Tíminn - 25.07.1931, Blaðsíða 1

,2Kf<jteifesía
ÍT f m a n s er í €œf jargötu 6 a.
©pin öaglega fL 9—6
Sími 2353
^uftafUað
(Sfaífeferi
09 af^reiöslumaöur C i m a n s tx
S a n 11» e i 9 p o r s t e i n si> 6tttr,
Sctfjargötu 6 a. KeyfjaDÍf.
II. árg.
Reykjavík, í júlí 1931.
5. blað.
flirlit id iikkn
Indland
Gandhi hefir nú sætzt við
ensku stjórnina. Hann var látinn
laus úr fangelsinu 28. jan. s. 1. og
hafði setið þar rúma 8 mánuði.
Sú einkennilega baráttuaðferð,
sem Gandhi og menn hans notuðu
g-egn Englendingum vakti undrun
um allan heim. Þeir báru ekki
vopn og réðust ekki heldur á
embættismenn ensku stjórnarinn-
ar eða hersveita hennar. En þeir
neituðu að taka tillit til brezkra
laga eða hlýða brezkum embættis-
mönnum. Þeir hvöttu fölkið til að
neita að greiða opinber gjöld. Og
á ýmsan hátt reyndi þessi undar-
legi uppreisnarher að gjöra
stjórninni h'fið leitt. Fólkið lagð-
ist niður á járnbrautai'teinana og
hreyfði sig- ekki úr stað, heldur
beið þangað til það var borið
burt. Það safnaðist saman á opin-
berum stöðum, og vék ekki það-
an, fyr en það var rekið burt með
valdi. Það skipti ekki við enska
kaupmenn, enskar verksmiðjur
og keypti yfiiieitt ekki enskar
vörur. Og sjálfur gjörði Gandhi
út flokk manna til saltvinnslu til
þess að geta brotið lög Englend-
inga urn salteinkasöluna. Sjáifur
gekk hann að þessu verki, og
stundaði það þangað til Englend-
ingar tóku hann höndum í tjaldi
hans að næturlagi og fluttu hann
í fangelsi, langa vegu. Var hann
fluttur í járnbrautarvagni, en þar
sem lestin fór um, vissi enginn
að þar var Gandhi innan veggja
og að Englendingar væru að fara
með hann 1 fangelsi. En Gandhi
sætti ekki illri meðferð í fang-
elsinu. Brezku yfirvöldirx hefðu
sjálfsagt ekki þorað að taka hann
af lífi, þó að þau hefðu viljað,
fremur en rússneska stjórnin að
senda Tolstoy til Siberíu á sínum
tíma.
En málum Englendinga í Ind-
landi var litlu betur komið, þó
að Gandhi sæti í fangelsi, Sum-
staðar sló í bardaga. Fylgismenn
Gandhis héldu áfram sinni kyr-
látlegu mótstöðu gegn lögunum
ög gengu franr hjá vörubúðum
enskra kaupmanna. Brezkir verk-
smiðjueigendur kvöituðu sáran
yfir því, að ekkeit seldist í Ind-
landi.
Brezka stjórnin hafði á sínum
tíma skipað nefnd til að rann-
saka hag Indverja og gjöra til-
lögur um stjórnarfyrirkomulag
landsins. Formaður þeirrar
nefndar var Sir John Simon, og
er nefndin kennd við hann.
Nefndin fór til Indlands og
dvaldi þar uni hríð til að kynna
sér þjóðarhaginn. Árangurinn af
starfi hennar var nefndaráiit í
tveim stórum bindum, sem út
kom seint á sumri 1930. Indverj-
ar höfðu ekki tekið þátt í nefnd-
arstörfum, og nefndarálitið vakti
mikla gvemju í lndlandi og sum-
staðar blóðuga uppreisn. Ástand-
ið varð alvarlegra með degi
hverjum. Brezkir póstar og lög-
regluþjónar urðu fyrir árásum í
afskekktari héröðum og fullt út-
lit var fyrir að hin fjölmenna
indverska bændastétt væri að
ranka við sér og gæti þar dreg-
ið til tíðinda. Á sama tíma fóru
kommúnistar að láta talsvert á
sér bera í hinum stæni borgum.
Þá ákvað enska stjórnin að
kveðja til ráðstefnu og sáttaum-
i leitana í Lundúnum fulltrúa
allra pólitískra flokka í Indlandi
og heima fyrir. Flokkur Gandhi
neitaði þátttöku. En frá öðrum
flokkum í Indlandi komu fulltrú-
ar til Lundúna og sömuleiðis
I þjóðhöfðingjar úr þeim hlutum
landsins, sem ekki lúta nema að
litlu leyti stjórn Englendinga.
Fundurinn (the round table con-
ference = ráðstefnan við hring-
borðið, eins og hann var kallað-
vr í Englandi) var settur 12.
nóv. 1930 af Bretakonungi sjálf-
um og stóð til 19. jan. 1931. Um
gjörvallan heim var ráðstefnu
þessari fylgt með hinni mestu
athygli og þó fyrst og fremst í
Lundúnum, þar sem koma hinna
austurlenzku gesta var talin til
hinna sjaldgæfustu og einkenni-
leg*ustu viðburða.
Af hálfu verkamannaflokksins
enska mætti forsætisráðherra
MacDonald, utanríkisráðherrami
Henderson, nýlendumálaráðherr-
ann Thomas, forseti efri mál-
stofunnar Sankey lávarður 0. fl.
íhaldsflokkurinn og Frjálslyndi
flokkurinn höfðu fjóra fulltrúa
hvor, þar á meðal (af hálfu
Frjálsl. flokksins) Reading lá-
varð, sem áður var landsstjóri
Breta í Indlandi.
Úr hinum brezka hluta Ind-
lands mættu 59 fulltrúar. Eins
og áður var sagt, var þar enginn
af flokksmönnum Gandhis. Ýmsir
sem þarna mættu, komu beina
leið úr fangelsum Indlands, þar
sem þeir höfðu verið sakaðir um
andstöðu gegn stjórninni. Meðal
indversku fulltrúanna voru tvær
konur, önnur Múhamedstrúar.
En það sem mestan Austur-
landablæ setti á þessa einkenni-
legu samkomu, vora hinir ind-
versku þjóðhöfðingjar og full-
trúar þeirra, 16 að tölu alls,
flestir íklæddir austurlenzkum
búningum og gulli og demöntum
skreyttir, sem lifandi tákn hinna
fornu Austurlandakonunga, sem
börn Vesturlanda lesa um á
fremstu blaðsíðum mannkynssög-
unnar.
Fyrsti dagur ráðstefnunnar
spáði strax góðu um samkomu-
lagið. Einn af fulltrúum Indverja,
Múhameðstrúarmaðurinn Jin-
nah, kvaddi sér þá hljóðs og á-
varpaði stjórnaríormenn brezku
s j álf st j órnarnýlendnanna (Can-
ada, Ástralíu og Suður-Afríku),
sem þarna voru viðstaddir, og
lýsti ánægju sinni yfir, að þeir
væru þar mættir, er ný sjálf-
stjórnarnýlenda væri að bætast í
hópinn.
Fyrst voru almennar umræður
um Indlandsmálin og stóðu yfir
nærri vikutíma, og var lítið á
þeim ræðuhöldum að græða. En
um sama leyti kom fram yfir-
lýsing frá indversku þjóðhöfð-
ingjunum, sem vakti hina mestu
athygli og varð undirstaða undir
starfsemi fundarins. Þjóðhöfð-
ingjamir lýstu yfir því að þeir
vildu ræða möguleikana til að
stofna „Bandaríki Indlands“. En
einn af meginerfiðleikum Ind-
landsmálanna hefir einmitt verið
sá, að höfðingjar þessir hafa
engum viljað lúta nema Eng-
landskonungi og ekki viljað taka
þátt í neinu samstarfi eða sam-
eiginlegri löggjöf einstakra lands-
hluta.
Þeir, sem lítið þekkja til Ind-
landsmálanna, vita ekki annað
en að Indverjar séu þjóðarheild,
hliðstæð t. d. íbúunum í hinum
ýmsu ríkjum Evrópu og hafi yf-
irleitt sameiginlegra hagsmuna
að gæta. En því fer fjarri að
svo sé. Hér er um að ræða land-
svæði sem er litlu minna en hálf
Norðurálfan. Landinu er frá
fomu fari skipt í mörg ríki og
ýms þeirra lúta enn stjórn höfð-
ingja af hinum fornu konunga-
ættum. Þar við bætist annar erf-
iðleiki, sem vér Vesturlandamenn
eigum erfitt með að gjöra oss
grein fyrir, en þaö eru trúar-
brögðin og stéttaskiptingin. —
Hindúar skiptast frá fornu fari í
4 stéttir, sem í rauninni mega
ekki eiga nein skipti saman og
myndar hver um sig þjóðfélag
út af fyrir sig. Þar við bætist svo
hin skarpa aðgreining milli
Hindúa og Múhameðstrúamianna
sem sín á milli hafa átt í hörð-
um deilum og blóðugum bardög-
um. Kennisetningar þessara
tveggja trúarflokka rekast oft ó-
þægilega á í hinu praktiska lífi.
Hjá Hindúum er kýrin t. d. heil-
agt dýr og má ekki firra hana
lífi. En hjá Múhameðstrúar-
mönnum er kýrin fórnardýr!
Þegar svo er ástatt, er ekki auð-
velt að fá fólkið til að neyta
kosningarréttar í sameiningu eða
skipta landinu í kjöi’dæmi, með
sameiginlegum hagsmunum, eftir
landfræðilegri legu.
Eftir að samkomulag vai’ orðið
um þá úrlausn, að Indland skyldi
vera ríkjasamband, var höfuð-
verkefni ráðstefnunnar að gjöra
tillögur um stjómskipunarlög
sambandsríkisins. Var kosin
nefnd til að leysa það verk af
hendi, og var Sankey lávarður
formaður ■ nefndarinnar. Til
grundvallar hinni indversku
stjórnarskrá voru lögð stjórn-
skipunarlög Bandaríkja Norður-
Ameríku, brezka heimsveldisins
og keisaradæmisins þýzka, eink-
um þau síðastnefndu. Stjórnar-
skrárfrumvarpið var tilbúið um
miðjan janúar. Höfuðatriði þess
eru sem hér segir:
Indland er ríkjasamband, og
enski landsstjórinn er æðsti em-
bættismaður þess. Einstök ríki
innan sambandsins hafa löggjaf-
arþing og sjálfsákvörðunarrétt
um sum mál. Löggjafarvald al-
ríkisins hafa sambandsþingið og
landsstjórinn í sameiningu. —
Landsstjórinn tilnefnir ráðu-
neyti, sem ber ábyrgð fyrir sam-
bandsþinginu og hlítir vantrausti
eins og venja er í þingræðislönd-
um. E11 landsstjórinn hefir ótak-
markað neitunarvald. Sömuleiðis
eru honum falin aðalvöldin í her-
málum og utanríkismálum og auk
þess hefir hann sérstakan íhlut-
unarrétt um afgreiðslu fjárlaga
og lántökur ríkisins, svo fram-
arlega sem hann telur að láns-
trausti ríkisins út á við sé hætta
búin. Ef ríkjasambandið er upp-
hafið eða uppreisn brýzt út,
getur hann tekið öll völd lands-
ins í sínar hendur.
Að undanteknum þeim tilfell-
Fimm þýdd smákvæði
Þrep.
(Joroslav Vrolicky).
Ein eru hdreist hdllarrib
úr hvitum marmara, þakin dúkum,
rned kopargrindum d livora hlib.
Önnur, úr steypu, stefnu inn
í stœbilegt hús í mjúkri bugðu
einföld, skrautlaus, en sterk og stinn.
Þribju eru bœbi brött og Ijót,
brakandi stigi, mdðar fjalir.
A hliðarveggjunum saggi og sót.
En dldrei kemst mitt hjarta hjd,
d hvaða Jrrep, sem stig ég fœti,
ab liugsun sú það sœki á;
að niður þau öll með angurskvöl
andvörpunum og beizkum tárum,
svo drin vart fá bœtt það böl, —
að nibur Jjau öll, eins rausnarrik
rib úr marmara og stiga úr fjölum
jafnt eru borin libin lik.
Þrá.
(.Ricliarda Huclc).
Til að vera hjd þér
allt vildi ég bera,
fóðurlaus, vinalaus,
félaus að vera.
Mig langar til þin
eins og lœkinn til stranda,
eins og svöluna d haustin
til suðrœnna landa, —
eins og íslending dreymi
undir erlendum hlyni
um mjallhvita jökla
i mdnaskini-----------.
Va.fasa.mi.
(Manuel de Silva Gayo).
Siðan frd mér fórstu d braut
finnst mér ekki lífib bœrt.
Vafi einn i þeirri þraut
þó mér gelur huggun fœrt,
— vafi sd, hvort verri er
vissa sú, að lifa dn þin,
eða sú, að sértu hér,
sifelld þjdning bíbur mín.
Gáia.
(Franz v. Königsbrun-Schaup).
Eg dtti mikla dst,
sem af ég mdtti ei segja
ég dtti mikla sorg,
sem um ég varð ab þegja
ég dtti mikla sök
sem eg ekki mdtti jdta,
ég þekki lítið leiði
og leyfist ekki ab grdta.
Efþú vili, að endurhljómi«
(Fr. RUckert).
Ef þú vílt, ab endurhljómi
önnur hjörtu við þitt lag,
syngdu þd meb sorgarrómi,
syngdu ekki gleðibragl
Margur aldrei hér i heimi
hefir reynt hvab gleðin er,
enginn sd, er ekki geymi
einhvern harm i brjósti sér.
Magnús Ásgeirsson
fœrði i islenzkan búning.
um, sem nefnd eru hér að fram-
an, hefir indverska þjóðin, sam-
kvæmt stjórnarskrárfrv., fullt
fjárforræði. Sambandsþingið get-
ur hagað skatta- og tollalöggjöf
eftir sínu eigin höfði. Þannig
geta Indverjar t. d. lagt svo
háa tolla sem þeim sýnist á
enskar vörur, ef þeir álíta að þær
skaði innlenda framleiðslu. Hefir
Gandhi og flokkur hans hér unn-
ið stóran sigur í baráttunni við
Englendinga.
Sambandsþingið skiptist í tvær"* 1
deildir. I efri deild verða 100—
150 fulltrúar, sem kosnir verða
af löggjafarþingum einstakra
ríkja. I neðri deild verða 250
fulltrúar kosnir af kosningabær-
um mönnum um land allt til 5
ára í senn. Kosningafyrirkomu-
lagið er ennþá óákveðið og er
þar um mikið vandamál að ræða.
Kosningarrétturinn er bundinn !
við 21 ár, en ekki almennur. j
Er giskað á, að 10—25% af þjóð- j
inni fái kosningarrétt eftir þessu ;
; fyrirkomulagi. En skilyrðin eru !
j að hafa umráð yfir fasteign eða
j hafa notið hærri menntunar. Kon-
j ur hafa kosningarrétt, ef þær
I fullnægja þessum skilyrðum.
j Stéttir eða trúarbrögð skulu
{ ekki hafa áhrif á réttindi borgar-
anna.
Herinn skal skipaður Indverjum
undir stjórn enskra liðsforingja.
Þetta síðara ákvæði þykir nauð-
synlegt af því að hermenn af
hærri „stéttum“ myndu neita að
sýna liðsforingjum af lægri
,,stétt“' tilhlýðilega virðingu, og
því eina úrlausnin fyrst um sinn
að yfirmennimir séu útlendingar.
Embættismenn ríkisins skulu
vera indverskir og jafn aðgangur
að embættum fyrir allar stéttir.
Neðri málstofa enska þingsins
samþykkti indverska stjórnar-
skrárfrv. fyrir sitt leyti þann 26.
jan. Churchill fyrv. fjármálaráð-
herra gjörði tilraun til að vekja
andstöðu gegn því í Ihaldsflokkn-
um, en mistókst. Framgangur
stjórnskipulaganna og stefnu hins
indverska sambandsríkis er nú
undir Indverjum sjálfum komin.
Rétt eftir að ráðstefnunni sleit,
var Gandhi eins og áður er getið,
iátinn laus úr fangelsinu. Árang-
urinn af starf ráðstefnunnar var
yfirleitt vel tekið í Indlandi. Og
stuttu síðar varð samkomulag
milli Gandhi og framkvæmda-
nefndar Þjóðernisflokksins ann-
arsvegar og enska landstjórans
hinsvegai-. Aðalatriðin voru þessi:
Þjóðernisflokkurínn tekur þátt
í framhaldsumræðum um stjóm-
arskrárfrumvarpið, hættir að
hvetja þjóðina til að óhlýðnast
lögunum og afnema bannið á
enskum vörum. Ennfremur fellur
flokkurinn frá kröfu sinni um
réttarrannsókn í tilefni af of-
sóknum stjómarinnar gegn þjóð-
ernissinnum.
Englendingar fella úr gildi
ýmsar ráðstafanir, sem gjörðar
hafa verið vegna hinna almennu
óhlýðni við lögin. Fangai-, sem
ekki hafa gjört sig seka í ofbeld-
isverkum skulu látnir lausir.
Eignir, sem stjórnin hefir lagt
hald á vegna vangoldinna skatta
verða afhentar aftur þeirra fyrri
eigendum og íbúar saltvinnslu-