, að síðfrakkinn og pípu-
hatturinn voru komnir í hörm-
ungar niðurlægingu, þrátt fyrir
sífelldar burstanir.
Hinn minnisverða deg, þegar
eg bað hann að reyna háan silki-
hatt og spánnýjan síðfrakka,
sem ég fékk hjá Pittsburgh-
miljónamæring vegna smitunar-
hræðslu — Pittsburghs fashion
— hófst síðasti, og máske gæfu-
ríkasti þáttuiinn í lífi M. Alp-
honse. Allar systurnar, og það
j afnvel líka „La Mére lSupérieure“,
’.’oru saman komnar við höfuð-
dyrnar næsta fimmtudag til að
sjá hann stíga upp í viðhafnar-
vagn minn. M. Alphonse lyfti há-
tíðlega nýja hattinum fyrir að-
dáendum sínum. „Er hann ekki
sætur“, sögðu nunnurnar hlæj-
andi,. „maður skyldi halda, að
þetta væri enskur lávarður“. Ég
hafði boðið M. Alphonse í ár-
degisverð í Piazza di Spagna.
Ég hefði gaman af að sjá þann
mann, sem hefði staðizt þá freist-
ingu að láta þetta boð gilda um
alla ókomna fimmtudaga! Allan
þann vetur varð ég að aka M.
Alphonse til Piazza di Spagna á
hverjum fimmtudegi, stundu eftir
hádegi. — Einni stundu síðar,
þegar viðtalstími minn hófst, tók
Anna, þjónustustúlka mín, hann
í skemmtigöngu um Pincio. Síðan
var hálfrar stundar kaffihlé á
Café Aragno, glæsilegasta veit-
ingastað Rómaborgar. Þar sat M.
Alphone við áskilið borð, á svip-
inn eins og gamall sendiherra.
Stundum bauð jeg nokkrum vin-
um mínum að taka þátt í borð-
baldi okkar. Gladdi það M.
Alphonse stórlega. Enginn þeirra
hafði hugmynd um hvaðan hann
var. Mér var ekki kunnugt um,
hvaða mannvirðingar hann hafði
haft, og tók því þann kost, að
kynna hann sem fyrveranda
stjórnarerindreka. Vinir mínir
ávörpuðu hann með „Monsieur !e
Ministre“ og Anna kallaði hann
íilltaf „Vostra Eccellenza“. Þið
hefðuð átt að sjá svipinn á gamla
manninum! Ég varð að hafa vak-
andi auga á öllu og var ætíð
reiðubúinn að flytja vínflöskuna
eftir annað glasið af Frascati-
víni, sem hann drakk. M.
Alphonse var eldheitur kon-
ungssinni, tilbúinn í allt til að
steypa lýðveldinu. Hann bjóst á
hverju augnabliki við tilkynningu
frá trúnaðai-mönnum og þá yrði
hann samstundis að hverfa til
Farísar. Á því stigi höfðum við
enn þá fast land undir fótum.
Ég var vanur að heyra Frans-
menn kollvarpa lýðveldinu. En
þegar hann byrjaði að tala um
mág sinn „le sous-préfét“, varð
ég samstundis að flytja flöskuna.
Fimmtudagurinn sá er mér
minnisstæður, þegar Waldo
Storey, ameríski myndhöggvar-
inn, borðaði með okkur. Áður en
M. Alphonse var búixm úr fyrsta
glasinu, var hann þegar farinn
að ráðgast við Waldo um að bjóða
út her af gömlum Garibaldimönn-
um til að kollvarpa lýðveldinu.
Mér virtist hann vera full ákafur
og var sannfærður um að „mág-
ur“ hans væri ekki langt undan.
„Mon-beau-frére, le sous-préfét“,
byrjaði M. Alphonse, en stein-
þagnaði þegar ég flutti flöskuna.
Ég iðraðist, helti aftur í glas
hans og sagði: „Yðar skál, kæri
M. Alphonse, og niður með lýð-
veldið, fyrst þér endilega viljið
hafa það“. Mér til mikillar undr-
unar rétti hann ekki út höndina
eftir glasinu, heldur sat hann
grafkyr og starði niður í disk-
inn. M. Alphonse var látinn.
Ég vissi vel, hvað mundi hafa
skeð, ef ég hefði sent eftir lög-
reglunni, eins og lög mæltu fyrir.
Líkskurður, réttaiTannsókn og af-
skipti franska sendiráðsins! Og
síðast en ekki sízt, þá mundi
hinn látni verða sviftur aleigu
sinni, leyndardómi lífs síns.
Nokkrum mínútum síðar sat M.
Alphonse við hlið mína úti í
vagninum, með uppbrettan kraga
og slútandi silkihattinn af Pitt-
bourghmiljónamæringnum. Hann
var líkur því, sem hann átti að
sér, aðeins miklu minni allur,
eins og framliðnir eru vanir að
vera. „La Mére Supérieure“ viar
ekki allskostar ánægð, þegar við
komum heim. Sama kvöld var M.
Alphonse kistulagður. Skjala-
taskan var látin ’undir höfuðið og
lykillinn að henni hékk eins og
áður í bandi um hálsinn. Smá-
systumar spyrja einkis, hvorki
lifendur eða dauða. Það eina, sem
þær vilja vita um þá, sem leita
skjóls hjá þeim er, hvort þeir séu
gamlir og svangir. Annað varðar
hvorki þær né aðra, heldur Guð
einn. Þær vita vel, að margir lifa
í skjóli þeirra og deyja undir
gerfinöfnum. Ég vildi láta silki-
hattinn háa, sem hinn látni hafði
svo mikið dálæti á, í kistuna, en
systurnar sögðu, að það væri
ósæmilegt. Mér þótti það miður,
því ég er viss um, að hann sjálf-
ur hefði viljað hafa nýja hattinn
með sér.
Nótt eina var ég vakinn af
hraðboða frá systrunum. Þær
báðu mig að koma samstundis.
Allt var kyrrt og dimmt í hinu
mikla hæli. Ég lieyrði óminn af
bænum systranna i kapellunni.
Mér var fylgt lil lítils herbergis i
sýstrahúsinu, en þar hafði ég
aldrei komið áður. í litlu járn-
rúmi lá ungleg nunna og blund-
aði. Andlitið var hvítt eins og
koddinn. Það var „La Mére Ge-
nérale des Petites Sæurs des
Pauvres“. Hún hafði komið sam-
dægurs frá Napoli á heimleið lil
Parísar úr eftirlitsferð umhverf-
is jörðina. Líf henar var í veði.
Ég liefi staðið við sjúkrabeð
konga og drottninga og heims-
kunnra manna og kvenna þegar
líf þeirra hefir verið að fjara út
og á stundum legið í mínum hönd-
um. En aldrei hefi ég fundið á-
byrgð þá, er fylgir starfi mínu,
livíla þyngra á mér en þessa nótt,
þegar nunnan opnaði hægt aug-
un, undurfögur, leit á mig og
hvíslaði: „Gerið allt, sem í yðar
valdi stendur, herra læknir, ])ví
fjörutíu þúsund fátæklingar eru
mér háðir“.
Smásysturnarvinna baki l)rotnu
frá morgni til kvelds að hinu nyt-
samasta og þó vanþökkuðu verki.
Það þarf ekki að leita til Róm á
fund þeirra. Fátækt og elli er um
heim allan og einnig „Les Petites
Sæurs des Pauvres" með tómar
skreppur og peningabauka. Láttu
qitthvað af gömlu fötunum þín-
um i ])oka þeirra! Það gildir einu
hvort ])ú ert stór eða lítill, allar
stærðir eru við hæfi Smásysti'-
anná. Háir liattar eru að falla úr
tízkunni; þú getur einnig gefið
þeim piþuhatt þinn! Það er allt
af í einhverju herberginu bakvið
blá tjöld, einliver gamall M. Alp-
honse, sem sífell er að bursta út-
slitinn háan hatt, síðustu leyfar
betri daga. Lofaðu honum að aka
í vagninum þínum á frídögum sín-
um. Þú hefir gott af þvi að taka
þér langa göngu með liundinum
þinum. Bjóddu honum að borða
næsta fimmtudag. Það er engin
öivun betri við lystarleysi en að
horfá ó svangan mann borða sig
saddan af góðum mat. Gefðu hon-
um glas af Frascativíni svo hon-
um gangi betur að gleyma, en
flyttu flöskuna frá honum, þegar
hann hann fer að rifja upp end-
urminningar. Legðu nokkra aura
í ])eningabauk Smásystranna.
Trúðu mér, þú getur ekki varið
peningum betur. Minnstu þess,
sem ég hefi sagt á öðrum stað i
þessari bók: Þú glatar því, sem
þú heldur, en eignast það, sem
þú gefur. Og raunar liefir þú
engan rétt til að sitja einn að
peningunum. Þeir eru ekki þínir
peningar.
Guðirnir selja allt með góðu
verði, hefir gamalt skáld sagt.
Þvi hefði mátt bæta við, að guð-
irnir selja það, sem bezt er,
lægsla verði. Það sem okkur er
verðmætast er ódýrt. Það er að-
eins óþarfinn, sem er dýr. Ágæt-
ustu gjafir lífsins eru ekki til
sölu. Við fáum þær að gjöf frá
hinum ódauðlegu guðum. Þeir
l.áta okkur sjá sólina rísa og
ganga til viðar, skýin þjóta um
himinhvolfið, hafið, skóga og
akra — allt án þess að við þurf-
um að greiða einn eyri. Fugl-
arnir syngja ókeypis og vér get-
Lim tínt vilt blóm meðfram þjóð-
veginum. Það er enginn aðgangs-
éyrir að stjörnubjörtum hátíða-
sal næturhiminsins. Fátæki mað-
urinn sefur betur en sá ríki. ó-
breyttur matur er til lengdar
bragðbeti'i en krásir frá „Ritz“.
Nægjusemi og sálarfriður þrífst
Letur á litlum sveitabæ en í stór-
borgarhöll. Nokkrir vinir, fáein-
ar bækur, helzt mjög fáar, er allt,
sem sá þarfnast, sem á sig sjálf-
an. En maður þarf að búa í sveit-
inni. Fyrstu borgina byggði djöf-
ullinn. Það var þessvegna sem
Guð lagði Babelsturninn í rústir.
Hefurðu nokkru sinni séð djöf-
ulinn? Ég hefi séð hann. Hann
stóð álútur uppi á turni Notre
Dame-kirkjunnar. Vængirnir
féllu að honum og' hann studdi
höndum undir kinn. Kinnarnar
voru sognar, og liann stakk út úr
sér tungunni rnilli glottandi vara.
j Hreyfingarlaus liefir liann staðið
þarna í hartnær þúsund ár, og
horft út yfir sína útvöldu borg,
líkast því, að lrann gæti ekki
lraft augun af því, sem hann sá.
Var þetta erkióvinurinn, sem ég
hafði óttast að heyra nefndan á
nafn frá því ég var barn, liöfð-
ingi myrkranna í hinni eilifu bar-
áttu góðs og ills? Ég horfði á
hann undrandi. Mér fannst hann
ekki eins illúðlegur og ég hafði
búizt við. Ljótari svip liefi ég
séð en þetta. Það brá ekki fyrir
sigurhrósi í þessum steingerðu
augum, liann var þreytu- og
slitlegur, þreyttur á auðunnum
sigrum, leiður á helvíti.
Vesalings, gamli Beelzebub!
Máske er það ekki, þegar öll
| kurl korna til grafar, þér einum
að lcenna, hve margt fer aflaga
hér í heimi. Það varst ekki þú,
sem skapaðir þennan heim. Það
varst ekki þú, sem hleyptir þján-
ingu og dauða út meðal mann-
anna barna. Þú varst fæddur með
vængi og ekki klær. Þú varst
gerður að djöfli og steypt til vitis
til að vaka þar vfir hinum for-
dæmdu. Þú mundir vissulega
ekki hafa setið í þúsund ár þarna
uþpi á Notre-Damekirkjunni, ef
þú yndir við þitt starf. Það nrá
vera þungbært að vera djöfull
fyrir þann, sem er fæddur með
vængi. Höfðingi myrkranna!
Hversvegna slekkur þú ekki eld-
inn í undirheimum og flytur til
vor og sezt að í einhverri stór-
borginni? Sveitin er ekki staður
fvrir þig. En stórborg, þar sem
þú getur lifað óháður, etið og
drukkið og lifað á renturn? Eða
ef þú vilt talcast eittlivað starf á
hendur til að ávaxta pund þitt,
hversvegna seturðu þá ekki á
r.tofn nýtt spilavíti í Monte Carlo
eða pútnahús i París, eða gerist
liúsabraskari i fútækrahverfi?
Eða ef þú þráir loftbreytingu,
hversvegna seturðu þá ekki á
stofn nýja þýzka verksmiðj u til
að framleiða eiturgas þitt? Ég
veit, að það varst þú, sem stjórn-
aðir loftárásinni, þegar kastað var
íkveikjum mitt á meðal þrjú
hundruð gamalla manna og
kvenna í fátækraliæli Smásystr-
anna í Napoli.
Leyfist mér til endurgjalds
fyrir þessi lieilræði að bera franr
eina spurningu? Hversvegna rek-
urðu út úr þér tunguna si-svona?
Ég' veit ekki livernig á það er lit-
ið í víti, en með allri virðingu,
liérna uppi er það talinn vottur
um háð og fyrirlitningu. Fyrir-
gefið herra, en af hverju rekið
þér út úr yður tunguna?
Ásgeir Ásgeirsson
þýddi.
---o----
Kveðjusa msæii
Laugardaginn 4. okt. voru fjörutíu
Mýrhreppingar samankomnir í skóla-
liúsinu á Núpi til þess að kveðja
fyrv. hreppstjóra R. f. I. Friðrik
Bjarnason frá Mýrum, sem verið
Lefir búsettur í hreppnum í 40 ár,
cn er nú að flytja burtu.
Oddviti Kr. Guðlaugsson mælti fyr-
ir minni heiðursgestsins; raktl starfs-
sögu hans og sýndi fram á hve
mikilsverð dvöl hans hefði verið
hreppsbúum. Jafnframt las hann
gjafabréf frá heiðursgestinum, þar
sem hann gefur lireppnum. þinghús
það, er hann undanfarin ár hefir
leigt. þakkaði hann þessa höfðing-
legu gjöf. — Minningargjöf höfðu
hreppsbúar látið gera, en því miður
varð hún ekki afiient heiðursgest
inum í það sinn.
Friðrik Bjarnason flutti vaHdaða
ræðu, þar sem hann minntist dvalar
sinnar hér og margra látinna sam-
starfsmanna sinna frá fyrri timum.
Skólastjóri Björn Guðmundsson
þakkaði heiðursgestinum f. h. U. M.
F. Mýralirepps fyrir velvild og stuðn-
ing á liðnum árum, en einkum fyrir
þá mikilsverðu hugulsemi að hafa
áskilið félaginu rétt til fundahalda i
þinghúsinu í gjafabréfi sinu. Minnt-
ist hann einnig húsfrú Ingibjargar
sál. Guðmundsdóttur og afhenti
minningarspjöld frá U. M. F. og
og hreppsbúum um hana. Höfðu
gjafir til minningar um hana verið
lagðar í Menningarsjóð Vestfjarða.
Seinna um kvöldið, undir kaffi-
borði, talaði prófastur sr. Sigtr. Guð-
laugsson o. fl. peir Kristinn Guð-
láugsson og Jóhannes Davíðsson
fluttu heiðursgestinum sitt kvæðið
hvor.
Skemmtu menn sér lengi nætur
við söng, spjall og sögulestur. Var
samsæti þetta í alla staði hið á-
nægjulegasta.
Viðstaddur.
-----o-----
Prófessorsnafnbót hafa verið sæmd-
ir af konungi: Guðjón Samúelsson
húsameistari ríkisins og Guðmundur
Bárðarson náttúrufræðingur. Gjörö-
ist það sama daginn, sem lands-
spítalinn var opnaður, en próf.
Guðjón Samúelsson hefir, sem kunn-
ugt er, gjört teikninguna að þvi
mikla stórhýsi og haft umsjón nieð
framkvæmd verksins.
Silfurbrúðkaup áttu 16. f. m. sæmd-
arhjónin Sigríður Bjarnadóttir og F.i-
ríkur Kristjánsson hreppstjóri í
Bíldudal. Við það tækifæri voru sam-
an komnir á heimili þeirra hjóna
vandamenn þeirra og vinir og var
þeim þá afhent að gjöf vandað út-
varpstæki. þeim hjónum hefir eigi
orðið barna auðið, en alið hafa þau
upp fósturböm og gengið þeim í for-
eldrastað.
----O-----