Tíminn - 03.05.1932, Qupperneq 1

©jalbfert
09 afgrci&sluma&ur Cimanj er
Hannueig £>orsteins&ótti>r,
Sccfjargötu 6 a. ÍleyfjaDÍf.
JAfgteibsCa
Clmans cr i €œfjar<jðtu 6 a.
(Ðpin ödjlega fL 9—6
Sími 2353
XVL órg.
Þj óðin og ljármál liennar
18. blað.
Viðbótarskattur
á hátekjur og stóreignir.
I
Stjómarandstæðingar í báðum
deildum þingsins hafa haft í hót-
unum um það nú um langan
tíma, að þeir myndu nota stöðv-
unarvald sitt í efri deild til þess
að koma í veg fyrir að fram-
lengd yrði áfram löggjöfin um
verðtoll og gengisviðauka. Hvor-
tveggja þessi lög voru sett á
þingi 1924, rétt eftir að íhalds-
flokkurinn hafði myndað ráðu-
neyti og Jón Þorláksson tekið
við fjármálaráðherrastarfi. Þau
hafa jafnan gilt stuttan, ákveð-
inn tíma í senn, en verið fram-
lengd af Alþingi frá ári til árs
— og því nú talin til hinna sjálf-
sögðu föstu tekjustofna ríkis-
ins, að skattalöggjöfinni í aðal-
atriðum óbreyttri. Verðtollurinn
einn nam á árinu 1931 rúml. lþó
milj. kr.
Það er því alveg bersýnilegt,
að svo' stór tekjustofn verður
ekki niður felldur, sízt eins og
nú standa sakir um greiðslu-
möguleika til ríkissjóðs, nema
því aðeins að annar tekjustofn,
sem um munar, komi í staðinn,
1 raun og veru er það ekki
mjög undarlegt, þó að jafnaðar-
menn hafi nú tekið þá aðstöðu
að neita um verðtolhnn og geng-
isviðaukann. Að vísu hafa þeir
fyr á árum greitt atkvæði með
þessum tekjustofnum. En stefna
þeirra er eins og kunnugt er, al-
gert afnám tolla, og að láta
beiria skatta koma í þeirra stað.
En um íhaldsflokkinn gegnir
allt öðru máli. Sá flokkur er al-
gjörlega andvígur beinum skött-
um. Tollastefnan er einmitt
stefna íhaldsins í skattamálum
og í stjórnartíð Jóns Þorláksson-
ar voru einmitt, eins og áður er
sagt, bæði verðtollurinn og geng-
isviðaukinn lögtekinn.
Framsóknarflokkurinn hefir
hingað til ekki gengizt fyrir
neinum stórfelldum breytingum
í skattamálunum. En því fer
fjarri, að Framsóknarmönnum
sé annt um, að tollar séu teknir
fram yfir aðrar tekjuöflunarað-
ferðir, ef íhaldsflokkurinn sjálf-
ur er því mótfallinn. Stefnuskrá
Framsóknarflokksins frá flokks-
þinginu 1931 kveður beinlínis
svo á, að að flokkurinn vilji
vinna að því, að „lækka tolla þá,
er hvíla á nauðsynjavörum, en
auka beina skatta“*).
Yfirlýsingar íhaldsflokksins
um, að líklegt sé, að sá flokkur
muni nú á þinginu vilja fella úr |
gildi verulegan hluta af tolltekj-
unum, hljóta óhjákvæmilega að
vekja Framsóknarflokksmenn til
frekari íhugunar og aðgerða í
skattamálunum yfirleitt en ella
hefði orðið, eins og nú standa
sakir.
II.
Tveir Framsóknarmenn í efri
deild, Ingvar Pálmason og Páll
Hermannsson, hafa nú í vikunni
borið fram frumvarp um viðbót-
ar tekju- og eignarskatt, sem
samkv. varlegri áætlun myndi
sjá ríkissjóði fyrir tekjum, sem
nema um 1 milj. og 300 þús. kr.
Viðbótar-tekjuskattur sá, sem
hér er um að ræða, leggst ein-
göngu á hátekjur. Til þess að al-
menningi verði ljóst, hvað hér
er um að ræða, birtist hér skatt-
stigi sá, sem frumvarpið gjörir
ráð fyrir.
Viðbótar-tekjuskattur reiknast
af skattskyldum tekjum sem hér
segir:
Af greiðist og af afgangí
kr. kr. 0/0 að
2000 40 5 3000
3000 90 7 4000
4000 160 9 5000
5000 250 11 6000
0000 360 13 7000
7000 490 15 8000
8000 640 17 9000
9000 810 18 10000
10000 990 19 12000
12000 1370 20 14000
14000 1770 21 16000
16000 2190 22 18000
18000 2630 23 20000
20000 3090 24 25000
25000 4290 26 30000
30000 5590 28 35000
35000 6990 30 40000
4000i) 8490 32 45000
45000 10090 34 50000
50000 11790 36 af þvi, sem
þar er fram yfir.
*) Sbr. Stefnuskrá Framsóknarfl.,
er birtist hér í blaðinu 6. maí 1931.
Með skattskyldum tekjum er
átt við nettótekjur, að frádregnu
aukaútsvari og skatti þess árs,
sem við er miðað og þeim per-
sónufrádrætti, sem kemur tii
greina í hverju tilfelli, eftir því,
hve marga skattgreiðandi hefir
á framfæri. Og samkvæmt þessu
frv. er persónufrádrátturinn
meiri en eftir núgildandi skatta-
lögum, þannig á við álagning
viðbótarskattsins að draga frá
1000 kr. fyrir einhleypan mann,
1800 kr. fyrir hjón, og 600 kr.
fyrir böm og aðra skylduómaga.
Enginn einhleypur maður, sem
hefir minna en 3000 kr. netto-
tekjur (þegar hann er búinn að
greiða skatt og aukaútsvar) þarf
að greiða viðbótar-tekjuskatt.
Kvæntur maður þarf að hafa
3800 kr., hjón með 1 bam 4400
kr., hjón með 2 börn 5000 kr. o.
s. frv., til þess, að reglurnar
um viðbótar-tekjuskatt nái til
þeirra, og af lægstu tekjum
(sem eru þar fyrir ofan) er
skatturinn tiltölulega mjög lág-
ur.
Eignaskatturinn á að hækka
um helming, en hann er eins og
kunnugt er, hverfandi lítill eins
og nú er. Tekjuaukinn alls af
eignaskattshækkuninni er áætl-
aður 180 þús. kr.
I.
íhaldsmenn hafa á Alþingi og
í blöðum og þó sérstaklega með
allskonar leynilegri bakmælgi úti
um landið reynt að koma því
inn hjá almenningi, að meðferðin
á sameiginlegum fjármunum
þjóðarinnar sé eins vond nú eða
jafnvel verri en hún var á með-
an íhaldsflokkurinn hafði meira-
hluta á Alþingi og fór með æðstu
völd landsins.
Það væri í raun og veru tals-
vert undarlegt, ef þessi staðhæf-
ing íhaldsins væri rétt. Meðal
kjósenda íhaldsflokksins eru svo
að segja allir þeir menn, sem
mest hafa notað af fjármunum
sínum, og þó meir annara, til
persónulegrar eyðslu. Það væri
sjaldgæft fyrirbrigði, ef þing-
flokkur og stjórn, sem slíkir
menn styrktu til valda, hefði
fé. Það er hinsvegar kunnugt, að
íarið sérlega hóflega með lands-
sá þingmeirihluti, sem nú er,
Framsóknarflokkurinn, fer með
landsstjórnina í umboði þess
hluta þjóðarinnar, sem ávalt
hefir verið talinn sparsamastur
í meðferð fjármuna og minnstar
kröfur hefir gjört til lífsþæg-
inda. — Það væri næsta óskiljan-
legt fyrirbrigði, ef eyðslusegg-
imir hefðu valið sparnaðarmenn
í landsstjórnina 1924—’27, en
hinir sparsömu hefðu valið
eyðsluseggi á árunum 1928;—’31.
Málum er heldur ekki svo far-
ið. Sannleikurinn er sá, að með-
ferð opinberra fjármuna hefir
verið stórum betri þau árin, sem
bændastéttin og hinir gætnari
borgarar bæjanna hafa haft
völdin, en hún var á meðan
braskararnir réðu. Þetta er eðli-
legt og hlaut svo að fara, eftir
öllum eðlilegum lífsins lögmál-
um.
Þessi staðreynd er heldur ekki
ókunn íhaldinu sjálfu. íhaldið
veit það vel, að það þolir engan
samanburð á fjármálastjórninni,
þegar fram eru dregin þau at-
riði, er öllu máli varða í því sam-
bandi. Hugsunarvillan hjá for-
ingjum íhaldsflokksins liggur 1
því, að þeir álíta í einfeldni
sinni, að fjármálastjórnin hljóti
að verða Framsóknarflokknum
að falli, af því að það var hún,
sem réði niðurlögum þeirra
sjálfra á hinum minnisstæða
kjördegi 9. júlí 1927.
II.
Það er fróðlegt að taka til at-
hugunar nokkrar helztu herferð-
irnar, sem farnar hafa verið
gegn Framsóknarflokknum út af
fjármálunum.
Sumarið 1930 var ríkisstjórn-
inni helzt fundið það til foráttu
í íhaldsblöðunum, að henni hefði
ekki tekizt að fá ríkislán erlend-
is.
1 nóvember um haustið, þegar
lánið var fengið hjá Hambro’s-
banka, ætluðu sömu blöð af göfl-
unum að ganga út af því, að
þetta sama lán hefði verið tek-
ið (!) og ríkinu þar með sökkt
í óbotnandi skuldir. Það var þá
sannað opinberlega, að lánið hjá
Hambro’s-banka hafði verið tek-
ið samkvæmt samhljóða fyrir-
mælum alls Alþingis tvö ár í röð
og að ekki einn einasti íhalds-
maður hafði . þá greitt atkvæði
gegn því.
íhaldið hélt því fram, að láns-
kjörin væru óviðunandi, að vext-
irnir væru hærri en sómasamlegt
gæti talizt. Við nánari rannsókn
málsins kom það í ljós, að ís-
lenzka ríkislánið var eitt þeirra
hagstæðustu, sem erlend ríki
höfðu tekið í Englandi á þeim
tíma, og að það var einmitt
mjög gæfusamlegt, að lánið var
tekið á þessum tíma, nokkrum
mánuðum áður en forvextir
bankanna hækkuðu gífurlega um
allan heim vegna kreppunnar.
Það kom í ljós, að lán Fram-
sóknarstjórnarinnar var a. m. k.
þriðjungi hagstæðara en lán
Magnúsar Guðmundssonar, í
London 1921.
Því hefir verið haldið fram,
að núverandi stjórn hafi eytt
meira fé fram yfir fjárlagaáætl-
un en dæmi séu til áður. Ná-
kvæmur samanburður á fjárlög-
um og landsreikningum í 16 ár
(1914—29) sýnir, að sú stað-
hæfing er algjörlega gripin úr
lausu lofti. Sá samanburður sýn-
ir, að öll þessi ár — hvert ein-
asta — hafa útgjöldin farið
meira og minna fram úr áætlun.
Árið 1917, þegar Björn Krist-
jánsson var fjármálaráðherra,
fóru þau rúml. IIV2 milj. (ná-
kvæmlega talið kr. 11.596.413)
fram úr áætlun. Árin 1919 og
1920, þegar Magnús Guðmunds-
son var fjármálaráðherra, fóru
þau, annað árið nærri 11 milj.
(kr. 10.947.348) og hitt árið
nærri 14 milj. (13.884.943) fram
úr áætlun.
Á meðan íhaldsstjórnin fór
með völd leyndi hún fyrir al-
menningi rúmlega helmingnum
af ríkisskuldunum (því fé, sem
bankamir höfðu fengið) og taldi
sum lánin í dönskum krónum,
svo að skuldarupphæðin virtist
vera lægri en hún í raun og
veru var. Nú flytja íhaldsmenn
mál sitt eins og Framsóknar-
flokkurinn sé valdur að öllum
ríkisskuldunum. Sarinleikurinn
er sá, eins og margsannað hefir
verið hér í blaðinu, að ef ríkið
hefði verið skuldlaust í ágúst-
mánuði 1927, þegar Jón Þorláks-
son lét af stjórn, þá væru ríkis-
skuldirnar nú ekki nema 11 milj-
ónir í stað þess, að þær voru
38,9 milj. í árslok 1931. Megin-
hluti ríkisskuldanna stafar frá
stjómartíma íhaldsmanna.
Þrautaráð íhaldsmanna í hvert
sinn sem aðrar árásir þeirra út
af fjármálastjórninni hafa verið
hraktar, er að halda því fram,
að því fé, sem stjórnin hafi not-
að í framkvæmdir á síðustu ár-
um, hafi verið eytt í heimildar-
leysi. Alþingi hafi ekki leyft
stjórninni að nota þessa pen-
inga.
í þessu efni stendur líkt á og
með lántökuna 1930. Þegar árás-
arefni íhaldsmanna er krui'ið til
mergj ar, reynist það á engum
rökum reist.
Hér í blaðinu hefir 9. f. m.
verið gjörð grein fyrir þvi með
tölum, hverxrig þessum málum
Reykjavík, 3. maí 1932.
er háttað í raun og veru og í
hverju felst meginvilla stjórnar-
andstæðinga í þessu efni.
Meginvillan felst í því, að
gjöra ráð fyrir, að stjómin megi
ekki og eigi ekki að greiða af
höndum aðrar eða hærri fjár-
upphæðir en þær, sem í fjár-
lagaáætluninni standa.
Hér að framan hefir verið
bent á, að í 16 ár hefir áætlun
fjárlaganna um útgjöld ríkisins
aldrei staðizt.
Hér í blaðinu hefir verið sýnt
fram á það með tölum um svo
að segja allt það fé, sem hér er
um að ræða, að það hefir verið
greitt af hendi, samkvæmt bein-
um fyrirmælum eða heimildum í
fjárlögum og sérstökum lögurn,
sem samþykkt voru á Alþingi,
en (samkv. gamalli venju) ekki
tekin upp á fjárlagaáætlunina.
Það, sem á vantar, eru yfirleitt
fjárlagaupphæðir, sem af óvið-
ráðanlegum ástæðum fóru (og
fara æfinlega að meira eða
minna leyti) fram úr áætlun og
stjórnin með engu móti gat skor-
ast undan að greiða.
Þá mætti loks minnast á eina
hliðina enn í fjármálabaráttu í-
haldsmanna. Það er sú aðferð
að telja upp ýmsar smáupphæð-
ir, sem greiddar hafa verið úr
ríkissjóði, en engu máli skipta
um fjárhag ríkisins í heild. Um
slíkar upphæðir má oft lengi
þrátta. og má segja um allar
ríkisstjómir, að þær hafi aldrei
fulla aðgæzlu um slíka hluti. Á-
rásum í þessu efni, svipar oft til
þess, ef t. d. útgerðarstjóri tog-
arafélags væri settur af fyrir
það, að hann hefði vanrækt að
hafa yfirlit með eldspýtnaeyðslu
skipstjóranna, þó að stjórn hans
hefði verið prýðileg að öllu öðru
leyti.
Shk málafærsla er óvandaðra
manna háttur. Frá sjónarmiði
heildarinnar er hún hættuleg, af
því að hún miðar að því að
draga athygli almennings að lít-
ilsverðum efnum í stað þeirra
stóru mála, sem lífið sjálft varða
og velferð allra manna.
III.
Það hefir sjálfsagt vakið eft-
irtekt margra manna, hversu
meinilla foringjum íhaldsflokks-
ins er við það, að nokkuð sé
minnst opinberlega á rekstur
bankanna og töp þeirra í sam-
bandi við stjórnarfarið almennt
fyr og nú.
En sameiginleg fjármál þjóð-
arinnar verða aldrei rædd til
neinnar hlítar nema bankarnir
og meðferð þeirra séu hafðir í
huga, jafnhliða ríkissjóðnum.
Meginhlutinn af því fé, sem
bankamir og skuldunautar
þeirra hafa í vörzlum sínum,
eru peningar, sem beint eða ó-
beint eru á ábyrgð ríkisins, eða
beinlínis lagðir fram úr ríkis-
sjóðnum. Ríkið tók enska lánið
1921. Ríkið tók veðdeildarlánin
erlendis. Ríkið hefir fengið bönk-
unum seðlaútgáfuréttinn. Og
ríkið ber þar að auki ábyrgð á
öllum sparisjóðsinnstæðum al-
mennings í bönkum, 30—40 milj-
ónum, og svo hefir í rauninni
verið jafnan, að menn hafa litið
þannig á, að ríkinu bæri nokkur
skylda til að sjá um, að til væri
einhver öruggur staður fyrir
samansafnað sparifé þjóðarinn-
ar.
Þegar þesa er gætt, er líka
auðskihð, hvers vegna foringj-
um íhaldsmannanna er svo illa
við, að rekstur bankanna á
fyrri árum sé gerður að opin-
beru umtalsefni.
Hér í blaðinu var snemma í
síðastl. mánuði birt eftirtektar-
verð skýrsla um fjármál. Það
er skýrslan um eftirgjafirnar í
Islandsbanka, undir stjóm í-
haldsins.
Þessar eftirgjafir nema rúml.
18 Yz miljón króna.
Þessum peningum hefir ekki
verið varið til að auka varan-
lega hin sameiginlegu verðmæti
þjóðarinnar.
Þessar gjafir eru teknar af al-
mannafé. Þjóðin bar ábyrgð á
þessum 18 V2 miljónum. Þjóðin
verður að borga þessar I8V2
milj. kr. aftur í aukinni dýrtíð
eða á annan hátt.
Fyrir þessar I8V2 miljónir
hefði verið hægt að byggja upp
2000 bændabýU úr steinsteypu.