Tíminn - 30.04.1934, Blaðsíða 1

Tíminn - 30.04.1934, Blaðsíða 1
(Sjaíbbagi 6(a6stns er i. júní. 'jÁtgangutinn fostar 10 tu ^fcjteibsía °ð tnn&elœta á íaugaceg 1©. ©tmi 2553 - Póstíjóll 9©J XVIII. irg. Reykjavík, 30. apríl 1934. 20. blað Ný heimili - Ný verkeftii íbúum þessa lands fjölgav | um, 14 af þúsundi eða nú ná- lægt 1500 mánns á hverju ári. Sú tala vex þó vitanlega jafnt og þétt. Hvað þýðir þessi ár- lega fólksfjölgun vun 1500 manns? Hún þýðir meðal ann- ars nýtt og alvarlegt viðfangs- efni fyrir þá, er landinu stjórna. Hún þýðir það, að á hverju ári þurfa að skapast lífsskil- yrði fyrir þessi 1500 manna, og hún þýðir það, að á hverju ári þurfa að geta orðið til í landinu 400—500 ný heimili. Fyrir þessi 400—500 heimili þarf ný húsakynni til viðbótar þeim, sein fyrir eru, og fyrír þau þarf nýja arðgæfa vinnu, sem nægir til að standastraum af lífsnauðsynjum þeirra. En þar um er fleira að segja. Hin unga kynslóð, sem nú er að mynda hin nýju heimili, þarf meiri og arðgæf- ari verkefni en þau, seih gömlu heimilunum nægðu. Kröfurnar til lífsins hafa vaxið, og þær minnka tæpast aftur, svo framarlega, sem þjóðin á sér framtíð. Og um flestar þeirra má segja, að þess er alls ekki óskandi, að þær minnki. Því að mikið af hinum nýju lífskröf- um ungu kynslóðarínnar stend- ur í beinu sambandi við vax- andi menningu og nýja þekk- ingu mannanna á því, sem í heiminum býr. Það fer vel á því, að kosn- ingarréttur hinnar ungu kyn- slóðar og áhrif hennar á mál- efni þjóðarinnar skuli vera aukin einmitt nú, þegar þörf hennar á að tryggja framtíð sína, er að verða svo sérstak- lega knýjandi. Því verður ekki með rökum neitað, að einmitt framtíð unga fólksins nú er mjög ískyggileg, ef ekkert er að gert af þjóðfélagsins hálfu. Ef ekki er höfð fyrirhyggja um að sinna málum þess nú, standa fyrír dyrum vaxandi vandræði samhliða fólksfjölg- uninni. Unga kynslóðin í sveit- unum, sem ekkert heimili getur eignast þar, leitar til bæjanna. í bæjunum hittir hún fyrir sér jafnaldra sína, sem þar eru fæddir og standa uppi með samskonar áhyggjur um sína eigin framtíð. Á þennan hátt hefir myndazt hið ægilega at- vinnuleysisböl erlendra stór- borga. Vonlaus tilvera miljóna af æskumönnum, sem verða að þreklausum kararmennum í blóma lífs síns. Framsóknarflokkurinn hefir gert sér það ljóst, að hér þarf að bregða skjótt við og það með fullu skipulagi og fyrir- hyggju. Þar duga engin skjálf- andi handtök áttaviltra manna, sem halda að „náttúrulögmál- in“ lækni allt af sjálfu sér. Það þarf að gera þær ráðstaf- anir, sem lífið heimtar. Þegar reynslan sýnir, að þess þarf með — og það hefir hún þegar sýnt — verður þjóðfé- lagsheildin að veita hinni upp- vaxandi kynslóð hjálp til að mynda hin nýju heimili og skapa hin nýju verkefni. Þetta þarf að gerast bæði til sveita og sjávar. Þannig verður hjálp- in þjóðfélaginu auðveldust, og þannig má vænta, að hún borgi sig bezt. Og allar slíkar ráð- stafanir þj óðfélagsins verður að miða við, að þær borgi sig, að þær verði ekki neinn raun- verulegur skattur á þau verð- mæti, sem fyrir eru, heldur komi fram sem aukin hagnýt vinnuorka í landinu, sem tryggir líf nýrra manna. Starfsgi-undvöllur Framsókn- arflokksins við heimilafjölgun í sveitunum, er þegar lagður með tillögum þeim um sam- vinnubyggðir, sem þegar eru fram komnar. Með því að leggja fram meirahluta stofn- kostnaðar við landnámið og haganlegt land til ræktunar á þjóðfélagið að rétta hinum ungu vinnufúsu bændabömum höndina til samstarfs. Þar er ekki um neinar gjafir að ræða heldur skynsamlegt, fram- kvæmanlegt fyrirkomulag, sem gefur möguleika til starfs. Skipulagning þvílíkra byggða, hið ódýrasta fyrirkomulag, sem unnt er að fá með rannsókn og reynslu, aðstaða til sam- gangna og möguleikar til sam- starfs og sameiginlegrar notk- unar verklegra og andlegra menningartækja, sem eru strjálbýlinu ofurefh sökum kostnaðar, á að ryðja þá leið til nýrra og bættra lífskjara, sem æska sveitanna með full- um rétti vill fara og enginn mannlegur máttur getur hindr- að hana í að leita að. I bæjunum mun, ef Fram- sóknarflokkurinn fær að ráða, verða farin hliðstæð leið. — Fyrsta viðleitnin til að byggja upp hina ódýru bæi framtíðar- innar á Islandi, er þegar hafin af Fi-amsóknarmönnum í lög- gjöf og framkvæmd með lögun- um um byggingarsamvinnufé- lög og verkamannabústaði og hinum fyrstu framkvæmdum í höfuðstaðnum. En í atvinnu- myndun handa hinni nýju ltyn- slóð bæja og þorpa þarf á samskonar ráðstöfunum að halda. Einkaréttur „einkafyr- irtækjanna" til veltufjárins verður að hverfa úr sögunni. Útlán til atvinnurekstrar á að miða við atvinnuþörf en ekki gróðaþörf. Þjóðin eða láns. stofnanir hennar þurfa enga smákónga — milliliði til að tryggja ávöxtun og endur- greiðslu. Engin trygging er eins örugg og vinnuafl starf- andi manna í skipulögðum fé- lagsskap, þar sem hver ber réttan hlut frá borði í hlutfalli við afrakstur vinnunnar. Og enginn tryggir eins illa veltu- fé sitt og það þjóðbélag, sem er svo hirðulaust, að láta starf- hæfa menn vanta verkefni. En jafnframt því sem Fram- sóknarflokkurinn vinnur að því að auka verkefnin innan þeirra atvinnugreina, sem til eru í landinu, gerir hann sér það ljóst, að mikla áherzlu verður að leggja á stofnun og efling nýrra atvinnugreina. Fábreytni atvinnulífsins hér á landi er þjóðarböl. Það er glapræði og áhætta að ætla að byggja fram- tíð þjóðarinnar á hinum fomu ,Óskapalánið' í blöðum og mannfundum hefir oft verið minnst á enska lánið illræmda, sem Magnús Guðmundsson tók með hjálp Kúlu-Andersens og Páls Torfa- sonar árið 1921 og að miklu leyti fór til að greiða brask- skuldir í íslandsbanka. Þetta er hið langherfilegasta lán, sem íslenzka ríkið hefir tekið. Það var tekið til 30 ára. Vextir voru 7% að viðbættum 16% afföllum við útborgun. Og þar á ofan voru tolltekjur ríkisins veðsettar fyrir láninu. Nú alveg nýlega hefir nýtt lán verið tekið og enska lánið frá 1921 borgað upp. Af lánstímanum eru nú eftir 17 ár. Á þessum 17 árum græð- ir ríkið samkvæmt skýrslu fjár- málaráðherra, tvær milljónir króna í vaxtalækkun við breyt- inguna. Með hliðsjón af þessu geta menn gert sér grein fyrir, hverju ríkið er búið að tapa þau 13 ár, sem lánið hefir staðið, vegna hinna óhóflegu vaxta, að viðbættum hinum gífurlegu afföllum í upphafi Það er ekki illa viðeigandi, að þetta minnisverða fjármála- afrek Magnúsar Guðmundsson- ar og íhaldsflokksins sé rifjað upp nú, þegar íhaldið gengur til kosninga og lofar spamaöi og góðri fjármálastjóm. I 17 ár hefir þjóðin orðið að búa við það tjón og þann álits- hnekki, sem henni var bakað með „óskapaláninu". Allsstaðar erlendis hafa þau nauðungar- kjör, sem M. G. og „hjálpar- kokkar“ hans gengu að, verið ríkinu og bæjarfélögum til óþæginda, ef nýrrar lántöku hefir þurft að leita. Tvær miljónir króna græðir þjóðin á því nú að geta velt af sér einni einustu íhaldsráð- stöfun. Hvað segja svo kjósendumir um að fela íhaldinu völdin til að taka ný „óskapalán"? framleiðslugreinum, kvikfjár- rækt og fiskiveiðum, einum saman. Þessvegna hefir Fram- sóknarflokkurinn tekið iðnaðar- málin upp í fyrstu röð á hina nýju starfskrá sína. Á lausn þeirra mála veltur m. a. mikið um markaðsmöguleika landbún- aðarins og á henni mun einnig jafnhliða byggjast fullnæging atvinnuþarfarinnar í kaupstöð- unum. I baráttunni fyrir verkefn- um handa hinni ungu kynslóð, er við tvö sterk andstöðuöfl að etja. Annarsvegar við byltinga- menn þá, sem! beinlínis hugsa sér að fóma framtíð og velferð þeirrar æsku, sem nú er að i vaxa upp, fyrir ímyndaða framtíðarúrlausn fyrir seinni tíma kynslóðir. Þessir menn vinna á móti öllum umbótum á núveranda þjóðskipulagi, af því að þeir telja að þær tefji fyrir, að mannfélagsbyggingin hrynji og loftkastalar verði reistir á rústum hennar. Hins- vegar hið hugsunarlausa og eigingjarna hagsmunastrit þeirra manna, sem tryggt hafa sjálfum* 1 sér eða búast við að geta tryggt sér viðunandi að- M. G. fyrir landsdóm ? Morgunbl. talar um það með miklum fjálgleik nýlega, að ráðherrum, sem eyði ríkisfé fram yfir fjárlagaheimildir, eigi að stefna fyrir landsdóm og láta þá sæta ábyrgð. Þetta virðist nokkuð grálega mælt í garð Magnúsar Guð- mundssonar og það í höfuð- málgagni íhaldsflokksins. Samkvæmt skýrslu um fjár- hag ríkisins á árinu 1933, sem fjármálaráðherra las í útvarp- inu fyrir nokkrum dögum, hef- ir kostnaðurinn við þá grein stjórnarframkvæmdanna, sem M. G. sérstaklega ræður yfir, þ. e. dómsmálin, farið rúm- lega 72% fram úr áætlun fjár- laganna fyrir árið 1933. Það er eftirtektarvert í því sambandi, að landhelgisgæzlan ein út af fyrir sig hefir farið 216 þús. kr. fram úr áætlun. Og þó hefir á árinu 1933 verið sú lang aumasta og gagnlaus- asta landhelgisgæzla, sem þekkzt hefir um langt árabil. Hvað hefir verið gert við alla þessa peninga? Til varalögreglunnar, sem starfrækt var allt árið í full- komnu heimildarleysi og vafa- laust í beinni óþökk meirihluta landsbúa, hefir verið varið hvorki meira né minna en 340 þúsundum króna. Tollgæzlan, sem íhaldsblöðin ósköpuðust mest yfir fyrir nokkrum árum, hefir farið 18 þús. kr. fram úr fjárlaga- heimild. Og þessi umfram- eyðsla liggur þó síður en svo í því að tollvörðum hafi verið fjölgað og þannig hert á gæzl- unni. Umframeyðslan fer öll í skrifstofukostnað tollstjórans í Reykjavík, eftir því sem talið er í skýrslunni. Mbl. vekur upp margar spurningar í sambandi við með- ferð M. G. á landsfé. Iivað kostar það að hafa Einar M. Einarsson á launum í landi, þegar honum er vamað að vinna að starfi sínu? Hvað kostaði drykkjuskaparrannsókn Garðars Þorsteinssonar ? Hvað kostar utanför Einars Arnórs- sonar, mannsins, sem sýknaði M. G. í hæstarétti? Hvað kost- aði „endurskoðun“ Lúðvíks C. Magnússonar? Hvað kostar lj úgvitnamálið með öllum „út- borgunum“ til Oddgeirs Bárð- arsonar, Jakobs bílstjóra og fleiri dánumanna, sem við það mál eru riðnir? Já, er það ekki von, að Mbl. nefni landsdóm! stöðu án þess að nokkuð sé að- hafst. En hvorugir þessara aðila eiga að hafa leyfi til að bera ábyrgð á því, að 1500 manns- lífum á ári sé varpað út í úr- ræðavana auðnuleysi. Það er á valdi ungu kjósendanna í land- inu að neita þeirri ábyrgð og fela mál sín Framsóknar- flokknum, sem viðurkennir réttlátar kröfur þeirra og ætl- ar sér að skapa ný heimili og ný verkefni fyrir nýja og betri þjóð. Gísli Guðmundsson. Eiga bændur að ganga í „Bændaflokkinn11 ? Eftir Steingrim Baldvinsson, bónda í Nesi. Þetta kann að þykja einkennileg spum- in, en einmitt þessari spurningu munu margir bændur velta fyrir sér um þessar mundir, allt fram að kosningum í vor. Margir hafa sjálfsagt áttað sig fljótlega eftir að Framsóknarflokkurinn klofnaði- og hinn nýi „Bændaflokkur“ var stofnaður, því „rokin“ fyrir nauðsyn þessarar flokksstofn- unar komu fljótlega öll í málgagni hins nýja flokks. Það skal viðurkennt að þessi flokks- stofnun getur orðið örlagarík fyrir bændur og þjóðina í heild. Mér sýnist að hér sé stofnað til harmleiks. Hvort það verður harmleikur íslenzku þjóðarinnar í heild eða aðeins harmleikur stofnendanna, mun ráð- ast í næstu kosninguni/ Það eru bændur landsins, sem þessu ráða. Urslit stórra mála hafa áður legið í þeirra höndum og hefir ]?eim oft tekist giftusamlega með úrlausnir þó hins sé einnig að minnast. Margt er undarlegt við þessa nýju íiokksmyndun og finst mér það þó undar- legast, að stofnendurnir, sem eru greindir menn, sumir a. m. k., skuli ætla bændum þeim, sem íylgt hafa Framsóknarflokknum, það þroskaleysi og sljóskygni, að þeir gleipi við þeim rökum, er eiga að réttlæta slík fjörráð við flokk þeirra. „Bændavinir“ þess- ir hafa mjög lofað menningu og þroska bændastéttarinnar. Mörgum verður að efast um heilindin í þessu lofi, þegar séð er að hvaða rökum og málstað þeir ætla bændum nú að lúta, því ekki virðist þurfa mikla skarpskygni til að sjá óheilindin í þeim rök- um. Svo langt gengur þó tæplega trú þess- ara sjálfkjörnu bændaforingja, á heimsku og talhlýðni bænda, að þeir vænti fylgis þeirra fyrir nafn flokksins eitt saman. Ástæðurnar fyrir þessari flokksmyndun sem frambærilegar hafa þótt opinberlega, eru auðveldar. Þær eru tvær: Fyrst sú, að miðstjórn Framsóknarmanna og - þing- ílokkur hafi beitt hina brottreknu menn, J. J. og H. J. ranglæti og harðýðgi. önnur, að Framsóknarflokkurinn hafi svikið mál- stað bænda í samningunum við jafnaðar- menn. Um fyrri ástæðuna er það að segja, að prentuð gögn sýna, að brottreksturinn var aðeins framkvæmd á samþykktum regl- um flokksins. En allir vita að ákvæðið um brottvikningu var sett til þess að verjast pólitískri flugumennsku, sem farið var að bera á í flokknum. Flokkurinn varð að geta losað sig við menn, sem kosnir eru á þing af kjósendiun hans, en vinna þar í sam- bandi við andstæðinga gegn hagsmunum flokksins og stefnu. Enda viðurkenna allir nauðsyn þessa ákvæðis, sem unna Fram- sóknarflokknum góðs gengis. Hefðu hinir brottviknu verið látnir hanga áfram í flokknum og brottrekstrarákvæðinu engu skeitt, þá hefði flokkurinn haldið áfram að missa traust og fylgi kjósenda og upplausn- in biðið hans, eins og hvers þess ríkis, sem er sjálfu sér sundurþykkt. En hvað hefðu fjórmenningarnir gert, ef brottvikningarákvæðinu hefði ekki verið beitt? Hefðu þeir verið kyrrir í flokknum? Aliar líkur benda til þess. En — hvað hefði þá orðið úr myndun bændaflokks, sem þess- ir menn telja nú lífsnauðsyn fyrir bænda- ; stéttina? Auðvitað ekkert. Þá hefðu bænd- urnir orðið að hlíta forsjá Framsóknarfl. í stjórnmálum. Hefði ekki verið goðgá af þessum útvöldu „bændavinum“, að láta slíkt viðgangast? Vitanlega hefði það verið óaf- sakanlegt gagnvart bændum, samkvæmt allri rökfærslu þessara manna, nema því að- eins að þeir telji alla framtíð og velfarnan bændastéttarinnar bundna við sínar mátt- ugu persónur. Samkvæmt því ættu bændur landsins að fylgja eftir þessum (fjórum) hröpuðu stjörnum, hvert sem þeim þóknast að reika á hinum pólitíska himni. Um hina ástæðuna, þ. e. samninginn við

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.