Tíminn - 12.09.1931, Blaðsíða 2

202
TlMINN
Eg bið góðan guð að blessa alla þá, sem si/ndu mér
sóma og Jcœrleika á nirœðisafmœli mínu.
Elín G. Blöndal
Stafholtsey
sinna út af því góða verki, sein
hér hefði verið unnið. — Hins-
vegar eru íhaldsblöðin í Rvík af
og til að minna á sína eigin
heimsku, með gremj uþrungnum
fáryrðum út af velgengni skól-
ans. Kátlegt dæmi um slíkar um-
þenkingar er grein, sem birtist í
Vísi á dögunum, þar sem Laug-
arvatni er helzt fundið það til
foráttu, að maður nokkur hafi
sézt þar með gleraugu í sund-
lauginni! Aukaatriði er það í
málinu, og má þó vel nefna, að
allar líkur benda til, að gler-
augnamaður sá, sem hér er átt
við, hafi verið Valtýr Stefánsson
ritstjóri Morgunblaðsins, sem
staddur var á Laugarvatni ein-
mitt um það leyti, sem atburður
þessi á að hafa átt sér stað. En
Valtýr ber, eins og kunnugir
vita, allra manna fyrirferðarmest
gleraugu. En með því að engar
líkur eru til þess, að Valtýr
kunni sundtökin fremur en aðrar
gagnlegar menntir, hefir þess
verið getið til, að ritstjóri Mbl.
muni hafa dottið í laugina en
tíðindamaður Vísis verið vottur
að slysinu. Er það þá ekki í
fyrsta sinn, sem „þarfasti þjónn-
inn“ verður fyrir olnbogaskoti á
sínu eigin heimili.
Ábyrgðarleysi Jóns Baldvinssonar
Mig furðar á því, að blöðin
skuli ekki hafa áfellt flokksfor-
ingja socialista, Jón Baldvinsson,
fyrir ábyrgðarleysi við afgreiðslu
fjármálanna á þingi. Jón er svo
sem kunnugt er formaður verk*-
mannaflokksins og einn af banka-
stjórum þess banka, sem á að
lyfta sjávarútveginum. En þrátt
fyrir þetta greiðir Jón atkvæði
móti fjárlögunum og móti fram-
lenging verðtollsins, sem undir
núverandi kringumstæðum var
óhjákvæmilegur. Að fella fjárlög
og nauðsynleg og gömul tekju-
aukalög mitt í harðri kreppu var
sama og reyna að vinna í sömu
átt og kommúnistar, þ. e. með
ábyrgðarlausu brölti, sem ein-
göngu miðar að því að skapa óró
og vandræði í atvinnulífinu.
Menn hafa hingað til álitið
Jón Baldvinsson ósnortinn a,f
byltingarfárinu.
En fyrir Jón Baldvinsson og
flokksmenn hans verðist erfið-
leiki yfirstandandi tíma í at-
vinnulífinu vera þess eðlis að þeir
hafi eitthvað skynsamlegra að
gera fyrir verkalýð landsins held-
ur en að koma fram eins og spor-
göngumenn kommúnista.
Bóndi.
Er reglusemi hættuleg?
Svo . sem kunnugt er hefir
Kjartan ólafsson augnlæknir ver-
ið ærið kvikull við lækningastörf
hér í bænum og út á landi engu
síður, til lítillar ánægju fyrir
ýmsa sjúklinga er til hans hafa
leitað. Var þetta ástæða til að
heilbrigðisstjórnin lýsti yfir í
haust sem leið, að hún sæi sér
ekki fært að borga fyrir kennslu
hans við háskólann. Skrifaði
Kjartan þá grein um J. J. í Mbl.,
sem var svo vitlaus, að flestum
mönnum var ljóst, að það væri
skrítinn háskóli, sem sældist eft-
ir slíkum starfsmanni. Ekki vildi
Guðm. Hannesson þó sleppa hendi
af þessum „mæta“ rithöfundi og
taldi Kjartan vinna ókeypis við
háskólann. Nú á þingi í vetur
reyndu íhaldsmenn að útvega
bæði Kjartani og Helga Tómas-
syni sérstakan styrk við háskól-
ann. 1 neðri deild voru íhalds-
menn svo vanmegnugir að þeir
sýndu ekki tillögumar nema í
fjárveitinganefnd. En í efri deild
kom Bjarni Snæbjörnsson með
tillögur um fjárstyrk til þessara
líflækna íhaldsins. Það var við
aðra umræðu. En er til kom tók
Bjami tillöguna aftur í það sinn,
þótti ekki blása byrlega um að fá
deildarmenn til að veita Helga og
Kjartani fé upp á nöfn þeirra.
Við S. umræðu kom Bjarni með
tillögurnar „grímuklæddar" og
þótti það vel við eiga. Vom það
nú 2000 kr. til aukakennslu við
háskólann eftir ráðstöfun lækna-
deildar. J. J. kom með breytingar-
tillögu við tillögu Bjama, þannig
að 1000 kr. skyldu ganga til
kennslu í augnlækningum við há-
skólann eftir tillögum læknadeild-
ar. Þó var styrkveitingin bundin
því skilyrði, að læknadeild veldi
mann, sem kunnur væri að
„reglusemi og skyldurækni við
læknisstörf“. Bjarni læknir talaði
móti þessu og þótti athugasemdin
óþörf. Og er til atkvæða kom
greiddu íhaldsmenn í efri deild
atkv. móti tillögunni, nema Guð-
rún Lárusdóttir. Auk þess fylgdi
Jón í Stóradal Bjarna lækni að
þessu sinni. Till. J. J. var þó sam-
þykkt og varð íhaldið þá eins og
illur andi hefði í það farið. Eink-
um voru þeir Pétur Magnússon
og Jakob Möller æfir. Sást þá
ekki á J. M., að hann væri nú
orðinn einn af forkólfum good-
templara liér í bænum. Og furðu-
legt þótti um Pétur Magnússon,
að hann skyldi kunna svo illa
þeirri kröfu að reglusemi og
skyldurækni væri tryggð í þessu
starfi. Nú er eftir að vita hvort
háskólanum verður ofraun að
finna reglusaman og skylduræk-
inn starfsmann. X.
Steinsen tekur andvörpin.
Halldór Steinsen er eins og
kunnugt er, einn af þeim þing-
mönnum íhaldsflokksins, sem lík-
legastir eru til að falla við næstu
kosningar. Mjakaðist hann inn í
þingið sl. vor með aðeins 17 atkv.
meirahluta og hafði til þess
stuðning nokkurra jafnaðar-
manna í Stykkishólmi, sem frem-
ur kusu að bregðast foringja sín-
um, Jóni Baldvinssyni, en að láta
l'rambj óðanda Framsóknarflokks-
ins komast að. Steinsen er sér
þess vel meðvitandi, að hans
pólitíska andlát nálgast. Bendir
ýmislegt í þá átt. Því hafa menn
einkum veitt athygli, að Steinsen,
sem allt fram á síðustu tíma
hefir verið allra manna fálátast-
ur um samgöngubætur í kjör-
dæmi sínu, rauk á þinginu í sum-
ar upp til handa og fóta með
hverja tillöguna af annari um
fjárframlög til vega á Snæfells-
nesi. Er næsta undarlegt, að
Steinsen skuli sjá þessa vegaþörf
fyrst nú, og það helzt á tíma,
þegar hart er í ári og með erfið-
ara móti um fjárframlög. En
sýnilega er þessi langt leiddi í-
haldsþingmaður nú aðeins að
taka andvörpin, áður en hann
kveður hina pólitísku veröld. Er
sjálfsagt að láta í ljós fulla sam-
úð með því ástandi.
Þegar „verkin tala“
á móti íhaldinu.
Það er á orði kunnugra manna,
að Jón Þorláksson hafi einu sinni
á æfinni sagt setningu, sem
nálgaðist það að vera skáldleg,
og það var þegar hann í ræðu
fyrir nokkrum árum komst svo
að orði, að „verkin ættu að tala“
um hæfileika stjórnmálamanna
til að ráða málefnum þjóðarinn-
ar. Þegar þetta gjörðist var Jón
í landsstjórninni og íhaldsflokk-
urinn í meirahlutaaðstöðu og
samherjum Jóns þótti að vissum
orsökum ekki ástæða til að halda
setningunni á lofti. Eftir kosning-
arnar 1927, þegar komin var önn-
ur ríkisstjórn og annar þing-
meirihluti, vakti það sem gjörðist
i landinu næstu árin ýmsa menn
til umhugsunar um þessi ó-
vanalegu orð Jóns Þorlákssonar.
'Ritstjórar Morgunblaðsins, sem
einu sinni héldu að Franklín
hefði verið forseti Banda-
ríkjanna, vissu auðvitað ekki,
að setningin var höfð eftir
Jóni Þorlákssyni, og íhaldið hef-
ir því vegna sögulegrar vanþekk-
ingar gjört allt sem það hefir
getað til að óvirða og eyðileggja
það eina andlega verðmæti, sem
J. Þ. hefir auðnast að framleiða.
Gæfa Jóns er, að hafa hugsað
eina hugsun, sem ekki mun
gleymast. ógæfa hans, að „verk-
in töluðu“ á móti íhaldinu!
Hvar eru sjóðirnir?
Jakob Möller og sálufélögum
hans við Mbl. gengur erfiðlega
leitin að „sjóðunum“, sem bæjar-
stjórnin i Reykjavík safnaði í
góðærinu. Hér í blaðinu hefir
verið bent á það, að svo framar-
lega, sem hægt væri að ætlast til
þess, með sanngirni, að ríkis-
stjómin hefði safnað pen-
ingum á undanförnum árum, þá
hlyti að vera hægt að sýna fram
á, að annarsstaðar hefði slík
„sjóðsöfnun“ verið framkvæmd.
Bent var á tvö dæmi þess, að
þetta myndi ekki hafa átt sér
stað, annað erlent og hitt inn-
lent: Brezka stórveldið, sem nú,
þegar kreppan er komin, verður
að leggja á þjóðina nýja skatta
og draga úr lögboðnum gjöldum,
af því að tekjurnar hafa rýrnað
og engir sjóðir eru fyrir hendi
og hinsvegar bæjarstjórn Reykja-
víkur, þar sem íhaldið er allsráð-
anda, en nú getur ekki staðið við
sína eigin fjárhagsáætlun. Jakob
Möller hefir nú orðið að játa það,
að flokksmenn hans í bæjar-
stjórn hafi engum „sjóðum“
safnað, og hann hefir heldur
ekki getað mótmælt því, að meg-
inhlutinn af framkvæmdum bæj-
arins hafi verið unninn fyrir lán
í góðærinu. Sömuleiðis hefir
hann orðið að viðurkenna, að út-
svör bæjarbúa hafi hækkað stór-
lega ár frá ári, og að bæjar-
stjórnin hefir jafnvel orðið að
fá leyfi til að jafna niður hærri
útsvörum en heimilt er, að venj-
um. Hversvegna hefir íhaldið
ekki lagt þessa aukning útsvar-
anna í „sjóði“ úr því, að fram-
kvæmdirnar voru unnar fyrir
lánsfé? Hefir bæjarstjórn Rvík-
ur misnotað fé bæjarins? Eða er
allt tal Jakobs Möllers og Mbl.
um „sjóðsöfnun í góðærinu“ vís-
vitandi blekking?
Hvort var betra?
Magnús Guðmundsson borgaði
Kúlu-Andersen 60 þúsundir fyrir
að taka „óskapa lánið“ og veð-
setja íslenzka ríkissjóðinn árið
1921. Mbl. liefir reiknað út, að
Tryggvi Þórhallsson hafi varið 60
þúsundum (sem raunar er ósatt)
til að láta prenta handa almenn-
ingi greinargjörð, sem sýnir, að á
árunum 1927— 30 hafi íslenzka
ríkissjóðnum verið varið til að
bæta lífskjör þeirra, sem ríkis-
sjóðinn eiga. Út af þessu vill í-
haldið setja landsdóm, þar sem
Tr. Þ. sé sakborningur en M. G.
dómari. Sama réttarfarið og i
Hnífsdal, þar sem íhaldið skildi
við atkvæðafalsarana í trúnaðar-
stöðum en ákærendurnir sátu í
steininum!
Austurstræti hrópar
á „sjóðina“!
Sigurður Guðmundsson húsa-
meistari ritaði um það fyrir
nokkru síðan, að útliti miðbæjar-
ins myndi verða stórspillt um ó-
fyrirsjáanlegan tíma, ef haldið
væri áfram byggingum, sem nú
eru byrjaðar skammt frá vestur-
enda Austurstrætis, sem er aðal-
gata bæjarins. Vildi hann, að rifn
ir yrðu á næstu árum nokkrir
húskumbaldar, og gatan lengd á
þann hátt, að hægt væri að gefa
þeim hluta bæjarins, þar sem
mest er umferðin, allt annan svip
og fegurri. Allir bæjarbúar, sem
skyn bera á slíka hluti og meta
útlit bæjarins og skipulag að ein-
hverju, eru með þessari breyt-
ingu.. Jafnvel sumt af íhaldinu í
bæjarstjórninni virðist hafa haft
óljóst hugboð um, að hér þyrfti
að hefjast handa. En hver eru svo
úrslitin? Bæjarstjómin getur ekk
ert aðhafst í málinu, af því að
hún hefir ekkert fé fyrir hendi
til að kaupa lóðaspildu þá og hús
sem bærinn þarf að hafa um-
ráð yfir til að geta ráðið skipu-
lagsbreytingu þeirri, sem hér er
um að ræða. Afleiðingin virðist
ætla að verða sú, að nú í sumar
verði reist rambyggilegt steinhús
þar sem gatan átti að koma og
verði bærinn að kaupa það til
niðurrifs svo framarlega sem
þessi sjálfsagða og bráðnauðsyn-
lega umbót á ekki að vera útilok-
uð um aldur og æfi. Það hefði
óneitanlega komið í góðar þarfir
í þessu tilfelli ef íhaldsmeirihlut-
inn í bæjarstjórn hefði nú átt
einhverja peninga óeydda í „góð-
ærissjóði“.
Lögmál þagnarinnar.
Geðvonzka íhaldsblaðanna út af
skýrslum stjórnarinnar um fram-
kvæmdir ríkisins er í mesta máta
lærdómsrík. Af hverju má þjóðin
ekki fá að vita um, hvað gjört
hefir verið fyrir það fé, sem er
sameiginleg eign hennar? Var
betra að láta vélarnar í prent-
smiðju ríkisins standa aðgjörðar-
lausar þær stundirnar, sem fóru
í það að prenta yfirlit handa þjóð
inni um þau verðmæti, sem fá-
lagsstarf borgaranna hefir borið?
Er ástæða til að sjá ofsjónum yf-
ir því, þó að fólkinu út um hinar
dreifðu byggðir landsins hafi ver-
ið gefinn kostur á, að fá þessar
skýrslur fluttar heim til sín með
póstum ríkisins, án raúnverulegs
útgjaldaauka fyrir ríkissjóð?Nei,
það er ekki þess vegna, sem íhald
inu er illa við bókina. Ihaldið
vildi fá að vera í friði með að
telja þjóðinni trú um, að eytt
hefði verið 15 miljónum fram yf-
ir heimildir þingsins og að stjórn
in hefði „stolið“ þessum 15 milj.
Smásálirnar í þjóðfélaginu eru
samar við sig. Þegar íhaldið fer
með völd í landinu, vilja þær
láta þegja um það, sem illa er
gjört. Og þegar umbótamenn fara
með stjórn, vilja þær láta þegja
um það, sem vel er gjört. Það er
hið pólitíska lögmál þagnarinnar
í íhaldsflokknum.
Mbl. og Flygenringsfiskurinn.
I Mbl. hefir því verið haldið
fram fyrir nokkru síðan, að um
það leyti sem fisksvikamálið í
Haínarfirði varð uppvíst sl. vet-
ur, hafi einhverjir menn, sem
nærri stóðu Þórði Flygenring,
boðist til að greiða að fullu skuld
hans við bankana, ef málsókn
yrði látin niður falla. Engum
kemur það á óvart, þó að Mbl.
sé enn þeirrar skoðunar, að brot-
legum mönnum eigi að hlífa við
að taka afleiðingum verka sinna,
ef aðstandendur þeirra geti borg-
að fyrir þá, en fátækt fólk að
fara í steininn fyrir sömu verk.
En sjálfsagt er að skýra frá því,
að Mbl. fer með algjörlega ósatt
mál viðvíkjanda greiðslufram-
boðum upp í skuld Þ. F. Eftir á-
reiðanlegum heimildum, sem
Tíminn hefir aflað sér hafði Þ.
F. veðsett Landsbankanum fisk
fyrir skuld að upphæð 241 þús.
kr. og Útvegsbankanum fyrir
120 þús., en fiskveð þetta var
eins og kunnugt er, ekki fyrir
hendi, þegar til átti að taka. Eru
þá ótaldar aðrar skuldir Þ. F.
við Útvegsbankann, sem tapast
hafa og nema a. m. k. 250 þús.
kr. Reynt var að svæfa málið
með því að fá bankana til að
sætta sig við einhverskonar
greiðslu á veðskuldunum. Upp í
skúld Landsbankans kr. 241,000
átti að láta fiskstöð í Hafnar-
firði, sem óvíst er, hversu mikils
virði er, og einhverja greiðslu
Fréttir
Jónas Jónsson dómsmálaráðheri’a
lagði af stað héðan á miðvikudags-
kvöld, áleiðis til útlanda, á fund
lögjafnaðarnefndar, sem haldinn er
í Khöfn að þessu sinni.
Kaupfélag í Reykjavik. Undirbún-
ingur til kaupfélagsstofnunar í Rvík
er hafinn fyrir nokkru. Á fundi, sem
lialdinn var í Kaupþingssalnum 7.
þ. m. var kosin nefnd til að semja
uppkast að lögum félagsins og boða
til stofnfundar svo fljótt, sem nauð-
synlegum undirhúningi væri lokið. í
nefndina voru kjörnir: Hermann Jón-
asson lögreglustjóri, Jón Ámason
framkvæmdastjóri, Hannes Jónsson
dýralæknir, Pálmi Hannesson rektor,
Eysteinn Jónsson skattstjóri, Helgi
Bergs forstjóri og Theodór Líndal
lögfræðingur. Á fundinum mættu um
200 manns.
Kaupfélag Eyíirðinga hefir haft
hér í bænum undanfarna viku sýn-
ingu á ostum og smjöri frá mjólk-
ursamlagi sínu. Hljóta þessar vörur
almanna lof og hefir aðsókn verið
mikil að sýningunni. Er yfir mjólk-
urvinnslu K. E. sami myndarhragur-
inn og öðrum fyrirtækjum þessa
glæsilega samvinnufélags. — Verðiö
á vörunum mun lægra en hér tíðk-
ast í búðum. Eru nú síðustu forvöð
fyrir bæjarbúa að gjöra þarna góð
innkaup þvi sýningin hættir að lík-
indum í kvöld.
Látinn er á Seyðisfirði Árni Krist-
jánsson símritari. Bar dauða hans
óvænt að og snögglega, en bana-
meinið var heilablóðfall. Ámi heit-
inn var maður á bezta skeiði, vel
gefinn og ritfær prýðilega. þegar
Framsóknarmenn stofnuðu blaðið
Austra sl. vétur, tók Árni við rit-
stjórn þess og annaðist hana síðan.
Er stórt skarð fyrir skyldi austur
þar, við fráfall hans, í hópi vina og
samherja. — Hann lætur eftir sig
konu og eitt barn.
Björgvin Guðmundsson tónskáld
frá Vesturheimi kom ásamt fjöl-
skyldu sinni, til Reykjavíkur 9. þ. m.
Hann er ráðinn söngkennari við
menntaskólann á Akureyri.
Gestir í bænum: Snorri Sigfússon
skólastjóri á Akureyri, Stefán Jóns-
son skólastjóri í Stykkishólmi, Jó-
hann Magnússon hreppstjóri á
Hamri, þorsteinn M. Jónsson bók-
sali á Akureyri, Jón Steingrímsson
sýslumaður í Stykkishólmi.
Landlæknisembættið hefir verið
auglýst laust til umsóknar og verð-
ur veitt frá 1. okt. n. k. Eins og
kunnugt er hefir Guðmundur Björn-
son eigi getað stundað embætti nú
um undanfarinn tíma vegna heilsu-
bilunar, en er þó á fótum og sæmi-
lega hress, þó eigi geti hann gegnt
embættisstörfum. — Landssíma-
stjóraembættið hefir sömuleiðis ver-
ið auglýst til umsóknar.
Atvinnubætur. Samkvæmt fjárlög-
um frá þinginu í sumar er ríkis-
stjórninni heimilt að taka að láni
300 þús. kr. og verja „til þess að
veita aðstoð sveitar- og bæjai'félög-
um um atvinnubætur, gegn tvöföldu
framlagi hlutaðeiganda sveitar- og
bæjarfélags". I atvinnunefnd hafa
nú samkv. lögunum verið skipaðir:
Sigurjón Ólafsson formaður Sjó-
mannafél. Rvíkur (útnefndur af Al-
þýðusambandi íslands), Maggi Júl.
Magnús læknir (útnefndur af bæjar-
stjórn Reykjavíkur) og Sigurður Sig-
urðsson búnaðaimálastjóri, sem jafn-
framt er skipaður foimaður nefnd-
arinnar. Atvinnunefnd veitir við-
töku umsóknum um atvinnubóta-
styrk og gjörir tillögur um hversu
og til hvaða verka honum skuli út-
hlutað, eftir nánari fyrirmælum lag-
anna, en atvinnumálaráðuneytið úr-
skurðar um styrkveitingar, að
að auki. Útvegsbankanum var
aldrei gert neitt ákveðið tilboð,
en eitthvert umtal var um ca. 30
þús. króna greiðslu upp í 120
þús., sem Þ. F. skuldaði bankan-
um gegn fiskveðinu.