Tíminn - 04.09.1934, Blaðsíða 1

(5>jaíbbagi
ilaCsine ec I. )Ani.
iÁrsangurlrtn Ceslac 10 fc.
XTHL irg.
Reykjavík, 4. september 1934.
Mjólkurmálið leyst
Aðalatriði bráðabirgðalaganna um skipulagning mjólkursöl-
unnar verða þessi:
Yfirstjórn mjólkursölunnar í landinu verður falin sjö
manna nefnd (,,mjólkursölunefnd“), er ríkisstjórnin skipar. í
nefndinni verða fulltrúar frá framleiðendum og neytendum.
Landinu verður skipt í verðjöfnunarsvæði, og sé kaupstað-
ur eða kauptún í hverju. Á hverju verðjöfnunarsvæði verður
fimm manna verðlagsnefnd, sem ákveður útsöluverð mjólkur á
verðjöfnunarsvæðinu. Af þessum 5 mönnum skulu tveir til-
nefndir af mjólkurframleiðendum, tveir kosnir hlutfallskosn-
ingu af viðkomandi bæjarstjórn eða hreppsnefnd, en landbún-
aðarráðherra skipar oddamann.
Á alla neyzlumjólk og rjónra, sem selt er, verður lagt verð-
jöfnunargjald, 5% af útsöluverðinu, en má hækka upp í 7%.
Verðjöfnunargjaldinu verður varið til verðuppbótar á vinnzlu-
mjólk, eftir því sem stjórnir mjólkurfélaganna koma sér saman
um. En mjólkursölunefnd úrskurðar, ef ágreiningur verður.
Öll mjólk (og rjómi), sem seld er í sama kaupstað eða
káuptúni, skal vera seld frá einni sölumiðstöð. Sölumiðstöðin
hefir einkarétt til að starfrækja mjólkurbúðir, enda sjái hún
um, að nóg neyzlumjólk sé til sölu. Sölumjólk skal vera geril-
sneydd. Um framleiðslu og meðferð á mjólk handa ungbörnum
og sjúklingum verður þó sett sérstök reglugerð í samráði við
heilbrigðisstj órnina.
Framkvæmdastjórn sölumiðstöðvarinnar skal skipuð af
mjólkurfélögum á verðjöfnunarsvæðinu. Verði ekki samkomu-
lag innan félagsstj órnanna, skipar mjólkursölunefnd fram-
k væmdast j órnina.
Landbúnaðarráðherra getur veitt undanþágu frá verðjöfn-
unargjaldi á mjólk, sem framleidd er á ræktuðu landi kaup-
staðar eða kauptúns, þar sem hún er seld. Má undanþágan ná
til mjólkur úr jafnmörgum kúm og hektarar eru af rækt-
uðu landi innan kaupstaðarins. En á þá mjólk, sem þar er
framyfir, má ieggja tvöfalt verðjöfnunargjald.
Ákvæðin um samsölu frá einni sölumiðstöð og um geril-
sneyðingu koma ekki til framkvæmda fyr en um áramót.
Víðtaí við forsætisráðherra
Tíminn hafði nýlega tal
af Hermanni Jónassyni for-
sætisráðherra og spurði hann
um undirbúning bráðabirgða-
laganna.
— Undirbúningur bráða-
birgðalaganna hefir staðið yf-
ir svo að segja óslitið síðan
inn stjórnarskiptin, segir ráð-
herrann. Hafa verið haldnir
fjöldamargir fundir um málið.
Hafa hinir ýmsu aðilar mætt
á fundum þessum til að skýra
afstöðu sína og gera tillögur.
— Hverjir eru aðilar máls-
ins?
— Aðilar málsins af hálfu
framleiðenda eru Mjólkur-
bandalag Suðurlands, en í
því eru mjólkurbúin austan-
fjalls og vestan, ennfremur
Mjólkursamlag Borgfirðinga og
Nautgriparæktar. og mjólkur-
sölufélag Reykjavíkur, en í
því eru flestallir nautgripaeig-
endur í lögsagnarumdæmi
Reykjavíkur. Auk þessa eru
svo að sjálfsögðu neytendur
mjólkurinnar höfuðaðili máls-
málsins.
— Hafa þessir aðilar geng-
ið inn á samkomulagsgrund-
völlinn ?
— Aðalerfiðleikamir við
þessa löggjöf hafa alltaf ver-
ið og eru þeir, að samræma
hina mismunandi hagsmuni,
sem a. m. k. framleiðendun-
um á hinum ýmsu svæðum,
sjálfum virðist þeir hafa í
málinu. Á þessu hefir málið
strandað hingað til. Nú hefir
verið unnið að undirbúningi
þannig, að milliþinganefndin í
afurðasölumálinu hefir unnið
að samning tillagna. En jafn-
framt hefi ég méð fundahöld-
um með hinum ýmsu aðiluní
málsins unnið að því að fá
samkomulagsgrundvöll. Hefi
ég jafnharðan skýrt nefndar-
mönnum frá þeim atriðum,
sem samkomulag hefir náðst
um. Og nú hefir fullnaðar
samkomulag náðst í öllum
aðalatriðum þessa máls. Eðli-
lega hafa aðilar orðið að slá
ýmsu af sínum upphaflegu
kröfum og taka tillit hver til
annars. En ég hefi lagt mikla
áherzlu á, að niálið gæti orðið
afgi-eitt með samkomulagi, þar
eð ég álít að það hafi mjög
mikla þýðingu fyrir fram-
kvæmd þess. Tel ég að aðilar
hafi sýnt mikinn skilning á
þörfinni til að leysa málið á
þennan hátt, og hina mestu
lipurð í samningunum.
Nú þegar bráðabirgðalögin
verða gefin út, liggur fyrir yf-
irlýsing allra aðila um, að
þeir sætti sig við samkomulag-
ið.
— Hvað teljið þér höfuðat-
riði laganna?
— Ég tel það höfuðatriði
laganna, að öll mjólk vérður
frá áramótum seld frá einni
sölumiðstöð og að mjólkin
verður öll gerilsneydd, nema
e. t. v. barnamjólk og sjúkra-
mjólk, sem verður nánar á-
kveðið um í reglugerð. Með
þessu vinnst tvennt: Neytend-
urnir geta verið öruggir um
það, að fá góða og óskemmda
vöru, hin yfirvofandi sýking-
arhætta frá mjólkinni er úti-
lokuð. Framleiðendurnir geta
hinsvegar með þessu móti og
e. t. v. með því einu móti kom-
ið fullkomnu og hagkvæmu
skipulagi á dreifingu mjólk-
urinnar, og lækkað dreifingar-
kostnaðinn að miklum mun.
Hermann Jónasson.
Annað atriði, sem er álíka
þýðingarmikið, er verðjöfnun-
in. Ilún, ásamt sölumiðstöð-
inni, gerir það mögulegt að
nota þá mjólk aðallega til
neyzlu í bæjunum, sem ódýr-
ast er að flytja þangað á
hverjum tíma og að öðru leyti
hagkvæmast.
Um þennan markað verður
nú engin óheilbrigð samkeppni,
vegna ákvæðanna um verðupp-
bót á vinnzlumjólkina.
— Hvenær verða bráða-
birgðalögin staðfest ?
• — Lögin ganga sennilega í
gildi einhvern næstu daga. Og
ég er þess fullviss, að ef
íramkvæmd þessara laga tekst
vel, og af hálfu stjórnarinnar
verður vitanlega gert allt til
þess að svo megi verða —
hljóta þau að verða til mik-
illa hagsbóta fyrir mjólkur-
íramleiðendur, og fyrir neyt-
endurna líka.
8a£a málsins.
Mjólkurmálið hefir verið
eitt af erfiðustu viðfangsefn-
um síðustu ára. Flestir hafa
verið sammála um, að skipu-
lagsleysið í mjólkursölunni
væri óþolandi, bæði fyrir fram-
leiðendur og neytendur. Hvað
eftir annað hefir verið gerð
tilraun til að leysa málið, á
Alþingi, í fyrverandi ríkis-
stjórn og jafnvel í bæjarstjórn
Reykjavíkur. En stöðugt hafa
þær tilraunir strandað. Þær
hafa strandað á ýmiskonar
hagsmunaandstæðum, sumum
ímynduðum og sumum sem
þurfti að greiða úr með sam-
komulagi.
Þetta erfiða mjál, sem bæði
fyrverandi ríkisstjóm og Al-
þingi eins og það áður var skip-
að, hafði gefizt upp við að ráða
fram úr, hefir nú -Hermanni
Jónassyni forsætisráðherra
tekist að leysa. Og honum hef-
ir tekizt að leysa það á þann
hátt, að þeir, sem áður deildu
innbyrðis, telja sig geta unað
við þá lausn og hafa fallizt á
það fyrirkomulag, sem nú
verður lögfest.
Hinum nýja forsætisráð-
herra hefir þannig tekizt með
dugnaði sínum og lægni að
koma í veg fyrir þá miklu
hættu, sem yfirvofandi var í
þessu máli. Honum1 hefir tek-
izt að hindra mjólkurstríðið,
sem mýndi hafa leitt bágindi
og jafnvel neyð yfir fjölda
manna. Og jafnframt hefir
honum tekizt að fá samkomu-
lag um þá skipun mjólkursöl-
unnar, sem tryggir neytend-
um góða og heilnæroa vöru.
Það má segja til lofs öllum
aðilum þessa máls, að þeir hafa
nú, þegar þeir sáu, að einlæg-
ur vilji var hjá stjórn landsins
til að leysa málið, látið hin
smærri ágreiningsefni niður
falla og tekið þau tillit, sem
nauðsynleg voru til að binda
enda á það ófremdarástand,
sem verið hefir.
Því var spáð í þessu blaði
um það leyti sem stjórnar-
skiptin fóru fram, að hin nýja
ríkisstjórn myndi verða starf-
söm stjórn. Það hefir líka
leynzt svo þann stutta tíma,
sem liðinn er síðan. Andstæð-
ingarnir eru jafnvel farnir að
hvísla því sín á milli, að þessi
stjórn muni sitja lengi að völd-
um. En hvað sem er um það,
þá er hitt víst, að sjaldan hefir
verið meira framkvæmt af
gagnlegum stjórnarráðstöfun-
um á jafn skömmum tíma og
í mánuðinum, sem leið.
Islenzkir hestar
til Þýzkalands
Hingað koxnu til lands fyrir
nokkru síðan, tveir sendimenn
frá þýzku stjórninn, Jáger og
Busch að nafni, í því skyni að
athuga möguleika til að gera
kaup á íslenzkum hestum.
En það hefir komið í ljós,
að í því umtali, sem orðið hef-
ii við Þjóðverja um kaup á
íslenzkum hestum á árinu sem
leið og í þeim upplýsingum, sem
gefnar hafa verið héðan, hefir
verið gert ráð fyrir hestum
ca. 56 þuml. á hæð að band-
máli, en það er meiri hæð en
hægt er að gera ráð fyrir yfir-
leitt á íslenzkum hestum.
Þjóðverjamir tveir hafa
verið á ferð um sýslumar
austan fjalls og einnig norður
í Húnavatnssýslu og skoðað
hesta. Eru þeir sæmilega
ánægðir og er nú gengið
frá aðalatriðum í samningi um
kaup á 200 hestum 4—8 vetra
til reynslu, þó að því tilskildu,
að samkomulag verði um hæð-
ina, en hún er minni en gert
hafði verið ráð fyrir. — Selj-
andi hestanna er Samband ís-
lenzkra samvinnufélaga og ef
samningurinn verður sam-
þykktur, verða þeir sendir út
seint í þessum mánuði. —
Verðið mun vera fremur gott,
en kaupin eru því skilyrði bund.
in að andvirðið verði notað til
kaupa á þýzkum vörum. —
Það eru þýzkir smábændur,
sem eiga að fá hestana.
Frumvarp um kartöfluverzlun-
ina mun landbúnaðarráðherra
leggja fyrir nœsta þing.
[ Maymis Guðmundsson oy por-
steinn Briem hafa ekki verið al-
veg aðgerðalausir í stjórnarráðinu
14. júlí s. I. þann dag leigði M.
G. Sigurði búnaðarmálastjóra
hluta úr landi rikisins á hvera-
svæðinu í Ölfusi til 75 ára og
launaði honum þannig sprengi-
framboðið í Árnessýslu. En þor-
steinn Briem útnefndi þennan
sama dag fimm prófessora, sein
hefir orðið til mikiis athlægis síð-
an, Er þetta gott sýnishorn af
vinnubrögfium þessara fyrverandi
stjórnarherra.
^fereifcsla
®ð tnnþelmta á £anganeg 10.
&lml 2353 — Póstþáíf ðöl
40. blað.
Stjórnmálin
í ágústmánuði.
Þessi mánuður hefir verið óvenjulega
viðburðaríkur. Hin nýja landstjórn tók við í
lok júlímánaðar og af stjórnarskiftunum
liefir leitt margháttaðar breytingar.
íhaldið tók liinni nýju stjórn ekki illa
fcftir ástæðum, talaði jafnvel ekki að öllu
leyti óvingjarnlega um Ilarald Guðmunds-
son í byrjun, en ekki hefir orðið framhald
af því. Einna mest fór útnefning Her-
manns Jónassonar fyrir brjóst kyrstöðu-
mannanna. Vegna einbeittni og dugnaðar í
embætti sínu og sem leiðtogi í Framsóknar-
ílokknum höfðu kyrstöðumenn á honum ill-
an bifur. Honum hafði verið hótað embætt-
ismissi af pólitískum ástæðum, og móti
lionum hafði verið gert samsæri með æfð-
um ljúgvitnum, til að reyna að sanna á
hann tyllisök. Að H. J. varð forsætis- og-
dómsmálaráðherra í hinni nýju stjórn, var
íhaldinu mikil og verðskulduð háðung. í-
haldið fann þetta, fann að tilefnið var rétt-
mætt, og lætur sennilega ráðninguna verða
til viðvörunar í framtíðinni.
Það sem hefir einkennt starf stjómarinn-
ar hinn fyrsta mánuð, eru hin mörgu
bráðabirgðalög um atvinnumálin, sem gef-
in hafa verið út eða undirbúin. M. Guðm.
hafði þar gefið fordæmi með því að gefa
út bráðabirgðalög' um eignarnám á afnota-
rétti Sólbakkaverksmiðjunnar. Kom íhald-
inu þetta illa, því að hér var gefið einstakt
fordæmi, um að ríkisstjórnin taki ónotuð
atvinnutæki eignarnámi með yfirráðabreyt-
ingu á afnotaréttindum. Þótti íhaldsmönn-
um þetta hinn versti viðskilnaður hjá M. G.
En tilefnið var greiðasemi M. G. við félag-a
sinn Ásgeir fræðslumálastjóra. Óskar lækn-
ir á Þingeyri hafði á framboðsfundum í vor
krafizt þess, að verksmiðjan yrði starf-
rækt, og; fylgdu kjósendur því fast fram og
varð þingmaðurinn að heita því, að svo
skyldi verða. En þetta gekk ekki nema með
hinu merkilega eignarnámi, sem íhaldið lét
valdalausan ráðherra gera með bráðabirgða-
lögum.
Nýja stjórnin tók til meðferðar ennþá
stærri mál, en rekstur Sólbakkastöðvarinn-
av. Haraldur Guðmundsson kom með bráða-
birgðarlögum skipulagi á verzlunina með
léttverkaða síld. Urðu íhaldsmenn að þiggja
þar einkasölu og með bráðabirgðalögum og
af socialista. En hin léttverkaða síld selst
vel, íhaldið græðir á framleiðslunni og Mbl.
iagði blessun sína yfir einkasöluna, bráða-
birgðalögin og ráðherrann, sem stýrði í
höfn með vandasamt mál.
Litlu síðar kemur Hermann Jónasson
skipulagi á kaup í opinberri vinnu. Þor-
steinn Briem var búinn að hækka kaupið í
vor, svo að litlu var þar við að bæta- En
með samningi stjórnarinnar var fallið burtu
hið ósvikna réttleysi, sem aðallega náði til
bænda og bændasona í opinberri vinnu.
Hafði Sigurþór í Kollabæ hafið baráttuna
fyrir jafnrétti innanhéraðsmanna gagnvart
aðkomumönnum, á bændafundi í Rangár-
vallasýslu snemma í janúar í vetur, og er
sú réttarbót nú íengin. Auk þess er innan-
héraðsmönnum tryggður atvinnuréttur, sem
varalið íhaldsins vildi ekki unna þeim.
Kreppulánasjóður var raunverulega slífl-
aður þegar stjórnarskiftin gerðust, bænd-
um var að vísu heitið lánum, en í hundr-
aðatali neituðu bændur og umboðsmenn
þeirra, að ganga að vaxtakjörunum, enda
voru þau svo óaðgengileg, að oft urðu vext-
ir og afboKganir í Kreppulánasjóði fyrstu
ávin eins og af víxlum í bönkum. Þetta kom
að vísu ekki af óvild til bænda, heldur af
því, að Þorsteini Briem, Pétri Magnússyni
og Jóni Jónssyni var svo mikið í mun að
klófesta yfirráð kreppusjóðs í sínum hönd-
um, rétt fyrir þingkosningar, að þeir gáðu
miður en skyldi, að innihaldinu. En nú vildu
bændur ekki þola þessi hraksmánarlegu
greiðslukjör. Eysteinn Jónsson gaf þá út
bráðabirgðalög, „ sem leiðréttu þessar mis-