Tíminn - 20.11.1935, Blaðsíða 1

©Ja&bagi
6kN!n9 ct J. yáni
Áigaagatínn footat 7 ft»
J^fgreibsía
°ð tenfeeltnta d £augaoeg 10.
©iml 2353 — Póot^dt| ðOI
XIX. árg.
Reykjavík, 20. nóvember 1935.
48. blað.
Norsk
fyrirmynd
fyvir æsku landsins
Landshættir í Noregi ei’U
sviplíkir og hér á landi. Sum-
staðar er Noregur að vísu
frjórri en Island, en á öðrum
stöðum er byggð í Noregi á
landi sem er hrjóstrugra en
nokkur sveit á Islandi.
Norðmönnum fjöigar tölu-
vert eins og íslendingum. Þeir
þurfa að búa til fjölda af nýj-
um heimilum árlega. Landnám
þeirra er stórfellt. Þeir búa til
1500 til 2000 ný sveitaheimili
á ári. Eftir sama mælikvarða
þyrftum við íslendingar að
gera a. m. k. 50 nýbýli í sveit
árlega. En við gerum sama
sem ekki neitt í því efni enn.
Norðmenn láta byggðina
þéttast um allt landið. Sveitar-
stjómir og héraðsstjórnir og
ríkið hjálpast að til að styðja
unga fólkið, sem vill nema
land. En sjálft verður það að
leggja fram vmnu og fé til að
geta öðlazt hjálp þjóðfélags-
ins.
Ég kynnti mér í sumar sem
leið nokkuð þetta nýbyggðar-
mál í Noregi. Ríkið á mikið af
löndum, sem það leggur til með
góðum kjörum í landnámið,
en oft er hinn hátturinn tek-
inn, að foreldrar láta nokkuð
af sinni jörð til bama eða
fósturbama.
Venjulega er hjálpin sem
landneminn fær, samanlögð um
7000 kr. á býli. Þar af eru
2000—2500 kr. styrkur í land-
námið, en 4500—5000 kr. langt
lán með góðum kjömm.
Leiðtogar nýbyggðarmál-
anna 1 Noregi hallast meir
að því að hækka styrkinn en
minnka lánið. Vita þeir sem
er, að landneminn á bágt með
að afborga verulegar skuldir.
I sveitum í Noregi em flest
hús, bæði mannahíbýli og
peningshús venjulega úr
timbri. Skógurinn er víðast
hvar við hendina, en timbrið
kostar mikla vinnu, og er alls
ekki jafn ódýrt og auðfengið
i skógarlöndunum eins og okk-
ur íslendingum myndi þykja
líklegt. Ríkið og héraðsstjóm-
ir láta landnemana fá teikn-
ingar og fyrirmyndir að hús-
um, en landneminn byggir
sjálfur undir eftirliti trúnað-
armanna.
Styrkurinn í landnámið er
að nokkru leyti til bygginga og
að nokkru leyti til ræktunar.
Ég spurði forgöngumenn móts-
ins hvað þeir gerðu ráð fyrir
um búskapinn og framtíðar-
skilyrðin á þessum nýju jörð-
um. Mér var svarað því, að
landneminn ætti að geta kom-
ið sér upp 3—4 kúm, haft
matjurtarækt fyrir heimilið,
1—2 svín, ofurlítið af alifugl-
um og i sumum héruðum lít-
inn akurblett. I flestum tilfell-
um yrði landneminn einyrki,
sem framleiddi á sinni jörð
meginið af því, sem heimilið
þyrfti með, og verzlaði lítið.
Ef unnt væri, þyrfti hann að
vera í mjólkurbúi og fá dá-
litlar peningatekjur fyrir
Framh. 6 4. sfðu.
Viðskipfin við
Þýzkaland
Umræður um viðskiptin við
Þýzkaland fóru fram á Alþingi
nýlega. Var þar með glöggum
rökum hrakinn sá rógur, sem
Mbl. og fylgiblað þess, hafa
verið að reyna að breiða út um
þessi viðskipti.
Samkvæmt upplýsingum
fjármálaráðherra hefir inn-
flutnings- og gjaldeyrisnefndin
beinlínis skapað í Þýzkalandi
markað fyrir íslenzka fram-
leiðslu, sem ekki hefði verið
hægt að selja þar, ef aðgerðir
nefndarinnar hefðu ekki komið
til.
Þessu máli er þannig háttað,
að Þjóðverjar eru ekki fáanleg-
ir til að kaupa íslenzka fram-
leiðslu nema andvirði hennar
sé tekið aftur í þýzkum vör-
um. Sé meira selt til Þýzka-
lands en vörukaupum þaðan
nemur, stendur það fé fast.
Og vitanlega hafa íslenzkir
framleiðendur ekki ráð á að
binda verð framleiðslunnar á
þann hátt. Möguleikinn til að
selja til Þýzkalands, er því al-
gerlega takmarkaður við það,
hvað hægt er að kaupa frá
Þýzkalandi af nauðsynlegum
vörum.
Innflutnings- og gjaldeyris-
nefndin hefir því hagað starf-
semi sinni þannig, að binda
innflutningsleyfi, alltaf þegar
tiltækilegt þótti, því skilyrði,
að varan yrði keypt í Þýzka-
landi. En þetta er erfitt verk,
einkum vegna þess, að vörur
eru yfirleitt dýrari í Þýzka-
landi en annarsstaðar. Inn-
flytjendur eru því, sem von er,
tregir til að kaupa þaðan sömu
vörumar sem þeir gætu fengið
ódýrari annarsstaðar. Og vit-
anlega myndu þeir yfirleitt
ekki gera það, ef þeir væru
ekki knúðir til þess af nefnd-
inni með því að setja skilyrði
fyrir leyfunum.
Innflutnings- og gjaldeyris-
nefndin hefir þannig með vald-
boði skapað útflytjenda að-
stöðu til að fá framleiðslu
sína greidda og þar með aukið
markaðinn.
Þeir samherjamir Hannes og
Jón á Reynistað reyndu í þess-
um umr. eins og áður, einkum
Hannes, að ala á tortryggni út
af því, að ekki væri leyfður
ótakmarkaður útflutningur til
Þýzkalands á landbúnaðaraf-
urðum. En um það er einmitt
talsvert kapp, að fá að nota
hinn þrönga þýzka markað, af
því að verðið er þar öllu
hærra en annarsstaðar. Við út-
hlutun útflutningsleyfanna hef-
ir stjómin fyrs t -og fremst
haft þá stefnu, að leyfa út-
flutning á þeim vörum, sem
eru óseljanlegar í öðrum lönd-
um. Og um það ætti eklti að
verða deilt af viti bomum
mönnum, að þessi stefna sé
sanngjöm og rétt.
Legátar „einkafyrirtækisins“,
sem einkis svífast í rógi sín-
um gegn Framsóknarflokknum,
hafa hinsvegar oftar en einu
Framh. 6 4. síðu.
A víðavangi
Ilver trúir
Sigurði Kristjánssyni?
Hver trúir því, að Sjálfstæð-
ismennirnir, sem fundu upp
saltfiskskattinn og byrjuðu að
innheimta hann áður en nú-
verandi stjórn kom til valda,
hafi verið á móti honum?
Hver trúir því, að Sjálfstæð-
ismenn hefðu veigrað sér við
að „gera ágreining“ við stjórn-
arflokkana um upphæð skatts-
ins, ef þeim hefði þótt hann
of hár?
Hver trúir því, að Sigurður
Ivi'istjánsson og hans nótar
hafi áhuga á því, að „unna öll-
um flokkum jafnrar þátt-
töku“(!) í flutningi mála, sem
þeir. telja vinsæl hjá almenn-
ingi ?
Hver trúir því, að brottför
Sjálfstæðismanna úr utanríkis-
málanefnd eigi ekkert skylt við
ákvörðun stjómarílokkanna um
afnám fiskskattsins ?
Og hver trúir því, að sá
flokkur sé heill í þessu máli,
sem lætur formann sinn segja
við ríkisstjómina, að hann
„ráði ekki við“ Sigurð Krist-
jánsson — nokkrum dögum áð-
ur en Sigurður sjálfur lýsir yf-
ir því í Mbl., að um allt, sem
hann hafi gert, hafi hann
„ráðgast við þingflokk Sjálf-
stæðismanna“ og „borið undir
formann Sjálfstæðisflokksins“?
Það er sama, hvað mörgum
blaðsíðum Sigurður þessi
skrökvar í Morgunblaðið. Það
trúir honum enginn — ekki
einu sinni mennimir „með mos-
ann í skegginu"!
V erzlunarþingið.
Fyrir nokkram dögum héldu
kaupmenn hér í bænum, ásamt
iáeinum öðrum, fund, sem þeir
hafa nefnt verzlunarþing. —
Það er athyglisvert, að ef
nokkuð má marka ályktanir
fundarins, virðist svo sem
kaupmenn séu að öðlast skiln-
ing á því, að greiðslujöfnuður
í viðskiptum við útlönd sé
nokkurs virði. Orð þeirra og
athafnir áður benda til þess,
að þeim hafi ekki verið þetta
ljóst, og er því harla nýstár-
legt að sjá í Mbl., með stóru
letri, tilkynningu um að verzl-
unarstéttin vilji „fyrst og
fremst leggja áherzlu á, að
innflutningi til landsins sé
þannig hagað, að leitazt verði
við að ná greiðslujöfnuði við
útlönd“. Jafnhliða þessu gerir
kaupmannafundurinn ráð fyrir
að gjaldeyris- og innflutnings-
nefnd verði hér starfandi, en
gerir enga kröfu um afnám
innflutningshaftanna. Hafa þá
kaupmennirnir og Mbl. tekið
aftur öll sín margendurteknu
gífuryrði um skaðsemi inn-
flutningshaftanna.
Gróðinn af einkasölunum.
Það er ástæða til að gleðj-
ast yfir því, að kaupmennimir
skuli sjálfir á þennan hátt tæta
í sundur verulegan hluta af
af þeim villukenningum, sem
þeir hafa boðað þjóðinni að
undanfömu. Gefur þetta vonir
um að þeim sé að aukast nokk-
uð skilningur og þroski. En þó
virðist batinn mjög hægfara.
Kaupmennirnir bera fram, enn
sem fyr, harðorð mótmæli gegn
einkasölum ríkisins og krefj-
ast þess, að afnumin verði þau
lög um einkasölur, sem í gildi
eru. Ef farið væri eftir tillög-
um þeirra, myndi ríkissjóður
tapa verulegum hluta af tekj-
um sínum, en þeim verzlunar-
fróðu mönnum hefir elcki þótt
það ómaksins vert að benda á
leiðir til tekjuöflunar í staðinn.
Gefur þetta nokkra hugmynd
um hvers þjóðin mætti vænta,
ef hún yrði nokkru sinni svo
ólánssöm að fela Sjálfstæðis-
flokknum að fara með völd í
landinu.
Framsóknarfélag
Reykjavíkur.
Sl. mánud. var haldinn aðal-
fundur í Framsóknarfélagi
Reykjavíkur.
Fráfarandi stjóm, Hallgrím-
ur Jónasson (form.), Magnús
Stefánsson og Guðlaugur Rós-
inkranz, skoruðust undan kosn-
ingu og hlutu kosningu í þeirra
stað:
Guðmundur Kr. Guðmunds-
son skrifstofustjóri, formaður.
Sigurvin Einarsson kennari,
ritari.
Guðjón Teitsson skrifstofu-
stjóri, gjaldkeri.
Kosnir voru 7 menn í fulltrúa
ráð Framsóknarfélaganna í
Reykjavík, en þar eiga einnig
sæti fulltrúar frá Félagi ungra
Framsóknarmanna.
Smáútgerðin á ekki
samleið með stórútgerðinni.
Smáútvegsmenn af Suður-
nesjum, ásamt nokkrum mönn-
um úr Reykjavík, Akranesi og
frá Vestmannaeyjum, hafa
nú nýlega átt fund með
sér hér í bænum um ýms
vandamál bátaútgerðarinnar,
þar á meðal sjálfa fisksöluna.
Næstsíðasta daginn voru
sjávarútvegsn. Alþingis, at-
vinnumálaráðherra og þing-
menn- þeirra héraða, er hér
eiga hlut að máli, boðnir að
mæta á fundi þessum. Voru
þeim tilkynntar nokkrar álykt-
anir, er fundurinn hafði gert,
og urðu um þær nokkrar um-
i'æður.
Yfirlýsingu ríkisstjómarinn-
ar um afnám fiskskattsins, var
tekið með mikilli ánægju á
fundinum.
Fundarstjóri var sr. Bryn-
jólfur Magnússon í Grindavík.
Skýrði hann þingmönnum
þeim, er mættir voru, frá til-
gangi fundarins, og las upp á-
lyktanir þær, er gerðar höfðu
verið. Tók hann það fram m.
a., að smáútvegsmenn væru
þeirrar skoðunar, að þeir ættu
í ýmsum atriðum ekki samleið
með stórútgerðinni í Reykja-
vík.
Umræðumar um kjötlögin.
íhaldsblöðin hafa verið mjög
reið við Pál Zophóníasson út
af ræðu þeirri, sem hann
flutti á Alþingi á dögunum um
árangur kjötlaganna og birt
var hér í blaðinu. Páll sýndi
m. a. fram á það með skýrum
tölum, að bændastétt landsins
hefði hagnazt um 600 þús. kr.
á kjötlögunum á fyrsta ári.
Sigurður Kristjánsson hafði í
greinargerð fyrir frv. sínu
Jón Árnason
framkvæmdastj óri útflutnings -
deildar Samb. Isl. samvinnufé-
laga og formaður bankaráðs
Landsbankans átti fimmtugs-
afmæli 17. þ. m. Sjá grein á
öðrum stað í blaðinu.
birt bréfkafla frá nokkrum í-
haldsbændum, er töldu sig óá-
nægða með kjötlögin. En Páll
sýndi fram á, að í öllum þeim
béröðum, þar sem þessir bréf-
ritarar ættu heima, hefði verð-
ið hækkað haustið 1934 frá því
sem var 1933. Þetta væru því
einkennilegir menn. Síðara
hluta umræðnanna dró heldur
niður í Sig. Kx., er glópska
hans varð heyrin kunn, en
Pétur Ottesen tók við. Gat þó
Pétur, þrátt fyrir mikinn
bægslagang, ekkert hrakið
fyrir Páli nema eina tölu
viðvíkjandi kjötbirgðunum í
Iíeykjavík í fyrrahaust.
En þá tölu hafði kjötverðlags-
nefnd fengið upp gefna hjá
Sláturfélagi Suðurlands, við-
víkjandi birgðum sjálfs þess,
og hafði Sláturíélagið ekki
leiðrétt hana. Annars voru ræð-
ur Péturs framhald á þeirri
skipulagsbundnu árás á hags-
muni bænda.á Norður-, Aust-
ur- og Vesturlandi, sem hald-
ið hefir verið uppi í haust í
blöðum íhaldsins og snepli
Jóns í Dal. Mættu bændur
nyrðra muna þetta, þegar í-
haldið sendir Pétur næst á
landsmálafundi um þeirra
byggðir.
Blað nazista lýsir innræti
íhaldsmamta.
Nokkrir nazistastrákar í
Reykjavík hafa verið teknir
fastir fyrir að ráðast á og
meiða pólitískan andstæðing á
fáfarinni götu að kvöldlagi.
Hefir Mbl. ekki þorað annað
en að átelja þetta athæfi. En
„snáðarnir“ svara fullum hálsi
á þessa leið í blaðtetri sínu,
Islandi, 16. þ. m.:
„Séum við þjóðernissinnar of-
beldissinnar, tökum við „djúpt"
ofan fyrir Morgunblaðsmönnunum
sem ofjörlum okkar.
Eða hvað segja sjálfstæðismenn
þá um „þingrofsvikuna" í apríl
1931'? Hrintu þeir ekki Jónasi og
öðrum framsóknarmönnum „dólgs-
lega“ út úr þinghúsinu 14. apríl
1931. Eltu sjálfstæðismenn þá ekki
með „gífuryrðum" að heimilum
þeirra þann dag.
„Hópuðu þeir sig ekki saman og
spönuðu sig til hins mesta dólgs-
skapar,, fyrir framan hús Tryggva
sál. þórhallssonar þávorandi for-
sætisráðherra kvöld eftir kvöld og
Framh. á 4. síðu.
Uian úr heimi
S. 1. mánudag, þann 18. þ.
hi. gengu í gildi hinar viðskipta-
legu refsiaðgerðir Þjóðabanda-
lagsins gegn Ítalíu. Rúmlega
50 þjóðir í öllum álfum heims
hafa formlega tilkynnt þátt-
töku sína í þessari tegund
styrjaldar gegn friðrofanum.
Mussolini hefir svarað með því
að láta draga fána ríð hún
þennan dag um alla Italíu og
brennandi eggjunarorðum til
þjóðarinnar um að bjóða Þjóða-
bandalaginu birginn. öll utan-
ríkisverzlun Ítalíu hefir verið
tekin í hendur ríkisins, og ráð-
stafanir gerðar til hinnar ítr-
ustu nýtni á öllum innfluttum
efnum. T. d. eru nú hirtir gaml-
ir járnbrautarteinar, og fólk er
beðið að hafa með sér umbúðir
um vörur, sem það kaupir í búð-
um, af því að pappírsinnflutn-
ingurinn er takmarkaður. Jafn-
vel dagblöðin eiga að minnka
af sömu ástæðu. — ítalir eru
nú að skipta um yfirhershöfð-
ingja í Abessiníu. De Bono
heitir sá, sem lætur af forystu,
en Badoglio sá, er við tekur.
Er þetta talið tákna það, að nú
eigi að herða sóknina og láta
til skarar skríða. Enda herma
síðustu fregnir, að Italir hafi
gert stórkostlega flugárás á að-
alher Abessiníumanna og drep-
ið 5 þúsundir manna. —
Þingkosningar í Bretlandi
fóru fram 14. þ. m. Úrslitin
urðu þau, að þjóðstjómin svo-
kallaða, undir forystu íhalds-
foringjans, Stanley Baldwins,
hélt velli, en tapaði þó verulega
frá síðustu kosningum (1931).
Hafði stjórnin áður 554 þing-
sæti, en hefir nú 427. Stjómar-
andstæðingar höfðu áður 61
þingsæti, en hafa nú 183. —
Fjöldi þingsætanna stehdur þó
eigi í réttu hlutfalli við fylgi
flokkanna meðal kjósendanna.
Með stjóminni voru greidd
samtals 11 milj. 700 þús. atkv.,
en andstæðingar hennar fengu
samtals 10 milj. 300 þús. atkv.
— Mikla athygli vekur það að
vonum, að fyrverandi forsætis-
ráðherra þjóðstjómarinnar,
Ramsay MacDonald, féll í kjör-
dæmi sínu Seaham í Skotlandi
með gífurlegum atkvæðamun
fyrir frambjóðanda Verlca-
mannaflokksins. En MacDonald
var svo sem kunnugt er áður
formaður Verkamannaflokks-
ins og tvívegis forsætisráðherra
þess flokks. En árið 1931 klauf
hann sig með nokkrum mönn-
um út úr ílokki sínum, og gekk
til samstarfs við íhaldið og
hluta úr Frjálslynda flokknum
um myndun þjóðstjómarinnar.
Flefir sú ákvörðun eigi orðið
honum happasæl, þar sem hann
stendur nú uppi á gamals aldri,
sviftur fylgi gamalla samherja
innan þings og utan og hrak-
inn frá forsætisráðherradómi
af hinum nýju bandamönnum.
I Austur-Asíu horfir nú
mjög ófriðlega. — Hafa Jap-
anar gert kröfu um að norður-
hluti Kína segi sig úr lögum
við aðalríkið. Virðast þeir reiðu
búnir að fylgja þeirri kröfu
fram með hervaldi.