Tíminn - 11.12.1933, Side 2

198
TÍMINN
I byrjun yikuonar.
gera hann að höfuðvirki íslenzkra fjármála.
Hann grundvallaði nýja tegund verzlunar á
íslandi, verzlun ríkisins, við hlið kaupfélaga
og kaupmanna. Síðasta stórvirki hans var
að koma á réttlátri og þjóðlegri skipun
um síldariðnaðinn. Honum einum er að
þakka, að síldariðnaðurinn er nú að verða
innlendur og rekinn á samvinnugrundvelli.
Þannig er þróun lífsins. Sumir eldast fyrir
aldur fram og lifa samkvæmt því — geta
ekki annað. Aðrir fá vöxt æskunnar tvis-
var. Menn koma til Framsóknarfl. meðan
orka æskunnar býr í þeim, hvað sem árunum
líður.
III. Ihaldið og dýrtíðaruppbótin.
í fyrravetur stöðvuðu Framsóknarmenn í
efri deild sókn íhaldsins í dýrtíðarmálun-
um. íhaldið vildi hafa dýrtíðaruppbót jafnt
á hæstu laun eins og hin lægstu. Framsókn-
armenn sögðu: Það er hart í ái'i. Meginið
af heimilum í landinu hefir litlar tekjur,
og verður að fai'a á mis við flest kaupanleg
gæði. Þessvegna eiga þeir sem hafa hærri
launin, að sýna þegnskap sinn í að spara
líka. Við Ingvar Pálmason fluttum þá tillögu
um að heimila aðeins dýrtíðaruppbót á laun
hinna lægstlaunuðu. Þessu neitaði íhaldið.
Og málið var fellt í það sinn. Nú byrjaði
íhaldið á nýjan leik. Ingvar Pálmason flutti
aftur tillögu sína um að borga ekki uppbót
á háu launin. Sú tillaga var felld. Móti henni
gengu Magnús, fyrrum dócent, Eiríkur frá
Hæli, Pétur Magnússon þm. Rangæinga,
Guðrún Lárusdóttir, Bjarni Snæbjömsson,
Jón Þorláksson og Kári á Hallbjarnarstöð-
um. Jón Baldvinsson studdi íhaldið einnig í
þessu. Allir Framsóknarmenn studdu till-
En þeir voru færri. Ihaldið fékk sinn vilja
að borga dýrtíð líka á hin hæstu laun.
Margir fátæklingar á Suðux'landi, sem
íhaldið flutti á kjörstað í vor til að kjósa
Eirík og Pétur, sjá nú að þeir hafa mjög
heiðarlega borgað bílfarið til hátekjumann-
anna.
IV. Ihaldið og útlendu skipin.
Bergur sýslumaður og Eysteinn skatt-
stjóri fluttu frv. um, að þjóðin sjálf tæki
í sínar hendur siglingar með ströndum
fram. Samkvæmt frv. hefðu ríkisskip og
skip Eimskipafélagsins fengið mestalla
flutningana, en nú taka útlend félög mikið
af beztu atvinnuskilyrðunum við sigling-
arnar. Fá mál lágu fyrir þinginu, sem sýndu
eins ljósa viðleitni til að auka sjálfstæði
landsins. En „sjálfstæðið" var ekki á þessu.
Allur íhaldsflokkurinn í þinginu reis upp
gegn þessu frv. og felldi það frá fyrstu um-
ræðu. Þó að útlendu félögin hefðu haft
norska og danska þjónustumenn með at-
kvæðisrétti á Alþingi, þá hefði málum
Björgvinjarfélagsins og Sameinaða ekki get-
að orðið betur borgið, heldur en af þing-
mönnum íhaldsins.
V. Fjármál ríkissjóðs.
Ekkert þing hefir samþykkt jafnmikið
af ábyrgðum ríkissjóði til handa, á jafn-
skömmum tíma, eins og það sem nú er liðið,
nema ef vera skyldi vetrarþingið síðasta. |
Þá barði Jón Þorl. fram ábyrgð fyrir
Reykjavík með 7 miljónum, þó að sannað
væri, að gera mætti Sogsvirkjunina fyrir ;
4. Þannig er ráðlag þess íhaldsmanns, sem j
helzt hefir talið sig mótfallinn skuldasöfnun. 1
Hvað mun þá um hina flokksbræður hans?
Ásgeir Ásgeirsson hefir haft erfiða að-
stöðu í fjármálunum. Ihaldið hefir yfirleitt
sýnt honum lítinn drengskap. Það hefir
fellt óhjákvæmileg skattafrv., sem varð að
samþykkja, ef unnt átti að vera að rísa
undir útgjöldunum. Og það hefir heimtað
peninga í sínar þarfir og ábyrgðir á ótrú-
lega mörgum stöðum. Nú í vetur var að-
staða stjómarinnar enn veikari. Hún vildi
sitja, en vantaði stuðning. Þessvegna var
heimilið húsbóndalaust, og vinnubrögð eftir
því.
Mér var ljóst, að sífelldar lántökur og
ábyrgðir ríkissjóðs hljóta að leiða til stór-
kostlegra vandkvæða í náinni framtíð. Ég
varaði við þessari hættu á undanförnum
þingum, og nú í vetur út af hækkaðri
ábyrgð fyrir Útvegsbankann. En ég stóð
fáliðaður um þau mótmæli. Seint á þingi
kom ég með tillögu um, að þingflokkamir
þrír skipuðu þrjá menn í ólaunaða nefnd
til að gera tillögur um breytingu á þessu
lána- og ábyrgðafargani. En sú tillaga fékk
ekki tækifæri til að verða rædd. Annað
meira sat fyrír. En miðstjórn Framsóknarfl.
mun taka málið fyrir með öðrum hætti.
Framh. á 8. síðtu
Kröfur Austfirðnga
til Fisksölusambandsins.
Hingað kom nýlega til bæj-
arins Sigurður Vilhjálmsson
útvegsbóndi frá Seyðisfirði, í
þeim erindum, fyrir hönd fisk-
framleiðenda á Austurlandi, að
eiga tal við stjórn fisksölu-
sambandsins hér og bera fram
kröfur þeirra um afstöðu
Austfirðinga til samlagsins.
Það mun láta nærri, að
saltfisksframleiðslan á Aust-
fjörðum nemi 25—30 þús. skip-
pundum árlega. Skipulagning
sölunnar og innkaup salts og
veiðarfæra er nú víðast nokk-
uð á veg komin. I því skyni
hafa verið mynduð samvinnu-
félög á Seyðisfirði, Norðfirði,
Eskifirði og Fáskrúðsfirði.
Þann 15. nóv. sl. mættu á
fundi í Neskaupstað fulltrúar
frá fisksölufélögunum og ein-
stökum fiskframleiðendum á
Austfjörðum. Verkefni fundar-
ins var eftir því sem í fund-
argerðinni stendur, „að ræða
um ýms málefni fiskframleið-
enda í Austfirðingafjórðungi“.
Þessir fulltrúar voru mætt-
ir á fundinum:
Ályktanir þessar náðu, seg-
ir í fundargerð, „samhljóða
samþykki fundarmanna". Og
nú er Sigurður Vilhjálmsson
hingað kominn til að ræða þær
við samlagsstjómina eða
„Fisksölunefndina“, eins og
hún líka er kölluð
Stjómarfyrirkomulag fisk-
sölusamlagsins er ákveðið svo
í 8. gr. „bráðabirgðafyrirmæla
um starfsemi Sölusambands
íslenzkra fiskframleiðenda" frá
2. ágúst 1932. En sú grein
„bráðabirgðafyrirmælanna"
hljóðar svo:
„Stjóm félagsins er skipuð 6
mönnum og eiga þessir sæti 1
henni: Formaður: Richard
Thors, framkvæmdarstjóri.
Meðstjórnendur: Kristján Ein-
arsson, framkvæmdarstjóri, ól-
afur Proppé, framkvæmdar-
stjóri og bankastjóramir
Magnús Sigurðsson og Helgi
Guðmundsson. Hinir 3 fyrst-
nefndu annast allar daglegar
framkvæmdir félagsins, en
æðsta vald í öllum málefnum
þess er hjá stjóminni í heild
sinni. Stjóraarfundur er álykt-
unarfær ef 3 stjómendur eru
mættir og ræður afl atkvæða
úrslitum. Ef atkvæði eru jöfn,
ræður atkvæði formanns.“
En í 4. gr. áðumefndra
„bráðabirgðasamþykkta" eru
taldar skyldur fiskframleið-
enda gagnvart samlaginu:
„1) að gefa stjóm félagsin*
ótakmarkað einkaumboð til að
selja allan fisk, er þeir eiga
eða eignast kunna á ári þessu,
og er ætlaður til útflutnings.
2) að hlíta reglum og aam-
Frá Fáskrúðsfirði:
Marteinn Þorsteinsson kaup-
maður.
Kristinn Bjarnason kaup-
maður.
Frá Eskifirði:
Ólafur H. Sveinsson kaup-
maður.
Sigurður Magnússon for-
maður.
Frá Norðfirði:
Kristján Sigtrvggsson kaup-
maður.
ölver Guðmundsson útgerð-
armaður.
Sigurður Hinriksson útgerð-
armaður.
Páll G. Þormar kaupmaður.
Gísli Kristjánsson útgerðar-
maður.
Sveinn Sigfússon verzlunar-
maður.
Frá Seyðisfirði:
Sigurður Vilhjálmsson út-
vegsbóndi.
Sigurður I. Guðmundsson
f ramkvæmdast j óri.
Svohljóðandi fundarélyktanir
voru gerðar:
þykktum, er félagsstjómin
setur um rekstur félagsins."
Það sem í „bráðabirgðasam-
þykktunum" frá 2. ágúst 1932
er nefnd „félagsstjórnin", er
það, sem í ályktunum Aust-
firðinga er kölluð „fisksölu-
nefndin".
í þessari „félagsstjóm" eða
fisksölunefnd h afa Austfirð-
ingar aldrei átt neinn fulltrúa,
enda er það lagaákvæði hjá
samlaginu, hvaða menn í
stjóminni skuli vera.
Þegar Árni Jónsson frá Múla
fékk atvinnu hjá „Sölusam-
bandi ísl. fiskframleiðenda" í
fyrra, var Austfirðingum hins-
vegar gefinn kostur á því, að
hann yrði skoðaður sem full-
trúi Austurlands við fisksöl-
una.
En nú fara Austfirðingar
fram á það meðal annars að
mega velja þann mann sjálfir
sem á að gæta hagsmuna
þeirra í sambandi við fisksöl-
una. Og þeir vilja að fulltrúi
þeirra fái aðstöðu til að ráða
einhverju, og að hann þá eigi
sæti í stjórn Sölusambandsins.
Af hálfu Austfirðinga eru
þetta eðlilegar kröfur. Um
það er ómögulegt að deila.
Og yfirleitt mælir öll sann-
girni með því að fyrirkomulagi
fisksölusambandsins sé breytt
og fært til frjálslegra horfs en
Eldur uppi. Síðastliðna viku
hefir verið eldur uppi inni á ör-
æfum og sést bæði af Norður- og
Suðurlandi. Gizkað er á, að gosið
sé norðan til 1 Vatnajökli, en ó-
vlst er um það enn.
Þingslit
Aukþinginu var slitið síðast-
liðinn laugardag og hafði þá
setið 38 daga.
Fundir voru boðaðir í báð-
um deildum þann dag. kl. IOV2
f. h. I efri deild voru þrjú mál
á dagskrá. Tillaga um milli-
þinganefnd í launamálum var
afgreidd til sameinaðs þings.
Frv. um ábyrgð fyrir Jóhann-
es Jósefsson var afgr. sem lög.
Milliþingaforseti deildarinnar
var kosinn Pétur Magnússon
með hlutkesti milli hans og
Jónasar Jónssonar.
í neðri deild voru líka þrjú
mál á dagskrá. Till. um með-
gjöf með fávitum var vísað til
stjórnarinnar. Till. um sam-
vinnubyggðir var sömulgiðis
vísað til stjómarinnar. Um
till. um samgöngur við Aust-
firði var ákveðin ein umræða.
Var þá fundi slitið, en settur
nýr funchir þegar í stað til að
ræða þá tillögu. Var tillagan
samþ. með 11:4 atkv.
I þeim umræðum bar það við
að Thor Thors lýsti yfir því,
að hann bæri ekki traust til
hinnar „fungerandi" ríkis-
■ stjómar og vildi enga ábyrgð
á henni bera.
Þetta voru síðustu fundir
deildanna, og óskuðu forsetar
þingmönnum góðrar heimferð-
ar og þökkuðu samstarfið. En
kl. 2 var boðaður fundur í sam-
einuðu þingi.
Á fundi þeim í sameinuðu
þingi, er hófst kl. 2 e. h., voru
afgreidd þrjú mál, kosninga-
lagafrumvarpið, þingsályktun-
artillagan um áfengismálið, 0g
þingsályktunartillagan í launa-
málum.
Var kosningalagafrumvarpið
afgreitt frá Alþingi sem lög.
Tillagan um að skora á
ríkisstjómina að gefaútbráða-
birgðalög um afnám bannsins
var afgreidd með iWkstuddri
dagskrá, sem borin var fram j
af Jakob Möller, þess efnis, að ,
þingið felur stjóminni að und- ,
irbúa fyrir næsta Alþingi
áfengislöggjöf í samræmi við
þá niðurstöðu, er fram kom
í atkvæðagreiðslunni um bann-
lögin í haust.
Dagskráin var samþykkt
með 26 gegn 16 atkv.
Tillagan um milliþinganefnd *
í launamálum var samþykkt. í
Því næst var gefið fundar-
hlé.
Kl. 5 síðdegis hófst fundur
að nýju. Þá fóru fram kosn-
ingar í landkjörstjórn, milli-
þinganefnd í launamálum,
menntamálaráð og Þingvalla-
nefnd. x
í landkjörsstjórn, sam-
kvæmt hinum nýju kosninga-
lögum, voru kjömir Magnús
Sigurðsson bankastjóri, Vil-
mundur Jónsson alþm., Eggert
Claessen málaflutningsm., Jón
Ásbjörnsson málaflm. og Þor-
steinn Þorsteinsson hagstofu-
stjóri.
í milliþinganefnd í launamál-
um voru kjörnir Ámór Sigur-
jónsson ritstjóri, Jörundur
Brynjólfsson alþm., Gunnar
Magnússon kennari, Kári Sig-
urjónsson alþm. og Kristján
Albertson rithöfundur.
I menntamálaráð voru kjörn-
ir Barði Guðmundsson sagn-
fræðingur(fyrv. form.),Ragnar
Ásgeirsson garðyrkjufræðing-
ur, Ámi Pálsson prófessor,
Ingibjörg H. Bjarnason skóla-
stýra og Kristján Albertson
rithöfundur.
I Þingvalanefnd voru kjöm-
ir Jónas Jónsson, Jakob Möller
og Magnús Guðmundsson.
Að þessum kosningum lokn-
um fór forseti nokkrum orð-
um um störf þingsins og ára-
„I. Fundurixm leggur til, að fiskframleiðendur A Austurlandi
feli Sölusambandi íslenzkra fiskframleiðenda í Reykja-
vík einkaumboð til sölu fiskjar þeirra fyrir næsta ár,
með eftirfarandi skilyrðum:
1. Að fiskframleiðendur á Austurlandi kjósi fulltrúa
fyrír sig í fisksölunefndina, sem starfi að sölu á
austfirzkum fiski og hafi atkvæðisrétt í nefndinni
um allt sem lýtur að sölu á honum. Fulltrúi þessi sé
launaður af Sölusambandi íslenzkra fiskframleiðenda.
2. Að fiskur Austfirðinga fái að njóta eðlilegs verð-
munar framvegis borið saman við sunnlenzkan fisk
og að útflutningur fiskjar frá Austfjörðum fari fram
sem reglulegast og hagkvæmast fyrir framleiðendur.
8. Að fiskurinn sé greiddur við útskipun.
4. Að Fisksölunefndin sendi frá sér sem oftast skýrslur
um markaðshorfur og starfsemi sína.
II. Fulltrúi Austfirðinga í Fisksölunefndinni sé valinn af
fulltrúafundi fisksölufélagann a á Austurlandi til eina
árs í senn.
III. Fundurinn æskir eftir að Fisksölunefndin boði til al-
menns fulltrúafundar um allt land og fundur þessi verði
haldinn í Reykjavík í janúamiánuði n. k., til þess að
ræða um skipulag fisksölumála í landinu.“
aði þingmönnum góðrar heim-
ferðar.
Þá las forsætisráðherra upp
boðskap lconungs og Alþingi
var slitið.
Prentvilla var hér í blaðinu
fyrir nokkru, þar sem sagt var
frá flutningi breytingartillög-
unnar um tvo kjördaga 1 sveit-
um. I neðri deild var þessi til-
laga flutt af Framsóknarmönn-
unum Bergi Jónssyni, Bem-
harð Stefánssyni og Eysteini
Jónssyni, og í efri deild af
Framsóknarmönnunum Birai
Kristjánssyni og Ingvari
Pálmasyni. Allir Framsóknar-
menn í þinginu greiddu þessari
tillögu atkvæði nema þeir
Hannes Jónsson og Jón Jóns-
son. En Alþýðuflokksmenn og
Sjálfstæðismenn greiddu at-
kvæði á móti, og féll tillagan
i báðum deildum.
Síðar verður hér í blaðinu
skýrt nánar frá úrslitum þing-
málanna.
Alþingismenn, sem heima
eiga utan Reykjavíkur, eru nú
flestir famir eða í þann veg-
inn að leggja af stað. Fóru
sumir með Dettifossi á laugar-
dagskvöld, en aðrir í bíl norð-
ur í gærmorgun. Má það til
tíðinda telja, að heiðar norðan-
lands skuli bílfærar um þetta
leyti. Austanþingmenn fara
með Esju í kvöld.
Fundur
samviunumanna.
Stjórn Sambands ísl. sam-
vinnufélaga ákvað í síðastUðn-
um mánuði að boða tU fundar
alla forstöðumenn sambandsfé-
laganna, eða aðra í forföUum
þeirra, og e. t. v. einnig full-
trúa frá öðrum samvinnufélög-
um. Er ætlazt til, að fundurinn
taki sérstaklega til meðferðar
ailt sem við kemur sölu á
framleiðsluvörum félaganna ut-
an lands og innan. Gert er ráð
fyrir, að fundurinn verði hald-
inn í Reykjavík snemma á
næsta ári, í febrúar- eða marz-
mánuði.
Hér í blaðinu mun síðar
verða gerð nánari grein fyrir
verkefnum fundarins.
Fyrsta
kennslubúið.
hér á landi tók til starfa á
siðastliðnu vori í Hriflu í Suð-
ur-Þingeyjarsýslu. Er þar nýtt
íbúðarhús, steinsteypt á þrjá
vegu, með tróð í veggjum, en
torf og grjót í norðurvegg.
Ilúsið er ein hæð, hvítmálað
að utan, með jámþaki, hlýtt
og sóh’íkt. Kostaði húsið 5.800
krónur með miðstöð og eldavél.
Fjárhús eru og nýbyggð, úr
steinsteypu, yfir 100 fjár og
40—50 hænsni. Bygging þessi
kostaði 3000 krónur. Ljósa-
vatnshreppur hefir lagt jörð-
ina til. Á jörðinni hafa verið
unnin 650 dagsverk að jarða-
bótum. Sig. Sigurðsson búnað-
armálastjórí skoðaði jörðina í
sumar og taldi hana vel fallna
til garðyrkju og túnræktar. —
Samvinnumnnuablaðið Rewiew
of internatianal cooperation, sem
Alþjóðasamband samvinumanna
gefur út, var fyrir skömmu bann-
að í þýzkalandi. Blaðið hefir
verið prentað í Sviss og sent
þaðan til Sambandanna út um
heim og meðal annars til sam-
bandsins í Hamborg, en septem-
beiblaðið var ekki sent út til
kaupendanna i þýzkalandi, en
kaupendunum í staðinn skipað að
hætta að kaupa blaðið. Ástæðan
fyrir þessari ráðstöfun er ekki
önnur en sú, að nefnt blað vinn-
ur að aukinnl *amvinnu»tarfftemi.