Tíminn - 27.11.1934, Page 2

204
T ! H I R R
2) Lán í veðdeild Búnaðarbankans eru
með 6y2% vöxtum. (Þau lán voru veitt af-
fallalaus).
3) RæktunarsjóðsLánin eru með 6% vöxt-
um. . .j
4) Lán Byggingar- og landnámssjóðs eru
með 5% ársgreiðslu.
5) Söfnunarsjóðslánin eru með 6% vöxt-
um.
6) Sparisjóðslánin yfirleitt með víxilvöxt-
um allt að 7yg%.
7) Ýms lán með 4—5% vöxtum.
Það má hiklaust fullyrða um meginhluta
þeirra lána, sem hér eru talin, að þau eru
svo dýr, að mjög örðugt er fyrir landbúnað-
inn að ávaxta þau, þegar tillit er tekið til
þeirrar verðlækkunar, sem orðið hefir á af-
urðum landbúnaðarins hin síðari árin, eftir
að meginþorri lánanna hefir verið tekinn, og
er nú mikið ósamræmi orðið á milli afrakstr-
ar lánsfjárins og þeirra framleiðslutækja,
sem það er bundið í. Sömuleiðis er orðið
ósamræmi milli hinna föstu lána og veltu-
íjárins (víxla o. þ. h.), en föstu lánin eru
\ enjulega mun ódýrari, vegna þess að þau
eru að jafnaði miklu betur tryggð, þó láns-
tíminn sé að vísu lengri..
Nú eru t. d. ýms fasteignalán komin upp
í og jafnvel yfir hæstu víxilvexti. Það er
því bæði nauðsyn og réttlæti að færa þau
mikið niður frá því, sem er. En hitt er þó
íljótséð, að örðugleikamir við það eru mikl-
ir, og næstum ósigrandi í jafn fjármagnsfá-
tæku landi og hér, þar sem eftirspurnin
eftir peningum er næstum óþrjótandi, og
næstum því hve háir sem vextimir eru.
Það er t. d. kunnugt, að ríkistryggð verð-
bréf með 5% vöxtum (veðdeildarbréf) hafa
undanfarin ár verið seld hér með 20—30%
afföllum á frjálsum markaði. Að bæta á
u'kið auknum erlendum lánum til verðbréfa-
icaupa, má teljast neyðarúrræði á þessum
tímum, þ ó sennilega verði ekki hægt að
komast hjá því að einhverju leyti, auk þess
sem þesskonar lán hafa til þessa ekki feng-
izt undir 6% vöxtum, ef frá er talið lán
það, er á þessu ári var tekið í Englandi til
„konverteringar“ á ríkisláninu frá 1921, og
nokkur smálán, sem tekin voru á sama ári.
Leiðir til nmbóta
En þar sem ekki verður hjá því komizt,
eips og að framan er sagt, að gera nokkra
tilraun til vaxtalækkunar fyrir landbúnað-
inn, ef hann á ekki að sligast fullkomlega
undir þunga þess lánsfjár, er á honum
hvílir, verður að grípa til opinberra ráðstaf-
ana til þess að létta þá byrði.
Nú hefir með lögum um Kreppulánasjóð,
fiá árinu 1933, verið gerð allróttæk ráðstöf-
un til að lækka vexti og bæta kjör á hinum
svokölluðu lausu skuldum bænda, þar sem
miklum hluta þeirra er þegar breytt og
verður breytt í föst lán með 4% vöxtum
til margra ára, auk þess hluta þeirra, sem
algerlega hefir verið niður felldur. En sú
löggjöf hefir ekki snert hin föstu lán að
öðru leyti en því, að nokkrum, en þó litlum
hluta þeirra hefir þegar verið breytt í
la-eppulánasjóðslán og lítilsháttar fellt nið-
ur, og auk þess hefir með sérstökum lögum
frá þinginu 1933, um heimildir til ýmissa
ráðstafana vegna fjárkreppunnar, stjórn-
inni verið gefin heimild til að greiða úr
ríkissjóði þann hluta af vöxtum fasteigna-
lána, sem er frarn yfir 4(4 %. Þetta hefir
ríkisstjómin gert, og hefir fjöldi bænda
fært sér þetta í nyt. Með sömu lögum hefir
Búnaðarbanka íslands og Landsbanka verið
gefin heimild til að veita greiðslufrest á af-
borgun lána af veðdeildar-, Ræktunarsjóðs-
og Byggingar- og landnámssjóðslánum.
Stjóm Búnaðarbankans hefir notað heim-
ild þessa og veitt afborgunarfrest á fjölda
lána, en hinsvegar ekki stjóm Landsbanka
íslands. Heimildin um afborgunarfrestinn
nær yfir 5 ár, en heimildin til vaxtatillags-
ins einungis árin 1933 og 1934, og er því
útrunnin eftir næsta gjalddaga lánanna.
Það má því ekki dragast að gera frambúð-
arráðstafanir til vaxtalækkunar á hinuin
föstu íánum, eftir því sem við verður kom-
ið, því að þeir bændur, sem mest höfðu af
lánum sínum í föstum lánum fyrir krepp-
una, hafa ekki getað orðið aðnjótandi
kreppulánanna nema að litlu leyti, og eru
því orðnir verr settir en hinir.
Verður nú farið nokkrum orðum um
hvem framangreindan lánaflokk fyrir sig.
1) Veðdeild Landsbankans. Við veðdeild-
arlánin sáum við ekkert unnt að eiga, þar
sem vextir þeirra eru skaplegir, eða 4(4—
51/2%, eins og að framan er sagt. Þó að
lánin hafi verið raunverulega dýr, vegna af-
fallanna við sölu bréfanna, þá verður ekki
Frmmh. á 8. alðu
Fiskimálanefnd og
»fagþekkiné«
Eftir að kunnugt var orðið
um takmarkanirnar á iim-
flutningi íslenzks saltfiskjar á
Spáni og víðar, hlaut það að
vera hverjum hugsandi nianni
ljóst, að einhverjai- ráðstafan-
ir yrði að gera af hálfu lög-
gjafarvaldsins, til að mæta
þeirri hættu, sem atvinnu og
lífsmöguleikum þjóðarinnar
var búin af völdum þessara
takmarkana. Framsóknarflokk-
uirnn og Aiþýðuflokkurinn
lögðu mikla vinnu í undirbún-
ing frumvarp þess um „fiski-
málanefnd, útflutning á fisld,
hagnýting markaða o. fl.“, sem
nú er fram komið á Alþingi.
Jafnvel ólafur Thors, sem
aldrei hefir átt upptök að
nokkru nýmæli til þjóðþrifa og
jafnan þykir rista grunnt,
þegar um er að ræða úrlausn
vandamála, mun hafa fundið
það, að sem nýbakaður formað-
ur Sjálfstæðisflokksins, yrði
hann að sýna einhvern lit á
því, að hann hefði þó a. m. k.
tekið eftir því, að vegna ráð-
stafana erlendra viðskipta-
þjóða, væri fyrirsjáanlegt, að
markað myndi vanta þegar á
næsta ári fyrir um það bil
fjórða hluta af venjulegri fisk-
framleiðslu landsmanna. Til
þess að friða sína pólitísku
samvizku, bjó hann svo til frv.
til laga um „Fiskiráð“, sem
er hið aumasta vansmíði, eins
og margoft hefir verið bent á
hér í blaðinu, af því að hann
skorti hugkvæmni til þess að
láta þetta Fiskiráð hafa ein-
hver völd eða einhverja mögu-
leika til að gera eitthvað, sem
að gagni mætti koma. Þótt
engum, sem þekkir ó. Th.,
detti í hug, að hann muni
koma með tillögur, sem leysa
vandamálin, er hart, að
þessi maður skuli með engu
móti fást til að viðurkenna
það, að þetta Fiskiráð hans
yrði gersamlega gagnslaust og
myndi á engan hátt hafa að-
stöðu til að breyta neinu frá
því sem nú er, þar sem þvi
er eingöngu ætlað að hafa til-
lögurétt, sem hver borgari
þjóðfélagsins hefir án þess að
vera í neinu „ráði“ eða
„nefnd“.
I frumvarpi stjórnarinnar
er gert ráð fyrir, að nefnd sú,
sem skipuð verði, hafi ákveðið
valdsvið og sé henni jafnframt
séð fyrir fé, svo að hún geti
látið framkvæma það, sem lög-
in ætlast til.
Út af þessu frumvarpi hefir
Ólafur Thors og Morgunblaðið
ætlað að ærast og fullyrða, að
með frumvarpi þessu, ef að
lögum verði, sé verið að koma
á einkasölu. Þetta eru tilhæfu-
laus ósannindi eins og hver
maður getur séð, sem frum-
varpið les. Þar er einungis gert
ráð fyrir einkasölu sem neyð-
arúrræði, ef ómögulegt reynist
að skipuleggja útflutninginn,
svo að viðunandi sé án þeirra
aðgerða. Og blaðið getur lýst
yfir því fyrir Framsóknar-
flokksins hönd, að sá flokkur
mun a. m. k. ekki styðja að
því, að gripið verði tU þess
neyðarúrræðis fyr en öll önnur
sund er,u lokuð. 1 sjálfu sér
telur blaðið, að Framsóknar-
flokkurinn myndi geta vel
við það unað, að fellt yrði nið-
ur úr frv. varaákvæðið um
einkasölu, þar sem alltaf er
hægt að grípa til þess ráðs
að setja á einkasölu með bráða-
birgðalögum, ef brýn nauðsyn
krefur, eins og ólafur Thors
gerði á sínum tima þessar vik-
ur sem hann var ráðherra
seint á árinu 1932.
Það er eftirtektarvert, að
Sjálfstæðismenn hafa alls ekki
fengizt til að rökræða stjórn-
arfrumvarpið opinberlega, en
hafa í þess stað haft í frammi
stóryrði og hótanir svo sem
gleggst kemur fram í grein
Ó. Th. í Mbl. 14. þ. m.
Skal hér með skorað á ólaf
Thors að svara því skýrt og
afdráttarlaust, hvað felst í
þessum hótunum, sem hann
hefir látið koma fram bæði á
prenti og munnlega f viðtölum
við einstaka menn.
I áðumefndri grein ó. Th.,
sein eins og áður er fram tek-
ið, ekki hróflar neitt við efni
stjórnarfrumvarpsins uml fiski-
málanefnd o. fl., er hann að
nöldra um það, að eitthvað sé
tekið úr hans frumvarpi, m.
a. hugmyndin um nefndina.
Ætti hann að gleðjast yfir því,
ef svo væri, og sjálfsagt
myndu flokkar þeir, sem að
frv. standa, vel geta gert Ó.
Th. það til eftirlætis, að kalla
nefndina „ráð“, ef honum væri
einhver huggun í því. Annars
var frv. stjórnarinnar búið að
fá nafn og form áður en frv.
Ólafs Thors kom fram, og
fannst mönnum engin ástæða
til að fara að breyta um nafn
á nefndinni, þó að montnum
mönnum eins og Ó. Th. þyki
kannske meira varið í að vera
í „ráði“ heldur en „nefnd“.
í umtali Mbl. og Ó. Th. um
„Fiskiráð" er sífellt verið að
ala á því, að með þessu sé
sjávarútveginum sköpuð „for-
ysta“ hinna hæfustu „fag-
manna“. Mönnum til glöggv-
unar skal það nú rifjað upp
hvernig nefndarskipunin er
hugsuð annarsvegar eftir
stjómarfrumvarpinu og hina-
vegar eftir frumvarpi Ó. Th.
Fiskiráð ó. Th. á að skipa
sem hér segir: Ráðherra til-
nefnir formann, Alþýðusam-
band Islands einn, Fiskifélag
íslands einn, Félag ísl. at-
vinnurekenda einn, Fisksölu-
sambandið einn, Matjesíldar-
samlagið einn og Verzlunar-
ráð íslands einn.
Eftir stjómarfrv. verður
fiskimálanefnd þannig skipuð:
Atvinnumálaráðherra tilnefnir
einn, Alþýðusambandið einn,
Fiskifélagið einn, Botnvörpu-
skipaeigendur einn, Landsbank-
inn einn, Útvegsbankinn einn
og Samband ísl. samvinnufé-
laga einn.
Á samanburði þessum sézt,
að þrír fyrstnefndu mennimir
eru skipaðir af sömu aðilum í
báðum tilfellunum. I frv.
stjómarinnar er botnvörpu-
skipaeigendum ætlað að til-
nefna einn manninn, af því
að enginn almennur félags-
skapur útgerðarmanna er til.
Ætti tilnefning þess manns að
geta tekizt það lánlega, að
hann hefði engu síður fagþekk-
ingu heldur en t. d. maður
skipaður af Verzlunarráðinu. I
staðinn fyrir tilnefning Fisk-
sölusambandsins og Matjesíld-
arsamlagsins, sem hvomgt er
varanleg stofnun og starfar
aðeins frá ári til árs, er Lands-
bankanum og Útvegsbankan-
um ætlað að tilnefna tvo menn,
og ætti ekki að óreyndu að
að vantreysta þeim stofnunum
til að geta haft á að skipa
mönnum með sæmilegri þekk-
ingu á högum sjávarútvegs-
ins. Þá hefir ó. Th. stungið
upp á að félag atvinnurekenda
tilnefni einn mann, en stjóm-
arfrv. gerir ráð fyrir, að Sam-
band ísl. samvinufélaga til-
nefni einn mann. I sambands-
félögunum er fjöldi smáútgerð-
armanna víðsvegar um land,
og virðist það engin goðgá, þó
að þeim sé ætluð tilnefning á
einum manni, Hinsvegar er
félag atvinnurekenda nýstofn-
að, ef þá búið er að ganga
endanlega frá stofnun þess.
Og þótt ekkert skuli hér í
þann félagsskap hnjóðað, þá
virðist þar alllangt seilst að
ætla félagi, sem aðeins er í
stofnun, tilnefningu í þessa
nefnd.
Blaðið vill alvarlega beina
því til þeirra Sjálfstæðis-
manna, sem virðast vera á
móti frv. stjórnarinnar, hvort
þeir vilja ekki yfirvega það ró-
lega og sleggjudómalaust,
livaða frambærilegar ástæður
séu fyrir því, að skipa nefnd-
ina öðruvísi en stjómarfrum-
varpið gerir ráð fyrir.
í sambandi við tal ólafs
Thors um „fagþekkingu“ í
sjávarútvegs. og fisksölumál-
um, væri enn ekki of seint að
rifja upp „fagmennsku" þeirra
Kveldúlfsmanna við fisksöluna
1931. Eiga enn margir um sárt
að binda út af meðferð þeirra
á fiski þeim, sem þeir tóku
í umboðssölu af fiskframleið-
endum það ár, og þarf Ó. Th.
því ekki að koma það neitt á
óvart, þó að menn taki ekki
gambur hans um fagþekkingu
í þessum málum neitt sérlega
hátíðlega.
Það er líka í þessu sambandi
eftirtektarvert, hve mikið ber
á því í umtali íhaldsmanna um
fisksölumálin, að nauðsyn beri
til að takmarka framleiðsluna.
Þetta er handhægt ráð og í-
haldsmönnum líkt. þeim er
tamt að standa kyrrir og haf-
ast ekki að, ef vanda ber að
Fjármálastefna
íhaldsins
Framh. af 1. síðu.
mikilli ákefð um meiri og
hærri laun — aukna kaup-
getu? Samtímis segir hann að
þetta sé hið háskalegasta mein
fyrir alla aðra og þjóðina í
heild.
En hvað finnst sveitafólkinu,
sem undanfarin ár hefir orðið
að neita sér um ýmsar brýn-
ustu lífsnauðsynjar? Hvað
finnst verkamönnum og sjó-
mönnum? Finnst fátækum al-
menningi, að hann geti komizt
af með að kaupa minna en
hann nú gerir? Er vinnandi
fólk til sjávar og sveita fúst til
þess að draga úr kaupgetu
sinni og spara við sig lífsnauð-
synjar enn meir en orðið er,
til þess að geta hlíft hátekju-
og stóreignamönniim við aukn-
um sköttum?
höndum. Þá kann og líka að
vera einhver grunur hjá hin-
um stóru útgerðarmönnum um
það, að framleiðslutakmörkunin
myndi frekar lenda á smáút-
gerðinni en þeirri stóru. Þarf
ekki frekar að færa rök að því
máli. Liggja til þess svo auð-
sæjar ástæður hverjum heil-
skyggnum manni, sem eitthvað
hefir fylgst með í málefnum
útgerðarinnar hin síðari ár.
Stjómarflokkamir munu
hinsvegar ekki fyr en í fulla
hnefa ganga inn á þá braut,
að takmarka framleiðsluna.
Slík neyðarúrræði fyrir viim-
andi menn í landinu koma ekki
til greina fyr en öll önnur
sund eru lokuð, eins og frv.
stjórnarinnar líka ber ljósast-
an vott um. \
Lárus Jóhannesson
tapar í annað sinn
Forstjóri Áfengisverzlunarinnar sýknaOur I Hæstarétti
I hæstarétti í gær var kveð-
inn upp dómur í hinu svo-
nefnda Rosenbergsmáli.
Dómur Hæstaréttar féll á
þá leið, að Áfengisverzlunin
var sýknuð, en málskostnaður
látinn falla niður. I undirrétti
hafði Áfengisverzlunin verið
dæmd til að greiða krónur
62.190,50, til stefnandans, Lúr-
usar Jóhannessonar.
Vorið 1928 keypti Alfred
Rosenberg veitingahúsið Hotel
Island. Fyrverandi eigandi
veitingahússins hafði munn-
legt leyfi ríkisstjómarinnar til
vínveitinga og var jafnframt
umsamið, að hann skyldi fá
331/3% af útsöluverðinu í
sölulaun.
Þegar Rosenberg varð eig-
andi veitingahússins þurfti að
sjálfsögðu að endumýja þetta
leyfi. Þáverandi dómsmála-
ráðherra taldi óverjandi með
öllu, að veitingahúsið fengi í
sinn hlut þriðjunginn af út-
söluverði vínanna. Veitti hann
leyfið með því skilyrði, að sölu-
launih væm 10% og leyfið
væri uppsegjanlegt, hvenær
sem væri. Stóð þessi samning-
ur til 1. febr. 1930, en þá var
veitingahúsið svift vínveitinga-
leyfi.
Mál þetta lá svo niðri þang-
að til Láms Jóhannesson hafði
tapað málinu gegn Áfengis-
verzlun ríkisins á síðastl. vori.
Mun hann hafa ætlazt til að
geta fengið þama einhverjar
raunabætur og fengið leyfi
Rosenbergs, eða keypt af hon-
um kröfuna, til að höfða mál
gegn Áfengisverzluninni, vegna
þessara viðskipta. Byggði hann
kröfu sína á því, aS vegna
þess, hve sölulaunin voru lág,
hafi Rosenberg verið seld vín-
in of háu verði, en því hefir nú
verið hrundið með dómi Hæsta-
réttar.
Ríkissjóður hefir þannig
hagnazt á þessari ráðstöfun
fyrv. dómsmálaráðherra, Jón-
asar Jónssonar, svo tugum þús.
kr. skipti. 331/3% sölulaunin
eru glöggt dæmi íhaldsráðs-
mennskunnar, þar sem hlynnt
er að gróðabrallsmönnum og
„spekulöntum" á kostnað rík-
issjóðs og almennings í land-
inu.
Eins og kunnugt er, var Pét-
ur Magnússon verjandi Áfeng-
isverzlunarinnar í hinu fyrra
máli Lárasar Jóhannessonar.
Hefir hann fengið greidda á-
litlega fjárhæð fyrir það starf
sitt og mun flestum þykja það
nægileg greiðsla til þess, að
Pétur legði rækt við að halda
sem bezt á þessum málum um-
bjóðanda síns.
Þann 4. júlí síðastliðinn
sendir Láras Jóhannesson
samningstilboð um að láta mál
þetta falla niður, ef hann fengi
greiddar kr. 49.781,60. Bréf
þetta sendi dónismálaráðuneyt-
ið Pétri til umsagnar. Pétur
svarar nokkram dögum síðar.
Fer hér á eftir niðurlagið á
bréfi Péturs, sem sýnir hvaða
tillögur hann gerir:
„Álit mitt er - því, að yfir-
gnæfandi líkur bendi til, að úr-
slit málsins muni verða þau,
að Áfengisverzlunin muni
verða dæmd til að endurgrelða
þann hluta álagningarinnar, er
fer fram yfir 75% af kostnað-
arverði. Hinsvegar get ég eigi