Tíminn - 12.03.1934, Blaðsíða 1

©jaíbbagi
MaSíins er J. Júni.
'Áraangutinn fostar JO fr.
^fjgtsifrsla
03 innfeeirata ú íqugaoeg JO.
<3imi 2353 — Póatfeóíf 96)
XVm. árg.
Réykjavík, 12. marz 1934.
12. blað.
Hið nýja landnám
Árið 1925 var fyrst hreyft
með fullri alvöru nýbyg’gðar-
málum hér á landi. Þegar
Framsóknarfl.menn hófu bar-
áttu fyrir byggingar- og land-
námssjóði. íhaldið stöðvaði
framgang málsins í 3 ár. En
1928 var frv. samþykkt með
sameinuðu liði Framsóknar-
manna og verkamanna. Ári síð-
ar komu svo lögin um verka-
mannabústaðina. Þrem árum
síðar tókst Framsóknarmönn-
um að koma í gegn lögunum
um samvinnuhúsin í kaupstöð-
um ög nú um þessar mundir
er verið að grafa grunna hinn-
ar fyrstu samvinnubyggðar í
Reykjavík.
Nú má heita, að varla sé svo
byggt vandað hús í sveit, að
það sé ekki reist með hjálp
Bygingar- og landnámssjóðs.
Sum fyrstu húsin urðu of stór
og dýr. Nú er með ári hverju
fengin meiri reynsla og betra
skipulag. Án þessarar hjálpar,
sem Framsóknarflokkurinn kom
í gegn, myndi bændum hafa
verið algerlega ofvaxið að end-
urbyggja bæi sína þannig, að
þeir þyldu samanburð við kaup.
staðina.
Verkamannabústaðimir eru
beztu og ódýrustu húsin, sem
erfiðismenn við sjóinn búa í
Þau eru samskonar umböt fyrir
þá stétt eins og Landnámssjóðs
húsin fyrir bændur.
Loks kemur þriðja stigið,
samvinnuhúsin. Þau eru tiltölu-
lega ódýr og mjög vönduð.
Þar fær miðstétt bæjanna sitt
úrræði.
En nú er komið að fjórða
stiginu. Unga fólkið í sveitun-
um vantar býli, vantar heimili,
vantar skilyrði til að lifa
frjálsu starfslífi. Út úr vand-
ræðum safnast atvinnulaust
fólk í kaupstaði og kauptún.
Atvinnubótavinna er orðinn
fastur liður í stærri bæjunum.
Atvinnuleysisstyrkir úr ríkis-
sjóði er í uppsiglingu hjá öðr-
um ofbeldisflokknum.
Eldri bændur þingsins réðu
því að Byggingar- og landnáms.
sjóður er nú nálega eingöngu
notaður til að styrkja endur-
byggingu eldri býla. Landnám-
ið hefir setið á hakanum. Nú
verður að vera breyting á því.
Tímabil samvinnubyggða og
landnáms er að byrja. Fram-
sóknarflokkurinn er búinn að
taka málið að sér. Hann mun
knýja það áfram eins og hin
þrjú málin, sem fyr er á drep-
ið. Steingrímur á Hólum 0g sr.
Sveinbjöm komu með fyrsta
frv. inn á þingið á síðasta
kjörtímabili, í samráði við hina
margumtöluðu „bæjaradikölu“,
Framsóknarmenn í Rvík. Nú í
vetur kom Eysteinn Jónsson
með kröfu um það, að hálfur
tóbaksgróðinn gengi árlega í
þetta landnám. íhaldið og þess
nánustu vinir eru á móti þessu
máli.
Hvernig eiga framkvæmdir
að verða? Ríkið kaupir órækt-
að land, segjum t. d. hinar
gullfallegu þurkuðu mýrar í
Ölfusinu. Síðan eru skipulögð
þar nokkur byggðahverfi, nokk
ur býli saman. <AQ skoðun Árna
Eylands og Páls Zophoníasson-
ar ætti hvert býli að hafa
minnst 25 ha. af góðu landi.
Til að oyrja með yrði hvert
nýtt heimili að hafa allt að
5 ha. af túni. Á því má hafa
5 kýr, og það er meira en bænd-
ur á Suðurlandi, á mjólkurbúa-
svæðunum, hafa nú til jafnað-
ar. Ámi Eylands, sem hefir
einna mesta reynslu um slíka
nýrækt, gerir ráð fyrir, að
ræktun hvers ha. og þar með
talin girðing, kosti frá 600 til
800 kr., eftir því hve mikla
framræslu þarf. Til er svo hent-
ugt land, að ræktunin kostar
jafnvel minna en 600 kr. á ha.
Gerum ráð fyrir, að tún hvers
nýbyggjanda sé í fyrstu 5 ha.
og að sú umbót kosti ríkið
3000 kr. Þar af yrði allt að
helmingur framlagður jarða-
bótastyrkur, eftir gildandi lög-
gjöf.' Með þessu móti er búið að
skapa fyrsta ræktarlandíð fvr-
ir landnámið með 1500 kr. nýju
framlagi.
Þá koma húsin. Þar er um
að ræða fleiri úrræði og verður
síðar sagt frá ýmsum tillögum
í því efni hér í blaðinu. Eina
tillöguna hefir Sveinbjörn Jóns-
son, byggingarfræðingur á Ak-
ureyri ritað um í ársrit Rækt-
unarfélags Norðurlands. Þá er
reist lítið, einlyft hús, trégrind,
bárujárn utan á, þunnt tróð
fellt innan í grindína, síðan
þiljað að innan. Hús með þessu
lagi hafa verið reynd í Skaga-
firði og Húnavatnssýslu. Þau
eru mjög ódýr, endast væntan-
lega 25—30 ár og það eru lík-
ur til að það megi gera þau
engu síður hlý, heldur en sum
dýrari hús. Guðjón Samúels-
son, húsameistari, hefir gert
aðra tillögu um steinhús, sem
yrðu miklu ódýrari en nú
þekkist. Torfbæir, með stein-
vegg móti suðri, þiljaðir innan
eða með þunnum steinvegg inn-
an við torfið getur ennfremur
komið til greina í sumum hér-
uðum. Sjálfsagt eru til fleiri
leiðir. Eir aðalatriðið er það, að
hinir nýju bæir verða að kosta
miklu minna í útlögðum pen-
ingum, heldur en nú þekkist.
Það þarf að byggja nýbýli í
margra tuga tali árlega fyrst
um sinn, ef hafa ætti undan
þörf unga fólksins*)- Og það
verða allir að hjálpast að.
Æskan í landinu, vinir og
vandamenn landnemanna og
ríkissjóður.
Landnemi, sem byrjaði með
5 ha. tún, 5 kýr, nokkuð af
alifuglum og lítilli svínarækt,
ef ekki væru kindur, mætti ekki
þurfa að borga nema 200—250
kr. í leigu. Síðan gæti land-
neminn aukið við tún sitt ár
frá ári með eigin vinnu. Hinir
búfróðu menn sjá ekkert til
fyrirstöðu, að einyrki, sem
heyjar aðeins slétt tún og hirð-
ir sjálfur skepnur sínar, geti
haft fram urdir 20 stórgripi,
án þess að kaupa vinnu svo
teljandi sé. I anduám þetta
gengi frá fo^’eldrum til barns
með erfðafestu Þar 7æri í raun
Flokkssamþykkiir Svarað bréfum.
úr Suður*Múlasýslu.
*) Lögin um einkasölu á tóbaki
frá 1932 gera ráð fyrir að hálfur
tóbaksgróðinn leggist til bygginga
í sveitum. Nú gengur hann í ríkis-
sjóð. En árið sem leið, var hluti
sveitanna 250 þús. kr.
Eftirfarandi ályktanir út af
klofningstilraunum Tr. Þ. og
félaga, hafa blaðinu borist úr
Suður-Múlasýslu.
Frá Framsóknarfélagi Fá-
skrúðsfirðinga.
Á fundi Framsóknarfél. Fá-
skrúðsfirðinga 27. febr., var
samþykkt eftirfarandi:
„Fundurinn tekur hiklaust á-
kveðna andstöðu gegn hinum
svokallaða Bændaflokki, þar eð
öllum er kunnugt, að stofnend-
ur hans eru sömu mennirnir,
sem ónýttu hinn glæsilega
kosningasigur Framsóknar
1931 með samningamakki við
aðalóvininn , íhaldið, um sam-
steypustjórn, sem afsöluðu
fornum og dýrmætum rétti
bænda með kosningalögunum
nýju, og sem nú loks hafa
opinberlega lýst fullum fjand-
skap í garð samherja og
starfsbræðra í Framsóknar-
flokknum og ákveðið að keppa,/
við hann um þingsæti við næstu
alþingiskosningar, sem ber-
sýnilega verður aðallega íhalds-
flokknum til ávinnings. Bein-
ir fundurinn þeirri áskorun til
allra fulltrúa á Framsóknar-
þinginu 17. marz n. k., að bind-
ast öflugum samtökum til þess
að vinna að því, að Framsókn
verði sem minnst tjón að þess-
um skipulögðu hermdarverk-
um“.
Frá Framsóknarfélagi
N orðf jarðarhrepps.
I Framsóknarfélaginu í Norð-
fjarðarhreppi voru þessar á-
lyktanir gerðar:
1. „Fundurinn telur að brott-
vikning Jóns Jónssonar og
Ilannesar Jónssonar úr Fram-
sóknarflokknum hafi verið ó-
hjákvæmileg, vegna framkomu
þeirra á undanförnum þingum
og lýsir fullu trausti á mið-
stjórn flokksins fyrir röggsam-
lega meðferð á því máli“.
2. „Fundurinn lítur svo á, að
tilraun Tryggva Þórhallssonar
og félaga hans til myndunar
nýs flokks, stefni einvörðungu
í þá átt að stuðla að því, að
íhaldið nái hreinum meirihluta
við næstu kosningar og skorar
nú aívarlega á alla Framsókn-
armenn, að standa óskiftir
saman við kosningarnar“.
Frá Framsóknarfélagi
Geithellnahrepps.
Á fundi í Framsóknarfélagi
Geithellnahrepps voru eftirfar-
andi ályktanir samþykktar með
samhljóða atkvæðum allra
fundarmanna:
„Fundurinn lítur svo á, að
brottvikning þeirra Jóns Jóns-
sonar og Hannesar Jónssonar,
úr Framsóknarflokknum, hafi
verið óhjákvæmileg, og lýsir á-
nægju sinni yfir aðgerðum
miðstjórnarinnar í því máli.
og veru um að ræða óðalsrétt.
Ef íhaldið er í minnahlutaað-
stöðu á næsta kjörtímabili, þá
mun Framsóknarflokkurinn
leysa þetta mesta áhugamál
æskunnar í sveitinni. Vill unga
fólkið kring um allt land byrja
landnám við kjörborðið ? J. J.
Fundurinn lítur svo á, að
stofnun hins nýja Bændaflokks
sé aðeins gerð til liðveizlu við
andstæðinga bænda við næstu
kosningar, án þess hinsvegar
að flokkurinn hafi nokkur þau
áhugamál á stefnuskrá sinni,
er Framsóknarflokkurinn eigi
berst fyrir, og væntir því fund-
urinn þess, að kjósendur kjör-
dæmisins skipi sér fast saman
til fylgis við Framsóknar-
flokkinn við næstu kosningar.
Jafnfi’amt og íundurinn tel-
ur sanngjarnt, að einstaklingar
innan hvers sveitarfélags fái
að sitja fyrir þeirri vegavinnu,
sem unnin er innsveitis í hverj-
um hreppi, telur hann órými-
legt, að kaup þeirra sé lægra,
en þeirra manna, sem til vega-
vinnu eru ráðnir úr vefklýðs-
félögum.
Fundurinn telur bráðnauðsyn-
legt að vinna fast að því, að
sem bezt skipulag fáist á af-
urðasölu bænda innanlands, og
lítur þannig á það mál, að ein-
mitt með samvinnu við Al-
þýðuflokkinn megi ná sem
beztum árangri í því með hags-
muni kaupenda og seljenda
fyrir augum, — með breyttu
og bættu sölufyrirkomulagi“.
Frá Framsóknarfélagi
Reyðarfjarðar.
Svohljóðandi tillaga kom
fram á fundi Framsóknarfé-
lags Reyðarfjarðar 18. febr.
1934 og var samþykkt með
samhljóða atkvæðum fundar-
manna:
„Jafnframt því sem fundur-
inn lýsir sig samþykkan gerð-
um miðstjómar og þingflokks
Framsóknarmanna um burt-
rekstur þeirra Hannesar Jóns-
sonar og Jóns Jónssonar úr
flokknum, lætur megna óá-
nægju sína í ljós yfir úrsögn
þeirra Tryggva Þórhallssonar
og Halldórs Stefánssonar, og á-
telur fastlega tilraun þeirra til
nýrrar flokksmyndunar, þá
skorar hann á alla Framsókn-
arflokksmenn félagsbundna og
stuðningsmenn flokksins um
allt land, er skipa sér undir
merki framsóknar- og sam-
vinnufélagsskaparins í landinu,
að standa nú fast saman um á-
hugamál flokksins og vinna öt-
ullega að málefnum framleið-
enda og hinna vinnandi stétta
í landinu, svo sem með:
A. Skipulagningu afurðasöl-
unnar, er hefði í för með sér
hækkað verðlag,
B. Launalækkun opinberra
starfsmanna ríkisins og stofn-
ana, er til verður náð,
C. Halda fast við innflutn-
ingshöftunum,
D. Knýja fram vaxtalækkun,
E. Styðja hverskonar þróun
atvinnuveganna, og umfram
allt að láta ekki klofnings-
menn, sem telja sig Bænda-
flokksmenn, blekkja sig með
fortölum sínum, sem eingöngu
hafa þau áhrif, að veikja bar-
áttuna gegn kyrstöðu- og and-
stöðuflokkunum".
Framsóknarfélag Reyðar-
fjarðar nær yfir Reyðarfjarð-
arhrepp í Suður-Múlasýslu.
Stofnendur hins svonefnda „Bændaflokks“
hafa sýnt mér þann sóma, eins og fleirum,
að senda mér eitt af dreifibréfum sínum
frá 18. des. sl. Bréf þetta, sem kannske hef-
ir átt að vera hátíðaglaðning gömlum sam-
herjum, náði að vísu ekki því marki, sök-
um þess, að milli Reykjavíkur og Þingeyj-
arsýslu var raunverulega ekkert póstsam-
band í fullar fimm vikur, beggja megin
áramótanna. Hefir það væntanlega haft sín
áhrif á hin margvíslegu skil, sem fram
að fara einmitt á þeim tíma. Er þessa hér
getið samgöngumálastjórninni til verðugs
lofs- ! ...lÁAÍ
Bréfi þessu svaraði ég engu. Fannst mér
sú meðferð hæfilegust. Veit ég þó, að í raun-
inni var á þann hátt af of mikilli léttúð
á málinu tekið. Þegar upp úr þurru er skor-
að á gamla samherja að yfirgefa flokk sinn
og skipa sér undir annað merki, er það svo
alvarlegt mál, og svo móðgandi, að ætlast
til slíkrar sviksemishneigðar, að jafnvel
görnlum vinum á ekki að líðast slíkt víta-
laust.
Þögn mín hefir einmitt leitt til þess, að
aftur er mér sent bréf frá sömu „stoínend-
um“, ritað 5. þ. m., og nú er ég ávarpaður
sem samherji. f niðurlagi bréfsins er óskað
eítir svari. Skal nú að þessu sinni sýndur
litur á að verða við þeirri ósk.
Mér finnst fátt um að vera ávarpaður úr
þessari átt sem samherji. Þess vegna svara
ég. Ég svara opinberlega, því að mál, sem
þér „stofnendur“, teljið stórmál og beinið
til bænda yfirleitt um land allt, getur ekki
verið launungarmál og á ekki heldur að
vera það. Og ég svara opinberlega einnig
af þeirri ástæðu, að ég vil engin launmál
hafa við stofnendur Bændaflokksins. — Það
vil ég, að mínum eigin samherjum sé full-
komlega ljóst.
Að svo mæltu vik ég að aðalefni nefndra
bréfa: Nauðsyn þess að stofna bændaflokk
— stéttarflokk, og áskoruninni um að gjöra
það.'
Fyrir nálægt átján árum síðan gengust
nokkrir alþingismenn fyrir samtökum um að
mynda sérstakan bændaflokk. Tilraun sú
hlaut lítið fylgi og í sumum landshlutum
engan stuðning. Ég átti þá kost á að gjör-
ast einn forgöngumannanna að slíkri flokks-
myndun, en ég sinnti þeirri áskorun eigi.
Eg leit svo á, að flokkaskifting á Alþingi
ætti að byggjast á skoðun manna á þjóðmál-
um yfirleitt, en eigi að vera bundin við sér-
hagsmuni einstakra stétta. Stofnun stétta-
flokka myndi leiða til stéttastríðs og draga
j-að inn á sjálft Alþingi — þingsalirnir verða
orustuvöllurinn. Alþingi yrði þá eigi lengur
sú alþjóðarstofnun, sem fyrst og fremst
gætti hagsmuna þjóðarheildarinnar, heldur
serhagsmunavörður þeirrar stéttar, er flesta
sendi fulltrúana og þar næði meirahluta-
valdi.
Sameiginleg áhugamál og hugsjónir —
yfirgripsmeiri en einkamál stétta — eiga
að tengja flokksmenn saman. Á slíkum
grundvelli eiga þing-flokkar að standa. Al-
þjngi á að vera stofnun, sem hefir yfirsýn
um þjóðarhaginn allan og stillir kröfum
einstakra stétta í hóf. Það á að vera hafið
yfir stéttastríðið, en ekki sjálft að vera
stéttastríð. "
Hitt er allt annað mál, að oft geta stétta-
samtök verið nauðsynleg til að hrinda á
eftir hagsmunamálum, sem brýn nauðsyn er
að gangi skjótt fram, eða þá sem nauð-
vörn, ef þjóðfélagið misbeitir valdi sínu
gegn einstakri stétt. En starf slíkra sam-
taka er aðeins einn liður í undi'rbúningi
þingmála. Sé aftur á móti þinghaldið sjálft
gjört' að stéttaorustu munu dagar þing-
ræðisins fljótt að fullu taldir.
Nú er í annað sinn skorað á íslenzka
bændur að mynda stéttarflokk og að taka
sérstöðu á Alþingi. Ég lít eins á nú, sem
áður, að slíkt væri mjög misráðið, og sannar-
lega ætti erlend reynsla nú að vera okkur
Islendingum næg viðvörun, svo að við eyði-