Tíminn - 04.09.1934, Blaðsíða 2

152
T í M I N N
fellur. Vextir og- afborganir í kreppusjóð
eiga nú ekki að vera nema 5%, og mun
mörgum f>að þykja nægileg byrði smt. En
eftirtektarvert er það, að allir þeir „bænda-
vinir“, sem stóðu að kreppusjóði, skyldu
ekki geta gert þessa eðlilegu og sjálfsögðu
umbót á kreppusjóði, áður en „bæjaradi-
kal“ maður eins og Eysteinn Jónsson kom
í stjórnina. Manni finnst óskiljanlegt, að
það væri þýðingarmeira að gera bráða-
birgðalög um Sólbakkaverksmiðjuna. fyrir
Óskar lækni á Þingeyri, heldur en ef Þor-
steinn Briem hefði gert bráðabirgðalög um
la'eppusjóð til að hjálpa nokkrum þúsund-
i m af bændum landsins til að fá leiðrétting
á afbakaðri hjálparlöggjöf.
Næstu stóru bjargráðin voru kjötlögin.
Jón Árnason og Eysteinn Jónsson tóku það
mál upp í miðstjórn Eramsóknarflokksins
fyrir ári síðan, að koma skipulagi á kjöt-
söluna innanlands, þar sem seld eru um
GG% af allri kjötframleiðslu landsins. Sam-
vinnumenn hafa síðan þá unnið að lausn
þessa ináls, einkum á sérstökum fundi, er
samvinnumenn héldu seint í vetur. Höfðu
j-eir menn í einu mesta þekkingu og mest-
an áhuga á málinu. Með kjötlögunum á að
fækka milliliðum, hindra óeðlilegt undirboð,
ti'yggja hreinlæti við slátrun og meðferð
kjötsins, tryggja bændum það verð, sem
sanngjarnlega má fá fyrir kjötið, en neyt-
endum góða vöru og með hóflegu verði. Jón
Árnason, sem Mbl. áfellir mjög fyrir for-
göngu sína í málinu, hefir í einu gætt hófs
og þó haldið fast á rétti bænda. Hann vildi
enganveginn útiloka þá kaupmenn, sem
verzlað hafa með kjöt, frá að halda atvinnu
sinni, ef þeir uppfylltu eðlileg skilyrði eins
og kaupfélögin, og hann hefir manna mest
lagt áherzlu á hófsemi í verðlaginu. J. Á.
segir með réttu, að ef boginn sé spenntur
of hátt með verðlagi á einhverri neyzlu-
vöru, þá minnkar neyzlan, því að neytend-
ur kaupa þá aðrar fæðutegundir. Skipulagn-
ing á sölu kjöts og mjólkur á að vísu að
tryggja rétt framleiðenda á þann hátt, að
hafa markaðinn sem stærstan og verðhæst-
an, en forðast hinsvegar þær öfgar, að
hyggjast að kúga neytendur, og neyða þá
til annarlegra vörukaupa.
Stjórnin hefir verið heppin með fram-
kvæmdastjóra kjötmálanna, Jó nívarsson
kaupstjóra frá Hornafirði. Nýtur hann um
land allt mikils trausts, og er það hinu
nýja skipulagi til mikillar eflingar að hafa
slíkan mann til forgöngu í því rnáli.
Jafnhliða lausn kjötmálsins hefir Her-
mann Jónasson unnið að lausn á skipulagn-
ingu mjólkursölunnar. Hefir honum tekist
að' fá samkomulag með öllum helztu aðilum
framleiðslunnar, leiðtogum búanna austan-
fjalls, bænda í Mosfellssveit, og bænda í
Kvík. Eins og í kjötmálinu, er gert ráð
fyrir, að neytendur ráði' allmiklu um á-
kvörðun verðsins og má segja að sala kjöts
og mjólkur eigi í framtíðinni að byggjast á
skipulagsbundnu samstarfi framleiðenda og
neytenda. Samkvæmt hinu nýja skipulagi,
verður ein sölumiðstöð í hverjum kaupstað,
búðir ekki fleiri en þörf krefur, enginn ó-
þarfa kostnaður við dreifingu mjólkurinn-
ar. Öll sölumjólk í Rvík verður hreinsuð og
af þeirri mjólk, sem seld er til neyzlu, er
borgaður verðjöfnunarskattur, sem gengur
lil að hækka verðlag á mjólk þeirra bænda,
sem ver eru settir. Bráðabirgðalögin um
skipulag mjólkurmálanna eru ekki enn kom-
in út, en koma næstu daga. Með því átaki,
sem gert er í þeim málum, hefir hinn nýi
þingmeirihluti og stjórn látið kjósendum
verða að trú sinni um að miklu skiftir, að
senda íhaldið og vini þess út úr stjómar-
ráðinu.
Eitt umtalað mál þessa undangengna
mánaðar, er sálmabókar-viðbætirinn. Biskup
landsins stóð þar í broddi fylkingar með út-
gáfu sálmlabókar, en nefndin lenti í því ó-
trúlega óláni, að byrja á því að breyta
sálmum eftir fjölmörg skáld, bæði dauð og
lifandi- Varð úr þessu mildll úlfaþytur.
Skáldin sjálf eða venzlamenn þeirra mót-
mæltu þessari aðferð og heimtuðu bókina
gerða upptæka. Biskup sýndi klókskap í því
að draga málið nokkuð á langinn, en þegar
umtalið um hina ómögulegu sálmabók hafði
valdið því, að sala vár orðin nægileg til að
standast útgáfukostnaðinn, gafst hann upp
og munu leifarnar af bókinni nú verða
brendar á báli.
Biskup hefir í þessu máli haft ólán af
því að íylgja ekki bendingum fyrverandi
Framsóknarstjórnar í þessu máli. Sú stjórn
ritaði honum bréf fyrir nokkrum árum og
lngði til að sálmabókin væri endurprentuð
og gefin út að nýju. Var biskupi bent á að
í bókinni væri mikið af sálmum, sem: væri
Framh. á 8. síðu.
Rannsókn ofí skipulag
Starfsskrá Framsóknar- j
flokksins í atvinnumál-
um.
I samningi þeim er gerður
var um stj ómarsamvinnu milli
Framsóknarflokksins og Al-
þýðuflokksins hljóðar 1. gr.
svo:
„A8 skipa nú þegar nefnd sér-
fróðra manna til að gera tillögur
og áætlanir um aukinn atvinnu- 1
íekstur, framkvæmdir og fram-
leiðslu í landinu, svo og aukna
sölu afurða utan- og innanlands.
Annars er óþarfi að vera að
mála upp neinar stórkostlegar
„þjóðnýtingar“grýlur í sam-
bandi við þessa nefndarskipun,
því að í erindisbréfi ráðherr-
ans er það skýrt fram tekið,
að nefndin eigi því aðeins að
gera tillögur um opinberan
rekstur, að „fyrirsjáanlegt
yrði, að einkarekstur ekki
nægir til að fullnægja kröfum
þjóðarinnar eða kann að öðru
leyti að vera varhugaverður
fyrir almenningsheill11*).
Sé lögð áherzla á að efla þann
atvinnurekstur, sem fyrir er og
rekinn er á heilbrigðum grund- j
velli, enda komið á opinberu eft- 1
irliti með hverskonar stórrekstri 1
til tryggingar því, að hann sé
rekinn í samræmi við hagsmuni
almennings. Opinberar ráðstaf-
anir verði’ síðan gerðar til aukn-
ingar atvinnurekstri í landinu
eftir því, sem við verður komið".
Er þessi grein samningsins
m. a. byggð á starfsskrá
Framsóknarflokksins í at-
vinnumálum, sem samþykkt
var á síðasta flokksþingi og
birt í „Ávarpi til þjóðarinnar“,
en þar ákveður Framsóknar-
flokkurinn, að
„Vinna gegn atvinnuleysinu með
þvi að:
.. a. Hafa framlög til verklegra
framkvæmda svo rífleg sem unnt
er.
b. Með aukinni skipulagðri
ræktun landstns.
c. Með auknum og betur skipu-
lögðum sjávarútvegi.
d. Með því að vemda og efla
allskonar iðnað, einkum úr ís-
lenzkum efnum.
Breyta tollalöggjöfinni iðnaðin-
um í hag“.
í stefnuskrá Framsóknar-
flokksins er ennfremur ákvæði
um að vinna að því
„Að bankarnir beini ekki út-
lánastarfsemi um hendur fárra
einstaklinga, eins og virðist hafa
verið venjan hlngað til, heldur
fái framleiðendur til lands og
sjávar sem greiðastan aðgang að
lánsfé“.
Skipulagsnefndin.
Samkvæmt þessu hefir nú
ríkisstjórnin, í vikunni sem leið,
skipað fimm manna nefnd,
sem í eru þeir Jónas Jónsson
formaður Framsóknarflokks-
ins, Steingrímur Steinþórsson
skólastjóri, Ásgeir Stefánsson
útgerðarstjóri í Hafnarfirði,
Emil Jónsson bæjarstjóri og
Héðinn Valdimarsson for-
stjóri, sem er formaður nefnd-
arinnar.
Við val nefndarmannanna
virðist hafa verið tekið tillit
til þess fyrst og fremst, að
neíndin hefði þeim kröftum á
að skipa, sem verkefnin munu
krefjast. Þannig er valinn höf-
uð forvígismaður samvinnu-
málanna í landinu, skólastjóri i-
Samvinnuskólans, þar sem vit-
að er, að úrræði nefndarinn- ,
ar hljóta mjög að byggjast á :
samvinnu. Annar nefndarmað-
ur er sérmenntaður í land-
búnaði, þriðji verkfræðingur,
fjórði framkvæmdastjóri tog-
araútgerðar, en formaðurinn
er hagfræðingur og reyndur
verzlunarmaður.
Andvörp Morgunblaðs-
ins.
Mbl. birtir nú, í tilefni af
nefndarskipuninni, grein með
gleiðletraðri fyrirsögn: „Ríki
sósíalismans nálgast*. Er
helzt svo að skilja, að íhaldið
sé nú í þann veginn að leggja
alveg árar í bát og gefast upp
við að „vemda þjóðskipulag-
ið“!
Hvernig er ástand at-
vinnuveganna?
En það þarf sennilega enga
sosíalista til að sjá, að ekki
má við svo búið standa um at,-
vinnulíf landsmanna.
Á árinu, sem nú er að liða,
eru áætlaðar hvorki meira né
mlnna en 900 þúsundir króna
frá ríki og bæjarfélögum til
atvinnubóta. Þessar 900 þús-
undir eru áætlaðar af opinberu
fé til þess að útvega vinnu
handa mönnum, sem atvinnu-
vegirnir geta ekki veitt mögu-
leika til að vinna fyrir sér.
Af sumum er því haídið
fram, að þetta fé sé of lítið
til að bæta úr atvinnuleysinu.
En hvað sem því líður, þá sjá
það allir menn, að eitthvað
hlýtur að vera bogið við at-
vinnuvegina úr því að svona
er ástatt.
Á öðrum stað í blaðinu er
rifjað upp í fáum dráttum1 á-
stand atvinnulífsins hér í höf-
uðstaðnum eins og það nú er.
Það ástand er ekki glæsilegt.
Af reynslu annara landa er
það vitað, að stöðugt atvinnu-
leysi er hin þyngsta raun, sem
komið getur fyrir nokkurt
þjóðfélag. Og það væri mikil
gifta fyrir þessa þjóð, ef
hægt væri að stemma stigu
fyrir þeirri voveiflegu plágu
áður en hún nær að færast
enn meir í aukana en orðið er
hér á landi. En ef það á að
takast, dugir ekki að halda að
sér höndum í blindri trú á að
erfiðleikamir hverfi af sjálfu
sér. Slíkt sinnuleysi leiðir út í
beinan voða.
Verkefnin.
Skipulagsnefndin á mikið
verkefni fyrir höndum. Hún á
að leggja drög að því, að
byggja upp nýtt og heilbrigt
atvinnulíf í landinu. Þá við-
reisn, sem landið þarfnast í
þeim efnum, má ekki binda
við neinar fastnegldar kredd-
ur sérstakra fræðikerfa. Ekki
má hún heldur stranda á for-
dómum á nýjum aðferðum,
hvaða nöfnum, sem menn
kunna að vilja nefna þær. í
þessum efnum þarf að fara
margar leiðir, þar sem sum-
staðar kann að vera ágreining-
ur milli flokka og annarsstaðar
ekki. Það þarf að rannsaka
starfsaðferðir þess atvinnu-
reksturs,' sem nú er. Það þarf
að athuga, að hverju leyti
hann ber óeðlilegar byrðar
vegna kröfuharðra einstakl-
ingshagsmuna. Það þarf að
rannsaka gamla og nýja mark-
aðsmöguleika fyrir framleiðslu
landsmanna. Og það þarf að
finna ný ráð, skapa nýjar hug-
myndir til að auka framleiðsl-
una, gera hana fjölbreyttari
en hún nú -er, og það þarf að
gera sér grein fyrir, að hve
miklu leyti þjóðin getur full-
*) það er líka misskilningur
hjá Alþýðublaðinu í sl. viku, að
nefndin hafi „mjög víðtækt vald-
svlð“. Nefndin hefir ekkert vald,
heldur eingöngu tillögurétt.
Um áfengisbannið
Brynleifur Tobíasson kennari, íyrv. stórtemplar og einn
af aðalforvígismönnum bindindislireyfingarinnar hefir,
samkvæmt beiðni, ritað grein fyrir Nýja dagblaðið og
Timann, þar sem hann rekur sögu áfengisbannsins og
lýsir afstöðu templara til þess nú. Hér fer á eftlr síðarl
hluti greinarinnar.
„Báglega tókst með Al- •
þing enn“.
Á Alþingi hafa komið fram
; síðustu árin frumvörp um af-
nám banns sterkra drykkja og
afnáms á banni gegn bruggun
sterkra öltegunda. Ágætir
bannmenn á Alþingi, eins og
| Tryggvi Þórhallsson, Vilmund-
! ur Jónsson og Pétur Ottesen,
i beittust fyrir því að kveða
| niður þessi frumvörp, og þeim
j tókst það. Með þessum aðför-
um ýmissa alþingismanna
var eins og hert á þjóðinni að
láta sér finnast fátt um lögin
eða það, sem eftir var af þeim.
Heimabruggið magnaðist, og
mestur var drykkjuskapurinn í
Reykjavík og grennd. Þar var
sí og æ predikað gegn „bann-
i«u“, og hafði háskólakennari
í læknisfræði forustuna. Bann-
inu, sem Alþingi var búið að
eyðileggja að mestu, var kennt
' um, hvernig komið væri. Það
var alið á því að lækna meinið
með meira áfengi. Það var
kennt að reka ætti djöful út
með Belzebub. Danskur and-
banningur var fenginn til
Reykjavíkur, og andbanninga-
félag var sett á laggimar. Og
nú, þegar bann þjóðarinnar frá
1909 hafði verið úr lagi fært,
hvað eftir annað, gerðist Al-
þingi til þess að skora á stjóm-
ina að láta fara fram atkvæða-
greiðslu um bannslitrin, eins
og nú voru, á haustdegi, þeg-
ar var allra veðra von.
Fyrsta vetrardag 1933 létu
kjósendur í ljós vilja sinn.
Tæpar 28 þúsundir kjósenda
greiddu atkvæði eða um helm-
ingur allra kjósenda í landinu.
Tæpar 16 þús. voru mótfallnar
löggjöfinni, eins og hún nú er,
en tæpar 12 þúsundir vildu
ekki sleppa henni, hafa vafa-
laust talið, að hreppa mundi
þjóðin ekki betra, þó að afnum-
ið yrði bannið. Það, sem ger-
ist, er þetta, að nokkru minna
en þriðjungur allra kjósenda í
landinu vill afnema bannið,
eins og það er nú. Glæsilegan
er ekki hægt að kalla sigur and-
banninga, ef um sigur er hægt
að ræða í þessu sambandi,
þrátt fyrir alla ófræginguna
um bannið fyrr og síðar og
þrátt fyrir slælegt eftirlit með
lögunum alla tíð.
Það er ómótmælanlegt að
drykkjuskapur á Islandi er
I
minni nú en hann var fyrir
bannið, þó að gert sé ráð fyrir
talsverðri nautn ólögleyfðs
áfengis.
! Þessu hefir bannið þó kom-
i ið til vegar.
nægt sínum eigin þörfum með
innlendri framleiðslu og spar-
að innkaup á erlendum vinnu-
krafti og jafnvel erlendum
hráefnum.
Almenningur á kröfu á því,
að starfi hinnar nýju nefndar
sé tekið með vilvilja, og eins
þó að hún kunni að komast að
þeirri niðurstöðu, að ráðstaf-
anir þurfi að gera gegn ýmsu
því, sem sjúkt er í atvinnulíf-
inu. Hér, og alstaðar, á að
vera í gildi kjörorðið: Þar
sem hagsmunir einstáklinga
rekast á hagsmuni almenn-
ings, verða hagsmunir almenn-
ings að ráða.
Hvað á nú að gera?
Sumir seg'ja: Nú á Alþingi
að afnema bannlögin. Aðrir
telja enga nauðsyn reka til
þess að hreyfa við þeim, og
auðvitað hafa alþingismenn al-
gerlega óbundnár hendur í
þessu efni.
Við templarar erum ekki ein-
huga í málinu. Meirihluti ráð-
andi manna í Stórstúkunni tel-
ur rétt, eins og á stendur, að
nema bannið, þ. e. bann gegn
innflutningi sterkra drykkja,,
úr lögum. Minnihlutinn vill
ekki beygja sig fyrir atkvæða-
greiðslunni.
En um það eru málsmétandi
félagar Reglunnar, að því er ég'
bezt veit, sammála, að sterkar
hömlur eigi að vera gegn sölu
og veitingum áfengra drykkja
í landinu, en þó þannig, að
þjóðin ráði þeim að onestu
sjálf. — Það verður að krefj-
ast þess, ef bannið verður af-
numið, að kjósendur í landinu,
í hverju lögsagnarumdæmi
fýrir sig, verði látnir segja til
sín um það með atkvæða-
greiðslu, hvort áfengissala
skuli fara þar fram eða ekki
(héraðabann). 1 öðru lagi
verður að leggja áherzlu á það,
að veitingar áfengra drykkja á
skipum kringum landið verði
bannaðar. 1 þriðja lagi verður
að tryggja það, að áfengið
verði selt háu verði, þar sem
það kann að verða á boðstól-
um. í fjórða lagi verður að
gera gangskör að því, að bind-
indisfræðsla fari fram í skól-
unum og að alveg sérstök
áherzla verði lögð á þá fræðslu
í kennaraskólanum. 1 fimmta
lagi verður að koma skipulagi
á útbreiðslu bindindis, og velja
sérstaklega hæfa menn til þess
að annast hana.
Þessar kröfur byggjast á
þeim staðreyndum, að því erf-
iðara sem er að ná í áfengi,
því minna er drukkið; því dýr-
ara, sem áfengið er, því minna
er keypt af því; því betri skil,
sem menn kunna á hættunum,
því meira forðast þeir þær,
og loks er það nú orðið talin
siðferðileg og þjóðfélagsleg
skylda um allan svokallaðan
menntaðan heim, að löggjöfin
og framkvæmdavaldið yfirleitt
geri sitt til að firra mannkyn-
ið hættu þeirri, er af áfengis-
nautninni leiðir, svo mjög sem
auðið er. Allt þetta verður að
miða við þær skoðanir og
erfðavenjur, sem ríkjandi eru
í hverju þjóðfélagi, því að
þau lög ein ná tilgangi sínum,
sem eru í nokkumveginn sam-
ræmi við þau lög, sem rituð eru
á hjörtu fólksins sjálfs, sem
við þau á að búa.
Br. T.
EBsessBBmBammBimmmammmmm
MAUSER fjár- og stórgripabyssur
á kr. 20,00.
Sport-rifflar kal. 22, með 60 cni.
hlaupi á kr. 30,00.
Super-X riffla og fjárbyssu skot
eru 50% kraftmeiri en
venjuleg skot.
pað bezta er ódýrast.
SPORTVÖRUHÚS REYKJAVÍKUR,
Reykjavík.
Kolaverzlun
SIGURÐAR ÓLAFSSONAR
Siinn.: KOL. Reykjavik. Siml 1933.