Tíminn - 26.10.1934, Side 4

186
T 1 M 1 N N
og gx. 6, lánar sjóðurinn alit aðkeypt efni og a/» aí
kaupi faglærðra manna rentulaust fyrstu 5 árin, en svo
jafnar afborganir af höíuðstól í 50 ár. Sá kostnaður
byggingarimxax', sem fæst með þessum kjörum er kr.
11.600,00 og afborgun því á ári (að 5 árum liðnum frá
byggingu)................................................ 406,00
— Sá hluti byggingai'kostnaðar, sem eftir verður, kr.
4400,00, reikna ég rentur og afborgun á ári 7%, og
verður það............................................... 808,00
Uæktuð jörð. Samkv. jarðræktarlögum borgast vextir og af-
borgun af kr. 5500,00 með jöfnum afborgunum í 25 ár,
árlega kr. 430,25 ..................................... 430,25
— Aígangurinn, kr. 300,00 box-gist árlega með afborg-
xmum og rentum 7 %....................................... 21,00
Óræktað iand. Kr. 150,00 borgist árlega afborganir og rent-
ur 7%.................................................... 10,50
Sláttuvél, rakstrarvél, mykjudælur, lyftitæki, hreyflar fyrir
mykjuvagn, vagnar með heylyfti, 2 hreyflar fyirir heyupp-
drátt, mykjudreifir o. fl., 2 mykjuk., smátæki, bifreiðar,
frystivél. Allar þessar vélar kosta pr. búanda kr. 1126,66.
Árleg afborgun, rentur og viðhald áætla ég 15% .. .. 169,00
— Allar þessar vélar nota rafmagn til orku, sem fæst
án aukaborgunar, sem sparirafmagn frá heimilinu. Bif-
reiðaxmar (2) nota bensín og olíu, og annast þær alla
að. og fráflutninga, heimflutning á öllu heyi og dreifingu
áburðar að vorinu á túnin. Ég hefi því gei*t ráð fyrir
því, að hvor bifreið yrði notuð 5 tíma alla daga ársins,
eða báðar samtals 3650 tíma, og býst ég við að þetta sé
mjög vel í lagt, enda getur þá fólkið notað þær svolítið
til skemmtunar út urn sveitirnar á sunnudögum. Á hvern
búanda koma þá 121 klukkustund. 1 svo slitróttum
akstri, sem hér verður, hefir bifreiðarstöðvareigandi
Steindór Einarsson gefið mér upp, að bifreiðin eyði á
kl.stxmd 23,4 1. af bensín og kostar líterinn 0,32. Bif-
reiðanotkvmin á ári fyrir býli kostar því í olíu...... 90,62
Notkun sláttuvélar. Sláttuvélin er 2*4 tím'a að slá ha., að slá
300 ha. 675 tíma. Bensíneyðslan og olía er 1 kr. pr. ha.,
eftir uppl. Jóh. Reykdal.............................. 10,00
Notkun hesta og heyvéla. Ég áætla að búandi greiði árlega
leigu fyrir hesta (úr sameigninni).................... 10,00
Til upphitunar, suðu og ljósa.............................. 850,00
— Eftir upplýsingum frá hr. rafmagnsstjóra Steingr.
Jónssyni myndi rafmagn fyrir þessa upphæð nægja til
upphitunar í allt að 5—6 stiga frosti, en aðeins fáir
dagar eru frostmeiri, e. t. v. um 10—15.
Auka-upphitun.............................................. 60,00
— Þá yrði betra að setja sérstaka aukamiðstöð, sem
gæti hækkað upp þenna stigafjölda, og ætla ég að kr. 60,00
nægi til þess.
Viðhald á húsum árlega. Nauðsynlegt er að halda húsum og
girðingum vel við, því hugsxmarleysi í þeim efnum kost-
ar eigandann oft stórfé, og legg ég því til að búandi
leggi til hliðar ll/%% af allri eigninni, fyrir utan það,
sem áður er lagt til fymingar, og eni það öU hús og
jörð, sem er samtals hús 16.000, jörð 5.800-j-150, alls
kr. 21.550,00 .......................................... 829,75
Kýr. 10 kýr á 300,00. Rentur og afborganir 6%.............. 180,00
Hestar. 6 hestar 1200 kr., 40 kr. pr. bónda, 6% á ári .. . • 2,40
Tilbúinn áburður. Hann vil ég áætla......................... 800,00
óviss gjöld.................................................. 70,00
Vátrygging húsa......................................... .. 25,00
Samtals gjöld kr. 2772,52
___.** ...
Til þess er ætlazt að kýr og hestar endurnýi sig sjálft.
, Á rekstursreikningi er ekki gert ráð fyrir neinum sköttum, eða
opinberum gjöldum, því að þau erú mjög mismunandi.
Tekjur.
Mjólkumyt 10 kúa, 425 kr. pr. kú á ári (miðað við
2500 1. nyt og kr. 0,17 verð pr. lítra)......... kr. 4250,00
Seldir kálfar eða vetmngar.......................... — 130,00
Hænsnarækt. 80 hænur (nettó gróði)...............: • • — 180,00
Jarðepli (aðeins til heimilisnotkunar) 5 p. 20,00 .... — 100,00
. Kálmeti............................................. — 150,00
\ Sjóróðrar á vertíð.................................. 372,00
Samtals tekjur kr. 5182,00
fyrir þegar vill. En kassanum
skal ekið á bifreið til áburðai-
gjafar um svæði það, er bera
skal á, með opnimx dreifinum. Á
þenna hátt skiítist áburðxxrinn
jafnt yfir aUt svæðið. Vinna
þessi er að jafnaði framkvæmd
snemina á vorin, er jörð er blaut,
og tel ég því nauðsynlegt að
setja breiða hringi utan um hjól
bifreiðanna, meðan þær eru not-
aðar í þessu skyni, svo að hjólin
sökkvi ekki niður í jarðveginn.
Þar sem nú um slíka samvinnu
er að ræða, yrði nauðsynlegt að
sambýlisbændur hefðu sér einn
forgöngumann eða sambýlisstjóra,
og yrði það að vera eftir sam-
komulagi þeirra, hvemig hann
yrði valinn. Komið gæti og til
mála, að hreppsstjórn, sýslustjórn
eða jafnvel landstjóm hefð íhlut-
unarrétt um val þessa manns, sem
ætti að vera forsjón þoipsins, og
væri því eðlilegt, að hann væri bú-
fræðingur. Hann gæti þá um leið
leiðbeint hinurn bændunum um
márgt, sem að búskap lýtur. Haim
gæti t. d. bent þeim á, að mis-
mxmandi mjólkurayt kúa er kom-
in undir þrennu: kyni, fóðurgjöf
og meðferð, og um margt anixað
gæti hann verið þeim ráðunautur.
Hann ætti að hafa á hendi
geymslu allra sameiginlegra véla
og lána þær bændum sambýlisins
eftir settum reglxmx. Hann gæti
haft á hendi kaup á aðfluttu efni,
eins og kornmat, kaffi og sykri
og öðrum nauðsynjum, eimfremur
sölu á afurðum bænda, og margt
annað gæti fallið undir verksvið
hans. En reynslan yrði vitanlega
að skera úr um, hvemig þessu
yrði bezt fyrir komið.
Þá vil ég minnast á verkaskipt-
ing í sambandi við sambýh. Þar
sem gera verður ráð fyrir, að öll
hús séu úr steini, raflýst og upp-
hituð, og mörg önnur þægindi
leiði af sambýlinu, er augljóst, að
þann tíma árs, semj minnst er
að gera, á veturna, munu tiltölu-
lega fáir menn geta unnið þau
störf, sem þarf, eins og gegning-
ar, mjöltun o. fl., og virðist því
einsætt að þeir vinnandi karl-
menn, sem ekki þyrfti á að halda
til búsverka, færi þessa mánuði
til sjósókna líkt og tíðkaðist áður.
En samkomulag yrði að hafa um
þessa verkaskipting, hvemig henni
yrði bezt fyrir komið, og mætti
skiptast á um það, hverjir fæm
í verið það og það árið. Bóndan-
um ríður á því að draga sem
mesta björg 1 búið, enda sjálfsagt
að nota þann tíma, sem afgangs
yrði frá landbúnaði til sjósókna
eða annara starfa. En hér verður
vitanlega að ráða hneigð búanda,
hver störf hann kýs sér önnur cn
þau, er landbúnaðinum fylgja.
Stotnkostaaður á 30 búa aambýli.
Yrking lands og girðing, 300 ha.
Oræktað land, 180 ha. á 25,00 ..
öll hús, 16000X30 ................
Sláttuvél.........................
Rakstrarvélar.................. ..
Hestar...................*........
Mykjudælur........................
Mykjukassi með dreifi..........
Lyftitæki.........................
Hreyflar, lyftitæki, mykjuhreinsun
o. fl. .. *..................
Vagnar með lyftitæki..............
Smárafmagnstæki til notkunar á
búunum.......................
Bifreiðar til áUra flutninga -. ..
Frystivélar.......................
Kýr...............................
Hsensn............................
Lítill miðstöðvarketill...........
Sambýli þau, er ég hefi að ofan
lýst, eiga að njóta allra nútíðar-
þæginda, síma, útvaips, rafljóss
tii lýsingar og hitunar. En þau
eiga einnig að njóta beztu og fuil-
komnustu véla tU ræktunar og
uppskeru. Sláttuvél, knúin hreyfh,
slær allt hey heils sambýhs á ör-
iáum sólarhringum. Bifreiðar eiga
að flytja öll hey í hlöðu, alla
xxxjólk til mjólKúrbúa og aUau
varning til og frá búunum. Vinnu-
sparnaður verður þvi svo raikUl
á þessunx búum, aö ætlast er til
þess, að ekki þurfi að halda
kaupafólk eða vinnuhjú, heldur
að hjón og börn á hverju búi geti
annast allan búskapinn. Menn
geta gert sér í hugarlund þá
nxiklu breytingu, sem slíkt bú-
skapaiiag og það, er hér hefir
vei-ið lýst, hefði í för með sér.
Auk hins heilbrigða lífs, sem
fylgir því a,ð búa í vönduðum,
upphituðunx húsum, með ýmsum
nýtízku þægindum, myndi aUur
heimilisbragur á hverju búi breyt.
ast vegna sambýlisins vði margar
fjölskyldur á næstu bæjum.
Bömin fengi tækifæri til að leika
sér saman. Auðveldara yrði um
alla kennslu fyrir hina uppvaxandi
æsku. Unga fólkið myndi stofna
félagsskap til íþróttaiðkana,
skíðaferða og sleða á vetrum, en
ferðalaga á sumrum. Á vetuma
myndi verða komið á skemmtun-
um fyrir aUa búendur sambýhs,
þar sem lesnar yrðu upp sögur og
erindi flutt, en unga fólkið stigi
dans á eftir. Gamla fólkið myndi
leita hvert annars félagsskapar og
minnast fornra daga og sveita-
búskaparins, eins og hann var á
þeirra uppvaxtarárum. En bóndi
og húsfreyja myndu líta með vel-
þóknun yfir byggðarlagið og
horfa með trausti og gleði til
framtíðarinnar.
Rekstur sambýlis.
Iíefi ég nú bent á ýmsa þá
kosti, sem sambýli hefir í för
með sér. Einn höfuðkostinn tel
ég þann, að geta notað stóriðju-
vélar við ræktun lands og búskap
allan, sem hverjum meðalbónda
er ókleift, ef hann er ekki í sam-
býli. Sambýli er því nokkurs-
konar stóriðja, er aUir bændur fá
jafna hlutdeild í, og er því and-
stætt venjulegum stóriðjurekstri,
þar sem allur ágóðinn fer til eins
eða fárra manna. Sambýh er
stóriðja með samvinnufyrirkomu-
lagi. En nú er vert að athuga
nánar, hvort slíkur búskapur ber
sig, og set ég hér á eftir stofn-
kostnaðarreikning og rekstrar-
reikning sambýlis, miðað við að
30 bú séu í sambýlinu, en á hverju
búi geri ég ráð fyrir 5 manns.
á bvert bú.
Fjöldi. Kr. Kr.
174.000 5.800
4.500 150
480.000 16.000
1 4.000 133,33
6 1.800 60
6 1.200 40
2 1.200 40
2 600 20
30 3.000 100
2 600 20
2 400 13,83
8.000 100
2 7.200 240
12.000 400
300 90.000 8.000
900 2.700 90
30 2.100 788.300 70
Samtals verða nettótekjur
bóndans þá kr. 5182,00-^-2772,52
= kr. 2409,48.
Hér er búið að draga frá kostn-
að við húsaleigu, Ijós og hita.
En eins og sagt er á öðrum
stað í ritgerðini, er meðalkaup
verkamannsins í Reykjavík, að
frádregnu ljósi, húsaleigu og hita
kr. 1243.00.
Ef maður ber saman gjöld og
tekjur þessa bús í sambýli verð-
ur ekki annað sagt en að út-
koman sé glæsileg. Gjaldamegin
er húsaleiga, ljós og hiti reiknað
og verður þá afgangur bóndans á
hverju ári kr. 2409,48. Það er sú
upphæð er hann getur varið til
fæðis, klæða og annara þarfa
fyrir sig og sitt heimih. Tekju-
megin er gert ráð fyrir kr. 372,00
af sjóróðmm, og hefir verið
minnst á það áður. Ég geri ráð
fyrir að 18 menn 1 30 búa sam-
býli fari á hverjum! vetri til sjó-
róðra, eins og tíðkaðist áður, en
kaupi þeirra ber að skifta jafnt
milli 30 bændanna, því að hinir,
sem eftir eru, gæta búa á meðan,
og skiftast þessir 30 bændxir á
að fara í verið. Samkvæmt heim-
ildum útgerðarmanns eins í Vest-
mannaeyjum (Gísla Johnsen)
hefir meðalkaup sjómanns á ver-
tíð á undanfömum ámm verið
670 kr. Þar frá dragast 50 kr.
fyrir ferðakostnaði, og verða þá
eftir 620 kr. Fyrir 18 menn —
kr. 11.160.00, er síðan skiftist
jafnt milli 30 bænda og verður þá
hlutur hvers kr. 372.00.
Ef gerður er samanburður á
lífi verkamanna í kaupstöðum og
þessara sambýlisbænda, verður
útkoman ennþá glæsilegri fyrir
bóndann. Meðaltekjur verka-
manns í Reykjavík eru nú kr.
2300.00 árlega (samkvi upplýs-
ingum Héðins Valdimarssonar
alþingismanns), en þar frá
verður að draga:
íbúð kr. 70.00 á mánuði kr. 840.00
Hiti................... — 157.00
Ljós...................— 60.00
Samtals kr. 1057.00
Til
Framsóknar-
manna
Þar sem ég hefi tekið að mér
um stundarsakir, að vinna að
fj árnxálum Framsóknarf lokksins
og blaða hans, leyfi ég mér að
siiúa mér til ykkar með nokkur
atriði:
1. Látið mig vita hverjir eru í
stjónx flokksfélags ykkar.
2. Munið eftir ársgjaldi Fram-
sóknai’félaganna í flokkssjóð.
3. Gei-ið mér viðvart ef Tíminn
er sendur nxeð rangri utanáskrift
eða til nxanna, seixa ólíklegir eru
til að verða kaupendur hans á-
fram.
4. Ef innheimta og útbi’eiðsla
Tímans eða Nýja dagblaðsins er
í ólagi umhverfis ykkur, þá
gaxxgizt fyi-ir lagfæringu á því.
5. Gefið mér sem allra flestar
og beztar leiðbeiningar viðvíkj-
andi útbreiðslu, innheimtu, send-
ingu og öðru því, sem viðkemur
Tímaxxum og Nýja dagblaðinu.
Framsóknarnxenn! Iljálpumst
að því að koma betra skipulagi á
blöð okkar, útbreiðum þau, borg-
um þau og gerum þau þá um
leið betri og ódýrari. Þið, sem
eitthvað viljið gera í þessum efn-
um, gerið mér sem flestir við-
vart.
Með vinsamlegri kveðju.
Vigfús Guðmundsson
(Box 961, Rvík).
Hér er miðað við 3 herbergja
íbúð í verkamannabústöðunum í
Reykjavík og hefir verkamaður-
inn þá, þegar búið er að draga
frá kostnað vegna íbúðar, Ijóss
og hita kr. 1248,00 á ári til allra
annara þarfa.
Verkamaðurinn hefir engar
fastar tekjur árlega. Hann verð-
ur sjálfur að vera sér úti um
vinnu og hefir því daglegar á-
hyggjur af því hvort hann fái
nægilega vinnu, er dugi til lífs-
framfæris sér og fjölskyldu sinni.
Tekjur hans geta vitanlega farið
fram úr upphæð þeirri, er nefnd
var, en þær geta líka farið niður
fyrir þær og er þá voði fyrir
dyrum. Ef sjúkdóm ber að hönd-
um, nýtur hann ef til vill sjúkra-
tryggingarstyrks, en hannhrekk-
ur þó venjulega skammt, ef um
langvarandi veikindi er að ræða.
Verkamaðurinn í kaupstað verð-
ur að ganga að reglubund-
inni vinnu og hlíta fyrirskipun-
um annara. Hann er að mörgu
leyti ófrjáls og líf hans óhoUara
en svieitabóndans. Sveitabóndi í
sambýli hefir skapað sér lífstíð-
arstöðu. Hann er sinn eigin hús-
bóndi og ræður yfir húsi sínu og
landareign. Enginn getur tekið
það af honum, ef hann stendur í
skilum um nauðsynlegar afborg-
anir. Hann nýtur betra fæðis en
vei'kamaðurinn í kaupstað getur
veitt sér. Hann lifir hollara lífi
í faðmi náttúrunnar, í samvist-
um við dýr merkurinnar og grös
moldai'innai'. Hann hefir næmari
skilning á hringrás árstíðanna,
finnur dýpri fögnuð í sál sinni
á vorin, er lækimir brjótast fram
í leysingum og jörðin öll verður
lifandi í kringum hann. Hann
nýtur ánægju uppskerunnar, er
heyjum er bjargað í hlöðu og
sumarannir em afstaðnar. Hann
finnur ef til vill méiri þunga
veti-ardvalans en kaupstaðarbú-
inn, en einnig þessi breyting
gerir sál hans dýpri og tilfinn-
ingamar næmari fyrir vorgleð-
inni, þegar ný hringrás byrjar.
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson.
Tjamargötu 39. Siml 4245.
Prentsmiðjan Acta.
Af þessu sést, að stofnkostnaður sambýlis, er telur 80 bú, nem-
ur samtals nál. kr. 788.300,00.
En stofnkostnaður hvers bús verður ca. kr. 26.276,66.
Skal nú þessu næst athugaður reksturskostnaður hvers bús.
Rakstrarreiknlnour bús i sambýli.
Upplýsingar. Kr.
öll hús. Verð alls kr. 16,000,00. Samkv. lögumi nr. 35, 7. maí
1928 um Byggingar- og landnámssjóð, gr. 5, seinni lið