Tíminn - 02.04.1932, Page 3

TÍMINN
53
Tannlækningastofa
Jóns Benediktssonar er flutt á
Öldugötu 3. — Sími 2286.
ríkisútgerðarinnar þolir fyllilega sam-
anburð við sambærilegan kostnað h]á
Eimskipafélaginu. Mundi ríkisútgerð-
in allsendis óhrædd við slíkan sam-
nnburð. Nefna má það sem dæmi, að
laun tveggja manna á skrifstofu Eim-
skipafél. eru hærri, en öll starfslaun
samtals á skrifstofu ríkisskipanna.
Ráðsmennska Jóns þorlákssonar og
Eggerts Claessens á Eimskipafélaginu
hingað til munu jafnan verða þeim
til lítils frama ,enda er árangurinn
ekki svo glæsilegur að blöð íhaldsins
hafi ráð á að taka munninn fpllan
um verðleika þeirra til að stjórna
þessu mikilsverða fyrirtæki, sem fólk
um land allt hefir lagt fé í og gjört
séi' bjartar vonir um. þó að mikla
nauðsyn beri til að vernda Eimskipa-
félagið á' þessum erfiðu tímum, er
því enginn greiði gerður með þvi að
iasta annað hliðstætt fyrirtæki, sem
stjórnað er með prýði og hagsýni.
Væri nær fyrir Mbl. að hvetja kaup-
mannastéttina til að skipta við Eim-
sltipafélagið meir en það hefir gjört
liingað til, þó það kynni að missa við
það eitthvað af útlendum auglýsing-
um.
Tíðarfarið i marzmánuði.
í byrjun maánaðarins gerði norðan-
garð allharðan, sem stóð í viku.
Varð þá 7 st. frost í Reykjavík, þeg-
ar kaldast var og hríðarveður norðan
lands. Dreif þá hafís aftur að lánd-
inu, sem áður hafði rekið austur með
að norðan. Fyllti um tíma víkur á
Hornströndum og dreif talsverðan ís
ínn á Húnaflóa og Skagafjörð. þegar
vika var liðin af mánuðinum brá aft-
ur til S-áttar og héldust svo óslitnar
veðurblíður, eins og verið hafði í
febrúar, þangað til aftur brá til N-
áttar og ltólnaði síðustu 2—3 dagana
páskahretið-). í góðviðrinu losnaði ís-
inn aftur frá landi og rak út af fjörð-
um, svo hans hefir lítið verið getið
síðan um miðjan mánuðinn. í dag
hefir á ný orðið vart við ísrek inn
eftir Axarfirði, en vegna hriðar og
dimmviðris sést lítt til hafsins. — I
Reykjavík var meðalhiti mánaðarins
3,6 st. en meðaltal undanfarin 60 ár er
-r- 0.1. Hlýjasti marzmánuður sem
mældur hefir verið í Reykjavík var
+ 6.1 (1929), en kaldastur -f- 4.5
(1891).
-----O-----
Nýlátlnn er sr. Árni Björnsson pró-
fastur í Görðum á Álftanesi.
UlfurinH jarmar!
Baráttan um Landskjörið.
Frá því verkamannahreyfingin hófst
hér á landi, og þangað tii fyrir einu
ári síðan hafa leiðtogar og blöð social-
ista aldrei getað nógsamlega lýst
hinu óvinveitta innræti íhaldsmanna
gagnvart hinni vinnandi stétt við sjó-
inn. Verkamenn gátu með réttu vitn-
að i að íhaldsmenn bæði í bæjar-
stjórnum og á Alþingi lögðu alla
stund á að eyðileggja áhugamál
þeirra í því efni mátti minnast á
rikislögrgeluna, lögþvingaðan gerðar-
dóm, baráttuna gegn togaravökulög-
unum og síðast en" ekki sízt hús-
næðismál verkamanna. íhaldið var
alltaf samt við sig.
En fyrir einu ári síðan gerbreytti
íhaldið aðferð við verkamenn, á yfir-
borðinu og um stundarsakir. Mikil
ástúð kom í stað mikils fjandskapar.
Og fyrir þessari ástúð í garð social-
ista stóðu tveir þrautreyndustu fjand-
menn verkamannastéttarinnar, þeir
Ólafur Thors og Jón þorláksson.
Ólafur og Jón buðu á yfirbcrrðinu
mjög góðar gjafir. þeir buðust til að
láta alla, sem höfðu þegið styrk af
sveit, fá fullan atkvæðisrétt. jþeir
buðu æskumönnum kosningarrétt, og
tjáðu sig fúsa til að liða sundur öll
hin gömlu kjördæmi, í því skyni að
fremja sem mesta gerbyltingu um
stjómskipun landsins.
Afleiðingin er öllum kunn. Social-
istar tóku bliðmælum þeirra kump-
ána líkt og þegar lambið opnaði fyrir
úlfinum, af því hann jarmaði. Á
yfirborðinu leit út fyrir, að Jón og
Ólafur ætluðu að verða socialistar.
En í raún og veru var hér aðeins
Aiþíngi.
Fjárveitinganefnd nd. hefir skilað
-áliti og eldhúsdagsumræður hefjast
væntanlega í næstu viku. Hér fara á
eftir helztu nýmæli, er komið hafa
fram í þinginu síðastl. liálfan mánuð.
Skuldafrestur.
Landbúnaðarnefnd neðri deildar
flytur frv. um gjaldfrest bænda og
bátaútvegsmanna. Eins og skýrt hef-
ir verið frá hér í blaðinu, voru
kreppuráðstafanirnar viðvíkjandi
landbúnaðinum höfuðástæðan til
þess, að meirihluti Búnaðarfélags-
stjórnarinnar (Tryggvi þórhallsson
og Bjarni Ásgeirsson) ákvað að
kalla saman auka Búnaðarþing í
vetur, en fulltrúi íhaldsflokksins i
stjórninni, Magnús þorláksson á
Blikastöðum, var því mótfallinn.
Stærsta málið, sem Búnaðarþingið
afgreiddi, voru tillögur þess um
skuldafrest, sem bomar eru fram i
þvi skyni, að draga úr yfirvofanda
fjárhagsvoða hjá bændastéttinni,
vegna verðfallsins. Arangurinn af á-
lyktunum Búnaðarþingsins í þessu
efni er að finna í frumvarpi því,
sem nú er fram komið. Ráðstafanir
þær, sem um er að ræða í frv., eru
einnig látnar ná til hinna smærri
framleiðenda við sjóinn, sem svipað
er ástatt um og bændastéttina nú í
örðugleikunum. Aðalatriði frv. em
þessi:
í hverju sýslufélagi og kaupstað
skal skipa nefnd þriggja manna,
skilanefnd. Atvinnumálaráðherra til-
nefnir formann, en sýslunefnd og
búnaðarsamband héraðsins tilnefnir
sinn manninn livort. Telji atvinrm-
rekandi sig ekki geta innt af hendi
umsamdar eða umkrafðar afborgan-
ir skulda, er á honum hvíla, og
hann nær ekki þeim samningum við
lánardrottna sína, sem hann treyst-
ist að uppfylla, er honum rétt að
snúa sér til formanns skilanefndar
með skriflega beiðni um að njóta
verndar þeirrar, sem frv. heimilar.
Skilanefnd tilkynnir beiðnina dóm-
ara þeim, sem í hlut á, enda er að-
för gegn skuldunaut og ábyrgðar-
mönnum hans óheimil fyrir þeim
skuldum, sem um er að ræða, þar
til úrskurður skilanefndar um, að
frestur verði ekki veittur, er fallinn.
Hið sama er um málssókn á hendur
skuldunaut eða ábyrgðarmönnum
hans, nema um skuld sé að ræða,
sem ekki er viðurkennd.
Skilanefnd skal, svo fljótt sem á-
stæður leyfa, taka gjaldfrestsbeiðni
til meðferðar og rannsaka hana ná-
um hversdagslega veiðibrellu að
ræða.
Drögin til þess að íhaldsúlfurinn
fór að jarma og það sví. eftirminni-
lega blíðlega, voru þau sem nú skal
greina.
Við landskjörið 1926 komust þrír
menn að, einn frá hverjum flokki,
en við landkjörið 1930 náði íhaldið
tveimur sætum ,en socialistar komu
engum að. íhaldsmenn höfðu þá
gleypt lið Sig. Eggerz og hann sjálf-
an með, og jók það nokkuð flokk
þeirra. Auk þess beittu þeir á öngul-
inn Guðrúnu Lárusdóttur til að ná í
lesendur Bjarma, sem héldu, að hér
væri um að ræða sérstakan dýrling,
en ekki sérstaklega auðsveipt og
þrælbundið Mbl.-atkvæði.
í Efri deild stóð þá svo eftir kosn-,
ingarnar 1930, að þrir landkjörnir
voru íhaldsmenn og þrír andstæðing-
ar íhaldsins. En ef kosningarnar 1934
leiddu til þeirra úrslita að íhaldið
fengi tvo, Framsókn einn og sociai-
istar engan, þá var öllu jafnvægi í
þinginu raskað. þá höfðu íhaldsmenn
fengið algert stöðvunarvald í efri
deild um óákveðinn tima, þó að
flokkurinn væri í verulegum minna-
hluta i landinu. Með þessu skipulagl
var tryggt, að öll framfaraviðleitni
í landinu væri stöðvuð um langan
tíma. Með þessu móti myndi isöld
dauðadæmdrar kyrstöðu færast yfir
íslenzku þjóðina.
Frekari skýring gerir þetta aug-
ljóst hverjum manni. í Ed. eiga sæti
14 menn. Sex þeirra eru landkjörnir
og eiga þar sæti að lögum. Átta eru
kosnir þangað með hlutfallskosning-
um eftir hverjar almennar kosningar.
íhaldið telur víst, að þó að það
sé minnihluti í landinu, þá muni
það ná tveim sætum af þremur 1934
við landkjörið, af því að hinir flokk-
arnir eiga ekki Leið sajnan. Á íyrsta
kvæmlega. Hún heimtar frekari
skýrslur af beiðanda, ef hún telur
nauðsyn á. IJún á kröfu á að fá hjá
formönnum skattanefnda allar þær
upplýsingar um hag þeirra, sem
skuldunautur er í ábyrgð fyrir, ei
skattskýrslur þeirra geta veitt, enda
er skilanefnd í öllum störfum sínum
bundin sömu þagnarskyldu og skatta-
nefndir.
Skilanefnd á rétt á, að reyna að
koma á samkomulagi um frest til
handa skuldunaut. Ef samkomulag
næst gildir niðurstaðan sem úrskurð-
ur væri.
Ef ákveðin skilyrði eru fyrir hendi
úrskurðar skilanefnd frest. á þeim
afborgunum, sem skuldunautur að
áliti hennar, getur ekki innt af
hendi án verulegs hnekkis fyrir at-
vinnu sína. Úrskurðurinn gildir sem
dómur, en má í vissum tilfellum á-
frýja til atvinnumálaráðuneytis.
Skilanefnd má úrskurða skuldu-
naut allt að eins árs frest, talið frá
úrskurðardegi.
Ef ráðstafanir þessar valda þeim
stofnunum, sem gefið hafa út vaxta-
bréf, orfiðleika um innlausn þeirra
bréfa, sem út eru dregin til greiðsiu,
er fjármálaráðherra heimilt að taka
fyrir hönd ríkissjóðs lán til greiðsln
á þeim, ef ekki er til þess veitt fé á
fjárlögum. þetta lán telst veitt þeim
skuldunautum, sem . greiðslufrest
fengu, er tryggt með lögveði næst á
eftir þeirri skuld, sem afborgunin
er hluti af, og endurgreiðist ríkis-
sjóði á þann hátt og með þeim vöxt
um, að ríkissjóður sé skaðlaus af.
Ef aðrar lánsstofnanir, þar með
taldir sparisjóðir, lenda í greiðslu-
örðugleikum vegna þessara laga,
veitir ríkissjóður nauðsynlega hjálp
á þann hátt, sem fjármálaráðherra
ákveður.
Greiðslufresturinn nær til skulda,
sem stofnaðar eru fyrir 1. janúar 1932
vegna landbúnaðar og útgerðar báta,
30 smál. og minni, að því tilskildu,
að hlutaðeigandi eigi fyrir skuldum
og hafi möguleika til að inna af
hendi skuldbindingar sínar á venju-
legum tímum.
Lán til frystihúsa.
Tryggvi þórhallsson og Ingólfur
Bjarnarson flytja frv. um heimild
fyrir ríkisstjómina til að ábyrgjast
allt að 400 þús. kr. lán til að koma
upp frystihúsum á kjötflutningshöfn-
um. Ábyrgðina má veita sýslufélög-
um og samvinnufélögum bænda, allt
að 2/s kostnaðar. Flutningsmenn
segja í greinargerð, að þar sem full-
séð sé „að markaður fyrir íslenzkt
saltkjöt erlendis þrengist til stórra
þingi eftir það landkjör hefir íhaldið
fjögur af sex sætum í Ed. Tii þesa
að fá stöðvunarvald í öllum löggjaf-
armálum, þarf íhaldsflokkurinn að fá
þrjá af átta, sem kosnir voru þang-
að með hlutfallskosningum úr sam-
einuðu þingi. Og þó að það sé
minnahlutaflokkur, er tæplega hugs-
anlegt annað en það eigi að geta
náð þessum þrem sætum, og þar með
haft eitt sins liðs stöðvunarvald á
öllum málum Alþingis.
Fyrir íhaldsflokk er þessi aðstaða
hin æskilegasta. Jón þorl. hefir
greinilega lýst innræti íhaldsins, að
það vilji hlífa efnastéttunum við
sköttum ,að það sé á móti hafnar-
bótum, samgöngubótum og umbótum
á menntun og lífskjörum almennings.
Ef íhaldið ræður yfir 4 þingsætuin
landkjörinna Ed.-manna eftir kosu-
ingar 1934, þá er flokkurinn kominn
í fullkoinlega jarðneska paradís.
Hann getur eyðilagt'alla framfara-
viðleitni landsmanna, neitað um
skatta, fjárlög o. s. frv. í stuttu máli:
Stöðvað þróun þjóðlífsins um óákveð-
inn tima, og gert hverjum Jósafat
í landinu auðvelt að leika lausum
hala í vanmáttugu þjóðfélagi.
Allir framfaramenn landsins sáu
hættuna, sem stafaði af þessu skipu-
lagi, eftir að íhaldið hafði með at-
kvæðum þeirra, sem voru „miður sín“
byrjað að tryggja kyrstöðunni óeðli-
legt veldi í Ed. Og stjórnarskrárbreyt-
ing sú, sem forsætisráðherra bar
fram á Alþingi 1931 virtist miða að
þvi að höggva sundur þennan hnút,
með því að afnema landkjörið. Eftir
kosningu Guðrúnar Lárusdóttur voru
orðin átök um landkjörsákvæðið
milli íhalds og Framsóknarfl. íhaldið
þurfti að vernda stöðvunarrétt sinn,
til að geta eyðilegt alla umbótalög-
gjöf. Framsókn þurfti að fá land-
kjörið lagt niður, eða gerbreytt, til
■ -
muna, er það hin brýnasta þörf, til
þess að tryggja sölu á aðalfram-
leiðsluvöru landbúiiaðarins, að fjölga
frystihúsum á kjötútflutningshöfnum
til muna þegar á þessu ári“,-
Stjórn Búnaðarfélagsins.
Bjami Ásgeirsson flytur frv. um
br. á jarðræktarlögunum þess efnis,
að Búnaðarfélag íslands kjósi sjálft
stjóm sína að öllu leyti í stað þess,
að landbúnaðarnefndir Alþingis velja
nú tvo af þrem í félagsstjórnina.
Frv. flutt eítir áskorun Búnaðar-
þings.
Mjólkursala.
Landbúnaðarnefnd neðri deildar
flytur frv. um sölu mjólkur og
mjólkurafurða. Aðalefni frv. er svo-
hljóðanda:
1. gr. þar, sem starfrækt eru full-
komin mjólkurbú, eitt eða fleiri, er
annast sölu mjólkur og mjólkuraf-
urða í einum eða fleiri kaupstöðum,
og 3/4 hlutar fulltrúa þeirra frarn-
leiðenda, er að mjólkurbúunum
standa, hafa komið sér saman um
skipulag á sölu afurða sinna á fram-
leiðslusvæðinu, þá skal kalla saman
almennan fulltrúafund allra mjólk-
urframleiðenda á sölusvæðinu, og má
þar vera einn fulltrúi fyrir hverja
25 framleiðendur. Verði skipulag
þetta samþykkt þar af 3/4 fulltrúa,
er atvinnumálaráðherra heimilt að
staðfesta um það reglugerð, og er
hún þá bindandi fyrir alla aðila.
2. gr. í reglugerð þessari má á-
kveða:
a. Að all ir þeir, sem framleiða
mjólk til sölu í viðkomandi kaup-
stöðum, séu háðir ákvæðum meira
liluta stjórnar mjólkurbúa og um-
boðsmanna annara mjólkurframleið-
enda um skipulag, sölu og hlutfalls-
lega aðstöðu til markaðsins.
b. Að öll mjólk og rjómi, sem selcl
eru í kaupstöðum, skuli lireinsuð og
gerilsneydd, að þeirri mjólk undan-
skilinni, sem seld er sem „bama-
mjólk“, eftir nánari reglum, sem um
það verða settar.
c. Hvemig jafna skuli á milli frani-
leiðenda verði mjólkurinnar á hverju
framleiðslusvæði fyrir sig, eftir því
hvort hún er seld beint til neyzlu í
bæjum eða unnar eru úr henni aðrar
afurðir.
d. Að mjólkurstöðvar þær, sem ger-
ilsneyða mjólk, séu skyl^ar að inna
það starf af hendi fyrir aðra en fé-
lagsmenn, fyrir hæfilegt gjald, sem
ákveða má í reglugerðinni.
e. Að settar séu ákveðnar reglur
fyrir því, hvernig mjólkurverð skuli
reiknað út, þar sem lagt sé til grund-
vallar aðalkostnaðarliðir framleiðsl-
að tryggja frelsi og framfarir í land-
inu.
þegar íhaldsmenn sáu, að svöðvun-
arvald þeirra var í hættu á þinginu
í fyrra, þá var þeim ljóst, að góð ráð
voru dýr. þeir vissu, að þeir gátu
ekki vélað Framsóknarmenn i mál-
inu. þá leituðu þeir til erfðafjenda
sinna socialistanna og sögðu við þá
Ef þið hjálpið okkur til að brjóta á
bak aftur veldi bændanna, þá skuluð
þið fá allt, sem þið viljið. Við skul-
um veita öllum þurfamönnum at-
kvæðisrétt, þó að við höfum áður
fordæmt ykkur fyrir að óáka þess.
Við skulum mylja gömlu lcjördæmin
í rústir, ef þið óskið þess, og ef þið
teljið ykkur græða á því.
íhaldið hlaut að vita, að það hafði
engar líkur til að sigra. Upplausn
gömlu kjördæmanna hlaut að vera
viðkvæmt mál. Framsóknarmenn
voru 19, og þeir þurftu ekki að bæta
nema einum við, til að geta stöðvað
kjördæmabyltinguna. þetta vissi
ihaldið afar vel. En það gerði ekki
mikið til. Ef hægt var að fá socialista
til að vinna móti Framsóknarfl. í
kjördæmamálinu á þingunum 1932 og
1933, þá var bjöminn unninn. þá var
landkjörinu bjargað, og með land-
kjörinu 1934 rann upp hin eftir-
þráða stund. þá hafði Jón þorláksson
fengið vald til að stöðva allar um-
bótatilraunir Alþingis. þá gat úlfur-
inn hætt að jarma. þá mátti aftur
byrja að ofsækja smælingjana, hvar
sem var í landinu. þá gat Ólafur
Thors byrjað að vigta sjómönnum og
verkalýð landsins réttlætið í heima-
unnum mælilcerum.
Verkamannastéttin virðist hafa
tekið fremur kuldalega þeirri nýju
trú, sem Alþbl. hefir boðað i heilt
ár, um að flokknum bæri að fylgja
leiðarljósum íhaldsins. Verkamenn
hafa haft hugboð um, að ekki myndi
unnar á hverjum tíma, og neytendur
með því tryggðir fyrir því, að fram-
leiðendur geti aldrei sett verðið of
hátt.
Frv. þessa efnis var samþykkt á
Búnaðarþinginu í vetur og sent Al-
þingi.
Viðauki við samvinnulöflin.
Hannes Jónsson, Jónas þorbergs-
son og Bjöm Kristjánsson flytja frv.
um viðauka við samvinnulögin. þar
segir svo:
í samvinnufélögum, sem stofnuð
eru. og starfa samkvæmt lögum nr.
36, 27. júní 1921, skulu félagsmenn
hafa forgangsrétt til hverskonar at-
vinnu við framleiðslustörf félaganna,
eins og til dæmis vinnu við slátur-
hús þeirra, smjörbú og verksmíðjur,
útskipun framleiðsluvaranna o. fl. ...
það varðar sektum frá 2000—20000
kr., ef félagsmönnum er sýnd nokkur
tálmun, er þeir eru að störfum þeim,
er getur í 1 gr. laga þessara, hvort
sem tálmunin kemur fram í ofbeldi
eða á annan hátt, nema þyngri refs-
ing liggi við að lögum“.
Flutningsmenn segja í greinargerð,
að frv. sé „borið fram að gefnu til-
efni vegna þeirra miskiíða, sem risið
hafa út af framleiðslustörfum við
nokkur samvinnufélög í landinu
undanfarið".
Frestun útfljalda.
Frá fjárveitinganefnd neðri deildar
eru fram komnar eftirfarandi tillögur
um frestun gjalda úr ríkissjóði:
Að greiðslu framlags til Lands-
bankans (100 þús. kr. á ári) sé frest-
að til ársloka 1933.
Að tekjur af skemmtanaskatti, sem
nú renna til þjóðleikhúss, renni til
ársloka 1933 beint i ríkissjóð.
Að tekjur af tóbakseinkasölu ríkis-
ins renni til ársloka 1933 beint í
ríkissjóð, en eigi til Bygginga- og
landnámssjóðs og verkamannabú-
staða eins og upphaflega var ákveðið.
Að framkvæmd laga um hýsing
prestssetra sé frestað til ár3loka 1933.
Samvinnubyflfltnflar.
Steingrímur Steinþórsson og Jónas
þorbergsson flytja frv. um bygging-
arsamvinnufélög. Er þar um stórfellt
nýmæli að ræða, sem liklegt er til
umbóta á því óbærilega ástandi, sem
nú er í húsnæðismálum kaupstað-
anna og þá sérstaklega Reykjavíkur.
Tilgangur byggingarsamvinnufé-
laga er samkv. frv. „að reisa íbúðar-
hús fyrir meðlimi þeirra til eigin af-
nota með sem hagfelldustum kjör-
um, að safna eiginframlögum fé-
lagsmanna og reka lánastarfsemi".
15 menn eða fleiri geta stofnað slíkt
hér allt með heilindum, og hugboð
þeirra hefir sagt þeim meiri sann-
indi um innræti íhaldsins, heldur en
blað flokksins.
Nú sést hvaða stefnu flokkur
verkamanna tekur, hvort hann held-
ur áfram bandalagi sínu við Ólaf
Thors út þetta þing og næsta vetur.
Lengur þurfa verkamenn ekki að
hjálpa íhaldinu. Eftir það verður
Jósafat einfær um að ráða niður-
lögum allra þeirra íslendinga, sem
vinna sitt brauð í sveita síns and-
litis. **
----O---
Verðlaunaþraut
Einn af kaupendum Tímans hefir
sent blaðinu 25 kr. og mælzt til þess,
að þær væru auglýstar sem verðlaun
fyrir beztu ráðningu á því hve marg-
ar tegundir af mannlegum veikleika
koma fram í tiltekinni auglýsingu úr
Mbl., sem birtist þar um áramótin
frá Jóni þorlákssyni. Svörin sendist
ritstjóra Timans fyrir 14. maí n. k.
Auglýsing Jóns fer hér á eftir, orð-
rétt eftir Mbl.
„Gengistrygging.
Af sérstökum ástæðum mun ég
geta komið nokkurri fjárhæð, 10 til
50 þús. kr., í alveg trygga ávöxtun
með skuldbindingu um greiðslu vaxta
og afborgun eftir núveranda gengi á
sterlingspundum eða dönskum krón-
um. Fullkomin þagmælska.
Lysthafendur tali við mig sem
fyrst, kl. 11—12 árd. eða 6—7 siðd.,
í einkaskrifstofu minni, Bankastræti
11, eða í síma 2305.
J6n porlákssotí*1.
Ef rúm leyfir verður væntanlega
eitthvað af svörunum birt hér í blað-
inu.