Tíminn - 24.01.1931, Blaðsíða 4

14
TlMINN
Utan ór heimi. (frh. af 1. síðu).
ur, prófessor Cassel, og fleiri
hagfræðingar, setja þær óhikað
í samhengi.
Nú skulum við athuga á hvem
hátt skaðabótagreiðslurnar geta
valdið yfirstandandi kreppu.
Þjóðverjar eiga að greiða skaða-
bæturnar með gulli, og verða
þeir því að kappkosta að selja til
þeirra landa, sem geta greitt með
gulli. Þjóðverjar verða að fram-
leiða ódýrt, svo að þeir geti selt
ódýrt, til þess að selja mikið.
Hinar ódýru þýzku vörur er
öðrum þjóðum auðvitað illa við,
þeim, sem framleiða samskonai'
vörur. Þær þjóðir verja sig með
því að leggja háan toll á vörum-
ar til þess að vemda sína eigin
framleiðslu. Þetta, að Þjóðverjar
verða að flytja svo mikið fé úr
landi gerir þeim mjög erfitt, það
veldur vitanlega fjárskorti, þeir
geta ekki fengið nægilegt fé,
sem þarf til viðhalds, bóta eða
aukningar á framleiðslutækjun-
um og féð verður dýrt.
Þá valda tollarnir ekki minni
erfiðleikum. Frakkland og Banda-
ríkín, þau lönd, sem Þjóðverjar
eiga að borga mest af skaðabót-
unum til, hafa mjög háa tolla og
útiloka <þar með að miklu leyti
þýzkar vörur. Þjóðverjar eru þar
með útilokaðir frá að geta borg-
að skaðabæturnar með vörum,
sem hefði verið hægast fyrir þá,
en verða í stað þess að borga
þær með gulli. Þetta hefir í för
með sér, að gullið frá þeim lönd-
um, sem Þjóðverjar selja til,
sendist til Frakklands eða Banda-
ríkjanna. T. d. greiðsla fyrir vör-
ur, sem Þjóðverjar selja til
Brazilíu, Danmerkur eða Nor-
egs, sendist í gulli til Frakk-
lands. Gullið safnast til þessara
landa, enda hefir þjóðbanki
Frakka nú meira gull í vörzlum
sínum en nokkuru sinni fyr, eða
rúml. 53 miljarða gullfranka.
Hver áhrif hefir nú þessi gull-
söfnun í einstökum löndum á
vöruverðið? Það verður auðvitað
gullskortur í öðrum löndum,
gullið hækkar í verði, sem þýðir
lægra vöruverð. Meðan þessir
háu tollar haldast og gullstraum-
urinn heldur áfram í sömu átt
og hingað til, hiýtur jafnvægið
að raskast meir og meir, vöru-
verðið lækkar, framleiðslan verð-
ur öll erfiðari og kreppan helzt
eða eykst. Verðfallið hefir, eftir
útreikningi manna, sem sérstak-
lega hafa rannsakað þetta raun-
verulega valdið 15% hækkun
un á skaðabótunum sem Þjóð-
verjar eiga að greiða eftir
Youngsamningunum. Það er ekki
ólíklegt að þeir þurfi einu sinni
ennþá að semja um skaðabóta-
gréiðslurnar. Gullstraumurinn til
Bandaríkjanna og annara af
bandaþjóðunum veldur því, að
mikið fé safnast fyrir í bönkum.
Bankamir lækka forvextina mjög
mikið, en þrátt fyrir það er eft-
irspumin eftir peningum lítil.
Þeir sem eiga fé í bönkunum láta
það vera þar og bíða eftír að
lækkunin komizt á lágmarkið,
til þess að geta þá haft það
handbært til kaupa á hlutabréf-
um og öðram verðbréfum, til
þess að hafa eignarrétt á þeim
þegar hækkunin kemur aftur.
Þeir sem þurfa að taka lán til
framleiðslufyrirtækj a, bíða þang-
að til þeir hafa von um að vöru-
tegund sú, er þeir hugsa sér að
framleiða, hætti að falla í verði
eða fari að hækka. Þannig kemst
framkvæmdalífið í kleminu og
kreppan helzt eða eykst.
Það, sem vafalaust að ein-
liverju leyti gæti vegið á móti
þessu, væri að lönd þau sem yf-
irfljótaniegt fé hafa, lánuðu
þeim sem fjárþurfi eru með
sæmilegum kjörum. En þeir, sem
fé eiga, vilja ógjama lána fé
sitt til óvissra fyrirtækja, sem
mörg fyrirtæki eðhlega eru, þeg-
ar íramleiðsluvörur þeirra hríð-
íalia í verði, og það gerir lánar-
drottnana tortryggna. Þess
vegna eru stór lán tekin til
langs tíma, tiltölulega dýr og
erfitt að fá þau, þótt stutt lán
séu ódýr. Ef fjármálastefna sú,
sem nú er, breytist ekki, getur
orðið langt að bíða, að nokkuð
hægist um.
Guðlaugur Kósenkranzson.
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson.
Ásvallagötu 27. Sími 1245.
Prentsmiðjan Acta.
FerQamenn,
sem koma til Reykjavíkur, geta
fengið ódýrasta gistingu á Hverf-
isgötu 82.
Hestur i óskilum.
Hjá hreppstjóra Kolbeinsstaða-
hrepps er í óskilum rauðstjörnótt-
ur hestur 6—7 vetra gamall með
mikið fax. Mark: Stýft hálft af
af aftan hægra og biti aftan
vinstra. Réttur eigandi vitji hests
þessa sem allra fyrst og greiði
áfallinn kostnað. Næsta símstöð:
Haukatunga.
Sjálfs er hðndin
hollust
Kaupið innlenda framleiðslu,
þegar hún er jafngóð erlendri og
ekki dýrari.
framleiðir:
Kristalsápu, grænsápu, stanga-
sápu, handsápu, raksápu, þvotta-
efni (Hreins hvítt), kerti alls-
konar, skósvertu, skógulu, leður-
feiti, gólfáburð, vagnáburð, fægi-
lög og kreólínsbaðlyf.
Kaupið H R EIN S vðrur.
Þær eru löngu þjóðkunnar og fáat
í flestum verzlunum landaina.
H. í. Hreinn
Skúlagötu. Reykjavík. Sími 1825.
i verksm., sem þá þyrfti varla að
stanza allt árið.
Nyrðri verksmiðjan. Fyrir
norðan Gerpi hefir verið talað
um tvo staði, þar sem síldai*-
bræðslan ætti að standa: Norð,-
fjörð og Seyðisfjörð. Báðir þess-
ir firðir liggja jafnvel við haf-
síldarveiðum. En Seyðisfjörður
hefir ýmsa þá kosti fram yfir
hinn og mun þyi verksmiðjan
sennilega verða sett þar. Seyðis-
fjarðarverksmiðjan þarf að vera
stór, miðuð við að geta tekið við
hafsíldarafla Austfirðinga og
einnig annara landsmanna, sem
myndu sjá sér hag í að selja
)>ar afla sinn. Austfirðingar eiga
nú fá skip til hafveiða, en þeim,
og sérstaklega Seyðfirðingum,
virðist nauðsynlegt að eignast
þau. Verksmiðjan myndi lyfta
undir stækkun skipastólsins, veita
þeim móguleika til að eignast
stærri skip.
Þangað til, eða þegar Austfirð-
ingar sjálfir ekki gætu veitt verk-
smiðjunni nægilegt verkefni, yrði
að fá þangað veiði annara lands-
manna. 1 næstu köflum verða
leiddar líkur að því að það muni
vera hægt.
Síldarsvæðið. Síðan byrjað var
að veiða í snyrpinót hefir reynsl-
an sýnt, að snyrpinótasvæðið á
hafinu nær frá ísafjarðardjúpi og
austur á Bakkaflóa, sum árin á
öllu þessu svæði, önnur ýyiist
miðsvæðis eða austan og vestan.
Nálægt miðju þessa svæðis liggja
Siglufjörður og Eyjafjörður og
eru á þeim aðalsíldarverum flest-
ar síldarverksmiðjur, eins og vera
ber. Þar era 5 verksmiðjur stór-
ar og mættu sennilega vera fleiri.
Á vestuienda síldarmiðanna er
bræðslustöðin Hesteyri ein
stærsta stöð landsins og fyrir
vestan alla síld er Önundarfj. Þar
er ein allstór síldarverksmiðja. Á
austurhelmingi síldarsvæðisins er
aftur á móti engin síldarbræðsla,
nema ef telja skyldi bræðsluna á
Raufarhöfn, sem er eign Norð-
manna og svo afkastalítil, að hún
má teljast þýðingarlaus fyrir ís-
lenzka veiðiflotann.
Öruggustu síldanniðin eru álit-
in Húnaflói, Siglufjarðarmiðin og
við Langanes. Af Húnaflóa hefir
þó farið meira orð á seinni árum
en það kann að stafa af því, að
þangað er styttra að sækja frá
Vestfjörðum og Siglufirði en til
Langaness. Langanesmiðin hafa
verið minna notuð sökum fjar-
lægðar frá verkunarstöðvunum.
Þó hefir komið fyrir að síldar-
laust hefir verið allsstaðar nema
við Langanes svo jafnvel skip frá
Önundarfirði hafa orðið að sækja
síld austur á Bakkafjarðarflóa.
Ég held að það megi leggja að
jöfnu síldarsæld Húnaflóa og
Langanesmiða.
Það liggur í augum uppi, að
það væri stórhagur síldveiði-
flotanum, að öflug bræðsla yrði
reist á austurhluta síldarsvæðis-
ins og væri sjálfsagt búið að því
fyiir löngu síðan, ef ekki hamlaði
hafnleysi. Á öllu bilinu frá Eyja-
firði til Seyðisfjarðar, er engin
örugg höfn nema Raufarhöfn. Sú
höfn liggur ágætlega við síld-
veiðum, en er svo lítil, grunn, og
innsiglinguna tekur af í stórbrim-
um, svo þar er ekki von á að stór
fyrirtæki verði sett niður fyrst
um sinn. En verksmiðju á Seyðis-
firði myndi verða til mikils hag-
ræðis fyrir veiðiflotann, eins og
sjást mun á þessum samanburði:
Vegalengdir á miðin. Til þess
að finna vegalengd frá Vest-
fjarðaverksmiðjunum, á Húna-
flóamiðin tek ég meðalfjarlægð
þaðan til þriggja hafna við fló-
ann: Reykjafjarðar, Blönduóss og
og Skagastrandar.. Ætla ég það
nærri lagi, og er þá meðalvega-
lengdin rúmar 100 sjóm. Þama
eru miðin, þar sem Vestfirðingar
fá mest af sinni síld, en lengst
hafa þeir sótt hana austur á
Bakkafj.flóa, en þangað eru um
270 sjóm. Frá Siglufirði á þessi
sömu Húnaflóamið eru 66 sjóm.,
en frá Siglufirði til Langaness
eru 114 sjóm. Frá Siglufirði til
Bakkafjarðar 147 sjóm. Frá Ak-
ureyri (Krossanes) á Húnaflóa-
mið eru um 100 sjóm., en austur
um til Bakkafjarðar 164 sjóm.
Frá Seyðisfirði til Langaness eru
79 sjóm. Þaðan er þá V3 styttra
á Langanesmiðin en frá Siglu-
firði, sem annars er næstur. Mun-
ar um minni spotta, þegar menn
eru að flýta sér.
Til þess að sækja jafnlangt og
Siglfirðingar lengst, mættu Seyð-
firðingar fara vestur á Axar-
fjörð. Til jafns við Krossanes-
menn vestur undir Flatey á
Skjálfanda. En til að jafnast við
lengstu sókn Vestfirðinga gætu
þeir sótt vestur um allan Húna-
flóa.
Sést á þessum samanburði, að
Seyðisfjörður liggur allvel við
síldveiðum. Ef síldarverksmiðja
yrði reist þar, er líklegt að
Langanesmiðin verði stunduð
frekar en áður og að þau skip,
..■ —---— ...... ......-.......- - ■ - - ■ -
Landspítalinn
Daggjöld sjúklinga eru fyrst um sinn ákveðin kr. 6.00 á
sambýlisstofum og kr. 12.00 á einbýlisstofum fyrir fullorðna, en kr. 4.00
fyrir börn yngri en 12 ára.
í daggjaldinu er ailur kostnaður sjúklinga innifalinn, nema
aukavökunætur og varanlegar umbúðir.
Sjúklingar með lungnaberkla verða ekki teknir nema um Btuttan
tíma til sérstakra aðgerða.
Konur, sem vilja fæða á spítalanum, eru beðnar að koma til
skoðunar, 4—í> vikum undan fæðingu, á miðvikudögum kl. 4—5 e. h.
— Á fæðingardeildinni er sama daggjald og að ofan greínir og sömu
skilyrði.
Sjúklingar eru að eins teknir eftir læknistilvísun, sem sendist
skrifstofu spítalans, nema um slys sé að ræða.
Fyrirfrámgreiðsla fyrir 3 vikur og ábyrgð, sem spítalinn
tekur gilda, fyrir hverjum sjúkling.
Heimsóknartími til sjúklinga er kl. 2 til 3 e. h. virka
daga, en kl. 1 til 3 e. h. á helgidögum.
Reykjavík, 12. janúar 1931.
Stjórn spítalans
Jörðin Innri-Skeljabrekka
i Borgaríirði fæst til kaups og ábúðar í næstkomandi fardögum
(1931), með öllum gögnum og gæðum. Allar upplýsingar þessu
viðvíkjandi gefur Sparisjóður Mýrasýslu og eigandi jarðarinnar
(Andrés Bjömsson).
. Skeljabrekku 6. janúar 1931.
ANDRÉS BJÖRNSSON.
SMARfl
SIUBRLÍKÍ
IKa.Tj.pfélagsstj órajr I
Munið eftir því að haldbest og smjörílíkast er
„Smára“ - smjörlíkí
Sendið því pantanir yðar til:
H.f. Smjörlikiséerðin, Reykjavík.
sem fengju afla við Langanes
kysu frekar að fara stytztu og
jafnframt, venjulega öraggustu
leiðina, til Seyðisfjarðar.
Niðurlag. Ég hefi hér að fram-
an leitast við að lýsa síldveiðum
Austfjarða, þörf Austfirðinga á
síldarverksmiðju og áfstöðu
þeirra til þess máls. Þykist ég
hafa skýrt rétt frá og gert mér
far um að vera hlutlaus. En til
þess að ekkert sé undandregið, er
rétt að minnast á helztu og að
því er mér virðist einu frambæri-
legu mótbáru andstæðinga
bræðsluverksmiðju á Austurlandi,
en það er: Hin stopula síldveiði
Austfjarða, eins og þeir segja.
Þessari mótbáru á ekki að
þurfa að svara vegna verksmiðju
á Seyðisfirði, sem verður byggð
á hafveiðum, að miklu leyti á
sömu miðum og aðrir landsmenn
nota árlega.
Hinu þýðir ekki að neita, að
fjarðaveiðin getur orðið stopul.
En því má ekki gleyma að á
Austfjörðum var langt árabil —
lengra en ennþá er vissa um í
öðrum landshlutum — með upp-
gripaveiði. Og að nú um nokkur
ár hafa verið mikil síldarár þar.
Góðærin hafa verið miklu fleiri
en síldarleysisárin.
Það er ekki verið að tala um að
reisa miljónafyrirtæki fyrir
1 jarðaveiðina, heldur verksmiðju,
sem myndi kosta innan við 100
þús. kr. og sem e. t. v. gæti starf-
að mikinn hluta ársins þó eng-
in síld veiddist. Þessi verksmiðja
ætti að þola síldarleysisár með
litlu tapi, en bera sig vel í síldar-
árum. 1 góðærum myndi hún
borga viðskiptamönnum sínum
hundruð þúsunda fyrir vöru og
vinnu, og auk þess styðja síldar-
söltun, svo það gæti orðið fyrir-
myndaratvinnuvegur í stað þess
að vera til skapraunar eins og
komið hefir fyrir.
Austfrðingar myndu vera bún-
ir að koma upp verksmiðjunum,
ef ekki vantaði fjármagn. Það
þarf enginn að leggja þeim út
á verra veg.
Fyrsta og eina verksmiðjan á
öllu landinu, sem Islendingar hafa
byggt sjálfir, er hin nýja síldar-
verksmiðja ríkisins á Siglufirði.
Menn voru sammála um það í
mörg ár að nauðsynlegt væri að
fjölga bræðslum á Norðurlandi,
vegna alls íslenzka síldveiðiflot-
ans, samt virtist ókleift að koma
verksmiðjunni upp, þar til það
var gert fyrir ríkisfé eingöngu.
Þó íslendingar eigi fleiri verk-
smðjur, þá vora það útlendingar,
sem tóku stærsta takið, þeir
byggðu þær.
Það er vafalítið, að hægt myndi
að fá útlendinga til að byggja
síldarbræðslur á Austfjörðum,
með því að láta þeim í hendur
ýms fríðindi, sem þeir þættust
þurfa í sambandi við það. Það er
ólíklegt, að það ráð verði upp
tekið.
En verður hægt að verja það
að láta ónotuð héreftii* eins og
hingað. til, þau auðæfi af síld,
sem árlega væri hægt að ausa
upp úr sjónum við Austurland?
Austfirðingar hafa ekki sjálfir
bolmagn til að koma síldariðnaði
í\ fót. Þeir þurfa að fá hjálp til
þess: Annaðhvort útlenda eða
þá íslenzka ríkisins.
Magnús Vagnsson.