Tíminn - 16.07.1935, Blaðsíða 2

118
TlMINN
Mbl. og Benedikt á Auðnum
„Margt birtir ,,Mogginn“
rækalli rogginn,
hnuplhvötum 'háöur
og heimskur sem áður“.
(Gamalt stef og þó alltaf nýtt).
Nýlega birti Morgunblað-
ið', undir fyrirsögninni: ,,Þing-
eysk rödd“, brot úr grein, sem
Benedikt Jónsson frá Auðnum
skrifaði í vor í vélritað blað,
sem Kaupfélag Þingeyinga gef-
uf út og sendir eingöngu fé-
lagsmönnum sínum. Þetta blað
heitir „Boðberi", flytur auglýs-
ingar og tilkynningar, er K. Þ.
varðar, og við og við hugvekj-
uf um félagsmálefni. Það er
inhanfélagsblað, — einkablað
félagsmanna í K. Þ. Þar ræða
þeir sín í milli, — skrifast á.
Réttur Morgunblaðsins til að
birta nefnda grein — eða brot-
ið úr henni —, er þess vegna
líkur réttr bréfahnuplara, sem
hleypur óviðkomandi manna í
milli með það, sem hann hefir
komizt að úr annara rnanna
einkabréfum’, — slítur úr sam-
böndum, — sýnir í röngu ljósi,
— gefur villandi skýringar.
Greinin, sem heitir „Tvennir
eru tímarnir", eftir Benedikt
frá Auðnum, sýnist í Morgun-
blaðinu vera rokna skammir
um Þingeyinga. En heima í
„Boðberanum" er hún — öll í
heild — föðurleg áminning
hins níræða öldungs, — öfga-
full að vísu og ósanngjöm eft-
ir orðanna . hljóðan, — en
sprottin af ást og umhyggju-
semi eigi að síður — og skrif-
uð í fullu trausti á það, að af
því þetta sé félaga og vina á
milli sagt, — þ. e. í félagsblað-
inu —, þá verði það ekki tekið
of bókstaflega.
. Þetta skilur ekki Morgun-
blaðið, eða er svo óheiðarlegt
að látast ekki skilja það, enda
til hvorttveggja trúandi.
Feitast þykir Morgunblaðinu
þetta hjá Benedikt: „Nú þykir
Þingeyingum lítið varið í að
vera Þingeyingar".
Gamla manninum finnst
Þingeyingar sem aðrir vera að
verða helst til miklir alheims-
borgarar, og sallar því á sína
elskulegu félaga á þennan
hátt, svo sem til að fá þá til
að taka eftir því, sem hann
: segir.
i Hann hefir lifað með þrem
| kynslóðum. Hann átti merkan
j þátt í baráttu þjóðarinnar fyr-
| ir sjálfstæði gagnvart Dönum.
j Hann var einn af aðalfrum-
j herjum í verzlunar-sjálfstæð-
i isbaráttu alþýðunnar svo sem
kunnugt er. Og hann var enn í
fullu fjöri, þegar ungmennafé-
lögin hófu sína hugsjónastarf-
semi, — og var þar einnig
með.
Nú finnst honum orðinn ann.
ar andinn, — átthagametnað-
urinn og þjóði-æknin að ganga
úr sér. Og hver treystir sér til
að neita að svo sé? Hefir nokk-
ur sýsla aði’a sögu að segja —
í fullri hreinskilni? Undrast
nokkur þó hin níræða. hetja,
sem lifað hefir sterk þjóðrækn-
istímabil og tekið kröftuglega
þátt í þeim, hafi einhvers að
sakna, — og láti í sinn hóp
falla þung orð.
Ilitt er samt sem áður þjóð-
kunnugt og haft í hámæli, —
stundum til lofs en ekki alltaf,
— að Þingeyingar vilja alliv
Þingeyingar vera. Enginn leyn-
ir því, að hann sé Þingeying-
ur að uppruna, ef hann veit
sig vera. það, — jafnvel ekki
Sigurður Kfistjánsson alþm.,
sem grunaður er um að hafa
komizt yfir orð Benedikts og
hlaupið með þau í Morgunbl.
af smekkleysi og ræktarleysi,
sem stafar af því, hvað hann
er orðinn mosagróinn hjá
Morgunbl.-stefnunni.
Benedikt dembif ásökunum
á Þingeyinga í félagsblaði
þeirra, eins og faðir, sem brýn-
ir drengi sína til dáða, eða
herforingi, sem hvetur lið sitt
til áhlaups. Hann vill fá hugi
þeirra til að loga og hikar ekki
; við að nota til þess fjarstæð-
j ur, eins og þá, að þeir vilji
ekki lengur vera Þingeyingar,
af því hann veit, að með því
kemur hann við hjartað í
þeim.
Slíkar fjarstæðuásakanir hef-
ir margur foringi notað sem
herhvöt og gefist vel.
En hvað er það, sem Bene-
dikt Jónsson heimtar af Þing-
eyingum?
Hann heimtar meiri dáð. —
Hvenær og hvar er dáðin nóg?
Hann vill sterkari félagsleg
samtök og samheldni. — Hvar
er ekki þörf á að tala um
slíkt?
Hann harmar burtflutning
vaskra drengja.
— Hverjum finnst einkenni-
legt, að hann skuli gera það?
Og hvaða héi-að verður ekki
öðruhvoru fyrir slíkum burt-
flutningi ?
Hann vill sterkari andstöðu
gegn konnnúnistiskum öfgum
lítilsigldra manna.
Er ekki vert fyrir forystu-
menn allra héraða að vera á
verði gegn þeim öfgum?
Hann slcorar á félaga sína að
rísa gegn íhaldi og vanafestu,
oddborgarahætti og sjálfbirg-
ingsskap, fjárplógsmönnum og
sérréttindaseggjum þjóðfélags-
ins, — með öðrum orðum:
gegn Mbl.-stefnunni.
Ef til vill mætti segja, að
þessa síðastnefnda gerðist ekki
mikil þörf í Þingeyjarsýslu,
þar sem stefna sú hefir svo að
segja ekkert fylgi. En hverjum
þykir undarlegt að Benedikt
frá Auðnum skuli flytja þessa
áskorun níræður? Hann sem
hefir gert þetta, alla sína löngu
starfsæfi. Honum er það lík-
lega meira en nokkrum öðrum
einstökum manni að þakka, að
Þingeyingar eru ekki menn
Morgunbl.-stefnunnar.
Þess vegna, er það broslegt
— og um leið ákaflega
heimskulegt — af Morgunblað-
inu, að reyna að nota rödd
Benedikts sér til framdráttar.
Það minnir alla hugsandi menn
alt of mikið á andstöðu blaðs-
ins og íhaldsflokksins gegn
lífsstefnu og starfi þessa við-
urkennda menningarfrömuðs
alþýðunnar.
Rödd Benedikts frá Auðn-
um hefir oft verið ströng og
hvöss í skrifum hans. Hann
hefir haft kunnáttu til að beita
henni á ýmsum tónstigum. En
hún hefir aldrei fallið inn í
raddir Morgunblaðsins, — ekki
einu sinni þó hann sé orðinn
níræður, — hversu fegið sem
það vildi svo vera láta.
Einmitt fyrir það er hann og
verður hann mest metinn.
Karl Kristjánsson
frá Eyvík.
Nautakjtttið og
verðiagoing þest
Nautakjötið er víða á landinu
nokkur verzlunarvara og mun
framleiðsla þess og sala fara
eitthvað vaxandi á síðustu ár-
um og vera orðin almennari.
Veldur því meðal annaxs það,
hversu sótt hafa ýmsir kvillar
og vanhöld á sauðfénaðinn um
nokkurt skeið, svo og það hve
vinnufrek og fyrirhafnarsöm
sauðfjárræktin er og arðlítil
með því kaupi, sení nú verður
að gjalda. Nautpeningurinn er
hraustari og vanhaldaminni og
léttari hirðing hans og umsjón.
Má því búast við töluverðu
framboði á nautakjöti á næst-
unni. Allt nautakjöt sem hér er
framleitt, verður að seljast inn.
anlands. Þeir, sem kunnugir eru
markaði erlendis, telja, að kjöt
af íslenzkum nautgripastofni
geti alls ekki orðið söluhæft
ytra, til þess þyrfti að flytja
inn sérstakt holdakyn, og þó
svo væri gert, mundu litlar eða
engar líkur vera fyrir háu verði
á því erlendis, samanborið við
það verð, sem tíðkast hér á
nautakjöti.'
Nautakjöt það, sem á mark-
að kemur hér, er mjög misjafnt
að gæðum, enda af gripum á
öllum aldri og ólíku ástandi. Það
kemur á markaðinn af fárra
mánaða gömlum kálfum, af
ársgömlum og eldri nautum og
af kúm á ýmsum aldri o. s. frv.
Verðlagið er líka mismunandi,
sem von er, en fer oft ekki eft-
ir gæðum, heldur ýmsum atvik.
um. Kjöt þetta er ekki metið af
lögskipuðum matsmönnum, en
vafalaust allvíða skoðað af
lækni áður en það er selt.
Síðan bráðabirgðalögin um
sláturfjárafurðir voru sett í
fyrrasumar, hafa komið fram
tilmæli frá nokkrum bændum,
um ag verðskrá nautakjöt á
sama hátt og sauðfjárkjöt, en
kjötverðlagsnefndin hefir ekki
treyst sér til að færast það í
fang. Ástæðurnar til þess eru
þæz’, sem að nokkru er getið í
þessari grein. Meðan ekki fer
fram flokkun kjötsins eftir
gæðum, verðúr verðskráning
þess eintómt fálm og handahóf.
Kjötþungi hvers nautgrips
sannar ekki neitt um gæðin, og
þót mat og verðlag kindakjöts
innanlands sé aðallega miðað
við kjötþunga, verður það alls-
endis ónógur mælikvarði á
nautakjötið, verð þess og gæði.
Kroppþungi sauðfjár er einnig
lang-t frá því að vera réttur
og öruggur mælikvarði, þegar
dæma. á um hvort kjötið sé gott
eða lélegt og kjötmatið er ekki
í lagi og vai’la forsvaranlegt, ef
það svo að segja eitt gildir um
flolckun þess, hve mörg kílógr.
hver kroppur vegur.
Meðan ekki kemur lögskipað
mat á nautakjöt, gætu einstak-
ar verzlanir,sem kaupa það, sett
sér reglur til að fara eftir um
flokkun þess, en þær reglur
vei’ða varla í samræmi við regl-
ur annara verzlana og því ekki
viðhlítandi til að verðskrá vör-
una eftir í heild. Til þess að
unt sé að verðleggja nautakjöt.
ið heildarlega, verður að láta
fara fram flokkun á því um allt
land og haga verði þess eftir
því, hversu góð varan er. Vafa-
laust hefir lögskipað mat og
skynsamleg verðskráning nokk-
ur áhrif um vörugæðin og því
athugandi, hvort tiltækilegt
væri að fara inn á þá leið. Það
er líka æskilegt að nautakjötið
sé ekki á boðstólumi á þeim árs.
tíma, sem sauðfjárkjötið er
mest, helzt ætti nautakjöt ekki
ag vera í framboði nema seinni
hluta vetrar og fram á vorið.
Gripirnir þurfa að fá verulega
gott toður til þess að kjötið sé
gott og er því ekki heppilegt
að sláturtíminn sé eftir að far-
ið er að beita þeim út, og þó
komið sé fram í júní, eru þeir
ekki búnir að ná góðum holdum
af beitinni einni. Sláturtími
nauta ætti vafalaust að vera
meðan þau eru fóðruð inni,
enda fellur það vel við þann
tíma, sem minnst er af nýju
kjöti á boðstólum, og er þess
þá helzt að vænta, að verðið
geti verið viðúnandi.
Reynsla síðustu ára bendir
til, að of mlikið sé framleitt af
kjöti, einkum lélegra kjötinu.
Kjöt af ám og fleiru rosknu fé
er nærri árlega afgangs og
þvælist fyrir, er ný framleiðsla
kemur á markaðinn. Þetta verð.
ur að breytast og breytast
fljótt. Þau héruð landsins, sem
markaðsaðstöðu hafa fengið,
með eða án ríkisaðstoðar fyrir
Ullarmat
Fyrir mánuði síðan gerði ég
í útvarpserindi all ítarlega grein
fyrir öllum helztui atriðum, sem
áríðandi er að tekið sé tillit til
við ræktun og verkun ullar, til
þess að hún geti orðið sem bezt
og verðmætust vara. Vænti ég
að margir hafi hlustað á, eink-
um bændur og aðrir þeir, sem
ull framleiða. Og með því að nú
er orðið full áliðið sumars og
ullarverkun í þann veginn lok-
ið að þessu sinni, fresta ég, þar
til síðar, að endurtaka þau
sannindi.
En ég vil ekki láta hjá líða,
að birta öllum, sem blöð lesa,
og ull eiga, nýju flokkunarregl-
urnar, sem í fyrsta. tinni verð-
ur farið eftir við ullarmat á
þessu ári.
Þær eru þannig:
Reglur
uin ílokkun og merklngu 4 ull til
útílutuings.
1. gr. Ull, sem hæf er til útflutn-
ings, flokkist þannig:
A. Vorull:
1. fl. Hvít vorull, vel þvegin og
vej þurr, þelgóð og blæfalleg,
fætlingalaus, greið og ili-
hærulítil, laus við dökk hár,
klepra, mor og sand.
2. — Hvít vorull, allvel þvegin og
vel þuri’, greið, fætlingalaus
og flókalaus.
3. — Hvítir vorullarflókar, vel
þvegnir og vel þurrir.
4. Svört, mórauð og grá vor-
ull, sem um allt, nema lit,
fulinægir sömu skilyrðum og
J. og 2. fl.
5. — Öll önnur hvít og mislit vor-
ull, sem ekki fullnægir ofan
greindum skilyrðum.
B. Haustull:
0. — Hvít haustull, rökuð af
skinnum, vel þvegin og vel
þurr, fætlingalaus og skinn-
sneplalaus.
7. — Hvít haustull, rotuð af
skinnum, vel þvegin og vel
þurr.
8. — Svört, mórauð og grá haust-
ull, sem samsvarar 6. fl. að
öðru leyti en lit.
aðra framleiðslu en kjötið,
verða að minnka sauðfjárrækt-
ina og eftirláta þeim héruðum
að stunda hana, sem verða að
hafa kjötið að aðalframleiðslu-
vöru.
Jón ívarsson.
Alurðasölumálin
Erindi Jóns Árnasonar framkvæmdastjóra
á sídasta adalfund! S. 1. S.
Ég- tel sjálfsagt að rifja upp
hvað gerst hefir í afurðasölu-
málunum síðan Sambandsfund-
ur afgreiddi tillögur sínar um
þau í fyrravor.
Samvinnumenn landsins eiga
upptök að skipulagi því, sem
komið var í framkvæmd á síð-
astliðnu ári um sölu á mjólk og
kjöti, og útflutningi á fiski. Á
tveimur fundum árið 1934 af-
greiddu fulltrúar samvinnufé-
laganna ítarlegar tillögur um' af
urðasöluna. Var það í sjálfu sér
mjög eðlilegt, að fyrst og
fremst kæmu tillögur um þessi
mál frá samvinnumönnum, því
samvinnan ein var fær um að
leysa málin á viðunandi hátt.
Stjórn Sambandsins sendi til-
lögur Sanmbandsfundanna til
landbúnaðarráðherra. Hann
skipaði milliþinganefnd til að
athuga afurðasölumálin (kjöt,
'mjólk, kai-töflur og egg). For-
maður nefndarinnar var Hann-
es Jónsson alþm. á Hvamms-
tanga. Aðrir nefndarmenn voru
Egill Thorarensen, Guðmund-
ur- Jónsson, Helgi Bergs, Ingi-
már Jónsson, Jón Árnason og
Magnús Þorláksson. Engar til-
lögur voru lagðar fyrir nefnd-
ina nema tillögur Sambands-
fundanna. Og í nefndinni komu
ekki fram tillögur um neinar
verulegar efnisbreytingar. Tals
verðir vafningar voru í nefnd-
arstörfunum og gengu þau
seint. ÁfgTeiddi nefndin þó á-
lit til ríkisstjórnarinnar, sem í
öllum aðalatriðum var samhl'j.
till. Sambandsfundanna. Um
eitt atriði varð þó ekki sam-
komulag. Það var um skipun
Mjólkursölunefndar og Kjöt-
verðlagsnefndar. í milliþinga-
nefndinni kom fljótt fram
uppástunga um það, að neyt-
endum væri tryggð þátttaka í
þessum nefndum. Ég tel rétt
að skýra frá því hér, þar sem
ég var fulltrúi Sambandsfélag-
anna í milliþinganefndinni, að
ég féllst strax á þessa uppá-
stungu, taldi hana skynsam-
lega og sanngjarna. Út af þess.
ari tilhögun nefndanna hefir
núverandi ríkisstj. orðið fyrir
illvígum og ómaklegurh árás-
um, þar sem henni er borið á
brýn, að hún hafi ekki hirt um
hag framleiðenda, með því að
fallast á að neytendur ættu
fulltrúa í nefndunum. Verð ég’
að telja þetta með öllu órétt-
mætt, þar sem ríkisstjórnin í
þessu efni fór eftir tillögum
okkar, sem vorum fulltrúar
framleiðenda í nefndinni. Ef
það á að teljast skaðlegt, að
hafa heimilað neytendum1 þátt-
töku, ætti ádeilan fyrst og
fremst að bitna á okkur.
Með stjómarskiptunum í
fyrrasumar var það tryggt, að
lillögum samvinnumanna um
innanlandssölu á mjólk og
kjöti væri tryggður framgang-
| ur. Tók landbúnaðarráðherra
| mjög karlmannlega á þessum
' málum og gaf út bráðabirgða-
lög, þar sem ekkert hefði orðið
úr framkvæmdum fyrr en ein-
hverntíma á þessu ári, ef mál-
; in hefðu beðið þings.
Ég vil fara nokkrum orðum
um árangurinn af þessum lög-
um og viðtökum þeim, sem þau
fengu hjá þjóðinni.
Á þingmálafundum í fyrra-
vor hétu allir flokkar afurða-
sölumálunum fylgi sínu. Vissu
menn þó vel, um hvað var að
ræða, því tillögur frá fyrri
Sambandsfundinum höfðu þá
vei’ið birtar og var vitanlegt,
að forgöngumenn málsins, sam.
vinnumennirnir, myndu fylgja
málunum á þeim grundvelli,
sem fundurinn lagði. Kom
aldrei frá neinum flokki, eða
flokksblaði, andúð gegn tillög-
unum á meðan á kosningahríð-
inni stóð. Þess vegna kom
mörg'urri það á óvart, að for-
göngumenn og blöð Sjálfstæð-
isflokksins réðust með offorsi
gegn lögunum og framkvæm'd
þeirra og bændaflokksmenn
sýndu þeim enga samúð, svo
ekki sé rneira sagt. Einkum
var harður aðsúgur gerður að
framkvæmd mjólkurlaganna.
Eru mönnum deilurnar í svo
fersku minni, að ég hirði ekki
að rekja þær hér. Hinsvegar
ber ekki að láta hjá líða að
minnast þess, að verkamenn í
bæjunum og flokkur þeirra,
jafnaðarmennirnir, reyndust
hinir drengilegustu stuðnings-
menn við málstað bændanna.
Ég mun verða fáorður um
ír amkvæmd m j ólkurmálsins.
Skipulagið á mjólkursölunni
hefir þegar fært bændum
nokkrar auknar tekjur í hag-
felldari vinnubrögðum við sölu
mjólkur og vinnslu mjólkuraf-
urða. En ef til vill er mesti
vinningurinn í því fólginn, að
með samstarfi því, sem koroið
var á með mjólkurlögunum,
var fyrirbyggt yfirvofandi
mjólkurstríð milli framleiðenda
í nærsveitum Reykjavíkur og
austan heiðar. Verðjöfnunin
fyrirbyggir þetta.
Ég er kunnugri framkvæmd
kjötlaganna, vegna þess að ég
átti sæti í Kjötverðlagsnefnd.
Vegna ónógs undirbúningstíma
og af því að byrjunin er jafn-
an örðug, bar ég nokkurn kvíð-
boga fyrir því, að framkvæmd
laganna mundi örðug, vegna
mótþróa þeirra, sem undir
þeim áttu að búa. — Þetta
fór þó á annan veg. Má yfir-
leitt segja, að mjög lítils mót-
þróa gætti gegn framkvæmd
laganna. Tel ég það fyrst og
fremst því að þakka, að allur
þorri framleiðenda eru sam-
vinnumenn, og að um hendur
samvinnufélaganna fór mestur
hluti kjötsins. Skyldu þessir
aðilar nauðsyn kjötlaganna og
léttu stórkostlega framkvæmd
þeirra. Um kaupmenn má það
segja, að þeir brugðust yfir-
leitt vel við lögunum og sýndu
engan mótþróa gegn þeim, að
frátöldum fáum undantekning-
um. Formaður Kjötverðlags-
nefndar, hr. Jón ívarsson, sem
er hygginn og samvinnuþýður
maður, átti m'estan þátt í því,
hvað litlir árekstrar urðu við
l'ramkvæmd laganna.
Það er í fyrsta skiptið síð-
astliðið haust, sem áreiðanleg-
ar skýrslur liggja fyrir um
sláturfjártölu landsmanna. Er
því ekki hægt að gera saman-
burð við fyrri ár. En slétrun
var óvenjulega mikil. Víða var
sláturfé mjög rýrt, og þó kjöt-
magnið af þeim ástæðum yrði
nokkru minna, en ella mundi
hafa orðið, þá torveldaði þetta
sölu kjötsins mjög mikið,
vegna þess hve mikið tilféllst
af lélegu kjöti, sem erfitt var
að losna við og sjálfsagt héfði
spillt stórkostlega fyrir á inn-
lenda markaðnum, ef allt hefði
verið með sama hætti og áður.
Dilkakjötsframleiðslan í
haust sem leið var alls 4.425
tonn. Af því fór um hendur
sambandsfélaganna 2.927 tonn.
Sláturfélag- Suðurlands hafði
464 tonn og Kaupfélag Borg-
firðinga 224 tonn. Samtals á
öllu landinu hafa kaupmenn
því haft til sölumeðferðar 610
tonn. Hér fyrir utan var óvana-
lega miklu slátrað af fullorðnu
fé, einkum norðan. og austan-
lands. Var það alls 757 tonn.
Ásókn um að selja kjöt á
innlendum markaði var geysi-
mikil. Er enginn vafi á, að ef
allt hefði verið látið afskipta-
laust, hefði innlendi markaður-
inn verið fylltur úr hófi fram.
Þó Kjötverðlagsnefndin reyndi
að vera sem allra réttlátust lun
veitingu á söluleyfum innan-
lands, þá munu sambandsfélög-
in hafa orðið harðast úti og
bar þetta einkum til: Sam-
vinnufélög og kaupmenn 1
Reykjavík og nágrenni, hafa