Tíminn - 10.01.1931, Síða 2

2
TlMINN
Valtýr
Og
kommúnístar
Það er almennt viðurkennt, að
Valtýr Steíansson sé allra aum-
asti bögubósi, sem skrifar ís-
lenzkt ,*mál, og að íslenzkunni
stafi mikil hætta af að hafa slík-
an klaufa sem aðalritstjóra við
blað, sem ýmsir lesa. Það er enn-
fremur almennt viðurkennt, að
flokksbræður Valtýs hlæja að
honum leynt og ljóst, og bera
ekki við að trúa honum fyrir
nokkuru starfi í þágu þjóðfélags-
ins. Eitt sinn var hann í stjórn
Búnaðarfélags íslands, en Jón
Þorláksson hrakti hann þaðan og
sýndi í því þá ódæma lítilsvirð-
ingu, sem flokkurinn hefir á hin-
um alræmda föður ambögulegra
Svona langt er Valtýr Stefáns-
son fallinn. Hann er orðinn sam-
sekur leiðtogum hinnar aumustu
uppreisnarviðleitni, sem þekkst
hefir í norðlægum löndum.
Kommúnistamir ’ hafa hér á
landi beitt sér mest móti Fram-
sóknarflokknum. Þeir hótuðu í
sumar í skeyti til landsstjómar-
innar, að stöðva vinnu við síld-
arbræðsluna á Siglufirði og þar
með gera ónýtt 1 /f; hluta þeirrar
síldar, sem þar var lögð inn í
sumar. Þeir ætluðu að stöðva
Gefjunni, eftir að S. í. S. keypti
hana. Sömu skil ætluðu þeir að
gera gæruverksmiðjunni á Akur-
eyri. Ög eftir öllurn sólarmerkj-
um að dæma hafa þeir brotizt inn
í garnastöðina hér, þegar vinnu-
stöðvendurnir skildu hana eftir
mannlausa, og valdið þar þeim
skemmdum, er þeir máttu. Að
því er mig snertir persónulega
hafa þeir í blöðurn sínum hrúg-
að saman um mig þeim illyrðum,
hugsana.
Allir vita, að V. St. hefir svik-
ið málstað íslenzkra bænda, sem
hann þóttist eitt sinn vilja starfa
með. En flestir munu hafa hald-
ið, að hann væri trúr sínum nú-
verandi húsbændum, íhaldsmönn-
unum, þeim sem þykjast ei£a
eitthvað, og hafa eitthvað til að
verja fyrir ásókn Einars Olgeirs-
sonar og hans nóta.
Ég játa, að ég hafði haldið, að
íhaldið myndi allt af hafa þá
mannrænu að standa með „þjóð-
skipulaginu“, og móti byltingar-
anda kommúnistanna. Og þó að
ég hafi eins og aðrir sem þekkja
V. St. glögga hugmynd um litil-
mennsku hans, þá hélt ég að í
þessu eina efni myndi hann ekki
bregðast. En raunin er önnur.
Það er nú vitað um alla Reykja-
vík, og sannað með óhrekjandi
vitnum, að V. St. hefir verið í
nánu launmakki með hinum fá-
kænu forsprökkum kommún-
ista, sem ætluðu að velta íhaldinu
í bæjarstjórn Reykjavíkur með
ofbeldi.
Dýrtíð og verkalaun
Samkomulag hefir orðið um
það, að vinna byrji hjá Samband-
inu aftur þ. 2. jan. S. í. IS. varð
að hækka kaupið eins og Slátur-
félag Suðurlands gerði í haust, en
,,sigur“ verkafólksins er þó dálít-
ið tvísýnn, eins og nú mun sýnt
fram á.
Verkafólkið var rekið frá vinn-
unni af Héðni Valdemarssyni og
Jónínu Jónatansdóttur að morgni
þess 11. þ. m. Verkafólkið hefir
tapað vinnu í 12 virka daga. Eft-
ir umsömdu kaupi nemur þetta
vinnutap kr. 70,00 fyrir hverja
verkakonu og kr. 120,00 fyrir
verkamann. Umsamið kaup frá 2.
jan. er nú 80 aur. fyrir verka-
konur en kr. 1,86 fyrir verka-
menn. Gróðinn er 10 aurar og 16
aurar á klt. þann tíma, sem
vinna stendur yfir hér eftir, en
það er ráðgert að verði til mars-
loka. Nemur þessi kauphækkun
alls um kr. 65,00 fyrir verkakonu
cg kr. 104,00 fyrir verkamann.
Verkafólkið tapar því beinlínis á
,,sigrinum“.
En það er einn maður, sem
getur talað um sigur í sam-
bandi við þessa vinnudeilu. Það
er Héðinn Valdimarsson. Það
hlýtur að vera talsvert þægileg
tilhugsun fyrir drotnunargjarn-
an mann, að geta ráðist á eina af
stærstu stofnunum landsins,
stöðvað vinnu með ofbeldi í einni
af vinnustöðvum hennar, og um
leið bannað Eimskipafélaginu,
Skipaútgerð ríkisins, Sameinaða
gufuskipafélaginu danska og
Björgvinjarfélaginu að losa vör-
ur og lesta fyrir Sambandið hér í
Reykjavík. Þetta getur Héðinn.
Og með þessu tekst honum að
vinna bráðabirgðasigur í kaup-
deilunni. Ef eimskipafélögin
sem léleg ritmennt þeirra hefir
frekast leyft þeim.
Kommúnistar gera þetta eftir
skipun frá húsbændum sínum
ytra. Þeim er í öllum löndum
skipað að ráðast á hóflega um-
bótaflokka og framafaramenn.
Leiðtogár kommúnista vita, að
ærsl þeirra og öfgar falla eins og
fræ á nakta klöpp í löndum, þar
sem er friðsamleg og alhliða
framfaraþróun.
Okkur Framsóknarmönnum var
fullljóst eðli kommúnismans
löngu áður en útsendarar hans
fóru að hreyfa sig hér á landi.
Fyrir 8 árum ritaði ég grein í
þetta blað, sem kom út 8. sept.
1923. Þar rakti ég í stuttu máli
viðhorf okkar samvinnumanna til
kommúnismans, eins og hér
segir:
„Aðalmál samvinnustefnimnar er
að leysa félagsmálin með frjórri
samvinnu. Ekkert er fjær slíkri
stefnu en að gera bylting nauðsyn-
loga með því að kúga aðra eða að
lækna með byltingu. Lækningastarf-
semi samvinnumanna er að fyrir-
hefðu neitað að hlýðnast boði
Héðins um að flytja ekki vörur
Sís til Reykjavíkur, eins og
reyndar hefði mátt búast við, þá
var hann með þessu bannbrölti
sínu búinn að koma á allsherjar-
vinnustöðvun við höfnina og er
óvíst hvað mikla ánægju hann
hefði haft af slíku. — En það er
hætt við að verkafólkið hefði
orðið að bí^a nokkuð lengi eftir
þessari kauphækkun, ef bann-
færing Héðins hefði ekki verkað
eins vel og hún gerði.
Ég gat þess í Tímanum 13. þ.
m., með hvaða hætti vinna var
stöðvuð í garnastöðinni. Þau
Héðinn og Jónína ætluðu að
verja Ara verkstjóra og tveimur
verkakonum inngöngu í húsið um
morguninn. En þau voru liðfá,
og því tókst Ara að komast inn
og loka að sér. Vann hann svo
að því, með því verkafólki sem
inn komst, að bjarga vörum und-
an skemdum. En er á daginn leið
var dregihn talsverður liðsafnað-
ur að stöðinni og þegar verk-
stjórinn lét ekki undan hótunum
umsátursmanna, heldur hélt á-
fram að hagræða því, sem hann
gat í húsinu, var brotinn gluggi
og réðust umsátursmennirnir
þar til inngöngu. Þessum
„glu ggamönnum“ tókst svo að
flæma fólkið frá vinnunni, en
lögreglan kom í veg fyrir að
nokkrar meiðingar ættu sér stað.
Einn af umsátursmönnum var
Ólafur Friðriksson. Hann hafði
sig ekki mjög frammi framan af
deginum. Bar mest á unglingum
milli fermingai’ og tvítugs.
1 gærkveldi voru 15 menn að
vinna í húsi einu hér í miðbæn-
um. Þeir voru ekki að hreinsa
gamir eins og Ari verkstjóri,
því þetta voru bæjarfulltrúamir
á fundi og voru að ræða vanda-
mál okkar Reykvíkinga. Óvana-
byggja sjúkdóma með skynsamlegu
íélagslíh, fremur en að láta meinin
þróast og beita síðan uppskui'ði.
-----— Ef flokkur öreiganna yrði
i meira bluta á þingi, eða minni
liluti tæki sér „a!ræði“, eins og i
Rússlandi, yrði hér á landi að reka
allan sveitabúskap fyrir landssjóðs
reikning. Sömuleiðis ’ gjöra út alla
vélbáta og togara fyrir reikning
landsins eða einstakra bæjarfélaga.
Að lokum yrði að þurka út öll kaup-
félög og kaupmannaverzluri með alls-
berjar landsverzlun,
Um ekkert af þessum megin „pró-
grammatriðum" öreigarma gæti verið
um stuðning að ræða frá hálfu sam-
vinnuflokksins. Mótstaða samvinnu-
manna yrði engu síður ákveðin gegn
alveldi öreiga, heldur en álveldi
liraskara. — — -—
Ef nokkurntíma kemur að þvi að
sameignarrfienn nái þeim liðsstyrk
hér á landi, að þeir geri sig líklega til
að framkvæma þessi meginatriði í
stefnuskrá sinni, þá bljóta þeir að
reka sig á sameinaða mótstöðu
þeirra tveggja flokka, sém annars
eiga í stöðugum deihim".
í þessari stuttu grein var ljóst
sannað, að samvinnumenn vinna
að friðsamlegum umbótum með
öðrum flokkum, meðan ekki er
stefnt að gerbreytingu á grtind-
vallarstefnu nútímaþj óðskipulags.
En ef verja þarf lög og rétt inóti
ofbeldi og byltingum, og þess va>'
eingöngu að vænta frá kommún-
istum, þá spáði ég, að ihald og
framsókn m; ndi standa hlið við
hlið.
En ég hafði ekki reiknaö með
nægilegri sviksemi hjá Y. St.
Ég játa, að það er leiðmleg og
lítt afsakanleg yfirsjón.
Því að nú er það sannað, að
V. St. er meira og minna að verki
með „skrafskjóðum“ Stalins hér
á landi. Hér mun hafa verið um
stund erlendur maður, launaður
til að koma hér af stað óspekt-
um. V. St. var fullkunnugt um
hann, þótt útlendingur þessi færi
annars huldu höfði, og hafi nú
flæmst úr landi.
Kennsla þessa manna bar þann
lega mannmarg*t var á áheyr-
andabekkjunum. Flest voru þetta
unglingar milli fermingar og tví-
t.ugs, og voru þarna komnir all-
margir af þeim, sem áhlaupið
’gerðu á garnastöðina. Létu þeir
ófriðlega, gerðu hróp að bæjar-
fulltrúunum, ruddust inn fyrir
grindur og höguðu sér hið dólgs-
legasta. En nú var skift um hlut-
verk, því nú var Ólafur Friðriks-
son fyrir innan grindur og hafði
ekki komið inn um glugga, held-
ui' um dymar, eins og hver ann-
ar óbreyttur auðborgari. Þegar
bæjarfulltrúarnir fóru að ugga
um sig, báðu þeir lögreglustjóra
að senda eftir lögregluþjónum til
að stilla til friðar. Á meðan beð-
ið var eftir lögregluhjálp biðu
bæjarfulltrúamir í hnapp inni í
homi og skulfu þeir þar af
hræðslu í mesta bróðemi Knud
Zimsen, Ólafur Friðriksson og
Guðmundur Ásbjörnsson. Lög-
i'eglan kom og eftir miklar rysk-
ingar tókst að losna við óaldar-
seggina og sluppu bæjai'fulltrú-
arnir ómeiddir úr viðureigninni
en þrír lögregluþjónar meiddust
til muna.
Hinn svokallaði kauptaxti, sem
gildir fyrir alla tímavinnu í landi
hér í Reykjavík, er þannig til
orðinn, að í maímánuði í vor sem
leið, auglýstu verkalýðsfélögin,
að vinnulaun karlmanna hækk-
uðu úr kr. 1,20 um tímann í kr.
1,36 og vinnulaun kvenna úr kr.
0,70 í kr. 0, 80. Engra samninga
var leitað við vinnuveitendur um
þessa kauphækkun. En þeii’
greiddu þetta kaup þegjandi og
hljóðalaust, og með því litu
stjórnir verkalýðsfélaganna svo
á, að þetta væri „taxti“, sem öll-
um bæri að beygja sig fyrir. Og
sennilega hafa helztu vinnuveit-
endur Reykjavíkur litið sömu
ávöxt, sem kunnugt er, að komm-
únistar ætluðu að taka valdið af
bæjarstjórninni á næstsíðasta
fundi. Þar var um skipulags-
bundna uppreist að ræða. Ef lög-
reglan hefði ekki varið bæjar-
stjómina, er talið sennilegt, að
s’tórméiðsl og jafnvel 'manntjón
hefði leitt af upþhlaupi komún-
ista.
Meðal þeiria bæjarfulltrúa,
sem reyndu að sefa byltingalýð-
inn var íhaldsmaðurinn Guðm.
Ásbjörnsson og jafnaðarmennirn-
ir Ól. Friðriksson og Sigurður
Jónasson. En kommúnistar
beindu fólsku sinni sér í lagi
móti Ólafi og Sigurði. Öllum var
ljóst, að hér var hreinlega um
uppþot kommúnista að ræða, sem
beindist jafnt að fulltrúum jafn-
aðarmanna eins og öðrum borg-
urum bæjarins.
Valtýr Stefánsson hafði þá að-
stöðu, að hann vissi vel hvað
fram fór. En í blaði sínu segir
liann vísvitandi ósatt, og leynir
]?ví í skýrslu um uppþotið, að
hér vom kommúnistar einir að
verki, og reynir að skella skuld-
linni á jafnaðarmenn, sem urtðu
fullt svo mikið fyrir barðinu á
lögbrjótunum, eins og þeir Guðm.
Ásbjörnsson, Zimsen og Möller.
Menn skildu því ekki hvers-
vegna V. St. sagði ósatt frá
hermdarverki kommúnistanna.
Nú vita menn ástæðuna. Lögregl-
an handtók forkólfa uppþotsins
og sátu þeir nokkra daga í gæzlu-
varðhaldi. Var þá m. a. grenzlast
eftir, hvar þeir hefðu verið fyrir
og eftir uppþotið. Og þá kom í
ljós, að æstasti leiðtogi kommún-
ista í Reykjavík, Guðjón Bene-
diktsson, hafði, kvöldið eftir upp-
þotið, og litlu áður en kommún-
istar frömdu síðasta hervirki sitt
með sprengingum og árásum á
menn á götum Reykjavíkur, ver-
ið heima hjá Valtý Stefánssyni
ritstjóra Mbl. og að þeir sátu þar
að drykkju saman.
Sitt er nú hvað fóstbræðralag-
ið! Valtýr er rétt áður búinn að
augum á þetta mál. Þó get ég
ekkert fullyrt um það.
Kauptaxtar verkamanna í ná-
grannalöndunum eru samnings-
mál milli verkamanna og vinnu-
veitenda. Umsamdir kauptaxtar
eru haldnir af báðum aðilum, svo
lengi, sem, samningar gilda. Sama
mundi líklega vera talið sjálfsagt
hér, ef um samninga væri að
ræða. En því er ekki til að
dreifa. Kaupgjaldshækkunin 1
vor sem leið gat ekki bundið
neinn vinnuveitanda frekar en
honum sjálfum sýndist. Um það
skal ekki deilt, hvorf kaupgjalds-
hækkunin í vor hafi verið hyggi-
leg fyrir verkamenn. En hún var
framkvæmanleg. Framkvæmdir
voru óvenjumiklar hjá einstakl-
ingum, bæjarfélaginu og ríkinu.
Verkamenn gátu krafizt því nær
hvaða kaupgjalds sem þeir vildu
um sumartímann. En það vissu
allir, jafnt verkamenn sem aðrir,
að stóikostlegt verðfall var í að-
sigi á því nær öllum framleiðslu-
vörum landsmanna. Og sumt af
framleiðsluvörunum hefir reynst
þvínær óseljanlegt. Jafnframt
var komið mjög mikið verðfall á
innfluttar nauðsynjar. Það var
því alveg fyrirsjáanlegt, að verð-
fallinu mundi fylgja kreppa í at-
vinnulífinu og þar af leiðandi
atvinnuleysi. Það kann þó að
vei-a afsakanlegt, að kaupið hefði
hækkað í bili síðastliðið sumar,
þar sem eftirspurn eftir verka-
fólki var jafn gífurleg, en ég
held að verkamenn hefðu þá
breytt hyggilega, ef þeir hefðu
lækkað kaupið aftur í haust. í
sambandi við þetta ættu verka-
menn að athuga, hvorf það
mundi ekki vera hagkvæmara
fyrir þá að breyta um stefnu í
kaupgjaldsmálum. Þeirri venju
hefir verið komið á við alla land-
vinnu í flestum stærri kauptún-
um og bæjum á landinu, að sama
Lðgin
og
útvarpið
Öll lög sem þið heyr-
ið í úrvarpinu höfum
við eða útvegum, hvort
heldur er á nócum eða
plötum.
öllum fyrirspurnum
svarað um hæl.
Hljóðfærahúsið
Símnefni: Hljóðfærahús
Simi 656
reyna að flytja skömmina af upp-
þotinu frá kommúnistum yfir á
saldausa menn. Næst býður hann
höfuðpaur kommúnista upp á
veitingar áður en lagt er út í
næsta slag, móti friði og reglu
í Reykjavík.
Valtýr styður Guðjón Bene-
diktsson í blaði sínu og veitir
honum á skrifstofu sinni, eftir
að G. B. hefir orðið sekur um að
stofna til óhæfuverka, sem hefðu
leitt til upphlaups og byltingar í
Reykjavík, ef lögreglan hefði
ekki bjargað heiðri og sæmd
bæjarins.
Valtýr verndar og hyllir bylt-
ingarforkólfana. En hvað gerir
Guðjón Benediktsson í staðinn?
Hann æsir til upphlaups og
hermdarverka. Hann vill leggja
þjóðskipulagið í rústir. Valtýr
æsir fyrirfram, Valtýr þakkar
eftir á.
Aldrei hefir nokkur auðnuleys-
ingi sokkið dýpra en ritstj. Mbl.
að þessu sinni. Skömm hans mun
uppi jafnlengi og hins fræga
þræls og þjófs, Melkólfs í Njálu.
J. J.
-----0----
kaupgjald sé greitt allt árið. í
fljótu bragði kann það að virðast
koma í sama stað niður, hvort
kaupið sé jafnaðarkaup allt árið
eða mismunandi eftir árstíðum,
eins og tíðkast hefir hér á landi
fram á síðari ár og enn tíðkast
í sveitum. En þessu er alls ekki
þannig varið. íslendingar lifa
langmest á framleiðslu til lands
cg sjávar. Þessa framleiðslu er
ekki hægt að stunda nema vissa
tírna árs, mismunandi eftir árs-
tíðum og eftir landshlutum. Hina
„dauðu“ tíma ársins er venjulega
lítið að gera, og veldur þar
miklu um, að hið háa kaupgjald
gerir ókleiít að stunda hér ýmsa
vinnu, sem annars mundi hægt
að vinna, og sem áreiðanlega
gæti orðið verkafólki notadrjúg
þann tíma árs, sem það annars
hefir ekkert að gera.
„Kaupgjaldið er að sliga at-
vinnuvegina“. Þetta hefir kveðið
við hjá atvinnurekendum undan-
farið. Mun heldur ekki ofmælt,
að framleiðsla til lands og sjáv-
ar verður ekki rekin eins og nú
árar, svo hún beri sig, nema
kaupgjald og aðrir útgjaldaliðir
lækki. Ég býst við að það verði
þung þraut að lækka kaupgjald-
ið, a. m. k. hér í Reykjavík.
Verkamenn vilja ekki lækka
kaupið og er það að vissu leyti
skiljanlegt. Og það er mikið til í
því að fjölskyldumenn mega ekki
lækka árstekjur sínar verulega,ef
þeir eiga að geta framfleytt sér
og sínum.Til þess að það sé hægt,
þurfa nauðsynjar fólksins að
lækka í verði.
Um állmörg undairfarin ár hef-
ir verið hrópað hástöfum um
hinar stórstígu framfarir, sem
orðíð hafi í bæjum og kauptún-
um þessa lands. Sjávarútvegur-
inn er rekinn með nýtízkutækj-
um, ný skip bætast við flotann