Tíminn - 19.02.1934, Blaðsíða 1

(Sjaíbbagx
6la6«ins tt J. júttí.
'ÍCrflangutinn foetar JO £t.
^fjgreibsla
og inut)cimta ci íaugaoeg J©.
©itni 2353 - Póotfeótf 96 J
XVIII. árg.
. Il:ykjavíSí 19. febrúar 1934
8. blað.
Skuldirnar við útlönd
Þær stafa fyrst og fremst af ógætilegri
og skipulagslausri utanríkisverzlun.
Mesta alvörumál þjóðarinnar,
eirts og nú horfir, er fjárhagur
hennar út á við. Ilann er svo
slæmur, að fjárhagslegu sjálf-
stæði hennar er voði búinn.
1 árslok 1931 voru allar
skuldir þjóðarinnar við útlönd
rúmlega 81 {/i milj. krónur eft-
ir uppgerð Hagstofunnar. Það
er um 800 kr. á hvert manns-
barn í landinu og er þá með-
talið barnið í vöggunni og gam-
almennið í kör.
Árlegir vextir þessaia er-
lendu skulda eru ekki
undir 5 rnillj. krónur.
Þetta er sá skattur, sem
þjóðin verður að greiða er-
iendu fjármagni. Það eru 50
krónur á hvern mann í landinu
og 300 kr. á hverja b manna
fjölskyldu.
Ekki verður gerð nema laus-
leg áætlun um afkomu tveggja
síðustu ára. Samkvæmt bráða-
birgðaruppgerð Hagstofunnar
nam verðmæti útfluttrar vöru
árið 1932 kr. 43.960.100 og árið
1930 kr. 46.844.980, en verð-
mæti inníiutningsins 1932 kr.
34.121.788 og 1933 kr. 44.416.
614. Sú uppgerð sýnir því 9,8
milj. króna hag á verzlunar-
jöfnuoinum fyrra árið en 2,2
milj. kr. hag síðara árið.
Verzlunarjöfnuðurinn mun þó j
ekki vera svona góður í raun og i
veru. Við endanlega talningu j
á verzlunarskýrslunum hefir j
útflutningurinn reynzt 5—7% j
meiri en við bráðabirgðaupp- j
gerðina, en innflutningurinn 8 j
—10% meiri. Er því trauðlega |
hægt að gera ráð fyrir nema j
9 >/2 milj. króna hag á verzlun- j
arjöfnuðinum 1932 og 1 milj.
kr. hag 1933.
En greiðslujöfnuðurinn við í
útlönd er miklu óhagstæðari
en verzlunarjöfuðurinn. Stafar ;
það af hinum svokölluðu „duldu
greiðslum". Þar munar mest ;
um vextina af erlendu skuld- :
unum. Hafa þeir verið um 5 !
milj. kr. hvort árið. Greiðslu- I
lialla á öðrum duldum greiðsl- j
um við útlönd má áætla 1—IV2 j
milj. króna hvort árið.
Greiðslujöfnuðurinn við út-
lönd hefir því árið 1932 verið i
hagstæður um 3—3*4 miljón \
króna, og’ erlendu skuldirnar ;
lækkað það ár niður í 78—78*/2 ;
milj. kr.
Árið 1933 hefir hinsveg-
ar verið greiðsluhalli við
útlönd 5—5*4 milj. króna, ;
eða sem nemur vöxtun-
um af erlendu skuldun- 1
um.
Skuldirnar við útlönd hafa
þó ekki hækkað svo mikið á
árinu. En til þess eru þau rök,
að þjóðin getur vel sagt við
íorráðamenn sína: „Það er
fyrir Guðs hjálp en ekki þína,
llerlegdáð“.
í ársbyrjun 1933 lækkuðu
. Danir gildi peninga sinna um
15%. Skuldirnar við Danmörku j
hafa því lækkað sem því nem- j
ur. Ekki verður að þessu sinni
með vissu sagt, hve mikill hluti
erlendu skuldanna er við Dan-
mörku, en það er nál. *4 skuld-
anna. Gengisfallið danska er
okkur Islendingum því óvæntur
gróði, sem nemur um 3 milj.
króna.
Skuldirnar við útlönd má
því áætla í árslok 1933
um 80 miilj. króna.
Tvennt er alvarlegast við er-
lendu skuldirnar.
Annað er það, að þær hafa
farið hækkandi öll árin sem
Hagstofan hefir gert skýrslur
um nema þetta eina ár,
1932. En jafnframt skuldar-
aukningunni hefir greiðslugeta
þjóðarinnar farið þverrandi.
Hitt er það, hvað fjármála-
merm þjóðarinnar hafa tekið
málið alvörulaust. Þeir hafa allt
of einhliða litið á hag ríkis-
sjóðs, þegar þeir hafa eitthvað
á málið litið.
En það ræður örlögmn þjóð-
arinnar, hvort henni tekst að
valda skuldunum við útlönd.
Hitt skiftir hinsvegar litlu máli
fyrir sjálfstæði þjóðarinnai',
hvernig þær skuldir deilast inn
á við milli ríkis, banka, bæjar-
félaga og einkafyrirtækja.
Ríkið ber hvort sem er ábyrgð
á öllu saman þegar á reynir.
Síðustu átta árin hafa skuld-
irnar við útlönd hækkað um 46
millj. króna. Sjálf stæðismenn
hrópa það út um torg og
gatnamót, að það sé fyrir só-
un Framsóknarflokksins á rík-
isfé á árunum 1927—’31.
Slíkt er helber fjarstæða. Sézt
það gleggst á því, að skuldar-
aukning ríkisins þessi ár, er
ekki miklu meiri en framlög
þess til bankanna. Aðalástæðan
til skuldaraukningarinnar við
útlönd er
skipulagslaus og skefja-
laus utanríkisverzlun.
Góður greiðslujöfnuður og
ítiinnkandi skuldir við útlönd
1932 er algerlega að þakka
innflutningshöftunum og gjald-
eyrisráðstöfunum og myndar-
legri framkvæmd þeirra. Á-
rangurinn af þeim ráðstöfun-
um það ár var mjög mikill.
Síðastliðið ár var verzlunarár-
ferðið miklu betra en 1932, en
verzlunarjöfnuðurinn þó miklu
verri. Það er að miklu leyti
fyrir það, að ekki var staðið
nógu vel á verðinum.
Nú verður að taka upp inn-
flutnings- og g-jaldeyi’ishöml-
urnar með nýju þreki á nýbyrj-
uðu ári. Og þó verður það ekki
annað en bráðabirgðarúrræði
til að koma í veg fyrir bráða
hættu. Ef veruleg lagfæring á
að fást á skuldamálunum við
útlönd, verður fyrr en varir,
að koma viðunandi skipulagi á
utanríkisverzlunina.
Eins og nú standa sakir
er þetta eitt af þeirn
sjálfstæðismálum, sem
allra mest er um vert.
Utan úr heimi
Norsk samvinna.
I.engi vel átti samvinrian erf-
itt uppdráttar í Noregi. En nú
á seinni árum hefir hún tekið
skjótum og góðum framförum.
Á annað hundrað þúsund heim-
ili hafa nú orðið viðskipti sín,
að langsamlega mestu leyti við
samvirinufélögin.
Enriþá liggja ekki fyrir
skýrslur um það, hvernig af-
|™7
* É-
4’ ' í v- 0 *•'
11 il | ,i
Borgarastyrjöldin í Austurriki.
Síðastliðna viku hefir geysað
borgárastyrjöld í Austurríki.
Hófst hún á mánudag. Til-
drögin eru sögð ]>au í er-
lendum- iýéttaskeytum, sam-
kvæmt heimildum frá Vín, að
ríkisstj. hafi borizt njósnir
um, að jafnaðarmenn væru að
draga að sér vopn. Átti því að
gera rannsókn á aðalbækistöðv-
um þeirra, en þeir neituðu.
Lenti þá ]>egar í bardaga milli
þeirra og stjórnarliðsins. Síðar
um daginn lýstu jafnaðarm'enn
yfir allsherjarverkfalli. Vai' því
. Kornmylna Sambands norskra
samvinnuíélaga (N. K. L.)
í Stavanger. Sívalningarnir
til hægri eru korngaymslur
og korninu dælt í þá beint
upp úr skipunum.
'
ilýg.:
koma félaganna í heild hefir
orðið á seinasta ári. Þó er
vissa fengin fyrir því, að við-
skipti við félögin hafa aukizt.
Hjá þeim félögum, sem vitað
er um, hafa viðskiptin numið
samanlagt 54.8 millj. kr., en
viðskipti sömu félaga 1932
námu 50.4 millj. kr. Þykir lík-
legt, að afkoman hjá þeim fé-
lögum, sem ekki er frétt um,
veröi svipuð.
Viðskipti norska sambands-
ins, Norges kooperative Lands-
forening, hafa aukizt á árinu
um 7.9% miðað viö 1932.
Framleiðsluverðmæti þeirra
iðnstofnana, sem það rekur,
hefir aukizt um 10% og nam
alls 14.5 millj. kr.
Á- þinginu í fyrra komu í-
haldsmenn því til leiðar, að
jjyngdir voru skattar á sam-
vinnuíélögunum. Það átti að
vera til þess, að stöðva þróun
samvinnunnar. Það mark hefir
ekki náðst að sinni. I yfirlits-
grein um liðna árið farast
norska samvinnublaðinu, Koo-
peratören, m. a. svo orð:
„í sambandi við þetta skal
líka minnst á það, að and-
stæðingar samvinnunnar hafa
í blöðunum og á annan hátt
reynt að veikja traust almenn-
ings á samvinnunni og aðferð-
irnar, sem þeir hafa beitt,
ekki alltaf verið sem heiðarleg-
astar. Og tvöfaldi skatturinn
í sumar hafði það eina mark-
mið, að vera steinn á leiðinni,
sem stöðvaði frekari þróun. Til-
gangurinn með honum var al-
veg auðsær.
En nú kemur viðeigandi
svar. Samvinnan lætur ekki
stöðva sig. Hún er í samræmi
við þróunina og heldur áfram,
þrátt fyrir allar hindranir. —
Sambandsfundurinn í Bergen í
fyrra gaf það vel til kynna,
að samvinnan er alltaf að verða
styrkari og styrkari. Hún er
betur undir það búin nú en
nokkurntímá áður, að leysa
vel þau stóru hlutverk, sem
hún hefir tekið sér fyrir hend-
ur“.
Æsk
an
við
sjoinn
bæði ljóslaust og símasam-
bandslaust í Vín síðari hluta
dagsins.
Samtímis má segja, að styrj-
öldin hafi brotizt út um allt
landið. Báðir aðiljar gáfu þeg’-
ar yfirlýsingu um afstöðu
1 sína. í yfiilýsingu sinni viður-
I kenna jafnaðarmenn, að hafa
dregið að sér vopn. En þeir
segjast aldrei hafa ætlað, að
nota þau til árása. Þá aðeins
hefðu þeir ætlað að beita vopn-
um, ef fasistar hefðu sýnt sig
í því, að kollvarpa stjórnskipu-
laginu með ofbeldi. Það væri
skylda verkalýðsins, að verja
lýðræðið með vopnum.
í ávarpi stj órnarinnar var
sagt, að vopnasöfnun flokka !
væri óheimil samkvæmt lögum j
landsins. Rannsókn hefði því ;
verið óhjákvæmileg. Ennfrem- j
. ur var tilkýnnt, að breytt |
myndi stjórnskipulagi ríkisins.
; öérréttindi einstakra lands- j
hluta og landsþinga yrðu af-
numin, og Austurríki, sem nú
| væri sambandsríki slíkra j
j fylkja, yrði gert að einu alls-
j herjarríki.
; Síðan stóð borgarastyrjöld í
; Austurríki næstum alla vikuna,
og var barizt í öllum helztu
' borgunum. Henni er nú lokið
með fullum sigri stjórnarinn-
ar. Það var íljótlega séð, að
| jafnaðarmenn myndu bíða
j lægri hluta. Þá hefir bæði
! skort vopn og annan aðbúnað
: til að geta staðið hinum á
sporði. En baráttan af þeirra
hálfu hefir samt verið mjög
hörð.
Hörðust var baráttan í Vín-
arborg. Þar voru jafnaðarmenn
í sterkum meirihluta og höfðu
haft stjórn borgarinnar um
langt skeið. Ein af fram-
kvæmdum þeirra voru geysi-
miklir verkamannabústaðir.
Þangað söfnuðust þeir til síð-
ustu varnar.. En stjórnarliðið
gerði árás á þá með sprengj-
um og vélbyssum og eru þeir
nú meira og minna í rústum.
í Vínarborg er talið að fall.ið
Framh. á 3. síðu.
Mestu andstæðingablöö sveitanna, Vísir
og Mbl., hafa nauðug orðið að játa réttmæti
þeirrar tillögu minnar, að það verði að
hefja stórfellt landnám í sveitum landsins,
iil að næta þörf æskunnar. Ég tel það furðu-
legt að jai'nvel ]>au blöö, sem hafa minnst
til að bera "af skilningi á landsmálum, og
enn íridnna af góðvild til sveitanna, skuli
undir eins hafa orðið að beygja sig fyrir
hugmyndinni um samvinnubyggðir, eins og
öteingrímur öteinþórsson, Sveinbjörn
Högnason og Eysteinn Jónsson hafa reyfaö
málið á þingi, en fengið það svæít og eyði-
lagt af íhaldsmönnum og leiðtoj^n hins
svokallaða „bændaflokks“.
Eg kem þá að hinu verkefninu, aðstöðu
unga fólksins við sjóinn, bæði þeirra, sem
fæðast upp í kaupstöðum og kauptúnum og
þ'eirra, sem flytja til sjávarþorpanna úr
sveit. Greindur og gegn maður á Akureyri
liefir í bréfi til mín alveg nýskeð lýst átak-
anlega hinu vaxandi atvinnuleysi í bænum,
hvernig bærinn stækkaði, án þess að at-
vinna yrði meiri. Síðan kærni neyðin, at-
vinnuleysið með öllum sínum erfiðleikum.
Æsingamenn prédikuðu bvltingu. Jarðvegur-
inn væri vel undirbúinn fyrir allskonar fá-
ránlegar draumsjónir. Gagnstætt hinum at-
vinnulausu, og tímanlegum skilningi fram-
tíðarlausu öreiganna, kæmi svo hinn fá-
menni hópur eínamannanna, og’ þeirra
skyldulið, se móttaðist fátæklingana, og ósk-
aöi að lífshræringar þeirra væru bældar nið-
ur með alefli og hörku.
Þannig er hver einasti bær og sjóþorp að
skiptast í andstæðar herbúðir. Ef ekkert er
gert til að bæta ástandið í bæjunum, gera
atvinnuna meiri og afkomu heimilanna ör-
uggari, ]iá er ekki annað sýnilegt en að í
bæjum landsins byrji þær innanlandsróstur,
sern ekki geta endað á annað hátt en þann,
að þjóðin glati frelsi sínu, og byrji aftur að
vera kúguð hjálenda einhverrar voldugri
þjóðar.
Á undanförnum árum höfum við Fram-
sóknarmenn átt meginþátt í að byrja til-
raunir um viðreisn við sjávarsiðuna. Og af
þeim tilraunum má sjá hvert flokkur okkar
stefnir. Ég á við síldarverksmiðjuna á Siglu-
firði, samvinnuútgerðina á ísafirði, tunnu-
gerðina á Siglufirði, samvinnuhúsin og
verkamannabústaðina í Reykjavík.
Magnús Kristjánsson fann upp nýja teg-
ung samvinnu, er hann kom á síldarverk-
smiðjunni á Siglufirði. Það var ekki hægt
að sameina útvegsmennina til að eignast
sameiginlega svo dýrt framleiðslutæki. Og
þó var verksmiðjan þeim lífsnauðsyn. En
þeir skyldu svo illa nauðsyn sína, að þing-
menn stórútgerðarinnar börðust á móti mál-
inu meðan þeir gátu. Ríkið varð að byggja
verksmiðjuna, og það verður að eiga hana,
og það verður að hjálpa til að starfrækja
hana. En útvegsmennirnir koma með hrá-
vöru sína, leggja hana í verksmiðjuna og
þar er unnið úr henni á þeirra kostnað.
Þeir eiga að fá andvirðið að frádregnum
vinnslukostnaði, alveg eins og samvinnu-
bóndinn fær úr sláturfélagi sínu marlcaðs-
verð kjöts þess, er hann lagði þar inn, að
drádregnum verzlunarkostnaði. Það er ekki
sök M. Kr. þó að Sveinn Benediktsson hafi
reynt að gera þessa verksmiðju að ríkis-
rekstri, og koma áhættunni af vöruverðinu
á ríkissjóð. M. Kr. ætlaðist til að verksmiðj-
an starfaði á samvinnugrundvelli, þó að
ríkið ætti sjálfa stofnunina.
Svo frjó hefir ]æssi tilraun M. Kr. og
Framsóknarmanna orðið, að nú er síldar-
iðnaðurinn allur að hníga í þennan farveg.
Tvær verksmiðjur koma á Austurlandi. Ein
hefir verið keypt á Siglufirði. Aðra á að
kaupa á Vesturlandi. Og næsta siimar á
reisa alveg nýja verksmiðju fyrir miljón
króna. Reynsla þessara fáu ára, síðan íhald-