Tíminn - 20.12.1932, Blaðsíða 4

218
TlMIZfW
Kiæðaverksmiðjan
Gef j ixn
Akureyri
framleiðir allskonar tóvörur úr ull, svo sem:
Karlmannaf ataef ni,
Yfirfrakkaefni,
Kjólaefni,
Drengjafataefni,
Rennilásastakka,
Sportbuxur,
Ullarteppi,
Band og lopa
Á Akureyri og í Reykjavík hefir verksmiðjan saumastofur. Þar
eru fatnaðir saumaðir eftir máli sérlega ódýrt.
Vörur klæðaverksmiðjunnar GEFJUN hafa fyrir löngu hlotið al-
menningslof, enda vinnur verksmiðjan eingöngu úr norðlenzkri ull.
Gefjunarvörur eru góðar, smekklegar og ódýrar.
Athugið bláa cheviotið, er verksmiðjan framleiðir, áður en þér
festið kaup á jólafatnaði annarsstaðar og að þér getið fengið klæð-
skerasaumaða vetrarfrakka fyrir 90—95 krónur
Útsala og saumastofa
1 REYKJAVlK Á AKUREYRI
Laugaveg 33. Sími 2838 hjá Kaupfél. Eyfirðinga
l’rarali. af 1. siðu.
anir um verð hennar i kaupi og
sölum".
Og svo kemur rétt á eftir:
„pað getur ekki heldur ráðið nein-
um úrslitmn, þótt eignin á Lindar-
götu 14 seldist undir kr. 60000,00 nær
því ári síðar“.
það er alveg óskiljanlegt, að
svona röksemdafærsla skuli þykja
boðleg i hæstaréttardómi.
það skal jafnframt upplýst, sem
íram keinur í réttai-prófunum, að
eignin var seid fyrir um 53 þús. kr.
eða 7 þús. kr. minna en hún var
„sett á"1).
Eignaylirfærslan 7. nóv.
þá setja dómararmr upp nýjan
efnahagsreikning, sem á að gilda
eítir að Behrens haíði aíhent vöru-
birgðir og skuidir til líoepíners
þann 7, nóv. 1929. Samkvæmt þeim
efnahagsreikningi, sem að ýmsu
leyti er rangur, eins og síðar verð-
ur sýnt, heíir efnahaguiinn, jafnvel
i augum dómaranna, versnað svo,
að B. á nú ekki nema kr. 678,89 um-
fram skuidir (áður kr. 1239,57).
í þessum eínahagsreikningi eru
sömu vitleysurnar og i hinum
(iiísábyrgðin, innanstokksmunirnir).
En auk þess sýnir 2. gr. samn-
ingsins 7. nóv., að Behrens átti að
greiða M. G. alian kostnað við inn-
Leimtu skuldanna, sem framseldar
voru. Enda liggur fyrir um þetta
játning frá Behrens sjálfum. á bls.
29 í réttarpróíunum. Batt B. sér þar
enn nýjan bagga með samningnum,
þótt forðast hafi verið að geta um
það í hæstaréttardómnum.
Dómararnir íá eftirþanka.
þó að dómararnlr séu nú búnir að
strika yfir skyldmennaskuldirnar kr.
23489,93 og meta húseignina (Lindar-
götu 14) a. m. k. 7 þús. of hátt, of-
telja tvo eignaliði (lifsábyrgðina kr.
3400,00 og veðsetta innanstokksmuni
kr. 1458,15) og vilji ekki gera ráð
fyrir neinum innheimtukostnaði til
Magnúsar Guðmundssonar, lítur efna-
hagurinn ennþá svo illa út, að dóm-
urunum þykir hann ískyggilega
bágborinn. Er það heldur engin
furða, því að þá var eftir að reikna
með sjálfsögðum og væntanlegum af-
föllum á þeim útistandandi skuldum,
sem eítir voru og hugsanlegum af-
föllum á vörubirgðum. Enda voru
þetta aðaleignirnar: Skuldir rúml.
23 þús. og vörubirgðir rúml. 7 þús.
Um þetta atriði segja dómararnir:
„Hinsvegar mátti gera ráð fyrir.
því, að útistandandi skuldir hans
reyndust ekki nafnverðs síns 'virði,
og samantaidar eitthvað lakari en
sá hluti þeirra, er hann framseldi
Hoepfner".
En hinar framseldu skuldir voru
eins og kunnugt cr, úrvalið, og þó
reiknuð rúml. 2000 kr. afföll af
þeim.
Segir svo í forsendunum:
„Og gat hann þvi varla talið sig
eiga fullkomlega fyrir skuldum eftir
ráðstöfunina 7. nóv. 1929 ...“
Munu fleiri verða sammála um
það,
En dómararnir finna ráð við
þessu.
„Hér við er athugandi", segja dóm-
aramir, „að ákærði mátti gera ráð
fyrir sem líklegu'), að hann losnaði
við skuldabréfskröfuna kr. 5805,00.
þetta skuldabréf hafði ákærði látið
Hoepfner liafa. Dómararnir upplýsa,
að þessa skuld hafi Behrens ekki
þurft að greiða „nema hann gæti“!
Er þetta að því leyti rétt hjá dómur-
unum, að menn, bæði B. og aðrir,
munu alls ekki greiða skuldir, nema
þeir geti!
En heimildin til að draga þetta
skuldabréf frá, er algerlega gripin
úr lausu lofti. það eina sem fyrir
réttinum lá um þetta, er að hinn
ókærði sjálfur gaf þetta í skvn í
prófunum, og rétturinn tekur það
trúanlegt eins og um sönnun væri
að ræða!
Á sama hátt færir rétturinn það
fram ákærða til málsbóta, að hann
sjálfur gefur í skyn, að hann hafi
haft „ýms góð verzlunarsambönd
önnur en Hoepfner" og að hann
„hafi haft í hyggju að setja upp arð-
berandi atvinnurekstur" og hafi
„gert sér vonir um“ — „að hann
gæti unnið sig upp“.
*) Auðkennt hér.
J) Leigan, 600 kr. á mánuði, sem
hæstiréttur segir, að greidd hafi
verið, er leiga sem fyrri eigandi
hússins sagði B. að hann hefði reikn-
að sjálfum sér!
Eftir að dómararnir hafa gengið
þannig frá efnahagnum og sannfært
sjáifá sig um, að „vonirnar“ hafi
verið góðar, komast þeir að þeirri
niðurstöðu, að gjaidþrotið hafi ekki
verið yfirvofandi, að afhending eign-
anna hafi verið iögleg og ákærði
sýkn saka.
FrambuzSur N. Manscher.
Ákærðum er talið það til máls-
bóta, að N. Manscher endurskoð-
andi „hafði einnig samkvæmt
skýrslu sinni fyrir iögreglurétti 1.
okt. þ. á., talið samninginn 7. nóv.
1929, eins og hann var að lokum,
ekki skaða lánardrottna ákærða".
Hér er farið með aigerðar blekk-
ingar i forsendunum. Manscher lýsir
yiir þessu sem sinu áliti i réttar-
haldi ásamt M. G. 1. okt. í liaust, en
gætir þess jafnframt að taka fram,
að „hvort hann hafi látið þá skoð-
un i ijós, kveðst hann ekki muna".
M. ö. o. kannast hann ekki við, að
hann hafi látið þessa skoðun í ljós,
þegar eignayfirfærslan fór íram 7.
nóv. 1929.
En um þetta liggur lika fyrir skýr
eidri iramburður, bæði Irá honum
og Behrens.
í réttarprófunum bis. 31 (21. á-
gúst 1931) hljóðar framburður Man-
schers þannig:
„Yfirh. kveðst ekki hafa verið við
þessa samninga, kveðst hafa sagt
við Toite, að þetta væri sama og að
taka allt af Behrens og kasta hon-
um á götuna. — — Hann kveðst
ekki vita, hvað hafi komið Magnúsi
til þess að gera slika samninga fyr-
ir hönd Behrens — —“.
Framburður Behrens á sömu bls. í
sama réttarhaidi er á þessa leið:
„Yfirh. kveður Manscher hvað eftir
annað hafa sagt, að þetta mætti
hann ekki gera vegna hinna skuld-
heimtumannanna. Sagði þá Tofte,
að þetta mætti Manscher ekki segja,
því hann (Mansclier) væri Hoepfners
maður".
Og ennfremur i sama réttarhaldi:
„Manscher telur þennan framburð
réttan, en kveðst aldrei hafa mælt
með því, að þessi eignayfirfærsla
ætti sér stað, hvorki við Behrens,
Tofte né nokkurn annan".
Eins og sjá má af þessu, er frá-
sögn hæstaréttar um framburð Man-
schers því meir en lítið villandi, og
getur fráleitt talizt sæmileg.
„Reynslan er ólygnust".
En eftir allt þetta segir nú í for-
sendunum:
„Vonir ákærða, framannefndar,
rættust ekki. Hann kom ekki íyrir-
íetlunum sínum í framkvæmd og
vann ekki upp verzlun sína — —
Ýmsir skuldunautar hans brugðust
lionum — — Vörur sínar kveður
hann hafa spillzt af vatni1) — —
Um áramótin síðastnefndu2) taldi
hann því hag sínum svo komið, að
hann yrði að segja upp starfsfólki
sínu — —
Eftir þann tíma virðist rétturinn
loks líta svo á, að B. hafi hlotið að
sjá gjaldþrot sitt fyrir. En rétturinn
segir, að ekki sé sannað, að hann
hafi pantað neinar vörur eftir þann
tíma. Hitt geta dómaramir ekkert
um, að hann tók á móti vörum
eftir áramót, og er það vitanlega á
sama hátt refsivert (sbr. skrána á
bls.' 35—36 í réttarprófunum).
þá segja dómararnir, að um
greiðslur, sem fram fóru eftir ára-
mótin, hafi „ekki verið fengnar nán-
ari upplýsingar, hvort þær hafi ver-
ið fyrir vörur, sem ákærði fékk þá
fyrst í hendur, þegar greiðslur fóru
fram, eða fyrir vörur, sem hann
hafði fengið í hendur sínar“.
það er þó a. m. k. upplýst, sbr.
bls. 49 í réttarprófum, að greiðslur
til Hoepfners fóru fram eftir ára-
mót, og hefði dómurunum verið
vorkunnarlaust að sjá það.
Sparisjóðsbókin.
I forsendunum segir:
„það er upplýst í málinu hér fyrir
dómi, að ákærði tók í desember 1929
út úr sparisjóðsbók þeirri, er í hin-
um áfrýjaða dómi getur,^kr. 2500,00,
og afganginn að undanskildum 2
*) Auðkennt hér.
a) þetta er raunar ósatt, þó í
litlu sé. Behrens minntist aldrei á
það í prófunum, að vörur hefðu
spillst af vatni. Hinsvegar talaði
hann lítilsháttar um, að vörur hefðu
skemmst, ótiltekið hvernig.
2) þ. e. um nýár 1930, eftir tæpa
tvo mánuði!
krónum, i janúar 1930. paS er ekki
upplýst í málinu, hvort ákærði heíir
notað þessa upphæð til greiðslu á
vörum eða verzlunarkostnaði, eða til
einkaneyzlu*), og verður hann þeg-
ai- af þessari ástæðu ekki dæmdur
til refsingar sakir þessa atriðis".
En í réttarprófunum, bls.. 29 i rétt-
arhaldi e/a. 1931 stendur:
„Aðspurður skýrir yfirh. svo frá,
að meðan á umleitun nm nauða-
samninginn stóð, haíi Magnús Guð-
mundsson geymt sparisjóðsbók yf-
irh. með kr. 3000,00 inneign. En
þegar hann tilkynnti í október—
nóv. 1930, að nauðasamningar
myndu ekki nást, afhenti hann
yfirh. sparisjóðsbókina skömmu síð-
ar, og eyddi yíirh. penlngunum til
lífsíramfæris næstu mánuði1**).
Hér er þvi farið með bein ósann-
indi í íörsendunum, og virðast dóm-
ararnir ekki hafa iesið framburðinn
i réttarpróíunum.
Magnús Guðmundsson.
Næstum ailar athugasemdirnar,
sem gerðai- hafa verið hér að fram-
an, eiga eftir eðli málsins, einnig
við um afstöðu M. G.
En þegar kemur að því í forsend-
unum, að ræða hlutdeild M. G.,
setja dómararnir upp tvo nýja efna-
hagsreikninga — fyrir og eftir yfir-
færsluna —, sem eiga að vera sjón-
armið M. G.
I þessum reikningum eru endur-
teknar allar sömu staðleysumar og
raktai’ hafa verið hér að framan,
og nýjum bætt við, sem kemur af
því, að M. G. er látinn sjá .eignir,
sem aðrir vissu ekki að B. ætti á
þeim tíma1), en aftur á móti er
hann ekki látinn vita um skuldir,
sem til voru, ef þær komu ekki
fram á efnahagsreikningnum 2S/io.2)
Með því þannig að gera ráð fyrir,
að M. G. viti það, sem honum er
hentugt að vita, en sé ókunnugt
um það, sem honum er óhentugt að
vita, tekst nú dómurunum að koma
eignum B. umfram skuldir — frá
sjónarmiði Magnúsar — upp í kr.
3806,32.
Ennfremur ganga dómararnir út
frá þvi (sem haft er eftir M. G.
sjálfum og engum öðrum), að B.
hafi sagt M. G., að skuldir B. væru
tryggari en venjulegar v.ei'zlunar-
skuldir, svo að ekki þyrfti að gera
ráð fyrir afföllum, og að Magnús
hafi trúað þessu.
Eftir yfirfærsluna hækkar svo
skuidlaus eign upp í kr. 4785,64. —
En frá sjónarmiði Behrens haíði hún
Iækkað(!) um rúml. 600 kr. eins og
sjá má hér að framan.
Flutningskostnaður varanna.
Viðvikjanda síðara efnahagsreikn-
íngnum — frá sjónarmiði Magnúsar
— segir svo í forsendunum:
„Sendingarkostnaður varanna, sem
Behrens átti að greiða, er þó ekki
hér talinn, vegna þess, að hann get-
ur ekki hafa verið ákveðinn þegar
7. nóv. 1929“3).
En dómurunum virðist hafa sézt
yfir það, að um þetta or elnmitt
samið í niðurlagi 1. gr. samnings-
ins 7. nóv., sem Magnús sjálfur
gerði.
Riftunariresturinn.
þá segir í forsendunum, að ekki
sé „nákvæmfega upplýst í málinu,
hvenær Behrens kom til ákærða með
beiðni um aðstoð hans við samn-
ingagerðir við lánardrottna Be-
lirens".
það er þó upplýst með játningu
beggja hinna ákærðu, að þetta hafi
gerst í febrúar — eða marzmánuði.
Behrens segir í febrúar eða marz
(bls. 29 og 59), en M. G., að Behrens
hafi ekki komið til sín „fyr en í
marzmánuði" (bls. 56 í réttarprófun-
um). þó að þetta hefði verið sein-
ast í marz var samt eftir á annan
mánuð af riftunarfrestinum (6 mán-
uðum).
í forsendunum segir:
„Og ekki er það heldur sannað,
að ákærði hafi á nokkum hátt
*) Auðkennt hér.
J) Sbr. greiðsluna til Hoepfners,
kr. 6085,00, sem síðar kom fram.
2) Sbr. útsvarið, skuldin við vá-
tryggingarfélagið og veðsetning inn-
anstokksmunanna.
3) Eins og menn geta séð fyr í
forsendunum, er þó Behrens ætlað
að hafa séð sendingarkostnaöinn, og
þannig að hafa verið mun gleggri
en Magnús, sem hann var að leita
ráða hjá!
varnað lánardrottnum Behrens að
krefjast gjaldþrotameðferðar á búi
Behrens, meðan þessi frestur var að
líða“.
En í réttarprófunum stendur á
bls. 59 (framb. Behrens):
„Stöðvuðust þá skuldheimtumenn-
irnir á meðan, með því að þeim var
skýrt frá, að samningar voru í und-
irbúningi, og meðal þeirra var
Garðar þorsteinsson lögfr., sem
gekk nokkuð hart að, þar til Magn-
ús Guðmundsson skýrði honum frá,
að leitað yrði samninga".
Og í réttarprófunum, bls. 76 i rétt-
arhaldi 1. okt. 1932 stendur svo í
framburði M. G. sjálfs:
„Annars kveðst hann minnast
þess, að Garðar þorsteinsson hafi
ætlað að ganga að Behrens fyrir
skuld, sem hann hafði til innheimtu,
og liafi hann (M. G.) óskað eftir við
Garðar, að hann biði meðan hann
væri að leita eftir samningum".
Hér er því enn einu sinni farið
með rangt mál í forsendum hæsta-
réttardómsins.
Afleiðingamar.
Blaðið liefir því miður ekki rúm
til að birta að þessu sinni frekari
leiðréttingar og gagnrýni. á þessum
makalausa dómi og forsendum hans.
Röð viðburðanna, sem þetta mál
er sprottið af, er í rauninni einföld
og auðskilin. Kaupmaður byrjar
verzlun með 14 þús. kr. skuld og
onga eign. Heildsölufirma (C. Hoep-
ner) lánar honum vörur til að verzla
með og felur honum innheimtu.
Kaupmaðurinn tapar ár frá ári og
fjárhagurinn fer síversnandi. Hann
fer að eyða fé úr sjálfs síns hendi
og taka lán hjá öðrum, sem að lok-
um nema stórum upphæðum. þegar
einn lánardrottinn kemst að því, að
kaupmaðurinn er kominn í greiðslu-
þrot, kemur hann máli sínu svo fyr-
ir á laun, að hann fær næstum allt,
sem kaupmaðurínn hefir handbært
upp í skuldina.. Málafærslumaður
leggur á ráðin og sér um, að aðrir
gangi ekki að kaupmanninum, fyr en
það er orðið um seinan og þeir fá
ekki neitt.
Svona verzlunarviðskipti eru nú
löghelguð liér á landi um óákveðinn
tíma með dómi hæstaréttar í málinu
gegn C. Behrens og Magnúsi Guð-
mundssyni — og jafnframt alvarlegt
ranglæti framið gagnvart þeim, sem
áður hafa verið látnir sæta fyllstu
ábyrgð fyrir samskonar eða minni
yfirsjónir.
Sækjandi hins opinbera í máli
þessu sagði í málfœrslunni fyrir
réttinum:
„Ef þetta getur talizt löglegt, er ó-
hætt að hætta öllum rannsóknum
á gjaldþrota menn“. v
Undir þessi orð mun verða tekið
af öllum almenningi í landinu.
----o-----
Tíminn kemur út á föstudags-
morgun. Auglýsingum sé skilað
helzt ekki seinna en um miðjan dag
á fimtudag á afgr. blaðsins eða i
Acta. — þetta er einkar hentugt
tækiíæri fyrir auglýsendur í Rvík.
sem kaupa trúlofunarhringa hjá
Sigiirþór verða alltaf ánægðir.
Sendið nákvæmt mál, og við
aendum gegn póstkröfu
um land allt.
Ef dómsmálastjórn
svæfir réttvisína?
I hegningarlögunum í 132. gr.
er mælt fyrir, sem hér segir:
„Ef að embættismaður, sem er í
því embætti, að hann á að stuðla til
að Iialda uppi hegningarvaldinu, læt-
ur af ásettu ráði farast fyrir að hefja
málssókn út af hegningarverðu verki,
eða gjörir eða vanrækir eitthvað til
þess að koma til leiðar, annaðhvort
að maður verði dæmdur sýkn eða
í vægri refsingu eða til að hlífa
manni við að taka út hegningu, sem
á liann hefir verið lögð, þá varðar
það einföldu fangelsi eða embættis-
missi, eða sektum ef málsbætur eru,
ef að verkið að öðru leyti ekki er
svo vaxið, að þyngri hegning liggi
við því“.
Þessi gr. í hegningarlögunum á
fyrst og fremst að halda dóms-
málaráðherra, skrifstofustjóra í
dómsmálaráðuneytinu, sýslumönn-
um, lögreglustjórum, bæjarfóget-
um, lögmanni og hreppstjórum að
þeirri beinu embættisskyldu, að
láta lögin ganga jafnt yfir alla.
Þessi grein er beinlínis stíluð
móti þeim hugsunarhætti að láta
réttvísina sofa þar sem hún á að
vaka, samkvæmt fyrirmælum lag-
anna.
Og þessi grein sýnir meira.
Hún sýnir, að það hefði beinlínis
varðað við hegningarlögin, ef
Framsóknarstjórnin hefði svæft
málið um sviknu mælikerin á
Hesteyri, um tvöföldu vinnu-
reikningana hjá Rvíkurbæ, um
7000 krónurnar, sem borgarstjóri
gat ekki gert grein fyrir, um hið
stórkostlega fjársukk íslands-
bankastjóranna, gjaldþrot Beh-
rens og þátttöku M. Guðm. í því.
En greinin sýnir fleira: Að M.
Guðm. og Ól. Thors standa óþægi-
lega nærri því að vera hegningar-
verðir fyrir að „leggja til hliðar“
málin um síldarkerin, mál ís-
landsbanka, mál Zimsens, mál
Björns bakara, og mál kommún
istanna frá í sumar.
Vill Jón Kjartansson, hinn lög-
spaki ritstjóri Mbl., reyna að
verja þessi lögbrot Magnúsar
Guðmundssonar og Ólafs Thors?
B. T.
----o-----'
Ritstjóri: Gisli Guðmandsson.
Mimisveg 8. Sími 4245.
Prmtemifllnn Acta.