Tíminn - 23.01.1934, Page 1

©faíbbagi
blat»in» tc 1. Jinf.
J&xgangutlnu tootar 10 H.
^-fgreibeía
Ofl Snufeciruta á íougooeg 1p.
©itnt 2553 - ®«í
---1-- ,
xvm. árg.
—nrr-T-%—.Tjr-iai >
Reykjavík, 23. janúar 1934.
úaia ifliiuuuninurua
Viötal viö Jón Arnason, tramkvœmdastjóra.
Eins og- skýrt var frá hér í
blaðinu hefir stjóm Sambands
ísl. samvinnufélaga boðað til
fundar í marzmánuði næstkom-
andi, þar sem mættir munu verða
forstöðumenn eða fulltrúar sam- ;
vinnufélaganna víðsvegar um
land. Tíminn hefir í sambandi við i
þessa fundarboðun átt tal við ;
Jón Árnason framkvæmdarstjóra,
sem hefir á hendi stjórn afurða- |
sölunnar af Sambandsins hálfu, i
og spurt hann um verkefni fund- |
arins og fleira, sem að sölu af-
urðanna lýtur.
Tilgangur fundarins er, segir
Jón Árnason, að ræða afurðasölu-
mál samvinnufélaganna í heild,
leitaat við að gera umbætur á
henni og finna nýjar leiðir.
Á hvað búizt þér við að höfuð-
áherzlan verði lögð?
Af hálfu Sambandsins hefir
með nokkrum fyrirvara verið
beint til félaganna spurningum
um ákveðin efni viðvíkjandi af-
urðasölunni til að vekja athygli
á því helzta, sem ráðgert er að
taka til meðferðar á fundinum.
Má þar telja í fremstu röð kjöt-
söluna einkum innanlands.
Þegar að því kemur að skipu-
leggja kjötsöluna innanlands bet-
ur en nú er gert, vantar mjög til-
finnanlega skýrslur um ýmislegt,
sem nauðsyn er að vita deili á.
T. d. hefir aldrei verið safnað
skýrslum um sláturfjártölu á
haustin. Það eina, sem með vissu
verður vitað um þetta atriði, er
hve mikið kjöt er flutt til út-
landa. Engar skýrslur eru til um,
hvað mörgu fé er slátrað á haust-
in til sölu innanlands og tii heim-
ilisþarfa. Ég hefi snúið mér til
atvinnumálaráðherra Þorsteins
Briem, og hefir hann brugðist vel
við þeirra málaleitan, að afla eins
greinilegra skýrslna og hægt er
árið sem leið. Slíkum skýrslum
þarf að safna eftirleiðis.
Jafnframt þessu þyrfti að gera
áætlanir um árlega kjötþörf í
bæjum og stærri kauptúnum
landsins. Ætti að vera mikill
stuðningur í skýrslum þessum
til undirbúnings því að koma
betra skipulagi á kjötsöluna í
landinu.
Hverskonar fyrirkomulag hafið
þér hugsað yður á skipulagningu
afurðasölunnar?
1 raun og vex-u er hér ekki
um. skipulagningu að ræða heldur
umbætur á skipulagi. Afurðir
landbúnaðarins eru að langmestu
leyti í höndum samvinnufélag-
anna. T. d. selja samvinnufélögin
70—80% af útfluttri ull og gær-
um, 80—90% af útfluttu saltkjöti
og allt það freðkjöt, sem flutt
er úr landi. Skipulagið á þessu
sviði virðist því vex-a nokkurn-
veginn eins fullkomið og- hægt
er áð búast við með frjálsum
samtökum. Ef hér er umbótaþörf,
sem vel getui- verið, þarf hér að
bæta vinnubrögðin frekar en
skipulagið.
Hinsvegar ber því ekki að
neita, að vegna breyttra stað-
hátta, m. a. breyttra samgangna,
er skipulag á afurðasölu bænda
innanlands miklu lausara í snið-
um en gagnvart útflutningnum.
Nú geta bændur komið afurðum
sínum til bæjanna af miklu
stærra svæði en áður var. Hinn
öi'i vöxtur bæjanna*) hefir og
leitt af sér þá bi'eyting, að í stað
þess, að til skamms tíma var
miklu meira en helmingur af
kjötinu flutt til útlanda, þá er nú
áætlað, að landsmenn noti sjálf-
ir a. m. k. tvo þriðju hluta af
því kjöti, sem til fellst á haustin,
en aðeins um þi'iðjungur sé flutt-
ur út.
Þar sem samvinnuíélögin í upp-
hafi skoðuðu það sem sitt höf-
uðhlutverk, að annast urn afurða-
söluna til útlanda, þá er það
skiljanlegt, að þau séu ekki eins
langt komin í því, að skipuleggja
innanlandssöluna og sízt þar sem
hún heíir aukizt svo hratt á síð-
ustu árum, sem ég hefi áður
nefnt.
En ofan á þann grundvöll, sem
samvinnufélögin þó þegar hafa
lagt að skipulagning innanlands-
sölunnar, verður að byggja með
þeim umbótum, sem þörfin kref-
ur.
Svo að nefnt sé dæmi, væri
r.áttúrlega ekkei’t vit í því að
leggja niður t. d. Sláturfélag
Suðux-lands, sem starfar að
mestu leyti að sölu á innlendum
markaði og á að baki sér þori'a
allra kjötframleiðenda á Suður-
landi, og setja upp eitthvert nýtt
skipulag í þess stað. Það er á
valdi bændanna sjálfra alstaðar á
landinu, að afla svo hin frjálsu
samtök samvinnufélaganna, að
þau séu einhlít til þess að halda
uppi sanngjörnu verðlagi. Má það
teljast neyðarúri'æði, ef þetta
í’eynist óframkvæmanlegt, svo að
löggjafai'valdið þurfi að skerast í
leikinn eins og í’addir heyrast um
nú í seinni tíð.
Það lítur út fyrir, að mönnum
hafi til skamms tíma ekki ver-
ið það ljóst, að umbóta á afurða-
sölunni væri sérstaklega þörf hér
heima fyrir. Allt fram á árið,
sem leið, virðast hugir manna
svo að segja eingöngu hafa beinst
að erlenda markaðinum. Þetta
kom glöggt fi’am í því, að grein,
sem ég skrifaði í Tímann 9. sept.
sl. um sölu landbúnaðarafurð-
anna, virtist koma öllum þorra
manna mjög á óvart. Það,
sem mönnum virtist koma sér-
staklega á óvart xar það, að við
samanburð á verði fyrir útflutt
kjöt við það verð sem bændur
fengu á innlenda markaðinum,
sýndi það sig, að innlendi mark-
aðui’inn hafði á árinu 1932, þrátt
fyi'ir hið óvenjulega lága vei’ð á
heimsnxarkaðnum, yfirleitt ekki
verið hagstæðara en útlenda
verðið. Þessi ókunnugleiki sézt
vel á skrifum sumra blaða um
þetta mál, þar sem þessum sam-
anburði var í fyrstu jafnvel harð-
lega mótmælt. Þau mótmæli eru
raunar löngu þögnuð, og síðan
*) Fólksfjölgunin í bæjunum og
þorpunum er svo ör, að af henni
gæl.i A hverjum tveim árum mynd-
ast nýr bœr á stærð við Akureyri.
hafa ýmsiv menn orðið til þess að
ræða umbætur á innanlands-
n.arkaðnum og telja þær nú eitt
hið mesta nauðsynjamál landbún-
aðarins, sem og rétt er.
Hafið þér nokkrar ákveðnar
tillögur að gera viðvíkjandi um-
bótunum á innanlandssölunni ?
Að svo komnu máli hefi ég
ekki gert neinar ákveðnar tillög-
ur. Hér er um mikið vandamál
að ræða eins og bezt sézt af öi'ð-
ugleikum nágrannaþjóðanna við
að koma góðri skipun á þessi
mál. Ég vinn að því, að viða að
mér efni unx þessar erlendu ráð-
stafanir, sérstaklega á Norður-
löndum. Árangurinn af þeirri
vinnu verður lagður fyrir fund-
inn. Álít ég í'étt að bíða aðgerða
hans um allar ákveðnar tillögur.
A síðastliðnu ári var gerð tölu-
verð breyting um mat og með-
íerð á kjöti til þess m. a. að
korna í veg fyrir, að menn geti
slátrað undir beru lofti heima
hjá sér eða í bæjum og selt kjöt-
ið svo í skjóli samvinnufélaga
og vei-zlana, sem lagt hafa í
ærinn kostnað til að meðhöndla
allt kjöt, sem selt ei', bæði innan-
lands og til útlanda, sem hæfir
fyrsta flokks vöru. Það skiftir
miklu máli, að þessum lögurn
verði röggsamlega framfylgt, því
að það myndi minnka glundroð-
ann á innlenda markaðinum til
mikilla muna.
Það er líka mjög til athugunar,
hvort ekki þarf að taka upp í
löggjöf refsiákvæði við því að
bjóða fram afurðir landsmanna
óeðlilega lágu verði og- spilla
þannig fyrir eðlilegri og heil-
brigðri verzlun með vörur bænd-
anna.
Hvernig er verðlag á kjötfram-
Ieiðslu bænda í nágrannalöndun-
um nú sem stendur?
Síðustu upplýsingar um þetta
efni, sem ég hefi í höndum, eru
frá því um 20. des. Þá var verð-
ski'áning á kjöti í Oslo, sem hér
segir:
Uxakjöt . . . . 0,70—1,10 pi\ kg.
Kýrkjöt . • . . 0,45—0,75 — —
Kálfskjöt. . . . 0,80—1,30 — —
Kindakjöt. . . . 0,70—0,90 — —
Lambakjöt.. . . 0,80—1,00 — —
ílrossakjöt. . . 0,30—0,35 — —
Grísakjöt.. .. 0,60—1,04 — —
I kjöthöllinni í Khöfn var
boi'gað á sama tíma það verð,
senx hér segir:
Uxa- og kvígu-
kjöt. 0,38—0,60 pr. kg.
Nautakjöt.. . . 0,25—0,40 — —
Kýrkjöt. 0,20—0,42 — —
Kálfskjöt. . . . 0,35—1,30 — —
Ungkálfakjöt . 0,15—0,25 — —
Grísakjöt. . . . 0,85—1,25 — —
Svínakjöt. . . . 0,25—0,35 — —
Nýtt lamba-
kjöt (prima) 0,90—1,10 — —
Er það rétt, sem stóð í blaði
einu nýlega, að íslenzkt freðkjöt
sé „selt“í London á kr. 1,20 kg. ?
Mér er ekki kunnugt um, hvað
íslenzkt fi'eðkjöt er selt í London
nú, því allt það kjöt, sem flutt
var út í síðustu kauptíð var selt
fyrii'fram fyrir nokkru lægra
vei'ð en þessu svarar. Getur ver-
ið, að átt hafi verið við verð, sem
selt ei' fyrir til sölubúða. Hihs-
vegar var heildsöluverðlag á
fi'osnu dilkakjöti í desember síð-
astliðnum um það bil 10% lægra
en í lok októbermánaðar. En
yfirleitt hefir þó sala land-
búnaðarvaranna erlendis gengið
nxun betur á árinu 1933 heldur
en árið áður. Mestur hluti út-
ihaldsstjérsaisi
i Reykjavík.
Fólksfjöldinn i Reykjavík 1924—’32.
Fiakiskipaflctinn i Reykjavík 1925—'32. ;
Svörtu súlurnar sýna, hvernig fiskiskipatalan (togarar og
línuveiðai'ar) bi-eytist frá ári til árs. Súlurnar fara lækkandi,
en það þýðir, að skipin fækka, jafnframt því, sem fólkinu,
sem þarf að lifa af frantleiðslunni, f j ö 1 g a r. — Strikaða
súlan sýnir, hversu ntikill skipastóil ætti að vera í bænum
nú, ef skipin væri í hlutfalli við fólksf jölgunina.
Það er almennt viðurkeixnt í
Reykjavík, að málflutningur
Fi’amsóknarflokksins við bæjar-
stjórnarkosningarnar hafi verið
hinn fullkomnasti, senx þekkzt
hafi við kosningar í bænunx —
bæði í Nýja dagblaðinu og við
útvarpsumi'æðurnar, senx flokkur-
imx beitti sér fyrir.
Jafnframt því, senx flokkui'inn
lagði fyrir viðreisnaráform sín
gagnrýndi hann stjónx íhaldsins
á Reykjavíkui'bæ í fjái’málum og
alvinnumálum. Flokkui’inn telur
og hefir fært rök fyrir að afkoma
Reykjavíkur er svo nátengd af-
konxu annara landsnxanna og þess-
vegna verður þjóðin öll að geta
íylgst nxeð unx stjórn Reykjavík-
ur og fá heildaryfirlit um ástand-
ið í bænunx. Hér við bætist að af
stjórn Reykjavíkur geta menn
lært að þekkja íhaldið ef einhver
skyldi vera búinn að gleyma því
síðan 1927 hvernig það stjói'nar.
Það er ekki alveg þýðingar-
laust fyrir landsmenn að fá í
hendur ói'ækar sannanir fyrir því
t. d.
Framh. á 2. síðu.
flutningsvaranna er nú seldur
nema freðkjötið, sem ekki var
hægt að flytja út í haust vegna
innflutningstakmarkana í Bret-
landi Er ráðgert að flytja mest-
an hluta eftirstöðvanna til Bret-
lands í marzmánuði, þar sem það
vegna innflutningsleyfa verður að
vera komið þangað í lok þess
nxánaðai'.