Tíminn - 16.10.1935, Blaðsíða 3

TlMINN
175
talsmaður, úr því að hann ber
ekki skynbragð á, að láta sér
bera það sæmilega saman við
sjálfan sig, að hægt sé að taka
hann alvarlega. Og ekki mun
grein sú, er J. S. skrifar, sér
til varnar, í Mbl. nýskeð, verða
honum til mikillar uppreisnar.
1 Mbl. reynir 40 aura-Jón m.
a. að gera grein fyrir því,
hvers vegna nefnd sú, er
hann átti sæti í, hafi lagt til
við Búnaðarfélagið, að „skora
á ríkisstjórn og kjötverðlags-
nefnd“ að hækka kjötverðið til
bænda upp í kr. 1,27 pr. kg.
„Hvert annað eiga bændur
og fulltrúar þeirra að snúa sér
með óskir sínar og kröfur um
bættan hag?“
Þannig spyr 40 aura-Jón í
Morgunblaðinu í gær.
Þessari spurningu mætti í
sjálfu sér svara all rækilega.
En Tíminn vill að þessu
sinni segja 40 aura - Jóni
„hvert annað“ hann ætti sjálf-
ur að snúa sér, ef hann er eins
mikill vinur bænda og hann
þykist vera.
40 aura-Jón ætti að „snúa
sér“ til Ólafs Thors og Sigurð-
ar Kristjánssonar og biðja þá
að leggja niður „neytendafé-
lagið“, sem nú vinnur að því
að draga úr kjötkaupum í
Reykjavík.
40 aura-Jón ætti að biðja
vini sína, Jón og Valtý, að
hætta að hvetja fólk til að
„borða ýmis grös“ í staðinn
fyrir kindakjöt, eða halda því
fram, að kjöt sé heilsuspillandi
fyrir Reykvíkinga.
40 aura-Jón ætti að snúa sér
til Péturs Magnússonar og
,,húsmæðrafélagsins“ og biðja
þetta heiðursfólk að gera aldr-
ei framar mjólkurverkfall og
hætta að kalla mjólkurfram-
leiðslu bænda „samsull“.
40 aura-Jón ætti að biðja
íhaldsmenn, sem tala á fund-
um á Suðurlandi, að hætta að
telja eftir verðjöfnunargjaldið,
sem notað er til að bæta upp
hið lága útflutningsverð á
norðlenzka kjötinu.
40 aura-Jón ætti líka að fara
fram á það við Mbl. í flokks-
legri vinsemd, að það hætti að
fjandskapast út af því, þó að
bændur norðanlands fái að
flytja fáeina dilkakroppa á
Reykjavíkurmarkaðinn, og
sem stendur um 172 kr. á Ak-
ureyri, en eitthvað svolítið
meira í Fnjóskadalnum. En
framleiðslukostnaður 1 tonns
af viðarkolum mun nú vera um
130 kr. Mismunur á verði kola
og benzins nemur því með nú-
verandi framleiðsluaðferð um
40 kr., eða kolaakstur bíla væri
23% ódýrari heldur en benzin-
notkun.
En nú verður að gæta að því,
að með einum ofni og án vél-
sagar til þess að kurla við-
inn í ofninn, hlýtur fram- |
leiðslukostnaðurinn að verða ó-
hæfilega hár. Með því að taka
3 eða fleiri ofna í notkun og
nota litla vélsög til þess að
kurla viðinn mætti án efa færa
framleiðsluverð kolanna niður í
80 kr. á tonn í stað 130, sem
nú er. Þá liti reikning,:dæmið
þannig út: 40 hi. viðarKol á
kr. 80 jafngilda 520 lítrum af
benzini á kr. 172. Hér er um
rneira en helmings mun að
ræða.
Rentur og afborganir af 1500
kr. tæki á hvern bíl eru hverf-
andi í samanburði við sparnað
þann, sern vinnst við að brenna
kolum í stað benzins.
IJr skógum þeim, sem liggja
nálægt Fnjóskárbrú mætti á ári
hverju höggva það mikinn við,
Fórn moðhausanna
Nú í sumar er verið að
byggja brú yfir Skjálfanda-
fljót á bezta vegarstæðinu milli
Akureyrar og Húsavíkur. Al-
þingi samþykkti með brúarlög-
unum nr. 32, árið 1932, að rík-
ið skyldi byggja brú yfir
Skjálfandafljót á þessum stað.
Geir Zoéga vegamáiastjóri
hafði eindregið lýst yfir, að
hann áliti að þarna yrði að
byggja brú, til þess að geta
haft opinn vetrarveg frá
Ilúsavík að Vaðlaheiði. En eins
og vegurinn liggur nú yfir
Fijótsheiði, lokast venjulega
með fannkyngi strax á haust-
in fyrir akveg frá Húsavík,
nema fram í Reykjadal.
Þetta er sú landsnauðsyn,
sem Alþingi viðurkenndi með
því að ákveða að ríkið skyldi
byggja þessa brú.
En fyrir utan landsnauðsyn
var héraðinu hin mesta þörf
að fá þessa brú. Kinnin er
mesta samfellt land til rækt-
unar, sem til er í Þingeyjar-
sýslu. Með þessari brú yfir
Skjálfándafljót, er Kinnin
tengd við aðrar lágsveitir sýsl-
unnar og grundvöllur lagður
að skilyrðum fyrir mikilli
mjólkuriðju. Kinnin er ein hin
bezta sveit, sem til er á land-
inu fyrir stórlega aukna rækt-
un og landnám. í Þingeyjar-
sýslu er unga fólkið mjög ein-
huga að skapa nýbyggð heima
fyrir, og þar er meira gert að
jarðaskiptingu og myndun ný-
býla á gömlum jörðum heldur
en í nokkru öðru' héraði. Og
þar sem saman fara góðir land-
kostir og mikill áhugi unga
íólksins, að nota hið óræktaða
land til eflingar atvinnulífinu,
þá væri undarlegt, ef ríkið
ætti einmitt að sniðganga slík
umbótaskilyrði. Brúin yfir
Skjálfandafljót er að verða
fullsteypt þessa dagana. Fram-
sýni Geirs Zoéga vegamála-
stjóra, ákvörðun Alþingis 1932,
koma þeim í hærra verðið.
Þetta ætti 40 aura-Jón að
gera, og þetta myndi hann
kannske vilja gera, ef hús-
bændur hans í Reykjavíkur-
íhaldinu tækju nokkurt mark
á því, sem hann segir.
að hann jafnaðist á við 100
þús. lítra af benzini, og á öðr-
um stöðum, sem ekki liggja of
langt úr þjóðbraut, eins og t.
d. úr Hallormsstaðaskógi, Eg-
ilsstaðaskógi og fleirum, mætti
fá annað eins. Og þegar viðar-
kolanotkun færi að verða al-
mennari mætti áreiðanlega, ef
vel væri á haldið, vinna jafn-
mikið af kolum innanlands og
svaraði áttunda hluta þess ben-
zins, sem inn er flutt. En árið
1932 nam sá innflutningur 6000
tonnum fyrir hér um bil 1 milj.
króna. Áttundi hluti þessarar
upphæðar nemur 125 þúsund-
um króna, sem mundi sparast
í erlendum gjaldeyri. Af því að
útsöluverð benzins er um 50%
hærra heldur en innkaupsverð,
og miðað hefir verið við út-
söluverð í áætluninni hér á
undan, myndi vinna sú, sem
skapaðist í þeim sveitum, þar
sem skógar eru að nokkru ráði,
nema mestum hluta þessarar
upphæðar.
Enn eru tvö atriði, sem mæla
með því að taka upp viðarkola-
akstur bíla. Annað er ef ófrið
ber að höndum og benzin yrði
mjög dýrt eða fengist kann-
ske alls ekki. Þá væri leiðinlegt
að standa eins og glópur og vita
ekki hvað til bragðs skyldi taka
og vegamálaráðherrans 1935 ;
hafa tryggt þjóðinni góða og
nauðsynlega framkvæmd. Um |
margar adir mun hin trausta
og nytsama brú standa til j
gagns og gleði fyrir alla sæmi-
lega menn í landinu.
En þar sem um er að ræða * 1
slíkan málstað, og jafn mynd- I
arlega framkvæmd, þá vantar j
ekki nema eitt: Að málsvarar j
heimskunnar, vanþekkingar-
innar og hinnar lágsigldu
rætni, Jón Kjartansson og
Valtýr Stefánsson, ráðist á
fyrirtækið með illyrðum og
skömmum.
Og nú hefir þessi fullkomn-
un orðið. Brúin er komin á.
Allir nýtilegir kraftar, sem
stutt gátu það mál, líka úr í-
haldsflokknum, hafa stutt að
framgangi þess. En til að und-
írstrika betur en nokkuð ann-
að gagnlega þýðingu málsins,
þá leggja hinir fyrirlitnu, and-
legu öreigar, Jón Kjartansson
og Valtýr Stefánsson vanmátt-
ugan fjandskap yfir fullkomn-
un verksins.
Saga brúarbyggingarinnar
byrjar með því að Geir Zo-
éga ákveður brúarstæðið, og
Ingólfur Bjarnarson fær brúna
lögfesta sem ríkisbrú á þingi
1932. Næsta skrefið er að fjár-
veitinganefnd Alþingis sam-
þykkir 2. apríl þ. á. með sam-
hljóða atkvæðum manna úr
flokki jafnaðannanna, sam-
vinnumanna og Mbl. svohljóð-
andi áskorun til ríkisstjórnar-
innar:
„Ef sýslunefnd Suður-Þing-
cyjarsýslu getur fengið hent-
ugt lán með viðunandi skilyrð-
um til að byggja fyrir hina
áformuðu brú yfir Skjálfanda-
fljót í Köldukinn, þar sem
brúarlögin ákveða, vill nefndin
mæla með því, að ríkisstjórnin
veiti heimild til slíkrar lántöku
og greiði fyrir þessari fram-
kvæmd, eftir því sem með
þarf“.
Viku síðar, eða 9. apríl, send-
ir fjárveitinganefnd ríkis-
stjórninni þessa ályktun og
mánuði síðar undirritar vega-
málaráðherrann, IJermann Jón-
asson, yfirlýsingu um það, að
þar sem Alþingi hafi með brú-
arlögunum frá 1932 ákveðið að
til þess að koma fólki og flutn-
ingi um landið. En væru viðar-
kolabílar þá til hér, mætti ef til
vill smíða fleiri kolageyma inn-
anlands til þess að unnt væri að
halda uppi nauðsynlegustu ferð-
um. Hitt atriðið er, að hin
friðuðu skóglendi okkar hafa
undanfarið verið lítið sem ekk-
ert grisjuð sakir þess, að ekkert
hefir fengist fyrir víðinn úr
þeim, en með viðarkolagerð í
stærri stíl mætti ráða bót á
því og gera þau á þann hátt
að enn verðmætara landi en
þau nú eru.
Eins og gefur að skilja, er
ekki unnt að hlaupa til í einu
vetfangi og gera viðarkolaakst-
ur bíla almennan á stuttum
tíma. En allar líkur mæla með
því, að hér sé um mjög þýð-
ingarmikið mál að ræða, sem
veita verður fyllstu athygli og
gera tilraun með. Þess vegna
mun eg nú á næstunni fara
þess á leit við fjárveitingavald
þjóðarinnar, að það hlutist til
um að Skógrækt ríkisins gef-
ist kostur á að afla sér flutn-
ingabíls, sem gengið geti fyrir
viðarkolum, svo að innan
skamms verði unnt að sýna
fram á með tölum, hvaða hag-
ur gæti orðið af því, að taka i
upp akstur með viðarkolum.
ríkið skuli byggja brú yfir
Skjálfandafljót í Köldukinn, og
þar sem fulltrúar allra flokka
sem sæti eiga í fjárveitinga-
nefnd Alþingis hafi skorað á
stjórnina að styðja fram-
kvæmd þessarar brúarbygging-
ar eftir því sem með þarf, og
þar sem sýslufundur Suður-
Þíngeyinga hefir á fundi sínum
10.—13. apríl samþykkt með
nánar tilteknum skilyrðum, að
taka þetta lán, þá heitir ráð-
herrann því, að vextir og af-
borganir af þessu láni skuli
verða greiddir lánveitanda á
næstu 10 árum og að því verði
þá lokið.
Ég lagði þessi skjöl, ákvarð-
anir fjárveitingarnefndar, sam-
þykkt sýslufundai Suður-Þing-
eyjarsýslu, heimild atvinnu-
málaráðherra handa sýslunni
að taka þetta lán, og loks yfir-
lýsingu vegamálaráðherrans
um að ríkið greiddi afborganir
og vexti af þessu láni á næstu
10 árum, fyrir aðalbankastjóra
Landmandsbankans, Olaf Niel-
sen, og eftir að hann hafði at-
hugað málið einn eða tvo daga,
hét hann að veita Þingeyjar-
sýslu lánið. Þar sem ég fór þá
frá Kaupmannahöfn, bað ég
Svein Björnsson að undirrita
lánsskjölin og gerði ráðstafan-
ir til að sýslumaðurinn á
Húsavík sendi honum umboð
sitt. Fjármálaráðuneytið féllst
fyrir sitt leyti á að tryggja
þessa ráðstöfun vegamálaráð-
herra.
Mbl. reynir að véfengja rétt
ráðherra til að ráðstafa af
brúafé upp í vexti og afborg-
anir af láni þessu. Vel má vera,
að Mbl. sé ókunnugt um, að
það er gömul þingvenja, að
vegamálaráðherra skipti brúa-
fénu árlega. Svo rík er þessi
venja, að 1 fyrravetur lagði
M. Guðm. sérstaka áherzlu á,
að fjárveitinganefnd ætti ekki
að gera neinar tillögur um
skiptingu brúaframlagsins. Það
yrði að vera á valdi ráðherra.
Nefndin gekk inn á að M.
Guðmundsson hefði í þetta
sinn á réttu að standa. Engum
dettur í hug, að M. G. hafi
beinlínis ætlað í þessu máli að
hlaða undir núverandi forsæt-
isráðherra, heldur segir hann
skoðun sína um gamla venju,
sem hann vill halda, jafnvel
þótt andstæð stjórn eigi í hlut.
Hjötlögin og
Vestfirðingar
Svar til Bjarna i Vigur
Nýlega ritar Bjarni í Vigur
heillar síðu grein í Morgun-
blaðið um kjötlögin og kjöt-
verðlagsnefndina.
Þó greinin sé löng er inni-
haldið lítið. Annars vegar er
það harmagrátur yfir þeim
skaða, sem Norður-ísfirðingar
verði fyrir vegna kjötlaganna
og þess, að þeir fái ekki að
slátra heima og að hann hafi
misst 14 dilka úr pest í haust,
en hinsvegar er það ofurlítið
nart í mig, og yfirlýsing hans
um það, að ég sé ekki fær urn
að vinna fyrir bændur.
Síðara atriðinu — því sem
snertir mig — skal ég engu
svara. Það er annarra að dæmá
um það, enn er ég vinnumaður
bændanna, og ég býst við því
að svo verði enn um sinn. Og
engin lömb hefðir þú misst úr
pestinni í haust, Bjami minn,
hefðir þú farið eftir ráðum
mínum og bólusett þau í vor,
er leið.
Ilinu atriði greinarinnar verð
ég að svara nokkru. Bjarni
heldur, að enginn hafi svarað
Hennanni Jónassyni var vel
kunnugt um þá hefð, sem kom-
in er á í þessu, og um endur-
nýjað samþykki fjárveitinga-
nefndar og Alþingis um, þetta
efni. Svo föst er þessi venja,
að engin breytingartillaga kom
við fjárlögin í fyrra frá nokk-
urum þingmönnum, í þá átt,
að þingið reyndi að taka þenn-
an ráðstöfunarrétt af stjórn-
inni.
Annað dæmi sýnir hvar Mbl.
stendur, er það hyggst að gera
stjórn og fjárveitinganefnd ó-
rnynduga í þessum efnum. —
Brimbrjóturinn í Bolungavík
er líklega meir en ónýtur, og
þorpið í voða. Landsstjórnin
hefir reynt að hjálpa Norður-
ísfirðingum, með framlögum
úr ríkissjóði, útvegun lána, og
þar í eru fólgnar ráðstafanir á
fé næstu ára og loforð um á-
byrgð. Allt gerir stjórnin þetta
með fullu samþykki fjárveit-
inganefndar eða stjórnmála-
flolcka. Ef til væri meðal
stuðningsmanna núverandi rík-
isstjórnar jafn lítilfjörlegar
mannkindur, eins og ritstjórar
Mbl., þá ættu þessi bjargráð
við Bolungavík að vera gerð
að höfuðsök á núverandi stjórn.
Einn af allra nánustu fylgi-
fiskum íhaldsins, sem verið
hefir kirkjumálaráðherra með
fullum stuðningi Mbl. hefir
óátalið af því málgagni bréf-
lega gert ákvörðun um útgjöld
Kirkjujarðasjóðs mörg ár fram
í tímann. Hvaða hrakyrði vill
Mbl. velja þeim skjólstæðingi
sínum. Mbl. skilur senmlega
ekki hvað það þýðir, að fjár-
veitinganefnd samþykkir ein-
um rómi, að skora á stjórnina
að veita Þingeyjarsýslu leyfi
til þessarar lántöku, og að
styðja eins og með þurfi að
því að verkið verði framkvæmt.
Engum óvitlausum manni gat
dottið í hug að nokkurt hérað
færi að byggja á kostnað sýslu-
sjóðs brú, sem ríkið hefir
áicveðið að það slculi byggja. En
sýslan getur greitt fyrir mál-
inu með því að taka lánið, en
ríkið gat á engan hátt skotist
imdan að greiða vexti og af-
borganir, af brúarsmíði, sem að
lögum hvíldi á landssjóði.
Sýslunefnd Suðurþingeyinga
hefir samþylckt að taka lánið í
brúna og sendiherra hefir rit-
að undir lánsskjölin fyrir henn-
grein hans í Morgunblaðinu
frá 15. nóv. f. á., af því að þar
liafi allt verið satt og rétt. Það
er mikið hvað menn geta stund
um dregið skakkar ályktanir
af gefnum forsendum. Sann-
leikurinn er, að greinin þótti
ekki svara verð. Sama má nú
segja um greinina í Morgun-
blaðinu nýlega. En samt ætla
ég að svara henni. Og það er
af því, að hún er byggð á mis-
skilningi og vanþekkingu. Það
vil ég leiðrétta. Og ég geri það
í þeirri trú, að einhver, sem
er sama sinnis og Bjarni, sjái
þá sannleikann. Og mér er
skylt að gera þetta leiðinda-
verk, Bjarni minn, af því að ég
er yinnumaður bændanna.
Þegar ég var drengur, þá
var „slátrað í kaupstað“ eins
og það var kallað. Þegr slátr-
unin heima var búin, voru
skrokkarnir bundnir í klyfjar,
lagðir reiðingar á hestana,
klyfjarnar látnar upp, og lagt
svo af stað með kjötlestina til
kaupstaðarins. Þetta kjöt var
svo lagt inn hjá kaupmannin-
um og þótti misjöfn vara. Það
var ekki í miklu áliti hjá neyt-
: endum. Bogi sál. Melsteð fór
i ]?á að skrifa um stofnun slát-
urhúsa. Hann og fleiri m'ætir
' menn fóru að vinna að því, að
; ar hönd, en ríkisstjórnin greið-
ii afborganir og vexti af brúa-
■ fé. I þeirri ráðstöfun hefir hún
, fyllstu heimild eftir mörgum
fordæmum fyrri stjórna, í hinni
eindregnu ályktun allra flokka í
flárveitinga um að styðja fram-
kvæmdina eins og með þyrfti,
og í þeim yfirlýsta ráðstöfun-
arrétti á brúafénu sérstaklega.
Skagfirðingar eru í miklum
vandræðum með hafnarmál sitt.
Ég freistaði í vetur á þingi að
veita þeim þann stuðning, sem
unnt var til að greiða göru Skag-
firðinga í þeim efnum, og benti
oddvita Sauðárkróks á svipaða
leið og Þingeyingar hafa farið,
að sýslan tæki lánið, en að
fyrirtækinu væru með ýmsu
móti tryggðar tekjur, svo að
það nyti lánstrausts. Málinu
hefir síðan verið haldið á þeim
grundvelli og svo mikið má
l'ullyrða, að hvorki séra Sigfús
Jónsson né Magnús Guðmunds-
son hafa enga andúð á að
leysa vanda þess héraðs, sem
þeir eru þingmenn fyrir eftir
framangreindri leið.
Brúarmál Suðurþingeyinga
hefir að öllu leyti gengið langt
framyfir vonir. Að lausn þess
hafa unnið menn úr öll-
um flokkum. Þar a meðal all-
margir af þekktari mönnum
Mbl.-flokksins, t. d. Geir Zoéga
vegamálastjóri og Magnús Guð-
mundsson. Sjálft verkið hefir
gengið prýðilega undir ágætri
verkstjórn Árna Pálssonar
verkfræðings. Og í Þingeyjar-
sýslu er mikil ánægja yfir þeirri
miklu umbót í samgöngum og
atvinnumálum, sem leiða af
þessari brúargei’ð. í þeim sam-
íellda gæfuþætti, sem tengdur
er við hina nýju Skjálfanda-
fljótsbrú vantaði ekki nema
einn lið til að ná þeirri hæstu
íullkomnun, sem unnt er að ná
í jarðneskri fullkomnun hér á
landi. Fulltrúi heimskunnar og
menningarleysisins varð að
tala. Og hann hefir talað. Mbl.
hefir endurspeglað hinar lágu
og auðvirðilegu hugsanir rit-
stjóra sinna. Þeir hafa fengið
enn eitt tækifæri til að fjand-
skapast við gott mál, sem búið
er að framkvæma. Héðan af er
brúin orðin að veruleika. Hún
er glæsilegur sigur fyrir öll
þau lífvænlegu öfl, sem að
henni stóðu. Það er ekki hægt
að skaðast á þessari brú, nema
á einn hátt: Með því að vera
móti henni. Þann kost valdi
Morgunbl., samkvæmt gamalli
venju. Jón og Valtýr yrðu,
eins og af sterkum álögum að
færa sína daglegu fórn á altari
heimskunnar. Með því var sig-
: ur brúarmálsins fullkomnaður.
J. J.
sláturhús væru reist, kjötið
allt verkið eins, og metið, og
hvert ílát merkt með sérmerki,
sem segði til um innihaldið.
| Allt kom þetta smátt og
smátt, og þó vantar enn nokk-
uð á það, að matið sé eins og
■ það ætti að vera innanlands.
^ Enn eru nokkrir menn -— að
vísu sára fáir — á Vestfjörð-
j um, sem lifa í gamla tímanum.
j Þeim finnst, að þessar almennu
i kröfur, sem gerðar eru af öll-
um menningarþjóðum um það,
: að fylgt sé vissum heilbrigðis-
reglum við slátrun og meðferð
á kjötinu, sé ofaukið, og að
þær séu bara „óþarfa kostn-
aður“. Forvígismaður þessara
manna er Bjarni frá Vigur.
Hann vill fá leyfi til að slátra
heima, og tveir bændur aðrir í
Norður-ísafjarðarsýslu hafa
sótt um það. Aðrir bændur þar
hafa ekki farið fram á slíkt.
Þessir menn eru úr gamla
tímanum. Þeir deyja með hon-