Tíminn - 05.03.1934, Side 1

©jaíbbagi
6(a6ðins ct 1. jútti.
'Árganflutinn fostar JO ft.
^figreiböla
Ofl innfjtimta á íauflaoEg 10.
©itni 2353 — P6st£>6lf 96)
XVIII. árg.
Reykjavík, 5. marz 1934
11. blað
Við hverju er að Mast?
i.
í bönkunum hér rekur nú
hvert hneykslismálið annað:
Peningum stolið úr sjóði, inn-
• borguðu fé stungið í vasa
bankastarfsmanns, ávísanir
gefnar á ekki neitt og samt út-
borgaðar, seðlar horfnir þús-
undum saman úr peningaskáp
banka o. s. frv. Hvar ætlar
þetta að lenda? Um það talar
hvert mannsbam um allan bæ-
inn — og bráðum um allt land-
ið.
Já, hvar ætlar þetta að
lenda? Það er von að menn
spyrji svo. En í því sambandi
liggur alveg eins nærri að
spyrja: Hvemig stendur á því,
að svo mögnuð fjármálaspill-
ing skuli vera komin upp? Er
óráðvendni orðin svona tiltölu-
lega almennur löstur í landinu ?
Eða eru menn kannske
farnir að líta svo á, að pening-
arnir í bönkunum heyri ekki
undir reglur um almennan
eignarrétt — að þeir séu hverj-
um frjálsir, sem hirt getur,
eins og rekatré á rúmsjó?
Maður veit varla, hvað hugsa
skal, þegar maður eftir mann
reynist sekur, og það opinberir
trúnaðarmenn, sem enginn hef-
ir grunað um neitt óheiðarlegt.
n.
En mun hún þó ekki liggja
nærri orsökin, skýringin á
öllu þessu fárlega athæfi?
Mundi það ekki vera eðli-
legt, þó að áfram sé nú upp
skorið af þeim væna akri fjár-
málaspillingarinar og bankaó-
reiðunnar, sem svo kostgæfnis-
lega hefir verið í sáð?
Kaupsýslumaður 1 Reykja-
vík gefur árið 1934 út falskar
ávísanir — þ. e. ávísun á inn-
stæðu, sem ekki var til.
En vita menn það, að banka-
stjórar Islandsbanka gáfu út
mánuðum saman nákvæmlega
samskonar ávísanir á Privat-
bankann í Kaupm.höfn? Nei,
almennt vita menn það ekki,
en satt er þetta samt. Bréfin,
sem milli bankastjómana fóru
út af þessu, eru enn til. Þar
eru bein hótanabréf frá stjórn
Privatbankans, þar sem hún
hvað eftir annað átelur þetta
athæfi, og hótar að leysa ekki
út ávísanimar. íslenzku banka-
stjóramir urðu að taka þegj-
andi við ásökunum, sem enginn
heiðarlegur smákaupmaður
myndi þola. Þeir áttu þær
skilið og gátu ekkert sagt.
Þetta athæfi bankastjóranna
var þaggað niður eins og ann-
að. Magnús Guðmundsson
bannaði að láta mál þeirra
koma fyrir dóm.
ra.
Enginn ber á móti því, að
það framferði einstakra manna
í bönkunum sem nú undanfar-
ið hefir átt sér stað sé mjög
vítavert. Ýmsir þessara manna
hafa verið dæmdir til refsing-
ar. Þeirra atferli heitir þjófn-
aður og fyrir þjófnað eru þeir
dæmdir.
En hvað er það að lána fé
bankanna út tryggingarlaust
33
HXikill er
IC
og þegar fyrirsjáanlegt er, að
það komi ekki inn aftur? Hvað
er það að gefa einstökum
mönnum eftir ábyrgðir, sem
þeir geta staðið við, ef þeir
vilja?
Það er vitað, að einn af
bankastjórum Islandsbanka
lánaði sjálfum sér stórfé til að
byggja hús fyrir, tryggingar-
laust. Það er vitað, að bankinn
síðarmeir ætlaði að taka húsið
upp í þessa skuld, en það var
miklu minna virði. Það er vit-
að, að Ólafur Thors gekk þá í
ábyrgð fyrir 27 þús. kr. eftir-
stöðvum. — Og það er vitað,
að Ólafi var seinna gefin eftir
þessi ábyrgð, að ástæðulausu.
Honum voru í heimildarleysi
gefnar 27 þúsundir af fé bank-
ans.
Og svo, eftir að búið var að
stofna Útvegsbankann átti að
h'eimta eftirlaim handa banka-
stjóranum, sem lánaði sjálfum
sér tryggingarlaust!
Þannig eru fyrirmyndirnar.
Af þessum fyrirmyndum mót-
ast viðskiptasiðferði lands vors
óhjákvæmilega. „Réttvísin sef-
ur“!
En fjármálaspillingin dafnar
í réttarfarsleysinu eins og sótt-
kveikjan í sólarleysi. Hvem
einasta bankastarfsmann á ís-
landi ásækja ósjálfrátt hvem
dag hugsanir um hin fínu, fyr-
irgefnu afbrot á hæstu stöð-
um-----------.
—---------Við hverju er að
búast?
Aðalfundur
Mjólkursamlags Eyfirðinga.
Aðalfundur Mjólkursamlags
Eyfirðinga var haldinn á Akur-
eyri 28. f. m. Fundinn sátu 100
menn.
Á þessu ári nam innlögð
mjólk í Samlagið alls 1755 þús.
kg., og er það 300 þús. kg.
meira en í fyrra. Meðalfita
mjólkurinnar var 3,5%. Meðal-
feit mjólk greidd með 16,82
aurum. Rekstursafgangur varð
41 þús. 500 kr. Af því var
varið til uppbótar á mjólkur-
innlegg sambandsmanna 2,5
aurum á hvert kg. Endanlegt
verð fyrir innlagða mjólk því
rúmlega 19 aur. kg. Þegar búið
er að greiða uppbótina verða
tæpar 3 þús. kr. eftir og eru
þær yfirfærðar til næsta árs.
Reksturskostnaður Samlags-
ins árið 1933 varð 5,57 au. pr.
kg. Árið 1932 var reksturs-
kostnaðurinn 6,2 au. pr. kg., og
hefir því lækkað um 0,63 au.
pr. kg. á þessu ári. í reksturs-
kostnaði er innifalin geril-
sneyðing mjólkurinnar og
heimflutningur hennar til kaup-
anda í Akureyrarbæ, og auk
þess flutnings og sölukostnað-
ar allra annara mjólkurvara.
Á fundinum var rætt um
endurbætur á húsakynnum
Samlagsins.
Útsöluverð gerilsneyddrar
mjólkur í Akureyrarbæ er nú
25 aurar pr. lítra.
sa munur
Hver einasti maður, sem haft
hefir sauðfé undir höndum, og
veitt því dálitla eftirtekt, veit
að féð er misjafnt.
Menn vita líka að það er mis-
arðsamt á bæjunum, en menn
gera þrátt fyrir það tiltölulega
lítið til að rannsaka af hverju
vænleikamunurinn stafar, og til
að fá féð allt eins hvað væn-
leika og sköpulag snertir.
Eg vil enn einu sinni benda
mönnum á þennan mun á væn-
leikanum, með því að taka tvö
dæmi frá síðasta hausti.
Ólafur Bergsteinsson bóndi á
Hvallátrum við Breiðafjörð,
hefir til margra ára verið tal-
inn að eiga vænt fé, enda farið
prýðilega með það. I haust
slátraði hann öllum sínum lömb-
um. Eftir ána fekk hann 25
kg. kjöt, 5 kg. gærur og 4 kg.
mör. Þetta er góður meðalarð-
ur eftir 80 ær. Eg þekki ekki
neitt betra frá þessu hausti.
Til samanburðar tek eg
annan bónda sem ekki er vert
að nafngreina. Hann á tæpar
100 ær. Nokkrar þeirra voru
geldar, og meðalarðurinn eftir
ána varð 9 kg. af kjöti, 2 kg.
gærur og V2 kg. mör.
Nú læt ég ykkur, sem þetta
lesið, um að verðleggja afurð-
irnar hjá báðum. Eg veit að
ólafur hefir eytt helmingi
meira fóðri í sínar ær, en eg
veit líka að það hefir átt sinn
mikla þátt í afurðamismunin-
um. Væri ekki vert að athuga
það nú, þegar líður að þeim
tíma að fóstrið fer að þurfa
að fá meira til sín, hvort ekki
sé ástæða til að herða á gjöf-
inni frá því sem venjulegt er,
og vita hvort það þá fengist
ekki betri burður og vænni
lömb að hausti.
Páll Zophoniasson.
1 '
Flokksf undír
Fundur í Framsóknarfélagi
Þingeyrarhrepps í Vestur-Isa-
fjarðarsýslu.
Á fundi, sem haldinn var í
Framsóknarfélagi Þingeyrar-
hrepps 7. f. m. , voru eftirfar-
andi tillögur samþykktar með
öllum þorra atkvæða:
„Fundurinn telur eðlilegt og
sjálfsagt að miðstjórn og þing-
menn fylgdu fram flokkslögun-
unum frá 1933 móti þeim
Hannesi Jónssyni og Jóni í
Stóradal, nú í vetur“.
„Fundurinn vífi leggja
áherzlu á það, að menn beiti
sér móti því að annar verði í
kjöri, hér í sýslunni, en sá, sem
fylgir skipulagslögum Fram-
sóknarflokksins frá 1933“.
Aðalfundur fulltrúaráðsins
í Árnessýslu.
Fulltrúaráð Framsóknarfél.
Árnesinga hélt aðalfund að
Minni Borg í Grímsnesi 20. f.
m. Þar var m. a. samþykkt
eftirfarandi ályktun:
„Aðalfundur fulltrúaráðs
Framsóknarfélags Árnesinga
lítur svo á, eftir þeim mála-
fluthingi, sem fyrir liggur frá
báðum hliðum, að óhjákvæmi-
Jörundur Brynjólfsson hrepp-
stjóri og alþingismaður í Skál-
holti varð fimmtugur 21. f. m.
Hann er fæddur á Starmýri
í Álftafirði eystra. Stundaði
nám við Kennaraskólami, var
nokkur ár kennari í Reykjavík
og var kosinn á þing í höfuð-
staðnum árið 1916 með fleiri
atkvæðum en nokkur þingmað-
ur Reykvíkinga hafði áður
hlotið.
Nolikru síðar byrjaði hann
búskap austur í Biskupstung-
um, fyrst að Múla og síðan í
Skálholti. Hann bauð sig fram
fyrir Framsóknarflokkinn í Ár-
nessýslu haustið 1923, og náði
þá þegar kosningu. 10 ár sam-
fleytt hefir hann átt sæti á Al-
þingi sem fulltrúi Árnesinga.
Jörundur hefir síðan 1931
verið forseti neðri deildar, og
skipað það sæti með skörungs-
skap, svo sem honum er lagið.
Hann var um eitt skeið end-
urskoðandi landsreikn. og for-
maður milliþinganefndar í land-
búnaðarmálum. Nú á hann
sæti sem formaður í milliþinga-
nefnd í launamálum, sem kosin
var á síðasta þingi.
Á fundum er hann með
skörulegustu ræðumönnum,
rökfastur og fylginn sér í
hverju máli.
legt hafi verið, frá flokkslegu
sjónarmiði, að víkja alþingis-
mönnunum Hannesi Jónssyni
og Jóni Jónssyni úr Framsókn-
arflokknum, enda hafi þeir áð-
ur gefið fyllsta tilefni til þess.
Á hinn bóginn ályktar fundur-
inn að lýsa sárum vonbrigðum
vegna brotthlaups Tryggva
Þórhallssonar og megnri van-
þóknun á ásökunum þeim er
hann varpar á þingflokk Fram-
sóknarflokksins í vikublaðinu
Fi-amsókn og mótmælir harð-
lega stofnun hins svokallaða
„Bændaflokks“, er kynni að
vaida klofningi í stjórnmála-
samtökum bænda og efla þann
veg andstæðinganna. Fyrir því
skorar fundurinn fastlega á
alla samherja, sem fyrr og síð-
ar hafa fylkt sér undir merki
Framsóknarflokksins og sam-
vinnufélagsskaparins í landinu,
al láta ekki blekkjast af
„Bændaflokks“-villunni, heldur
þjappa sér sem fastast saman
um áhugamál sín fyrir næstu
kosningar og treysta, svo sem
kostur er, skipulag flokks síns“.
Till. samþ. í einu hljóði.
Jörundur Brynjólfsson alþm.
var mættur á fundinum. Sömu-
Jeiðis Jónas Jónsson alþm.
Ræktunarmenning
Eftir Árna G. Eylands ráðunaut.
Eitt sinn í fyrra vetur átti ég tal við
einn af menntamönnum vorum um viss at-
riði, er ég haföi nefnt í útvai’pserindi. Tal-
ið barst að því hvert það, sem um var að
ræða gæti orðið íslenzkum bændum að liði.
Taldi ég tormerki á því að svo gæti orðiö,
fyrst um sinn. Menntamaðurinn var mér í
raun og veru sammála, en hann formaði það
þaniiig í orðum : Nei, það er ekki von að við
getum notað slíkt meðan landbúnaðurinn er
rekinn eins og barbarí. Mér varð svaralátt,
því ég sá strax, að það var yfirgripsmikið
mál að ræða það, hvort hér væri rétt álykt-
að, að landbúnaður okkar íslendinga sé rek-
inn sem barbarí. Að hann sé yíirleitt rek-
inn með svo menningarsnauðum hætti, að
það verði ekki betur nefnt öðru nafni, svo
sanngjarnt sé. Það er fjarri því að ég sjái
n;ér enn fært að svara þessu, en mér hafa
orðið ummælin minnisstæð, ég hefi oft hug-
leitt þau sérstaklega í sambandi við vinnu-
brögð bænda og búaliðs og þær breytingar,
sem hafa orðið á þeirn, og eru að verða á
þeirn þessi árin.
Landbúnaður vor er staddur í kreppu, um
það er margt mælt. Ýms úrræði eru nefnd.
Sumir sjá það helzt til bjargar, að stefna að
því að gjörbreyta öllum búnaðarháttum í
stóryðjuátt. Óljós kynni af hinurn risavöxnu
akuryrkjubúum Ameríkumanna, og samlags
og ríkisbúum Rússa, vekja drauma um við-
líka hér á landi. Samvinnustórbú langtum
stærri en það mesta sem nú þekkist af bú-
skap hérlendis. bú þar sem hinni ítrustu
tækni yrði við komið á öllum sviðum. Á
því þingi yrðu Korpúlfsstaðir með 140 ha.
tún og 200 nautgripi ekki meira meðalkot
en sú jörð var áður en Th. Jensen fór að
brjóta þar land og yrkja ekrur svo af spurð-
ist.
Ummælin um að búskapur okkar sé nú rek-
inn sem barbarí, eru vafalaust sprottin úr
gróðrarsverði slíkra hugmynda, og mótuð
af sannfæringu um að þetta sé lausnin,
bezta og eina. Ekki dugir ófreistað. Eg er
fús að fylgja þei mmönnum alllangt á leið,
sem hyggja gott til stórskornari búskapar
en nú er almennur. Þó virðist svo sem hug-
myndir þeirra um stórbúskap séu oft nokk-
uð loftkenndar og blandaðar skorti á skil-
greiningu þess hver munur er á því að reka
akuryrkjubúskap á ómælissléttum Ameríku
og svartmoldarlöndum Rússaveldis, við stöð-
uga meginlandsveðráttu, og því að stunda
búfjárbúskap við ála Norður-íshafsins, þar
sem aðaleinkenni veðráttunnar er óstöðug-
leiki. En þótt allir yrðu sannnála um það
að smæð búanna sé einn af þeim örðugleik-
um sem þarf að ryðja úr vegi til þess að
afkoma búnaðarins verði sæmilag, munu
fáir gera ráð fyrir að hlaupið verði í hæzta
haft strax. í þessum málum mun betra að
Lrúa á þróun en byltingu, stefnu og störf
fi’emur en kraftaverk.
Dómur manna um málin mótast af því
frá hvaða sjónarmiði er séð. Það tjáir ekki
og er ekki vænlegt til liðsinnis að gagnrýna
íslenskan búsktp frá sama sjónarhól eins og
stóryrkjubú Bandaríkjamanna o gRússa eða
hjarðbúskap Ástralíubúa. Ef rétt er að gáð
getur 100 kúa bú hér á landi verið meira
stórbú en 1000 kúa bú í nágrenni einhverrar
stóriðjuborgar vestanhafs, eins mikið að
hafa 1000 sauðfjár á búi hér eins og tugi
þúsunda á Nýja-Sjálandi, og 100 ha. tún
getur verið engu minni tröllabúskapur í
okkar umhverfi, en akuryrkjubúskapurinn
er notar flugvélar til að sá austur í Ukraine.
Umhverfið og staðhættir ráða þar mestu.
Gjörhugul athugun á því hver sé hin heppi-
legasta stærð og gerð búskaparheildanna,
hvort sem það eru bú einstaklinga eða fé-
lagsbú, miðað við skilyrði og aðstöðu, á að
ráða stefnunni og fyrirkomulaginu frekar en
hitt hvað gert er á öðrum svæðum hnattar-
ins við fjarskild skilyrði. Sé þetta ekki at-
lnigað af sanngimi og þekkingu er hætt við
Frh. á 3. síðu