Tíminn - 01.12.1930, Page 4

8
TÍMINN
ILIPS
nyungar
PHIIILIIPS
Verd kr 85,00
PHILIPS 2528 er tveggja lampa tæki, gert
til notkunar með rafvökum. Er það gert
fyrir þá sem ekkert rafmagn hafa. 2528 er
sérstaklega gert fyrir innlendu stöðina og notar lampana A
B-443-A. -
Afkast þess er svipað og „CASAPHONE“ -straumtækisins

PHiLIPS”2549 er 4-lampa tæki til notk-
unar við 220 volta rakstraum. Að útliti
til er það eins og hið þjóðkunna tæki
2511, og afkast einnig það sama. 2511
og 2549 eru að áliti sérfræðinga full-
komnustu tæki sem nú eru á markaðinum.
Philíps 2549 — Verð 530.00.
i®
L®
Til þess að tryggja sem bezt|afkast frá Philips tækjum er nauðsynlegt
að nota með þeim aðeins PHILIPS gella, sem sérstaklega eru gerðir til þess.
Á öllum PHILIPS tækjum og gellum er eins árs ábyrgð gegn verksmiðju- og
efnisgöllum. — Gegningarstöðin í Reykjavík annast viðgerðir.
4gr'

D i m a - L i t e
1 j ó s h a 1 d a
Rafmagnshandljós
Þessi liandljós eru mörgum nauð-
synleg og öllum þeim er úti vinna,
að gegningum og fieiru. örugg í
roki og regni, hættulaus á eldfim-
um Btöðum. Hafirðu eitt slíkt ertu
oft laus við mikil óþægindi og fyr-
irhöfn, sem myrkrið veldur, Verð
kr. 5.00 með einu extra batteríi,
ef peningar eru sendir fyrirfram.
sem hægt er að setja í
hvaða lampa sem er án
þess að breyta nokkru
öðru en að taka úr per-
una og skrúfa hana svo
aftur í þetta stykki og
þá hægt að draga upp
og niður í lampanum.
Verð kr. 4,50
175.00.
Færimótor.
Þessi mótor er afar þægilegt áhald,
sem hægt er að fá hvort sem er
fyrir jafnstraum eða riðstraum.
Hann er svo útbúinn, að hægt er
að setja hann við hvaða vél sem
er, og hann orkar að snúa, t. d.
skilvindu, strokk, hverfisteini, tað-
kvörn, lítinn rennibekk og margt
fleira. Eins og sézt af myndinni,
þá er hægt að fá margskonar snún-
ingshraða.
Westinghouse Ijósastöðvar altaí fyrirliggjandi.
Ef yður vantar eitthvað til rafmagns, þá skrifið hringið, símið eða talið við
EIRÍK HJARTARSON, REYKJAVlK
SÍMI 1690
PÓSTHÓLP 565.
Ia
Bókaútgáfa
Þorst. M. Jónssonar
Akureyri.
Tiltölulega fáar þjóðir, að Dönum
undanskildum, munu hafa salnað svo
öllu í höfuðstað sinn sem vér íslend-
ingar. Ástæðurnar eru þó mjög skilj-
anlegar. Ræður þar mestu um fá-
menni þjóðarinnar, sem gerir það
erfitt öðrum bæjum landsins að fá
verulega bæjamenningu, til þess nú
ekki að nefna stórborgamenningu,
þrátt fyrir hinn öra (allt of öra að
mörgum finnst) vöxt þeirra. En eins
og lífi og menningu nútímans er
háttað, er það mjög erfitt að láta
fyrirtæki — meira að segja fyrirtæki,
sem beinlínis eru stofnuð og rekin
með andlega menningu þjóðarinnar
fyrir augum — þrífast í öðru lofts-
lagi en borganna og utidir öðrurn
skilyrðum en þeim sem borgirnar
einmitt veita.
Það er þess vegna því merkilegra,
þegar um það er hugsað, að merk-
asta bókaforlag landsins, sem nú er
og hefir verið um nokkur undanfar-
in ár, skuli vera rekið utan Reykja-
víkur. í raun og veru kemur það
líka svo flatt upp á menn, bæði út-
lenda og innlenda, að það er engu
líkara en það gleymist að geta þess
— að minnsta kosti gleymist að geta
þess eins og vert væri.
Öllum sem til þekkja kemur víst
saman um að bókaútgáfa Þorsteins
M. Jónssonar á Akureyri sé sú ein-
asta bókaútgáfa sem nú á sér stað
hér á landi, er mest nálgast erlend
fyrirtæki af sama tagi þó hún auð-
vitað og af eðlilegum ástæðum sé
í minni stíl. Fyrir þá, sem einkum
líta á bókmenntir, sem mælikvarða
fyrir andlega menningu þjóðarinnar
(og það er að sumu leyti réttmætt)
hlýtur því Akureyri að standa feti
framar en Reykjavík — reyndar ger-
ir hún það líka á öðru mjög mikils-
verðu sviði, eða í samvinnufélags-
skapnum, með K. E. A., sem ekki
á sínn líka í Reykjavík. En hvorugt
þessara fyrirbrigða liggur þó í nein-
um sérstökum yfirburðum bæjarins
í sjálfu sér, býzt eg við.
Þegar um bókaútgáfuna er að ræða,
þá virðast skilyrðin fyrir slíku fyrir-
tæki betri hér en norður á Akur-
eyri, en staðreyndin er að fyrirtæk-
ið sjálft er þar, en ekki hér, og það
verður ekki skýrt á annan hátt en
þann, að Þorsteinn M.Jónsson er þar.
Það segir sig sjálft, að þar sem
hagar til eins og hér verður það —
að minnsta kosti fyrst um sinn —
enginn sérlegur gróðavegur að gefa
út bækur; til þess að ráðast í slíkt
fyrirtæki þarf meira en duglegan og
hagsýnan mann í verzlun og viðskipt-
um; það þarf líka hugsjónamann,
sem metur andlega menningu og
andlegan þroska þjóðarinnar meira
en eigin stundlegan hagnað, og það
er ekki nóg að maðurinn sé hug-
sjónamaður, ef hagsýni, dugnaður
og dirfska til að stofna fjármunum
sínum í hættu fylgjast ekki að.
Vegna þess að Þorsteinn er öllum
þessum hæfileikum gæddur, líklega
í talsvert ríkari mæli en flestir aðrir,
er það að bókaútgáfa hans hefir orð-
ið til, að hún þrátt fyrir alla erfið-
leika hefir þrifist að þessu og á von-
andi fyrir höndum að þrífast og efl-
ast enn um langa hríð.
Það takmark, sem hin vönduðu
og meiriháttar forlög allsstaðar
keppa að, er að fá það orð á sig,
að menn geti nokkurnvegínn gengið
að því vísu, að bækur, er þaðan
koma séu góðar, að nafn forlagsins
sé sem einskonar trygging fytir verð-
mæti bókarinna. í löndum, sem lengra
eru komin á þessu sviði en vér, er
þetta hægara en hér, sökum þess að
úr meiru er jafnan að velja — en þó
einkum stærri verkum — hjá oss er
það mesta sem berst útgefandanum
ljóðasmámunir — í orðsins fyllsta
skilningi — og smásögur. Oftast er
enginn vandi að hafna — en vand-
inn er að að finna það rétta. Sann-
leikurinn er sá, að geta íslenzks
bókaútgefanda er svo takmörkuð sök-
um hinna litlu sölumöguleika í jafn
fámennu landi, að jafnvel hinn djarf-
asti og mest stórhuga útgefandi verð-
ur að gæta allrar varúðar. — Hér
frekar en annarstaðar verða hinar
virkilegu bókmenntir að þola harð-
vítuga samkeppni við hálf-list, við
adventistarit, andatrúarritlinga o. þ.
h., og verður þvi miður oft undir í
þeirri samkeppni. Það væri því gróða-
vænlegra fyrir fyrir útgefandann, að
kasta einhverju „Ósjálfrátt rituðu“
kveri út á markaðinn, en t. d. ljóð-
um Davíðs Stefánssonar. En um leið
og hann gerir það, hefir hann sagt
að forlagsnafn hans sé ekki lengur
nein trygging. En nú er svo komið
með bókaútgáfu Þorsteins, að kaup-
endur geta alveg óhræddir keypt
bækur hans, og enginn íslenzkur rit-
höfundur mundi líta svo stórt á sig
að hann þættist ekki fullsæmdur af,
að bækur hans kæmu út hjá honum.
En þetta hvorutveggja er sönnun
þess, að bókaútgáfa hans hefir hug-
sjónaeinkenni allra þeirra bókafor-
laga, sem sem setja hókmentirnar,
sem fyrsta takmark c-g ágóðann af
fyrirtækinu sem nr. tvö.
En betur sézt þetta þó ef lítillega
er athugað bókaval Þorsteins. Kem-
ur þá berlega í ljós að hér er mað-
ur, sem frekar er að starfa fyrir
þjóðina en sjálfan sig. — Nægir í
þessu sambandi að benda á einstöku
verk, eins og t. d. Ferðaminningar
eftir Sveinbjörn Egilson, eða þau
er komið hafa í safni hans „Eýð-
menntun“, þar sem hann beinlínis
stefnir að fræðslu almennings við
lestur góðra bóka, og hefir það hing-
að til líka verið notadrýgsta menn-
ingartæki íslenzkrar alþýðu, sem hefir
komið henni það á veg, að hún þarf
hvergi að fyrirverða sig — og mundi
hún enn geta haldið því lofi á ókomn-
um tímum, ef hún nú eins og áður
hefði vilja til að notfæra sér það
sem í boði er.
Þá mætti nefna skáldrit sem út
hafa komið, en eg sleppi því hér
að undanskildu einu, en það er
Kvæðasafn Davíðs Stefánssonar,
í tveim bindum, sem út kom síðastl.
sumar. Var það mjög að makleg-
leikum, er vinsælasta ljóðskáld þjóð-
arinnar og einmitt bókaútgáfa Þor-
steins sameinuðust í að gefa menn-
ingu lands vors þá hátíðargjöf á
þessu merkisári. — Ljóðum Davíðs
ætla eg þó ekki að lýsa hér, — Eg
hefi reynt að gera það annarsstaðar
og á annan hátt en hægt er í þessu
sambandi. — Aðeins skal því bætt
við, að sígildara verk en þessi tvö
bindi gat bókaíitgáfan trauðla
fengið.
Þá er önnur hlið — eða réttara
þriðja hlið — bókaútgáfu Þorsteins,
sú er veit að þjóðlegum fræðum
(Folklore), og get eg naumast skilið
svo við þetta mál, að eg geti ekki
þeirrar hliðar litillega.
Þjóðkunnugt er þegar orðið þjóð-
sagnasafn þeirra dr. Sig. Nordal og
Þórbergs Þórðarsonar »Gráskinna«.
Er það bók sem náð hefir miklum
og maklegum vinsældum og orðið
víðlesið. Minna kunnugt mun vera
annað safn, »Gríma«, sem Þorsteinn
einnig gefur út nú. Kemur það í
heftum og er bæði stórt og fjöl-
breytt. Er þetta í raun og veru safn
Odds Björnssonar prentsmiðjustjóra
á Akureyri. En Oddur er, sem kunn-
ugt er, áhugamaður hinn mesti um
öll þjóðleg fræði — og reyndar
margt fleira, sem hér ekki skiptir
máli. Hefir hann safnað þjóðsögum
um meira en hálfan þriðja tug ára,
°g gaf fyrir nokkrum árum út eitt
bindi af því safni; bjó síra Jónas
Jónasson skáld það undir prentun. —
»Gríma« er því áframhald þessa safns,
en sonur síra Jónasar, Jónas Rafnar
læknir býr hana undir prentun.
Ýmislegt fleira væri auðvitað hægt
að nefna af ýmsu tagi, en hér skal
staðar numið að sinni.
Eg get búizt við, að sumum muni
finnast, að eg sé ef til vill ekki rétti
maðurinn til að rita um bókaútgáfu
Þorsteins M. Jónssonar, þar sem það
er á allra vitorði, að bækur mínar
eru meðal þeirra bóka, sem hann
hefir gefið út. — Um það atriði má
hver og einn hugsa eins og honum
bezt líkar. — Eg hefi aðeins viijað
benda lesendum blaðsins á, hvílíkt
verðmæti þjóðin á í bókaútgáfufyrir-
tæki Þorsteins og sömuleiðis hversu
mikið hún í raun og veru á slíkum
mönnum sem honum og hans líkum
að þakka.
Rvík 19/l2 1930
Friörik Ásmundsson Brekkan.
-----©—
íslenzk-sænska félagiS „Svíþjóð"
hélt skemmtifund á Hótel Borg þann
12. þ. m. Formaður félagsins Ásg.
Ásgeirsson fræðslumálastjóri bauð
gestina velkomna og talaði um
menningarsambandið milli okkar ís-
lendinga og Svía. Sagði hann að eng-
ir ungir íslendingar væru jafn
ánægðir yfir utanferðum sínum og
þeir, sem dvalið hefðu í Svíþjóð, og
benti það á, að Svíþjóð, og sænsk
menning, myndi sérstaklega vera
við vort hæfi og þá um leið til mesta
gagns og gleði fyrir þá, sem nytu
hennar. Generalkonsúll Holmgren
talaði þá. Lét hann ánægju sína í
Ijósi yfir því hve marga og góöa
vini Svíþjóð ætti hér, óslcaði hann
að þau sambönd, sem nú eru milli
íslendinga og Svía mættu mikiö efl-
ast bæði á andlegu og fjárhagslegu
sviði, og vonaði að hið nýstofnaða
aðalkonsúlat í Reykjavík gæti unnið
að eflingu þessa sambands. Dr.
Gunnl. Claessen, próf. Sig. Nordal,
dr. Guðm. Finnbogas og Helgi Hjörv-
ar héldu hver um sig stutta og
snjalla ræðu. Til skemmtunar var
aulc ræðanna, að tveir stúdentar
sungu Glunta við góðan orðstír. Loks
var danz. Skemmtu menn sér hið
bezta og kom öllum saman um að
mikill sænskur blær hefði verið á
samkomunni. — þeir vinir Svíþjóðar
eða sænskrar menningar er óska að
ganga í félagið geta gefið sig fram
við ritara íélagsins, Guðlaug Rosen-
kransson Fjölnisvegi 11, sími 1237,
Reykjavík.
Þetta aukablað, jólablaðið, er
átta blaðsíður.
Ritstjóri: Gísli Guðmundason,
Ásvallagötu 27. Sími 1246.
Prwmtanaiðjan. Acta.