Tíminn - 24.07.1935, Blaðsíða 2

122
TlvMINN
f
Eftir stjórnmáiðfundina
Viðtal við Jónas Jónsson
Jónas Jónsson alþm. kom
hing-að til bæjarins 9. þ. m.
eftir að hafa verið á landsmála.
fundum víðsvegar um land. Tíð-
indamaður blaðsins fór á fund
hans til þess að fá sam-
anhangandi yfirlit yfir funda-
höldin.
— Það hefir ekki verið til
setu boðið fyrir ykkur stjórn-
málamennina undanfarið.
— Nei, ég hefi verið óslitið
við fundahöldin nú í mánuð.
Fyrst á almennum fundum um
Borgarfjörð, Snæfellsnes, Dali
og þaðan um allt Norðurland
og austur á Hérað. Síðan hélt
ég flokksfundi í öllum hrepp-
um Suður-Þingeyjarsýslu, einn
og stundum tvo á dag.
— Hver var nú aðstaða
flokkanna til þessara funda-
halda?
— Framsóknarfl. boðaði til
langflestra fundanna, eins og
kunnugt er, af því að við álít-
um að í lýðfrjálsu landi eigi
þingmenn og kjósendur á
hverjum tíma að ræða sín á
milli öll helztu vandamal þjóð-
félagsins. Og í öðru lagi var
til þessara funda boðað af því,
að við höfðurn dálítið sérstaka
ástæðu til þess að ræða ein-
mitt nú stefnu stjórnarinnar i
fjár- og viðskiptamálum, á-
samt baráttu stjórnarflokk-
anna við íhaldið um skipulagn-
ingu afurðasölunnar, kjötlögin,
mjólkurlögin og fisk- og síld-
armálin. En um íhaldið er það
að segja, að það vildi helzt
enga fundi, eða þá sem fæsta
og stytzta,, enda munið þér
sjálfsagt, að Mbl. prédikaði les.
endum sínum, að ekkert gagn
væri að þessum fundum. í sam-
ræmi við þessa aðstöðu lögðu
íhaldsmenn yfirleitt það til, að
kommúnistar fengju sama
ræðutíma og þingflokkamir,
sem auðvitað varð eigi skilið
öðruvísi en sem tilraun til þess
að draga úr nytsemi fund-
anna.
— Því var íhaldið svo tregt
til fundahaldanna?
— Blátt áfram af því, að
framkoma þeirra í landbúnað-
ar- og útvegsmálum hefir verið
sú, að þeir hlutu að óska þess,
að ekki yrði rætt um! málin nú
og því síður að þau yrðu brot-
in til mergjar, heldur yrði um
þau sem mest þögn — að
framkoma. íhaldsins í þeim
yrði helzt gleymd við næstu
kosningar.
Jónas Jónsson,
formaður Framsóknarflokksins
— Þeir eru þá ekki sérlega
trúaðir á málstað sinn?
— Nei, það kom greinilega
fram í öllu, að þeir lituásjálfa
sig í varnaraðstöðu og reyndu
fremur að verja sig, þar sem
þeir töldu sig helzt hafa fylgi,
en að sækja á, þar seni baráttu
var von. Þetta undanhald kom
mjög berlega í ljós á sumum
stærstu fundunum, t. d. á
Sauðárkróki, þar sem þeir
mættust Eysteinn fjármálaráð-
herra og Magnús Jónsson pró-
fessor. Ráðherrann ræddi fjár-
málin og skipulagningu afurða-
sölunnar í öllum aðalatriðum
og hélt þeim fram gegnum all-
an fundinn, en prófessorinn
þorði hvergi nærri þeim að
koma og talaði eins og á hann
hlýddu sjö ára gömul börn.
Kvaðst t. d. álíta. Sauðárkrók
mestu borg í heimi, sagði sög-
ur af áhrifamiklum framhjá-
tektum í hjónaböndum, o. s.
frv.
— Akureyringar urðu víst
ekki sérlega hugfangnir af
frammistöðu ólafs Thors?
— Það var nú varla von, og
þó lagði ég þann grundvöll í
frumræðu minni, sem telja
mátti eftir aðstöðu íhaldsins,
og eftir skrifum íhaldsblaðanna,
að þeim ætti að koma bezt;
benti á skuldasöfnun einstakl-
inga, banka, bæjarfélaga og
ríkis, á innflutningshöftin og
hvernig einkasölurnar hefðu til
orðið. En Ólafur Thors gafst
.alveg upp við að verja málstað
síns flokks, eins og Mbl. hefir
túlkað hann um öll þessi mál
og eyddi tímanum í þýðingar-
laust málæði.
— Hvernig voru fundir sótt-
ir almennt?
— Afar vel. Á fjölmörgum
fundum voru 200—250 manns
og í dreifbýli, eins og t. d. í
Axarfirði, sóttu 300 manns
fund, sem er alveg eindæmi
þar. Og yfirleitt fóru fundimir
mjög vel fram og áheyrn
fundargesta var hin bezta,
nema þar sem talað var fyrir
algerlega fylgislausa flokka
eins og víða átti sér stað með
málsvara Þorsteins Briem og
Einars Olgeirssonar. 1 Borgar-
nesi gengu t. d. 150 menn af
200 út, meðan Gísli Brynjólfs-
son talaði, og varð þá einum
fyndnum manni þetta að orði:
„Magnús Torfason lét út einn
mann, en Gísli Brynjólfsson lét
út 150“.
— Áheyrendum hefir þá not-
azt vel að fundunum?
— Yfirleitt ágætlega, en
ég álít að vegna vinnu
bragða á fundum framvegis
ætti helzt að haga svo til, að
algerlega fylgislausir flokkar
gætu ekki tafið tímánn fyrir
þing-flokkunum.
— Hvernig rættist úr
þeirri spá Morgunbl., að Fram-
sóknarflokkurinn ætti aðeins
3 fundarfæra menn?
— Þar má óhætt segja, að
hafi nokkuð skipt um stríðs-
gæfuna, því að raunin varð sú,
að Framsóknarfl. hafði alltaf
fleiri og betri mönnum á að
skipa en íhaldið. Einu sinni
deildu Framsóknarflokksmenn
við íhaldið á ellefu stöðum.
samdægurs og auk þingmanna,
sem þátt tóku í ræðuhöldun-
um, áttu þeir fleiri æfða ræðu-
menn á fundunum, er ekki
komust að og voru margir
þessara utanþingsmanna með-
al færustu ræðumanna á land-
inu.
— íhaldið hefir þá haft
minna, fundaliði á að skipa
þegar til kom?
— Já, það var í mesta mann-
hraki; hafði varla á að skipa
öðru en þingliði sínu, sem þó
yfirleitt var mjög ófúst til
ferðanna. Á Húsavík t. d.
gerðu þeir verkfall Magnús
Jónsson og Magnús Guðmunds-
son og neituðu að láta senda
sig lengra burt frá Reykjavík.
Og á austfirzku fundúnum var
mannleysi íhaldsins tilfinnan-
legt. I Vopnafirði hafði það að-
eins einn mann á móti fjár-
málaráðherra og Páli Zophoní-
assyni og sá eini gafst upp
eftir fyrstu ræðu. Og á héraðs-
fundunum eystra hafði íhaldið
eiginlega aðeins tveim mönnum
á að skipa, þeim Sigurði Krist-
jánssyni og Jóni á Akri, en
jafnvel þeir gáfust upp, þegar
kom í hinn veglausa hluta Suð-
ur-Múlasýslu. f Austur-
Skaftafellssýslu mun íhaldið
sjálft engan málsvara hafa
haft. Raunin varð því sú, að
þegar á reyndi hafði íhaldið ekki
einu sinni 3 til varnar, héldui4
aðeins 2, er svo loks gáfust upp
orustulaust.
— Hvern árangur teljið þér
helzt hafa orðið af fundunum?
— Þann, að eftir þessa
mörgu fundi, er öllum þorra
landsmanna orðið það ljóst, að
íhaldsflokkarnir hvorki gátu
né vildu skipta um stefnu í
fjármálum, eða. um skipulagn-
ingu afurðasölunnar.
Báðir þeir flokkar eru svo
háðir milliliðastéttinni, að þeim
væri ómögulegt að þrengja að
hagsmunum hennar, þó að við
lægi, eins og nú stendur á,
efnahagsleg afkoma allra
stétta í landinu. Glöggt dæmi
þessa er það, að Þorsteinn
Briem og Magnús Guðmunds-
son reyndu ekki að koma í
framkvæmd þeirri viðleitni til
mj ólkurlaga, sem samþykkt
hafði verið á Alþingi 1933 og
að bráðabirgðalögin um skipu-
lagningu á kjöt. og mjólkursöl-
unni og á matjessíldinni, komu
svo að segja undir eins, eftir
að núverandi landsstjórn tók
við völdum, en hafði ekki verið
lireyft við áður.
— Ilvernig snerust fulltrúar
íhaldsins við þessum stað-
reyndum?
— Þeir reyndu aldrei að af-
saka eða skýra þetta, né hvers
vegna öll íhaldsblöðin, nálega
20, hafa alltaf og undantekn-
ingarlaust reynt að ófrægja og
tortryggja lögin um afurða-
sölu landbúnaðarins. Og leið-
togar íhaldsins eru þarna sam-
sekir, því að þeir haf:a aldrei
þorað eða viljað fá rúm í þess-
um blöðum til þess að leið-
rétta ófrægingar þeirra, þó að
þeir vissu betur. Þeir urðu líka
alveg brjóstumkennanlegir í
vandræðum sínum, leiðtogarn-
ir, þegar þeir urðu að standa
frammi fyrir bændum með
þessa málavexti, ekki sízt
Magnús Guðmundsson, sem
þar neyddist til þess að af-
neita flokksblöðum sínum.
— Hverja ályktun má þá
draga af landsmálafundunum
yf irleitt ?
— Það varð alveg ljóst af
undirtektum þeirra, sem sóttu
fundina, að bæði í sveitum og
við sjó er meirihluti kjósenda
þakklátur núverandi stjórn
fyrir aðgerðir hennar í afurða,-
sölumálunum, og fyhir stór-
kostlegan dugnað við að vinna
að bjargræðismálum þjóðar-
innar á þessum tímum, sem
allir skilja að eru svo óvenju-
lega, erfiðir.
Vövukaupin
frá útlöndum
Undanfarin ár hefir hallað
stórlega á okkur í viðskiptun-
um við útlönd. Er það hin
mesta nauðsyn, 'að jöfnuður
komist á um aðkaup og út-
flutning. Þess vegna hertu nú-
verandi stjórnarflokkar mjög á
öllu eftirliti meg innflutnings-
verzluninni, frá því sem áður
var.
Eru nú fyrir hendi tölur sem
sýna hver niðurstaðan er fyrri
helming þessa árs.
Innflutningurinn hefir orðið
1.591 þús. krónum minni en á
sama tíma í fyrra. Þó er í
þessa árs innflutningi auka-
lega efnivörur og áhöld til
Sogsvirkjunar fyrir 480 þús.
lcrónur. Má því telja að tekizt
hafi að minnka algengan inn-
flutning um 2 miljónir króna,
sé miðað við fyrra ár. Og þó
hefir hin mikla útþensla á síld.
arútvegi leitt til aukins inn-
flutnings á þessu ári.
Annars er sania reynslan
hér og í Danmörku. Danir
hertu mjög á eftirliti með inn-
flutningsverzlun hjá sér um
svipað leyti og við. En fjóra
fyrstu mánuði þessa árs hafði
þeim ekki tekist að minnka
innflutning miðað við fyrra ár.
Á þetta rót í því, hversu að-
gerðir í þessum efnum verka
seint. Þegar ný fyrirm'æli eru
gefin um utanríkisverzlun og
margir vöruflokkar koma í
fyrsta sinn undir eftirlit, hafa
verzlanir þegar verið búnar að
gera ráðstafanir um kaup og
afgreiðslu vara fyrirfram um:
nokkra mánuði, svo illt er að
rifta.
Þess vegna eru góðar horfur
á að gjaldeyrisnefnd takist að
minnka innflutning til mikilla
rauna síðari hluta ársins, úr
því tekizt hefir, eins og á
stendur, að minnka allan al-
gengan innflutning um 2 milj-
ónir á fyrra árshelmingi.
Kaupmannablöðin eru hin
drýldnustu, h'Iakka yfir því hve
lítið hafi áunnizt, miðað við
árið 1933! og krefjast mánað-
arskýrslu um úthlutun inn-
flutningsleyfa.
Á árunum 1932—1983 tókst
að minnka innflutninginn stór-
vægilega, sakir mikilla vöru-
birgða, sem voru í landinú frá
árunum áður. Dæmi vorú til
að einstakar vefnaðarvöru-
verzlanir í Rvík ættu þá birgð-
ir fyrir meir en miljón króna.
Og’ vita skulu kaupmanna-
blöðin það, að samyinnumenn-
irnir hefðu ekkert á móti op-
inberri skýrslugerð um leyfi
þau, sem gefin yrðu.
En samvinnumenn munu
gera þá kröfu, að kaupmanna-
verzlununí verði ekki veitt
hlutfallslega meiri innflutn-
ingsleyfi en samvinnuverzlun-
um, miðað við fólksfjölda.
Fer þá ekki hjá, að nokkur
breyting verði á um verzlúnar-
jöfnuðinn, landinu í hag.
Iðnþinginu, sem í þetta sinn var
háð á Akureyri, er lokið fyrir
nokkru. Sambandsstjómin var öll
endurkosin, en í henni áttu sæti:
Ilelgi H. Eiríksson skólastjóri(for-
seti), Emil Jónsson alþingism.,
Einar Gíslason málari, Ásgeir
Stefánsson framkv.stjóri og por-
leifur Gunnarsson bókbindari. —
þetta er í fyrsta sinn, sem Iðnþing-
ið kemur saman á Akureyri. Tvö
fyrstu þingin voru háð í Reykjavík
1931 og 1933 og næst mun Iðnþing-
ið koma saman 1937.
Reykholtsskóli. Aðsókn að skól-
anum hefir aldrei verið jafn mik-
il og nú. Síðastliðið ár var ekki
hægt að veita nærri öllum skóla-
vist þar, sem sóttu. Nú lítur út
fyrir að skólinn verði orðinn full-
skipaður á miðju sumri.
Iþr óttir og utanfarir
Landið okkar er afskekkt og
þannig sett, að jafnvel ná-
grannaþjóðirnar vita lítið um
fólkið, sem hér býr. Og allur
fjöldinn hyggur að við hljótum
að vera skrælingjar sem heima
eigum á íslandi.
En þar sem því er nú svo
farið, að við höfum að því er
séð verður, ekki ástæðu til að
skella skuld á ætt og uppruna,
og úr því að sannað þykir, að
hér hafi um skeið verið lifað
eftirtektaverðu menningarlífi,
og þar sem margt bendir til að
sú saga gæti endurtekið sig, þá
er ekki nema að vonum, þótt
nokkur ástæða þyki til þess að
vinna gegn þeim mísskilningi
nágrannanna, að vig séum
guðsvolaðir vesalingar, og það
því fremur, sem högum' okkar
er nú hvað atvinnulíf snertir
svo háttað, að við þurfum að
eiga samskifti við ýmsar þjóð-
ir og þá jafnframt nokkurt
traust hjá þeim.
Enda er svo komið, að ýmis-
legt er gjört til þess að eign-
ast þetta traust og hrinda því,
að við séum menningarsnauðir
skrælingjar.
í einskonar auglýsingaskyni
af þessu tagi, hafa ýmsir ein-
stakling’a r og’ hópar manna
tekið sér sérstaklega fyrir
hendur að hrinda ámælinu
sem á þjóðinni liggur.
Skal á fátt eitt minnst.
íslenzkir rithöfundar hafa
sezt að með nágrannaþjóðun-
um og ritað á þeirra máli og
tekist svo, að ekki aðeins þeir,
heldur þjóðerni þeirra hefir
hefir orðið gagnsemd að. Söng.
menn og hljómlistarmenn hafa
einnig á seinni árum „farið í
víking“ og oft með viðunandi
árangri.
Nútíma rithöfundar íslenzk-
ir, sem rita á móðurmáli sínu
hafa náð því að verða þýddir á
tungur ýmsra menningarþjóða.
Listaverk okkar beztu mál-
ara hafa að einhverju litlu
leyti komizt á sýningar í ná-
grannalöndum, en þó minna en
skyldi, sakir fátæktar þeirra.
Og ef til vill hafa miðlungs-
menn á því sviði orðið teknir
helzt til hátíðlega af góðviljuð-
um útlendingum, aem hafa
hialdið, að ekki væri á betra
völ, og „gestrisni“ þeirra þá
orðið til að setja okkur niður í
áliti dómbærra manna með
öðrum þjóðum, umfram* 1 það
sem efni stóðu til.
Glímuflokkar, leikfimlsflokk-
ar og söngflokkar hafa verið
sendir utan og oftast með til-
ætluðum árangri.
En auglýsingastarfsemi af
þessu tagi er ekki ábyrgðar-
laus.
Og nú hefir það komið fyrir
að úrvalsflokkur „bezta knatt.
spyrnufélagsins á Islandi" er
nýkominn úr hringferð um
ýmsar helztu borgir nágranna-
landanna. Og því miður við
lítinn orðstír.
Þeir virðast sjálfir ánægðir
með förina. Og einkum er af
því látið hvað þeir hafi lært
mikið.
Eftir allan lærdóminn fáþeir
svo sérstakt tækifæri til þess
að ganga undir „próf“ frammi
fyrií- þúsundum samlanda
sinna á íþróttavellinum í Rvík.
Og einkunnin varð ömurleg.
Yfirleitt hefir frammistaða
knattspyrnumannanna íslenzku
í viðureigninni við Þjóðverj-
ana, sem „boðið“ hefir verið
heim til viðureignar við hina
hraustu syni Egils Skalla.
grímssonar, Gunnars á Hlíðar-
enda og Skarphéðins Njálsson-
ar orðið all-háðuleg.
Knattspyman er orðin eins.
konar öndvegis- og uppáhalds-
íþrótt Reykvíkinga.
Þó er lítillæti þeirra svo mik_
ið, að ekki aðeins unglingar
heldur jafnvel hópur fullorð-
inna áhorfenda. rekur upp org
og siguróp, ef úrvalsliði hvers
íþróttafélags um sig tekst að
koma knettinum út fyrir mið-
línu og eitthvað inn á vallar-
helming aðkomumannanna.
Þeir afsaka ósigrana með því
að hér sé að etja við úrvalslið
60 miljóna þjóðar.
En hafa þessir úrvalsmenn
átt fleiri æskuár til þjálfunar
en jafnaldrarnir hér heima?
Andleg-t og líkamlegt atgervi
á ekki að þurfa að fara eftir
þjóðarstærð.
Mismunandi langt æfinga-ár
á knattspyrnuvelli veldur ein-
hverju. En enganveginn þeim
geisimun, sem hér kemur
fram. Og þá m. a. vegna þess,
að góður knattspyrnumáður
leggur stund á fleiri íþróttir
en sjálfa knattspyrnuna, og
jafnar það nokkug þennan að-
stöðumún.
Það sem Valsmenn ekki lærðu
í utanför sinni og hafa þá held.
ur ekki kunnað áður, er hrað-
inn. Þeir náðu öðru hvoru sæmi-
legum samleik úti á miðjum
velli. En oftast nær kom hin
barnalega einstaklingshyggja
þá fram hjá þeim. Þeir tóku nú
að sýna „kúnstir“ með knött-
inn, hver um sig, leika sér að
honum eins og köttur að mús.
Á þessu töpuðu þeir tíma. Þjóð
verjamir voru að sama skapi
fljótir að raða sér í varnarstöðu
og þegar svo loks tók að
nálgast mark andstæðinganna,
varð allt til einkis, knötturinn
tekinn af þeim, og vegna þess
hve leikur Þjóðverjanna ein-
kennist af miklum hraða og
hreinum línum, voru Valsmenn
sjaldan í meiri hættu en eftir
þessi misheppnuðu „upphlaup“
sín, reyndist þeim þá „örðug
eftirreiðin“ og máttu einatt
mæna á eftir knettinum inn í
sitt eigið mark, langt utan af
velli.
Sama var sagan um hin fé-
lögin, þótt telja mégi að K.R. og
Fram hafi staðið sig hlutfalls-
lega betur en Valur. Að vísú
verður að virða Val til vork-
unnar, að hann var „bezta
knattspyrnufélagið á Islandi“
áður en hann fór í utanförina
og hafði „lært“ svo mikið í öðr-
um löndum og mun kappliðinu
þýzka því hafa verið nokkurt
kapp í kinn þegar til viðureign-
arinnar kom, enda fór ekkert
hinna einstöku knattspymufé-
laga verri hrakför.
Það félagið, sem fyrst atti
kappi við þýzka knattspymu-
liðið hér í Reykjavík, virðist
hafa ofmetnazt af því, að hafa
ekki tapað nema með 3 mörk-
um gegn 0. Og ganga nú um
höfuðstaðinn hreystisögúr úm
það, sem1 virðast eiga rót sína
að rekja til félagsmánna
sjálfra, að ættu þeir þess kost
að keppa að nýju, þá mundu
þeir sigra.
Leikmönnum sem horft hafa
á alla leikana virðast þetta
æðimiklar fjarstæður.
I fyrsta lagi höfðu aðkomu-
mennirnir ekki jafnað sig að
íullu eftir sjóferðina, þegar
fyrsti kappleikurinn átti sér
stað.
I öðru lagi var eitt hið
mesta óveður, sem hér þekk-
ist um þetta leiti árs, kvöldið
sem þessi leikur fór fram, og
eitthvað ættu landarnir að vera
samþýddari veðuráttufarinu en
aðkomumenn.
I þriðja lagi voru þeir þá
„óvanir vellinum“ aðkomu-