Tíminn - 15.08.1931, Blaðsíða 3

TIMINN 187
Hftfnm til:
Handverkfæri
allskonar
oé Ú a rðyrkj uverkfæri
Sænskt og ameriskt smíði, beztar gerðir og sanngjarnt verð.
Samband ísl. samvinnnfél.
fessorstaða þessi veitt til eins árs
í senn, nafnkunnum mðnnum, og er
þeim einnig heimilt að flytja fyrir-
lestra við aðra háskóla í Bandaríkj-
unum. Sigurði Nordal er veitt staðan
frá 1. sept. þ. á. til 1. sept 1932, og
leggur hann af stað héðan vestur
seint í þessum mánuði. Einar Ól.
Sveinsson mag. art. gegnir störfum
hans við háskólann hér þetta ár.
SigurSur Sigurðsson búnaðarmála-
stjóri varð sextugur 5. þ. m. í til-
efni af því var honum haldið sam-
sæti um kvöldið á Hótel Borg, og
tóku þátt í því um 100 manns. Fjöldi
samfagn'aðarskeyta og ávarpa barst
Sigurði þennan dag, i'rá félögum og
einstökum mönnum innan lands og
utan, ennfremur heiðursgjafir, frá
Ræktunarfélagi Norðurlands o. fl.
Hefir Sigurður, að verðleikum,
hlotið alþjóðarviðurkenningu fyrir
liið mikla starf sitt, í þágu land-
búnaðarins á íslandi.
Perlur. Annað hefti 1931 er nýlega
komið út, prýðilegt að frágangi,
Efni: Færeysk byggð, grein eftir
Aðalstein Sigmundsson, Ætti jeg
valið, kvæði eftir Richard Beck.
Hefndin, saga eftir Loft Guðmunds-
son. í val hinna dauðu, kvæði eftir
Helga Sveinsson frá Hraundal. Yose.-
mite, grein eftir próf. dr. Georg
Wegener. Jarðarförin, saga eftir
Mark Twain. Ógnir öræfanna, fram-
haldssaga eftir Cui-wood. •— Ileftið er
prýtt fögrum myndum. — Forsíðu-
myndin er af sprungu í Langjökli.
Heimsmeistarlnn í skák, dr. Alje-
chin, kom hingað til Reykjavíkur
2. þ. m. og fór aftur i fyrradag. Dr.
Aljechin er landflótta Rússi, en hefir
frakkneskan borgararjett og hcfir
numið lögfræði við háskólann í Prag.
Einnig er hann kennari í stærðfræði.
Á meðan hann dvaldi hjer þreytti
hann tvö kapptefli við Taflfélag
Reykjavíkur. Fyrra kappteflið liófst
fyrra þriðjud. kl. 8 síðd. og stóð til kl.
5,45 á miðvikudagsmorgun. Tefldi dr.
Aljechin þá við 40 menn samstundis,
þar af tvær blindskákir. Úrslittn
urðu þau, að dr. Aljechin vann 32
skákir. 4 urðu jafntefli, en 4 tapaði
hann. þeir, sem sigruðu heimsmeist-
arann voru: Ámi Knudsen, Frímann
Ólafsson, Einar þorvaldsson og Krist-
ínus Arndal. Núverandi skákkóngur
íslands, Ásmundur Ásgeirsson, varð
fyrst mát, en dr. Aljechin ber mikið
lof á taflmennsku hans. Sunnudag-
inn 9. þ. m. tefldi heimsmeistarinn
við 10 úrvalsmenn úr Taflfélagi
Reykjavíkur — líka samtímis. Voru
þá þær reglur, að hver þessara 10
teflenda skyldi leika 40 teiki á 2
stundum og síðan 20 leiki á klukku-
stund, en dr. Aljechin skyldi leika á
öllum taflborðunum á sama tíma. í
þetta sinn vann heimsmeistarinn 8
skákir, 1 varð jafntefli, og einni tap-
aði hann fyrir Hannesi Hafstein.
Slys. Á Akureyri beið 11 ára gömul
hæðin væri misjöfn, hefir nýlega
verið gerður í Svíþjóð.
Þar var bæjunum skift í 4
flokka eftir nythæð kúnna og var
sú niðurstaða sem hér segir:
Meðal nyt á bæ..................
Fóðureyðsla allt árið...........
Mjólk fyrir 1 fóðureiningu .. ..
Hér kemur hið sama í ljós, því j
hærri sem ársnytin er, því arð-
samari er kýrin. Frá Danmörku
og Noregi liggja fyrir svipaðar
upplýsingar, teknar úr félögun-
um þar.
Bændur ættu því vel að athuga
þetta, þess er altaf full þörf og
því meiri nú en venjulega, sem
tímarnir eru ez-fiðari.
V.
Fyrir ári síðan sýndi ég fram
á það sama sem gert er að um-
talsefni hér að ofan, en tók þá
málið með nokkuð öðru móti. Það
er leitt að verða að endurtaka
lilutina, og margtala um sama
málið, en þó er þessa þörf. Nú
eru 27% af öllum kúm landsins
undir eftirliti í nautgriparæktar-
félögum. 1 Danmörku eru það
40% af kúnum, sem eru í félög-
unum. Enn er því langt frá að við
séum búnir að útbreiða félögin
hér eins og þeir eru búnir að gera
þar. Og þó ber öllum þar saman
um, að þeim þurfi að fjölga. Það
mál því enn tala og tala um málið,
stúlka bana af byssuskoti 6. þ. m.
Hafði hún ásamt annari stúlku og
dreng á líku reki farið niður i bát,
er lá við innri bryggjuna til að leika
sér. Eigandi bátsins hafði skroppið
frá, og skilið eftir hlaðna byssu. Fór
drengurinn að handleika byssuna;
hljóp skot úr henni og í bak annari
stúlkunni. Var þegar farið með hana
upp á spítala, en hún dó skömmu
eftir komuna þangað.
Aflafréttir að norðan 8. þ. m.: Blíð-
viðri. þorskafli að glæðast. Síldveiði
mikil þessa viku. Söltun þangað til
í gærkvöldi 72400 tunnur, þar af gróf-
saltað 34191, kryddsaltað og sérverk-
að 38209. Verkun á sama tima í fyrra
70000. Ríkisbræðslan. hefir fengið
40000 máltunnur. Einkasalan útborgar
þessa dagana 3 krónur á tunnu, auk
helmings söltunarlauna eins og þau
eru á Akureyri. þar eru þau nokkru
lægri en hér. — Aflahæsta skip síld-
veiðaflotans er Ármann með 8000
tunnur. Veiðileyfi sumra skipanna,
sem búin eru að salta að fullu, hafa
verið nokkuð aukin.
Úr Norður-þingeyjarsýslu: Önnur af
tveimur dráttarvélum Búnaðarsam-
bands Norður-þingeyjarsýslu, sú er
starfaði austan Öxarfjarðarheiðar,
hefir á vorinu, eða síðan 18. maí,
fullunnið ca. 30 hektara lands, þrátt
fyrir bilanir, sem valdið hafa baga-
legri töf. Ennþá liefir hún unnið nær
eingöngu í þistilfirði, en nú verður
liún notuð til þess að vinna ca. 12
ha. á Langanesi, og síðan fer hún
út á llaufarhöfn og verður notuð þar
fram eftir haustinu.
Slys. Fjörga ára drengur íéll nýlega
út um glugga í Vestmannaeyjum og
beið bana af.
Súluuni hlekkist á. Súlan bilaði á
flugi yfir Skagafirði rétt eftir síðustu
mánaðamót og varð að nauðlenda.
Sjógangur var talsverður og norð-
austan vindhraði 4—5. í flugvélinni
voru Sigurður Jónsson flugstj., Björn
Olsen vélamaður og Stefán Bjömsson
stýrimaður á varðskipinu þór. Lend-
ingin tókst vel, en sökum sjógangs
reyndist ógerlegt að gera við vélbil-
unina í rúmsjó. Rak svo flugvélina
inn og vestur Skagafjörð. Tilraun
var gjörð til að nota rekakkeri, en
þau reyndust of þung og vörpuðu
flugmennirnir þá út mestöllum oliu-
forðanum til að létta vélina og komust
naumlega hjá að lenda á boða, sem
var á leið þeirra langt undan landi.
Var lengst af ekki annað sýnna, en
að þeir myndu týnast. Til tveggja
skipa sáu þeir snöggvast meðan þá
rak og kölluðu á hjálp, en þokan
fól þau strax sýn. Komu þau ekki
í ljós aftur. Eftir fimm stunda rek
bar þá að landi við Selvík á Skaga.
Er þar sæbratt og hamrar, brim og
landtaka hin versta, svo litlar líkur
virtust til að þeir myndu bjargast
lífs af og enn síður, að flugvélin
mundi bjargast heiL þeir hrópuðu nú
það þarf að g'erast oft enn, áður
en menn fá opin augu og sjá
nauðsyn félagsskaparins. En það
þurfa allir að sjá. Menn þurfa að
sjá að nautgriparæktarfélögin eru
1. fl. 2. fl. 3. fl. 4. fl.
2610 2990 3420 3770 kg.
2420 2500 2720 2840 f.e.
1,10 1,24 1,37 1,47 kg.
eina leiðin, sem fær er til að bæta
kúakynið. Menn þurfa að sjá og
skilja hver munur er á arðsemi
góðu og slæmu kúnna. Menn
þurfa að sjá og skilja hver mun-
ur það er að afhenda niðjunum
kýr, sem gefa 200 kr. í ársarð eða
kýr, sem ekki gefa nema 2 kr.
Menn þurfa að skilja hver munur
verður á lífsbaráttu mannanna,
sem taka við fjósunum, sem gefa
arð, eða fjósunum, sem í standa
svo eðlisslæmar kýr, að þær
borga ekki fóðrið sitt. Og þegar
menn skilja þetta, þá fyrst er
þess að vænta, að þeir fari að
vinna að því að kynbæta kýrnar.
Því ávalt er hin rétta undirstaða
fullkominn skilningur á hlutun-
usn.
Og jeg veit að hinn rétti skiln-
ingur bændanna á þessum efnum
kemur smámsaman, en líklega
þarf enn að tala um málið nokkuð
oft þar til allir hafa fengið hann.
9. ágúst 1931.
Páll Zóphoniasson.
----o----
sem þeir máttu og var fólk á Sel-
nesi "enn á fótum og heyrði til þeirra
og kom þeim til bjargar, fyrst á ára-
bát, síðan á vélbát Attu þeir þá ör-
fáa faðma til lands upp í klungrið.
Dró vélbáturinn fluguna inn á Selvík
og var henni borgið þar. Næsta dag
tókst þeim að gera við bilunina og
fá bensín og smurningsolíu til ferðar-
innar hingað. Hafði vélin eigi laskast
svo sjáanlegt væri. Tókst vel að hefja
hana til flugs og l.enti hún kl. 7,45
siðd. á Siglufirði. Flaug hún því næst
til Akureyrar. En daginn eftir livolfdi
henni í sunnanroki þar á höfninni og
hefir legið í lamasessi síðan. Nýja
flugvélin, Álftin, er því sú eina, sem
ferðafær er nú sem stendur, því að
Veiðibjallan or enn í aðgerð vegna
áfalla þeirra, er hún hlaut á höfn-
inni hér í sumar.
Áheit á Strandarkirkju, send Tím-
anum: Frá L. og M. 15. kr. Frá ís-
lendingi í Ameríku („af því að hinn
betri málstaður sigraði í kosningun-
um“) 10 kr. þossar upphæðir hafa
verið afhentar biskupi.
Tvö hefti af tímaritinu „Réttur“
hafa Tímanum verið send nýlega.
Ritið er mjög læsilegt og gefur góð-
ar upplýsingar um hugsunarhátt
þeirra manna, sem kollvarpa vilja
núveranda þjóðskipulagi. Almenn-
ingur þarf að kynna sér skrif þessara
manna til þess að sjá, að Jieir liafa
meiri vilja en mátt til að gjöra um-
bætur á högum þjóðanna.
Frá Færeyjum. Ríkisstjórnin danska
liefir sent lögþingi Færeyja tillögur
um fjármál eyjanna. Aðalatriði til-
laganna er, að lögþingið ráði fram-
vegis yfir ýmsum tekjum, sem ríkis-
sjóður Dana hefir hingað til fengið,
þar á meðal tekjum af konungsjörð-
um, ýmsum tollatekjum, alls um 140
þús. kr. Hinsvegar takist lögþingið á
hendur í staðinn kostnað við vega-
gerðir, rekstur sjúkrahúsa og styrk-
veitingar til siglinga milli eyjanna. J
Patursson segir, að tillögumar nái
allt of skammt.
Leit að Amundsen. Rússneski ís-
brjóturinn Malygin hefir farið til
„Lands Rudolfs krónprins“, til þess
að rannsaka hvort þess sæist nokkur
merki þar, að Roald Amundsen hefði
komist þangað, eins og kanadiskir
leiðangursmenn í. norðurhöfum höfðu
ætlað. — Rússar fundu ekkert, sem
bendir til þess að getgátan sé rétt.
pýzku ráðherramir Briining og
Curtius, fóru nýlega til Rómaborgar
til að ræða skuldamálin. ítalski utan-
ríkisráðherrann og þýzka sendisveit-
in tóku á móti þeim. ítalir höfðu
safnast saman í þúsundatali í nánd
við stöðina og fögnuðu þeir þýzku
ráðherrunum vel, hrópuðu: „Lifi
þýzkaland“ o. s. frv.
þjóðaratkvæði í Prússlandi. Á
sunnudaginn var fór fram þjóðar-
atkvæði um það, hvort leysa skyldi
upp prússneska þingið. Greiddu
HJólkÍD og þjóðio.
—----- Nl.
Auglýsingar eru nú á támum
máttugt meðal til þess að vekja
eftirtekt fjöldans á hverskonar
varningi, og margskonar gyll-
ingar viðhafðar, og ekki ætíð gull-
vægar fyrir kaupandann — til
þess að koma varningnum út. Og
oft og tíðum er það mest lofað í
auglýsingum, sem sízt skyldi, og
betra væri án að vera en að
hafa, en hitt er oft þögninni of-
urselt, sem helzt ætti að örfa
meirn til að kaupa. Á það við um
mjólkina og framleiðsluvörur
landbúnaðarins yfirleitt, að lítið
er gert til þess með auglýsingum,
að halda þeim að mönnum. Og
mjólkin, alnauðsynlegasta mat-
vælið, sézt svo að segja aldrei
auglýst, á nokkum hátt.
Þegar ekið er úr Rvík austur yfir
fjall, má víða sjá á steinum aug-
lýsingar frá ýmsum verzlunum í
Reykjavík, og þykir mörgum
það í mesta máta óviðeigandi.
Hvað sem nú um það má segja,
þá býst ég við að flestir mundu
fallast á, ef eitthvað er auglýst á
þenna hátt, þá ættu það fyrst
og fremst að vera landbúnaðar-
vörur og allra helzt mjólkin og
mjólkurafurðirnar, þar sem þetta
er við veginn milli Reykjavíkur
og mjólkurbúanna austanfjalls.
9.793.328 atkvæði með því, en 362.885
á móti. Tuttugu og sex miljónir
manna hafa kosningarrétt, en um
það bil helming atkvæða þeirra, sem
á kjörskrá eru eða 13 milj. þarf til
þess að leysa upp þingið. pjóðar-
atkvæðið var knúið fram af þjóð-
ernissinnum. Atkvæðagreiðslunni lauk
kl. 5 e. h. — Um kl. 8 að kvöldi lenti
í bardaga milli lögreglunnar og
kommúnista á Bulow-torginu í Berlín.
Allmargir menn biðu hana í skot-
hríðinni og margir særðust, en hve
margir vita menn eigi með vissu
enn. Lögreglan sló loks hring um
torgið, en kommúnistar héldu áfram
skothriðinni af húsþökunum fram
eftir kvöldinu. Um klukkan hálf tólf
dró lögreglan sig í lilé, en bardögum
lauk þó eklci að fullu fyrr en eftir
miðnætti. Áttatíu og þrír menn voru
handteknir fyrir þátttöku í óeirðun-
um.
Frá Spáni. Stjórnarskrárnefnd þjóð-
þingsins, en í lienni eru 21 þing-
maður, eru nú komnir vel á veg
með að semja uppkastið að stjórnar-
skrá iýðveldisins. Forseti stjómar-
skrárnefndarinnar er Luis Asua.
Hann er jafnaðarmaður. Fullyrt er,
að uppkast nefndarinnar muni verða
i ýmsu frábrugðið þeim tillögum, sem
lögfræðinganefnd sú, er hafði málið
til meðferðar, lagði til. Uppkastið er
í fjórtán greinum, í stað átta eins
og lögfræðingarnir höfðu ráð fyrir
gert. Nefndin leggur til, að Spánn
verði sambandslýðveldi. Kastilinska
verður opinbert mál. Madrid verð-
ur höfuðborg lýðveldisins, ríki og
kirkja aðskilin, trúarbragðafélög leyst
upp og eignir þeirra lagðar undir
ríkið, ef uppkastið verður samþykkt,
eins og nefndin leggur til. — Yfir-
völdin hafa fyrirskipað að leita að
Ramon Casanellas og handtaka liann.
Er lagt mikið kapp á að liafa hend-
ur í liári hans. Ramon Casanellas er
einn af þremur mönnum, sem taldir
eru morðingjar Edward Dato for-
sætisráðlierra, sem myrtur var í
marz-mánuði 1931. Kom Casanellas
á óvænt til Spánar og hélt ræðu á
Á mjólkurbílunum, í mjólkur-
búðum, á veitingahúsum, í verka-
mannaskýlum og í barnaskólum
ættu að vera smekklega gerðar
auglýsingar, sem skýra satt og
skrumlaust frá ágæti mjólkurinn-
ar og gildi hennai' sem fæðuefnis,
og slíkt hið sama mjólkurafurð-
anna.
I bæjunum eru mörg „kaffi-
hús“ þar sem . aðalveitingarnar
eru kaffi — eins og nafnið bend-
• ir á — ásamt súkkulaði og öli,
I en mjög er sjaldgæft að sjá þar
framreidda mjólk, og e. t. v. er
hún þar ekki einu sinni fáanleg
víðast hvar. Þar sem mjólk er af
skornum skamti í bæjunum, er
þetta vitanlega eðlilegt. En mun
nokkuð vera gert til þess að
halda fram mjólkinni á „kaffi-
húsunum“ þótt nóg sé af henni í
bænum ?
Væri ekki reynandi að koma
upp hér í bænum „mjólkurstofu",
þar sem aðallega væri seld mjólk
í ýmsum myndum, eins og nú er
gert í öðrum löndum og ýmsum
aðferðum beitt til þess að gera
mjólkina aðgengilega og útgengi-
lega fyrir gesthia. Skal ég nefna
þar til nýmjólk, áfir, súrmjólk,
súkkulaðimjólk, er kæmi tilbúin
frá kælirúmum mjólkurbúanna,
skyr og rjóma. Þá mætti og selja
þar smurt brauð með íslenzkum
ostum o. s. frv. Um ostana má
geta þess, að 1 kg’. af 20% mjólk-
urosti hefir álíka næringargildi
fundi, þar sem fimm þúsund komm-
únistar höfðu samnast saman. Hvatti
hann þá til að afla sér skotvopna og
steypa stjóminni af stóli. Að fundin-
um loknum safnaðist múgurinn sam-
an á almenningstorgi í borginni og
æpti: „Niður með auðvaldsstjórnina".
Lögreglan kom þá á vettvang, en
múgurinn hóf grjótkast á hana og
nleypt var af skammbyssum í þröng-
inni. Horlið kom þá til skjalanna og
hóf skothríð til þess að dreifa mann-
fjöldanum. Einn maður særðist alvar-
lega. Tveir menn, sem héldu ræður á
fundinum, og farið höfðu mjög óvægi-
legum orðum um stjómina, voru
handteknir. Casanellas komst undan
á flótta.
Flugslys. „Hannibal", stærsta far-
þegaflugvél í heimi, eign Imperial
Airways flugfélagsins, hrapaði til
jarðar nálægt Tonbrigde. Flugvélin
var á leið til Parísar með átján far-
þega. Enginn þeirra meiddist alvar-
lega. Orsökin til þess að vélin hrap-
aði var sú, að tveir af mótorum flug-
vélarinnar komust í ólag báðir sam-
timis. Flugvélin hefir alls fjóra mót-
ora. — Annar vængur flugvélarinnar
skemmdist talsvert.
Kvikmynd ljet fraldcneska stjórnin
taka á Alþingishátíðinni i fyrra og
hefir sent íslenska ríkinu að gjöf.
Var myndin sýnd í Reykjavík nýlega.
-----O----
Björn Bjarnarson
hreppstjóri í Grafarholti
átti 75 ára afmæli í gær. Á þessu
ári er liðin nákvæmlega hálf öld,
síðan B. B. hóf opinbera starf-
semi í þjónustu íslenzks landbún-
aðar, og hefir hann haft slík störf
með höndum óslitið alla þá tíð.
Frá starfi og æfiatriðum hans
verður nánar skýrt í grein, sem
birtist í næsta blaði. — Þess óska
vinir og samherjar fjær og nær,
að bjart megi verða yfir æfikvöldi
bændaöldungsins í Grafarholti.
sem 2 kg. kjöt, 1,9 kg. egg eða
2,3 kg. síld.
Hér í bænum ætti Mjólkurfé-
lag Reykjavíkur að ganga á und-
an með þetta. Og kaupfélögin
ættu að leggja kapp á sölu ís-
lenzku ostanna, svo sem þau frek-
ast geta.
Eins og drepið er á hér að
framan, og öllum er vitanlegt, er
mjólkin einkum nauðsynleg böm-
unum. En hitt er líka vitanlegt
að mörg böm fá mjólk af skom-
um skamti.
I barnaskólunum í Ameríku er
það orðið alg-engt, að börnin fái
daglega ákveðinn mjólkurskamt,
og í öðrum löndum er það nú líka
farið að tíðkast. Er þetta talið
nauðsynlegt til þess að börnin fái
nægilegt, liolt og goott viðurværi
og geti þeirra hluta vegna orðið
fullhraust fólk á fullorðinsárun-
um, en heilbrigðh- þurfa ekki
læknis við, og reynzlan sýnir, að
þetta verður til þess að draga úr
sjúkdómum og kveða niður að
meira eða rninna leyti ýmsa
kvilla, sem tíðum þjá þá, sem
ekki njóta nægilega góðs viður-
væris í uppvextinum. Með þessu
móti verður þá dregið úr sjúkra-
hússkostnaði og kostnaðurinn við
mjólkurgjafirnar fæst endurgold-
inn á þann hátt.
Vegna lítillar atvinnu á þessu
ári hér í Reykjavík, má búast við
að þröng verði í búi hjá mörg-
um heimilisföður komanda vetur,