Tíminn - 01.02.1931, Blaðsíða 1

©iaíbferi
og afgrciðslurnci&ur Címans cr
Rannueig þorsteinsöóttir,
Scefjargötu 6 a. ReYfjauíf.

^fgreibsía
íT t :n a n s er í £a:f jargötu 6 a.
®pin óaglega fl. 9—6
Sími 2353
n.
árg.
Reykjavík, febrúar 1931.
2. blað.
Tónskáldið Sigvaldi Kaldalóns
fimmtugur
Þann 13. janúar s. 1. vai'ð Sig-
valdi Kaldalóns læknir og tón-
skáld fimmtíu ára. — Er' það al-
mennt talið svo mikill merki-
dagur í lífi mannsins að búast
hefði mátt við, þegar hann átti í
hlut, að almenningi hefði gefizt
kostur á að heyra eitthvað meira
um hann en raun varð á — sér-
staklega þar sem ganga má að
því vísu, að margur víðsvegar
um landið mundi hafa hugsað
íslenzkrar móður. — Það er hægt
að afneita öllu því, sem (auðvit-
að nokkuð óákveðið) er nefnt
„þjóðlegur blær“ — það er hægt
að hæðast að því, eins og hverri
annari hjátrú — en samt sem áð-
ur er það til sem einskonar —
mér liggur við að segja dularfullt
— verðmæti í skáldskap, í tónlist
— já, meira að segja í hugsunar-
hætti, lífi og framferði einstak-
linganna — það er ódrepandi og
hlýlega til hans þann dag, ef al-
menningi hefði verið kunnugt, að
hann þá ætti 50 ára afmæli.
Ef rita skyldi ítarlega um
mann eins og Sigvalda Kaldalóns,
gæti það verið álitamál, hvort
helzt ætti að velja, manninn eða
tónskáldið. Það er eins og það sé
sama frá hvaða hlið maður nálg-
ast hann, allsstaðar verður fyrir
eitthvað, sem er sérstætt, mótað
af persónuleika — verðmæti
sprottin af innra afli og aðli. En
rétt séð, eru þó þessi verðmæti
öll af sömu rót, því sem maður-
inn er í innsta eðli sínu: hug-
sjónamaður og fæddur listamað-
ur — látum svo vera, að lista-
hæfileikarnir aldrei hafi náð
þeim þroska og þeirri fullkomn-
un, sem ,þeir hefðu getað, ef þeir
hefðu orðið hreinræktaðir út af
fyrir sig. En hver niðurstaðan
hefði getað orðið' er gagnslítið að
tala um. Hjá Kaldalóns hafa
kringumstæðurnar verið þær, að
listin hjá honum — eins og flest-
um öðrum íslendingum — hefir
orðið það, sem kalla mætti
„dægradvöl“ — frístundavixma,
að afloknum skyldustörfunum —.
Og samt sem áður er það engan-
veginn ófyrirsynju, að lög hans
hafá náð þeim vinsældum sem þau
hafa náð meðal þessarar þjóðar:
Sá, sem með nokkurri athygli
hlustar á eða kynnir sér lög eftir
Kaldalóns, þarf ekki að vera
lærður tónfræðingur til þess að
uppgötva, að höfundur þeirra
fyrst og fremst er góður sonur
mun ávalt verða til í einhverri
mynd, hvað sem hver segir, meira
að segja má ganga að því vísu,
að því dýpri rætur sem það hef-
ir í eðli einstaklingsins, því meiri
líkur ein til, að í honum búi og
frá' honum muni koma einmitt
þau leyndu verðmæti, sem geymst
hafa og þroskast í þjóðarsálinni.
— Og það er einmitt þetta, sem
maður fyrst og síðast mætir hjá
listamanni eins og Sigvalda
Kaldalóns. Allir þeir — og þeir
eru margir — sem hann hefir
glatt með lögum sínum, munu
una því vel, þótt hann teljist ekki
meðal þeirra, sem áskapað hefir
verið og semja stærstu verkin í
heimi tónlistarinnar, í augum
þeirra skiptir það eðlilega ekki
máli, þeir finna til með honum
og finna með réttu, að á sínu
sviði hefir hann skapað og mun
skapa verk, sem verða ódauðleg
þessari þjóð, á meðan hún heldur
einkennum sínum og innri verð-
mætum, sem gera hana sérstaka
þjóð meðal þjóðaima.
Verðmæti Kaldalóns sjálfs sem
tónskálds, og það sem hann gef-
ur þjóð sinni með lögum sínum,
liggur einmitt í hinu ósjálfráða
— því leynda — sem í honum og
þjóðinni býr, það kemur í ljós í
tónum hans eins og í velkveð-
inni, skáldrænni vísu alþýðu-
skáldsins, þetta sem skapast hef-
ir og þroskast 1 íslenskri náttúru
— íslenskri baráttu, von og trú
gegnum allar aldir. Hann er því
á sínu sviði það sama og alþýðu-
Dverghamrar á Austur-Síðu.
Ilirir ðusiai filá
—.— Ni.
í Landbroti.
Við fylgdum Lárusi heim að
Hólmi, þar sem Bjami býr Run-
ólfsson, hinn fjölkunnugi maður,
sem brotið hefir makt myrkranna
á bak aftur — • víst 65 sinnum.
Ekld var hann heima í þetta
sinn, því hann var að enda við
að setja upp hina 65. rafstöð
sína vestur á Núpi í Dýrafirði.
Gefið var hey á túnið undir eins
og til okkar sást 0g gengu hestar
okkar beint að því; en við í stofu
að kaffiborðinu. Stórt og mýhdar-
legt íbúðarhús er þar nýbyggt, og
nú er hið gamla íbúðarhúsið not-
að fyrir smiðju. Þar smíðar
Bjarni túrbínur til stöðva þeirra,
sem hann lætur reisa oe margt
skáldið, sem lifir og hrærist undir
áhrifum náttúrunnar og síns eig-
in íslenska eðls, er á sínu. Mætti
í því sambandi benda á ýms lög
eldri og nýrri eftir hann og bera
þau saman við það, sem er sama
eða svipaðs eðlis, í skáldskapnum,
og þarf þar ekki langt að leita,
því lög eins og „Betlikerlingin",
„Heirnir", „Ríðum og ríðum“, „Is-
land ögrum skorið" o. fl. af þeim
lögum, sem nú eru svo gömul, að
allir þekkja þau, sýna það ljós-
lega; og ekki síður þá hin nýrri,
sem naumast eru eins þekkt enn-
þá, mætti þar til dæmis nefna
„Vorsins friður", „Vorvindur",
„Leiðsla" og mörg- fleiri í hinu
nýja söngvasafni hans, „Ljúfling-
ar“, er út kom í fyrra hjá Þor-
steini M. Jónssyni á Akureyri,
og sem telja má meðal hins merk-
fleira. Ekki er á mínu færi að
lýsa öllu, áem þar er, en seinna
verða skrifaðar ritgerðir, af
mönnum, sem kunna; um hina al-
þýðleg-u raffræðinga Vestur-
skaftafellssýslu.
í ferð þessari hitti ég Runólf
föður Bjarna og gafst mér tæki-
færi að spyrja hann um atvik, er
mér hafði verið sagt frá; og ég
verið beðinn að spyrja Runólf
um. — Sagði gamli maðurinn mér
frá því, að þegar hann vai’ dreng-
ur hafði verið grafið niður, fyrir
hverju man ég ekki; milli Hólms
og Dalbæjar, niður við Skaptá.
Komu vinnumenn þá niður á gilt
tré, sem var sívalt og alslétt, eins
og reimt væri. Hafði það sama
halla eins og skip, sem lægi á
kjalsíðu. Grófu þeir 10—12 fet
niður, en þá kom vatn upp í
gryfjunni. Vora þó vinnumenn
heldur bráðir á sér og hjuggu og
söguðu tréð sundur, eins neðar-
asta, sem út hefir komið hjá okk-
ur af slíku tagi.
Mörgum mun hafa getað fund-
izt, að nokkur ástæða hefði verið
til að heiðra Kaldalóns á einhvern
hátt opinberlega á fimmtugs-
afmælinu. En ég verð samt að
játa, að ég harma ekki, þótt hann
væri ekki sæmdur orðu né öðru
slíku glingri — það er ekki laust
við, að manni finnist slíkt ekki
hæfa honum —. En það má ekki
gleymast, og skal heldur ekki
gleymast, að Kaldalóns hefir
auðnast að skapa sér laun og
heiður sjálfur fyrir listastarfsemi
sína, en það eru hlýjar tilfinn-
ingar þakklætis og aðdáunar
hinna mörgu, sem skilja verk
hans og fara með þau sjálfum
sér og öðrum til gleði.
Friðrik Ásmundsson Brekkan.
lega og þeir gátu. Var tréð full
8 fet, það sem í náðist. Gildleiki
Kvistalaust var tréð og varð
grátt þegar loft komst að því.
þess svo mikill að neðan að
spenna mátti örmum um það.
Þegar það var höggvið virtist það
vei-a það, sem Skaftfellingar
nefna „Lindifura“ og er það hinn
bezti viður. — „Nú logar okkar
ástarglóð eins og lindifura á
hlóð“, segir Gísli á Ketilstöðum í
einni rímunni sinni.
Vel treys'ti Runólfur sér til að
finna staðinn aftur þar, sem graf-
ið var og tréð fannst. Datt öllum
í hug, sem tréð sáu, að þáð mundi
siglutré vera, og máske mun
þarna vera um æfagamalt strand
að ræða, áður en strandlengjan
varð eins og nú er hún. — En nú
eru 20—25 km. til sjávar þaðan.
Bað ég Runólf í Hólmi að
merkja staðinn, svo hægt væri að
athuga þetta seinna ef tök yrðu
á. Lofaði hann því, en var hissa
á að vera spurður um þetta at-
vik, sem kom fyrir hann í æsku.
Síðan.
Þá tekur Síðan við, þegar yfir
Skaftá er komið. Fríð sveit og
gróin grasi. Náttúrufegurðin til-
komumikil, en þó er Síðan einnig
smáfríð. Þar er Systrastapi, ein-
kennilega lagaður. En austar nær
Kirkjubæjarklaustri er Sönghell-
ir. Þar kyrjuðu hinar heilögu
systur Gloríá þegar sást til ábót-
ans og munkanna frá klaustrinu i
Þykkvabæ. „Allar erum vér synd-
ugar systur“, sagði abbadísin ef
trúa má þjóðsögunni hjá Jóni
Ámasyni. Sög-u, sem sjálfur Boc-
cacíó hefði haft gaman af og
getað notað í „Decameron" sína.
Og hví skyldi ekki mega trúa
henni? Því nunnur á íslandi og
nunnur á Italíu eru háðar sama
náttú.rulögmáli, og munkamir
líka.
Systravatn er uppi á heiði rétt
við Kii’kjubæjarklaustur. tJr því
hefir Láms hitann. Við skildum
við Lárus á hlaðinu hjá honum,
því fyrirlestrar áttu að byrja á
austursíðunni, í Múlakoti, á há-
degi daginn eftir; og ég fór að
Breiðabólstað um kvöldið. Þar
býr minn „gamli“ vinur og félagi
frá útlegðarárum mínum, Snorri
læknir Halldórsson. En félagar
mínir tveir fóru að Prestsbakka
til prófastsins, séra Magnúsar, en