Tíminn - 09.01.1934, Blaðsíða 2

6
TÍMINN
Flokksþingið 1933.
Við undirritaðir, sem áttum sæti í Fram-
kvæmdaráði Framsóknarflokksins, tókum á-
kvörðun um flokksþingið 1933 og stjórnuð-
um því, unz miðstjórn var kosin, teljum
okkur skylt að gera eftirfarandi leiðrétt-
ingar við grein Tryggva Þórhallssonar í
„Framsókn“ 6. jan. sl.
Ágreiningur sá, sem kann að hafa verið
milli Jónasar Jónssonar og Tryggva Þór- |
hallssonar um boðun flokksþingsins, skiptir !
ekki máli viðvikjandi flokksþinginu, því að i
hvorugur þeirra átti sæti í framkvæmda- ;
ráðinu. Við, sem sæti áttum í framkvæmda- :
ráðinu, tókum ákvörðunina, vorum allir sam- ;
mála um hana og berum ábyrgð á henni
Við erum reiðubúnir að standa Framsókn-
arflokksmönnum reikningsskap þeirrar
ábyrgðar hvenær sem er.
Viðvíkjandi boðun flokksþingsins viljum
við ennfremur taka fram:
Við höfðum í fyrstu hugsað okkur að
boða flokksþingið um miðjan febrúar um
leið og Alþingi kæmi saman. Það var ein-
mitt gert með tilliti til þess, að þingmenn
flokksins ættu hægt með að mæta þar, með
því að venjulega er minnst að gera á Al-
þingi fyrstu dagana. Ennfremur hafði þá
verið áformað, að Búnaðarþing kæmi sam-
an um sama leyti, og töldum við hlýða, að
Búnaðarþingsmönnum, sem í flokknum eru,
væri gert auðvelt að sitja flokksþingið.
Tryggvi Þórhallsson, sem litlu síðar átti
tal við framkvæmdaráðið, tjáði okk-
ur þá, að hann ætti mjög óhægt með a'ð
sækja flokksþing meðan Búnaðarþing stæði
yfir. En hann kvaðst geta sótt flokksþingið
í aprílmánuði, og gat þess um leið, að sér
þætti ákjósanlegt, að aðalfundúr Sambands-
ins yrði haldinn um leið. En ákvörðun um
Sambandsfund er vitanlega ópólitískt mál
og ekki á valdi neins pólitísks flokks.
Til frekari skýringar skal það tekið fram,
að framkvæmdarstjórar Sambandsins aftóku
með öllu að aðalfundur Sís yrði haldinn á
sama tíma og flokksþing Framsóknarmanna.
Báru þeir fram þær ástæður, að á aðalfundi
Sambandsins mættu fulltrúar samvinnu-
félaganna og væru meðal þeirra menn af
öllum stjórnmálaflokkum. Auk þess mundi
flokksþingið trufla störf Sambandsfundar til
tjóns fyrir afgreiðslu mála á þeim fundi.
Vegna Tryggva Þórhallssonar ákváðum
við flokksþingið ekki fyr en 5. apríl. En eft-
ir að það var ráðið, var breytt ákvörðun
um Búnaðarþingið og það boðað einmitt
um sama leyti og við höfðum boðað flokks-
þingið.
Það skal ennfremur tekið fram, að aðal-
fundur Sambandsins var haldinn á Akureyri
að þessu sinni og ekki fyr én í júní. Staf-
aði það meðal annars af því, að beðið var
úrslita um viðskiptasamninganá við Breta.
Þingmenn flokksins og yfirleitt flestir
flokksmenn hefðu átt mjög óhægt með að
sækja flokksþingið á þessum tíma eins og
allir sjá.
Af þessu geta menn séð, hvort það hefir
við rök að styðjast hjá Tr. Þ., að tilgang-
urinn hafi verið, að „þingmennirnir gætu
sem minnst komið á flokksþingið".
Tr. Þ. telur það hafa einkennt flokksþing-
ið 1933 „að langflesta fulltrúa samvinnufé-
laganna vantaði".
Við vitum ekki gjörla, hvað Tr. Þ. á við
með „fulltrúum samvinnufélaganna“ í þessu
sambandi. Samvinnufélögin, sem slík, eru
vitanlega ekki í Framsóknarflokknum og
kjósa enga „fulltrúa“ á flokksþing. En af
trúnaðai-mönnum og starfsmönnum sam-
vinnufélaga mættu m. a. þessir á flokks-
þinginu 1933:
Ágúst Einarsson, kaupfélagsstjóri í Hall-
geirsey.
Ámi Jóhannsson gjaldkeri hjá Kaupfélagi
Eyfirðinga.
Bernharð Stefánsson, alþm., stjórnar-
nefndarmaður í K. E. A.
Björn Bimir, bóndi í Grafarholti, stjórnar-
nefndarmaður í Mjólkuríélagi Reykjavíkur.
Benedikt Guttormsson káupfélagsstjóri í
Stöðvarfirði.
Björn Kristjánsson kaupfélagssstjóri á
Kópaskeri.
Einar Árnason, alþm., formaður Kaup-
félags Eyfirðinga.
Eiríkur Þorsteinsson, kaupfélagsstjóri á
Þingeyri.
Guðmundur Vilhjálmsson, fyrv. kaup-
félagsforstjóri á Þórshöfn.
Gísli Jónsson, bóndi, Stóru-Reykjum,
stjórnarnefndarmaður i Kaupfélagi Árnes-
inga.
Framh. á 8. síðu.
Atvinnuvegir i
á árinu 1933
Eitir Guðlaug Rósinkranz,
hagíræðing.
Þegar horft er til baka yfir
Atvinnuvegir og viðskipti á
manni finnist, að bjartara hafi
verið yfir því en næsta ári á
undan. Við nánari athugun
kemur líka í ljós, að svo hefir
verið yfirleitt. Atvinna hefir
verið meiri og vöruverð hækk-
andi. Þessi staðreynd gefur
okkur góðar vonir, bjartsýni
og framfarahug, þrátt fyrir
það þótt viðskiptajöfnuðurinn
sé ekki eins góður og við hefði
mátt búast. Skal hér nú nokk-
uð drepið á helztu atriði í at-
vinnulífi voru og verzlun á
.liðna árinu.
Tíðarfarið.
Tíð var góð um land allt,
spretta var ágæt allsstaðar og
nýting góð á heyjum að Suður-
láglendinu og Borgarf. undan-
teknum. Á Suðurlandi var úr-
koma meiri en á undanförnum
árum, og rigndi sumstaðar
meira en áður eru dæmi til hér
á landi. Voru s. a. s. stöðugir
óþurrkar á Suðurlandi. Eigi gat
heitið, að snjór félli á jörðu
allt haustið, fram að nýári,
gránaði aðeins snöggvast, en
tók fljótlega upp aftur, og mun
það vera einsdæmi að svo sé.
Blóm sprungu út um jól og fólk
fór jafnvel á grasafjall. Hey
voru yfirleitt mikil og góð og
litlu búið að eyða af þeim um
nýár, þar eð hestar og sauð-
fé víðasthvar hefir gengið al-
gjörlega úti fram að nýári.
Bústofninn.
Búpeningi hefir alltaf verið
að fjölga hér á landi síðustu 3
árin. Seinustu tölur hagstof-
unnar eru fyrir árið 1932. I
fardögum það ár var sauðfé
alls á landinu 706.415, naut-
gripir 29.925, hross 46,318,
geitfé 2644 og hænsn 54,694.
Sérstaklega hefir sauðfé og
hænsnum fjölgað mikið. Mörg
stór hænsnabú hafa risið upp
í grennd við Reykjavík og í
grennd við þorp og bæi víða um
land. í fyrrahaust var fleira fé
sett á en undanfarið, sökum
þess, hvað kjötverðið var lágt,
og hinsvegar mikil hey. Á
þessu ári mun því bústofn
landsmanna hafa verið mun
meiri en hann hefir nokkuru
sinni fyrr verið.
Sláturfé var því með flesta
móti í haust. Hjá Sláturfélagi
Suðurlands var t. d. slátrað hér
í Reykjavík, Iiafnarfirði og
Akranesi 50 þúsundum fjár, og
er það mun meira en nokkuru
sinni fyrr. Fé var þó heldur
rýrt. Var veikindum kennt um,
því óvenjumiklir kvillar voru
í fé á síðastliðnu ári, sérstak-
lega illkynjuð orinaveiki, er
mest bar á í landléttari sveit-
um, þar sem fé gengur mikið
úti og lítið er gefið.
Síðastliðið haust mun hafa
verið sett álíka margt á og í
fyrrahaust.
Skýrslum um tölu sláturfjár
á öllu landinu hefir enn aldrei
verið safnað. En nú hefir Sam-
liand ísl. samvinnufélaga ritað
atvinnumálaráðherra og farið
fram é að hann léti fram fara
slíka skýrslusöfnun, enda er
það nauðsynlegt, ef skipulagn-
ing afurðasölunnar á að komast
í framkvæmd.
Garðyrkjan.
Jarðeplauppskeran var miklu
meiri í ár en á undanförnum
órum. En kartöflusýki gerði
1 mjög vart við sig á Suðurlandi
ig viðskipti
og í Borgarnesi, svo mikill
hluti af uppskerunni í þessum
héruðum varð ónýtur. Sérstak- i
lega bar mikið á sýkinni á j
Akranesi, Eyrarbakka og i
Stokkseyri. Reynt var að verj-
ast kartöflusýkinni með því að
sprauta með blásteinsupplausn
og dufti, og varð það töluvert i
til bóta, ef það var gert nógu
snemma. Verðið á kartöflum
var frá 14—18 kr. tunnan í
heildsölu. Sennilegt er talið að
framleitt sé nú svo mikið af ;
kartöflum hér á landi, að nægi-
legt sé með sömu neyzlu og á
undanförnum árum hefii' verið.
' v’
Mjólkurbúin.
Framleiðsla mjólkurbúanna '
var með minnsta móti. Smjör
varð að flytja inn síðari hluta
sumars og í haust. Lögin, sem
samþykkt voru á síðasta reglu-
legu þingi, um að blanda smjör-
líkið með ísl. smjöri í ákveðn- '
um hlutföllum (5%), gátu ekki
komið til framkvæmda sökum |
smjörskorts. Heildsöluverð
rjómabússmjörs hefir verið kr.
3,30 pr. kg.
Þorskaflinn.
Samkvæmt skýrzlu Fiskifé-
lagsins hefir þorskaflinn, að
meðtöldum öðrum fisktegund-
um, sem verkaður eru eins og
þorskur. í ár verið mun meiri
en í fyrra. 1. desember 1932
var þorskaflinn J6 þúsund
smálestir en á sama tíma
í ár er hann 68.440 smálestir
af þurrum fiski. Aflinn er bví
1. des. í ár 12.440 smálestum
meiri en í fyrra.
Síldveiðarnai-.
Síldveiðarnar gengu ágæt-
lega framan af sumri, en síld-
in hvarf snögglega síðast í ú-
gústmánuði.
Síldaraflinn, talinn í tunnum,
var í ár sem hér segir:
Soltuð síld .......... 71.820
Matjesíld............ 109.728
Kryddsíld............. 21.166
Sykursöltuð síld .. .. 3.234
Sérverkuð............. 13.098
Samtals 219.046
1 fyrra var öll sérverkaða
(þar í innifalin matjesíld,
sykursöltuð og kryddsíld) og
saltaða síldin 247.053 tn. —
Bræðslusíldin er aftur á móti
miklu meiri í ár efP í fyrra.
1932 voru 525.72 hl. látnir í
bræðslu, en í ár 758.198 hl.
eða 226.446 hl. meira brætt í
ár en í fyrra, síldarmjölið og
olían hefir og verið meiri.
Skip, sem gengu til veiða.
I ársbyrjun voru 38 togarar
en 2 fórust á árin, Skúli Fó-
geti í fyrravetur og Geysir í
haust. Þá mánuði, sem flest
skip voru á veiðum hér, voru
37 togarar (22 frá Reykjavík,
11 úr Hafnarfirði, 2 frá Pat-
reksfirði, 1 frá ísafirði og 1
frá Önundarfirði), 22 línuveið-
arar, 213 vélbátar yfir 12 tonn,
264 vélbátar undir 12 tonn,
406 opnir vélbátar (trillubát-
ar) og 60 róðrarbátar. Skip-
verjar á öllum þessum flota
voru á sama tíma 6615.
Iðnaður.
Á undanförnum árum hefir
iðnaður færzt allmikið í vöxt
hér á landi. Þau iðnfyrirtæki
sem áður hafa verið starfrækt,
hafa verið rekin með svipuð-
um hætti 'í ár og undanfarið,
en flest nokkuð verið aukin.
Ríkið keypti Pauls-síldarverk-
. smiðjuna á Siglufirði og starf-
rækti hana, (en hún var ekki
starfrækt í fyrra). Smjörlíkis-
verksmiðjurnar hafa heldur
aukið framleiðslu sína og mun
hér nú vera framleitt nægilega
mikið smjörlíki til neyzlu í
landinu. Sjóklæðagerðin hefir
verið aukin. Vinnufata- og
veiðarfæragerðir hafa verið
settar á laggimar og virðast
ganga ágætlega. Mjólkurniður-
suðuverksmiðja Kaupfél. Borg-
firðinga hefir heldur aukið
framleiðslu sína. Súkkulaði-
verksmiðjan Freyja hefir og
töluvert fært út kvíarnar og
sömuleiðis efnagerðirnar. Ull-
arverksmiðjurnar hafa unnið
úr meiri ull í ár en undanfar-
ið. Verið er að byggja við og
auka ullarverksmiðjuna Gefj-
un á Akureyri. Vélarnar hafa
vei’ið bættar og er verið að
koma fyrir ullarþvottavélum
og kamgarnsvélum. Getur þá
verksmiðjan aukið framleiðslu
sína að miklum mun, og fram-
leitt nýjar og miklu betri og
áferðarfallegri dúka en hingað
til hefir verið hægt. Gæru-
verksmiðjan á Akureyri hefir
verið rekin með svipuðu fyrir-
komulagi og í fyrra, og í ár
hefir garnaverksmiðjan v Rvík
verið starfrækt.
Þenna tiltölulega hraða vöxt
iðnaðarins má sjálfSagt mikið
þakka innflutningshöftunum.
Hinsvegar má og sjálfsagt
nokkuð þakka bættri fram-
leiðslu, sem fengizt hefir við
meiri þekkingu og reynslu.
Verzlun og viðskipti.
Útlit er fyrir að viðskipta-
jöfnuðurinn, þrátt fyrir góð-
æri, mikla framleiðslu og hækk-
andi vöruverð, muni verða
mjög óhagstæður. Er þar um
að kenna miklum innflutningi
. á árinu, þar eð mikið hefir
; verið slakað á innflutnings-
| höftunum. — Verðmæti inn-
fluttrar vöru á árinu til 1.
desember var kr. 41.264.000. Á
sama tíma í fyrra var verð-
mæti innfluttrar vöru krónur
32.052.431. Innflutningurinn er
þannig 9.212.569 kr. meiri í ár
| en í fyrra.
Verðmæti útfluttrar vöruvar
í fyrra á öllu árinu nær því
10 millj. kr. meira en verðmæti
innflutnings. Þessi mikli út-
flutningur framyfir innflutn-
inginn var nægilegur til þess
að greiða afborganir og vexti
af skuldum 1 útlöndum og til
greiðslu á ýmsum liðum, sem
ekki koma fram í verzlunar-
skýrslum.
j Verðmæti innfluttrar vöru 1.
des. í ár er sem fyrr segir, 41.
j 264.000 kr„ en verðmæti út-
' fluttrar vöru sama dag 43.168.
930 kr. Verðmæti útfluttrar
vöru framyfir innflutning verð-
ur því í ár (hlutföllin munu
ekki breytast neitt verulega
I þó desember komi til) ekki
J fullar 2 millj. króna. Af þessu
í verður ljóst, að þar sem nær
því 10 millj. kr. þurfti í fyrra
til þess að greiða afborganir
af skuldum, vexti og aðra þá
liði, sem ekki koma fram á
verzlunarskýrslum, muni tæpar
2 milljónir hrökkva skammt
nú. Viðskiptajöfnuðurinn á
þessu ári verður því óhjá-
kvæmilega mjög óhagstæður.
Gengið.
Islenzka krónan hefir allt ór-
ið verið látin fylgja sterlings-
pundinu og verið skráð í 22.15.
Gullgildi krónunnar, saman-
borið við franska frankann
j hefir lengst af verið frá 52,72
—54,85 gullaurar og verið
heldur hækkandi 8 síðustu
mánuði ársins.
Banknvextir.
Landsbankinn lækkaði í sept-
embermánuði vexti af öllum
lánum. Innlánsvextir lækkuðu
úr 41/2% niður í 4%. Útláns-
vextir lækkuðu á venjulegum
víxillánum úr 6V&% í 6%, 6
vöruvíxlum úr 6V2 í 5^4% og
á innlánsskírteinum úr 5 í
41/2%. Útvegsbankinn hefir enn
þá sömu vexti og áður og hefir
þannig toluvert hærri vexti
en Landsbankinn.
Sala landbúnaðarafurða.
Ullarsalan. Um síðastliðin
áramót var. mjög mikið óselt
af fyrra árs ull. Sambandið
geymdi mest af sinni ull sök-
um þess hve verðið var lágt
árið áður. Ullin seldist þó
lítið fyrr en kom fram á vor,
og var verð á henni hækkandi
fram að áramótum, en litlar
verðbreytingar urðu 4 síðustu
mánuði ársins. Ullin var aðal-
lega seld til Bandaríkjanna og
nokkuð til Englands og Norð-
urlanda. Til Mið-Evrópu seldist
mjög lítið.
Samkv. skýrslu gengisnefnd-
ar hefir útflutningur ullar 1.
des. numið 1.184.770 kg. fyrir
kr. 1.268.020, og er nú öll árs-
framleiðslan seld.
Ullarverðið 1933 hefir verið
um 40% hærra en 1932. Verð
það sem bændur hafa fengið
fyrir I. fl. ull mun hafa verið
frá kr. 1,25 til kr. 1,50 pr.
kg„ eftir því hvaðan af land-
inu ullin hefir verið.
Kjötsalan. Samkv. útflutn-
ingsskýrslu gengisnefndar hafa
verið fluttar út á órinu til 1.
des. 6.263 tunnur af saltkjöti
fyrir kr. 445.950, því nær allt
þessa árs framleiðsla. Saltkjöt-
ið hefir hérumbil allt verið
selt til Noregs og hefir verðið
verið um 20% hærra en í
fyrra. Hér um bil allt salt-
kjötið er nú selt.
Af freðkjöti hefir verið
flutt út fram að 1. des. 1.040.
082 kg. fyrir 612.940 kr. Af
þ. á. framleiðslu er búið að
flytja út um 700 smál. af freð-
kjöti til Englands. Verðið á
þessu kjöti var um 60% hærra
en það var í fyrra, enda var
kjötverð þá lægra en það hef-
ir nokkuru sinni verið undan-
fama áratugi. Sökum innflutn-
ingshamla í Englandi hefir
ekki verið hægt að selja þang-
að meira en gert hefir verið.
Um helmingurinn af kjötfram-
leiðslunni, sem fryst hefir ver-
ið, er ennþá óseldur í landinu.
Verðið á frysta kjötinu í Eng-
landi hefir nokkuð lækkað
seinasta mánuðinn. Þrátt fyrir
það má þó gera ráð fyrir, að
sæmilegt verð fáist fyrir það
kjöt, sem enn er óselt, ef eng-
in ófyrirsjáanleg atvik koma
fyrir, er valdið geta lækkun
markaðsverðsins.
Innanlandssalan á kjöti. Sök-
um þess að engar birgðir voru
fyrir af fyrra árs kjöti í sum-
ar, og kjöt hér um bil uppselt
snemma ó sumri, byrjaði slátr-
un snemma og var sumar-
slátrunin með mesta móti.
Verðið var allhátt framan af
sumri, en lækkaði fljótt og var
mjög óstöðugt fram að haust-
kauptíð, vegna óreglulegs
framboðs og skipulagsleysis á
sölunni. Heildsöluverðið á kjöti
í bæjunum var mjög mismun-
andi 1 haustkauptíðinni. I. fl.
kjöt var í heildsölu frá 80—90
aura kg. í heilum skrokkum.
90 aura verðið var þó miðað
við sölu til almennings þegar
seldur var einn og einn skrokk-
ur. Á Akureyri var söluverðið
framan af kauptíð 70 aura kg.,
en hækkaði er á leið upp í 80
aura.
Gærur. Samkv. skýrslu geng-
isnefndar var 1. des. búið að
flytja út 315.099 st. saltaðar
gærur fyrir 695.540 kr. Verðið
á gærunum var um 60% hærra
en í fyrra. Um 100 þús. gær-
ur hafa verið afullaðar í gæru-
verksmiðjunni á Akureyri.
Gærurnar voru aðallega seldar