Tíminn - 21.05.1932, Blaðsíða 1

(Sjaíbferi
og afijrei&slumaöur Ciman* et
Hannreig ÞorsfeinsðótMr,
Scrfjargötu 6 a. SeyfjaTOf.
^fcjteifcsía
Cimans er í Ccefjarijðtu 6 a.
(Dpin öaijlega- fL 9 —6
5tmi 2553
XVI. árg.
Reykjavík, 21. maí 1932.
Efiiillnoi
Sjóðirnir aukast um 235 þús. kr. á kreppuárinu 1931
Skuldalækkun út á við 54 þús. kr.
Aðalfundur Kaupfélags Ey-
firðinga þetta ár var 'haldinn
í Samkomuhúsinu á Akureyri
dagana 29. og 30. apríl síðast-
liðinn. Fundarstjóri var kosinn
Björn Jóhannsson bóndi á Lauga-
landi, en varafundarstjóra til-
nefndi hann Hólmgeir Þorsteins-
son bónda á Hrafnagili. Ritarar
fundarins voru þeir Ármann Sig-
urðsson bóndi á Urðum og Pálmi
Þórðarson bóndi á Núpufelli. Á
fundinum voru mættir 99 full-
trúar, stjóm félagsins, fram-
kvæmdastjóri og endurskoðendur
og auk þess margir aðrir félags-
menn. Fer hér á eftir skýrsla um
fundinn, orðrétt eftir „Degi“ á
Akureyri:
Framkvæmdastjóri lagði fram
endurskoðaða reikninga félagsins
fyrir síðasta ár og gerði jafn-
framt ítarlega grein fyrir rekstri
þess á árinu og hag þess við síð-
ustu áramót.
Innistæður í eftirtöldum sjóð-
um félagsins voru sem hér segir,
taldar í heilum þúsundum:
manna í Stofnsjóði 40% af
skuldaupphæðinni, nú 60%. —
Fyrri skuldimar vora nálega ein-
göngu eyðsluskuldir. Ekkert var-
anlegt verðmæti kom á móti
þeim. Að baki nýju skuldunum
er mikið af ræktuðu landi og
varanlegum byggingum. Þó að
skuldir þær, sem hér um ræðir,
séu mikið og óviðráðanlegt böl,
þá má ekki líta þær dekkri aug-
um en vera ber.
Þrátt fyrir það, sem hér er
fram talið um skuldiraar, var
fundurinn einhuga um að gera
þyrfti sem öruggastar ráðstaf-
anir þeirra vegna, til þess að fé-
lagið biði sem minnstan hnekki
af þeim. Árið 1922 gerði aðal-
fundur félagsins sérstakar ráð-
stafanir um innheimtu þeirra
skulda, er þá höfðu myndast.
Yoru þær teknar út úr hinni ár-
legu reikningsveltu einstakling-
anna og félagsstjórninni falið að
sjá um innheimtu þeirra á þann
hátt, er hún teldi hagfelldastan.
Sömu leið fór aðalfundurinn nú.
í árslok 1930 1931 Vöxtur á árinu
Stofnsjóður............. 703 þús. kr. 820 þús. kr................. 117 þús. kr.
Innlánsdeild........ 400 — — 402
Varasjóður.......... 237 — — 301
Tryggingarsjóður .... 50 — — 62
Fyrningarsjóður..... 116 — — 140
Byggingarsjóður..... 118 — — 125
Sambandsstofnsj..... 126 — — 133
Skuldatryggingarsj. ... 8 — — 10
2
64
12
24
7
7
2
Vegna hins afarmikla verðfalls
á afurðum hafa skuldir félags-
manna hækkað mjög á árinu og
voru þær um síðustu áramót
rösk ein miljón króna, þegar
skuldir útibúsins á Dalvík eru
meðtaldar. En innieign félags-
manna í reikningum, Stofnsjóði
og Innlánsdeild, voru á sama
tíma 1352 þús. kr. eða að mikl-
um mun hærri en skuldimar.
Þrátt fyrir hina miklu aukningu
á útistandandi skuldum, hefir
hagur félagsins út á við batnað
á árinu, þar sem skuldir þess
hafa minnkað um 54 þús. kr.
Sýnir ekkert betur, hve félagið er
fjárhagslega sterkt, en þetta, að
á sama tíma sem skuldir félags-
manna við félagið aukast að
stórum mun, þá grynnir það á
sínum eigin skuldum. Þetta kann
einhverjum að þykja torskilið,
en skýringin liggur í því, að
vörubirgðir félagsins voru miklu
minni við síðustu áramót en í
árslok 1930 og minni peningar í
sjóði, svo og í hinni miklu aukn-
ingu sjóða á árinu, sem nemur
um úr miljón kr.
I þessu samband’i er vert að
geta þess, að eftir verðhrunið
mikla 1920, skulduðu félagsmenn
við félagið um 700 þús. kr., þeg-
ar útbúið á Dalvík er talið með.
Eftir verðfall síðustu tíma, eru
skuldirnar um 300 þús. kr.
hærri. En síðan 1922 hefir tala
félagsmanna tvöfaldast. Tvöfalt
fleiri menn standa nú undir ná-
iega þriðjungi hærri skuldum. I
fyrra skiftið voru innstæður
1758 þús. kr. 1993 þús. kr. 235 þús. kr.
Árið 1922 ákvað aðalfundur fé-
lagsins að leggja varasjóð þann,
er þá var til, til hliðar og nefna
hann Tryggingarsjóð. Skyldi
hann mæta þeim áföllum, er fé-
lagið kynni að verða fyrir af
tapi þeirra skulda, sem þá voru
myndaðar. Innheimta þessara
„gömlu skulda“ hefir nú farið á
þann veg, að eftir stóðu um síð-
ustu áramót um 19 þús. kr. af
hinni upphaflegu 700 þús. kr.
skuldaupphæð, og hafði upphæð-
in minnkað um 5 þús. kr. á síð-
asta ári. En Tryggingarsjóður-
inn hafði á þessu 10 ára skeiði
hækkað að verulegum mun.
Aðalfundurinn í ár samþykkti,
að Tryggingarsjóðurinn skyldi
ekki aðeins vera til tryggingar
gömlu skuldunum, heldur skyldi
hann einnig mæta því tapi, er
verða kynni af nýju skuldunum.
Jafnframt samþykkti fundurinn,
að allt að 50% af gjaldi af við-
skiftaveltu, sem ber að færa til
Varasjóðs eða í aðra óskiþtilega
sjóði, skyldi færa í Tryggingar-
[ sjóð, þangað til öðruvísi yrði á-
I kveðið. Á þenna hátt var sjóðn-
um séð fyrir auknum tekjum
árlega.
Tillaga stjóraarinnar um að
úthluta skyldi til félagsmanna
10% af ágóðaskyldri vöruúttekt
þeirra yfir árið, var samþykkt.
Jafnframt samþykkt að yfirfæra
eftirstöðvarnar til næsta árs.
Alls hafði félagið selt vörur
innanlands árið 1931 fyrir 3882
þús. kr. Var það um 400 þús. kr.
minna en næsta ár á undan. 1
Fiskur Kg.
Kjöt . .. 325401
Gærur . .. 78837
Ull . .. 16621
Prjónles .. .
Mjólk . .. 1491401
Dúnn
sölu þessari er ekki meðtalin inn-
anlandssala sláturfjárafurða frá
sláturhúsi félagsins, né sala
frystisíldar frá frystihúsinu.
Innlendar vörur teknar til sölu-
meðferðar tvö sl. ár, voru sem
hér segir:
Árlð 1931.
Krónur
681,272
164,612
31,534
18,461
13,252
284,439
1,060
Innlendar afurðir, að frádregn-
um vörum, sem kjötbúðin hefir
keypt, hafa verið teknar til sölu-
meðferðar fyrir alls:
Árið 1931 kr. 1,194,633.
Árið 1930 kr. 1,708,060.
Mismunurinn er rúmlega hálf
miljón kr.
Fasteignir félagsins á Akur-
eyri eru bókfærðar rúmlega 1
miljón kr., en fasteignir á Dal-
vík, Grenivík, Ólafsfirði, Litla-
Árskógssandi og Hrísey eru bók-
færðar fyrir rúm 120 þús. kr.
Meðal þeirra ályktana, er
fundurinn samþykkti um fram-
tíðarstarfsemi félagsins, voru
þær, er hér fara á eftir:
„Fundurinn telur þörf á að skipu-
lögð sé sala á garðávöxtum félags-
manna og að eitt aðalskilyrði þess
sé að komið sé upp fullkomnu húsi
til geymslu garðávaxta. Jafnframt
ályktar fundurinn að skipa þriggja
manna nefnd til að rannsaka málið
í samráði við stjóm félagsins og
felur henni framkvæmdir, ef tiltæki-
legt þykir".
1 nefndina voru kosnir Aðal-
steinn Halldórsson, Kristján Sig-
urðsson kennari og Pálmi Þórð-
arson.
Ennfremur var samþykt:
„Fundurinn felur stjórn félagsins
að gangast fyrir undirbúningi stofn-
unar fiskiræktarfélags í Eyjafjarðar-
sýslu".
Þá ákvað fundurinn eftir til-
lögu frá framkvæmdastjóra, að
meðan brauðgerð félagsins er
rekin í núverandi leiguhúsi, skuli
arði 'þeim, sem verða kann af
sölu brauðgerðarvara til félags-
manna, að helmingi úthlutað til
þeirra í hlutfalli við kaup hvers
og eins, en helmingurinn leggist
í brauðgerðar-hússbyggingar-
sjóð.
Árið 1930.
Kg. Krónur
........................... 964,647
.................. 380037 343,502
................... 95916 62,345
................... 27680 34,419
............................. 4,245
................. 1312681 297,480
............................. 1,422
1 þetta sinn gekk úr stjórn fé-
lagsins Bemharð Stefánsson, og
var hann endurkosinn. Þá var
Eiður Guðmundsson endurkosinn
í varastjórn. Ennfremur var
Stefán á Varðgjá endurkosinn 1.
endurskoðandi og 2. varaendur-
skoðandi, Þórarinn Eldjárn, einn-
ig endurkosinn.'
Kosnir voru 7 fultrúar til að
mæta á næsta aðalfundi Sam-
bands íslenzkra samvinnufélaga.
Þessir hlutu kosningu:
Vilhjálmur Þór, framkv.stjóri.
Sigtryggur Þorsteinsson, Ak.
Snorri Sigfússon, skólastjóri.
Hólmg. Þorsteinsson, Hrafnag.
Valdimar Pálsson, Möðruvt
Baldvin Jóhannsson, Dalvík.
Karl Arngrímsson, Veisu.
Og til vara:
Davíð Jónsson, Kroppi.
Jón Melstað, Hallgilsstöðum.
Árni Jóhannsson, Akureyri.
Bergsteinn Kolbeinsson, Leifs-
stöðum.
Það má vera gleðiefni öllum ís-
lenzkum samvinnumönnum, hve
myndarlega hefir farnast stærsta
kaupfélaginu á íslandi í hinu
mikla kreþpuári 1931.
Og þá er ekki síður ánægju-
efni sú karlmannlega lífsskoðun,
sem fram kemur í blaði eyfirzku
bændanna, um leið og það viður-
kennir hættur yfirstandandi
tíma.
Enn um lífsvenjubreytingu
Hér í blaðinu hefir verið sýnt
með rökum hv.er áhrif hinn svokall-
aði Stríðsgróði hafði á lífsvenjur
mikils hluta þjóðarinnar. Mjög
mörgum mönnum fannst að þeir
væru ríkir, og þeir' trúðu því, að svo
myndi jafnan verða. Laun manna
voru hækkuð, stundum stórkostlega.
Ríkissjóður var nálega skuldlaus í
stríðsbyrjun, en þegar íhaldið lét af
stjórn, voru raunverulegar skuldir
orðnar nálega 28 miljónir. Mikið
meir en lielmingur þessa fjár varð
að ósýnilegri eyðslu", þ. e. skildi
engin sýnileg spor eftir. Um fjórði
hlutinn gekk í skrautbyggingar
handa fólki, sem lifði yfir efni, á
töpum bankanna og landsmanna yf-
irleitt.
Hér liafði þvi verið að ræða um
eyðslu, sem stóð í beinu sambandi
við óhófsvenjur stríðsáranna.
Svo kom kreppan með öllum sín-
um þunga. þá brugðust landsmenn
mjög misjafnlega við. í kaupfélög-
unum og Sambandinu lækkuðu
starfsmenn laun sín af frjálsum
vilja. Gott dæmi er það, að foi’stjóri
stærsta kaupfélags á landinu hefir
25% minna kaup heldur en skrif-
stofupiltur í Eimskipafélaginu, sem
Jón þori. og Claessen réðu þannig
rneðan félagið var raunverulega
forstjói-alaust.
Kaupfélagsmennirnir ki'ingum allt
land hafa hinn ítai'legasta spai’nað.
í heilum héruðum hefir kaffi, tóbak
og sykur vei’ið allt að því bann-
vara í vetur. Kaupfélagsmennirnir
hafa séð að lífsvenjubreyting var ó-
hjákvæmileg, og hlýtt möglunar-
laust þeiin boðum, sem lífsreynsla
þeirra og dómgreind lagði fyrir þá.
Ekki er hægt að segja, að veru-
lega liafi bólað á samskonar skiln-
ingi í liei’búðum kaupmanna. Vísir
og Mbl. hafa bæði hallmælt inn-
flutningshöítunum. 'Aðstandeydur
þessara blaða vildu láta flytja inn
óhindrað óhófsvörurnar ekki síður
en annað, þó að verðfall afurðanna
sýndi að fullerfitt yrði að greiða til
útlanda matbjörg handa þjóðinni
og vexti og afborganir af eyðslu-
lánum áranna 1917—27.
En eyðslustéttir bæjanna liéldu á-
fram. í vetur hafa allir skemmti-
staðir verið fullir í Rvík. í Útvegs-
liankanum ætlaði bankaráðið að
lækka dýrtíðaruppbótina. En starfs-
liðinu tókst að hindra þá fram-
kværnd. þá sagði Magnús Torfason
af sér í bankai’áðinu. Hann mun
ekki hafa viljað bera ábyrgð á
21. blað.
stofnun, þar sem svo mikið bar á
anda þess manns, sem hafði haft
40 þús. kr. laun fyrir stjórnarstörf,
og þó haft litla giftu að ávaxta fé
bankans.
Framsóknarmenn í efri deild báru
fram frv. um að fella niður dýrtíðar-
uppbót af launum fjölskyldumanna,
þannig, að dýrtíðaruppbót skyldi
ekki geta hækkað laun meira en
upp í 4000 kr. og einhleypt fólk
fengi ekki yfir 3000 kr. samanlagt.
þessar tillögur voru miðaðar við
ástand fólksins í landinu, bænd-
anna í sveitinni og verkamannanna
við sjóinn. þeir verða að lifa af
minna en þessu og slcapa þjóðarauð-
Sis QbSui ujeq .iijj^js ,iessa4 20 'uut
eftir þörfinni.
En þessi tillaga féll með jöfnum
atkvæðum í efri deild. Með henni
gi-eiddu atkv. 7 Framsóknarmenn.
Gegn henni greiddu atkvæði 6 í-
haldsmenn og Jón Baldvinsson.
Og þessir bandamenn álitu málið
svo slæmt, að þeir felldu það við
fyrstu urnræðu og frá atlxugun í
nefnd. það er sennilega eina málið,
sem tekið hefir verið á með svo
mikilli óvild nú á þessu þingi.
Alveg sörnu andúð hefir mætt frv.
Framsóknarmanna um að lækka
liúsaleiguna i Rvík með skyldumati.
Húsaleigan er uppspretta dýrtíðar-
innar, liáa kaupsins, tekjuhalla at-
vinnuveganna og tjóns bankanna.
En hvorki verkamenn né ílialds-
menn iiafa lagt þessu rnáli lið,
þvert á móti sýnt því andúð. Hvor-
ugur flokkurinn vill vinna að því,
að lækka dýrtiðina i bænum og
þar með í landinu.
Og þó hefði Reykjavík þörf fyrir
að spara. Formaður útgerðarmanna-
félagsins segir, að bærinn lifi á 26
gömlum togurum og 10 linuveiður-
um. Ekkert er lagt í varasjóð eða
til endurnýjunar. Síðastliðið ár er
talið að meðal töp á útgerð hvers
togara lxafi verið 30 þús. krónur.
Eigendur svokallaðir og forstjórar
lifa sama óhófslífinu og áður. þeir
hyggja skrauthýsi, þeir eyða margir
hverjir frá 20—50 þús. krónum á
ári.
En livar lendir tapið? Ekki á
þeim, sem búa í skrautliýsunum,
sem byggð eru fyrir veðdeildarlán
,1. þorl. Af þeim mönnum er ekkert
að taka. Tapið lendir á bönkunum,
og kemur fram i sívaxandi skuldum
þeirra. En bankarnir eru eign
landsins og á ábyrgð þess. Fyr en
varir vei’ða bændur, sjómenn, iðn-
aðarmenn og vei’kamenn að byrja
að spara enn meira, þeir eru á-
byrgðarmenn á víxli eyðsluskuld-
anna.
Ekki er sýnilegt annað en að
óliófseyðsla íhaldsins í stærri bæ-
unum haldi áfram meðan nokkuð
er hægt að lána, innan lands eða
utan. Frá stéttinni sjálfri sézt ekki
bóla á minnsta merki um skilning
á því, hvert stefni fyrir þeim, og
hvaða áhrif fi’amferði þeilra hefir
liaft fyrir þjóðina.
ílialdið er að reyna með kjör-
. dæmabi-aski sínu að koma nýrri
hnappheldu á þjóðina. þeir vonast
eftir að geta, með því að sem mest
verði úr kjörfylgi þeirra, sem hafa
mesta liagsmuni af óhófseyðslu 1
lifsvenjum, flotið enn um stund,
sogið til sín meira sparifé, rneiri lán,
og látið svo syndabyrðina bitna á
þjóðinni allri.
Enn sem komið er styður tölu-
verður hluti lxænda og iðnaðar-
manna ekki þá liættu, sem vofir yfir
þjóðinni. þess vegna hafa þeir fylgt
íhaldsflokknum að málum. En þegar
fer að þrengja að þeim, þegar þarf
að gera tvennt í einu, að spara
sjálfir til hins ítrasta og borga fleiri
tugi miljóna fyrir glæframenn lands
ins, þá fara jafnvel hinir blindu að
fá sýn. J- J*
----O-----