Tíminn - 29.01.1936, Page 1

<£5faíbbagi
b I a & i> i n » ti ). t öni
ÁtQauyuxtuu tosstax 7 £x«
^feteiösla
lonjyelmta á Caugaoe^ fO«
ö£aí 2253 — Pó»tfeó(f OGf
XX. árg. j| Reykjavík, 29. janúar 1936. H 4. blað.
Benedikí
á Auðnum
níræður
Benedikt Jónsson á Auðnum
var níræður í gær.Hann byrjaði
niræðisaldurinn nálega í fullu
fjöri, með óskerta heyrn og
sjón lítt skerta. Níræðisaldur-
inn verður flestum þeim, sem
honum ná, þungur í skauti og
fáir einir lifa hann til enda. En
þessi síðasti áratugur hefir
verið nálega óslitinn vinnudag-
ur fyrir Benedikt á Auðnum.
Hann hefir, auk þess að ganga
til vinnu sinnar, stundað lestur
og skriftir með elju og áhuga
þvílíkum, sem gefinn er bjart-
sýnum og framgjörnum æsku-
mönnum. Að vísu gengur Bene-
dikt ekki óþreyttur til fangs
við tíunda áratuginn. Enda er
skamt að minnast áfalls þess,
er hann hlaut við missi konu
sinnar. Kunnugir vita, að yfir
kærleikanum í lífi og samstarfi
þeirra hjóna vakti óvenjuleg
fegurð. Jafnvel bráðabirgða-
skilnaður slíkra sálna veldur
djúptækum harmi.
Benedikt Jónsson á að baki
sér merka starfssögu. Hann
stendur nú einn uppi þeirra
frumherja, sem stóðu fyrir and-
legri og félagslegri vakningu
Þingeyinga fyrir hálfri öld síð-
an. Hann var samstarfsmaður
Péturs Jónssonar á Gautlönd-
um um að fá Kaupfélagi Þing-
eyinga fast skipulag og starfs-
háttu. Auk þéss sem kaupfé-
lagsskapurinn var fyrir sjónum
hans höfuðvígi til sjálfsvamar
gegn óréttmætum verzlunar-
háttum, sá hann ávalt á leið-
um hans meginvonir sínar um
félagslega menningu og lýðræð-
isþroska. Hann leit ekki á
hreyfinguna eingöngu sem
hagsmunasamtök, heldur eins
og varanlegt námskeið, þar sem
mönnum ætti að temjast þegn-
lyndi, félagslyndi og mannúð
til farsællegri sambúðarhátta.
Auk starfs þess hins mikla,
sem Benedikt Jónsson hefir
unnið í þágu Kaupfélags Þing-
eyinga hefir hann unnið annað
meginstarf fyrir sýslunga sína,
sem verður ávalt minnst meðan
Bókasafn Suður-Þingeyinga í
Húsavík og bókhlaða þess verð-
ur við lýði. Benedikt hefir um
marga tugi ára verið andlegur
aðdráttamaður í Þingeyjarsýslu
og annazt um bókaval og bóka-
vörzlu í hinu merka safni sýsl-
unnar. Voru þeir Pétur Jónsson
og hann einnig samverkamenn
á þeim vettvangi. Pétur var
drjúgur bjsrgvættur safnsins
mu hin ytri kjör, en Benedikt
andlegur le'ðtogi þess. í safn-
inu munu nú vera hátt á
fimmta þúsund úrvalsbóka, þar
sem eru saman komin skáldrit
rnerkustu höfunda og valinn
forði þess, sem ritað hefir verið
á tungum nágrannalandanna
um félagsfræði, hagfræði og
aðrar hagnýtar greinar til al-
þýðulesturs.
Þingeyingar hafa reist traust
hús yfir bókasafn sitt. Beggja
megin handriðsins eru stallar í
veggjunum. Er svo til ætlazt,
að á stöllum þessum verði, þeg-
Framh. á 4. síðu,
Þjóðavhagure
inn árið 1935
kafli úr útvarpsræðu
Eysíeins Jónssonar,
fjármálaráðher a
20. þ m.
Ég hefi nú með örfáum orð-
um drepið á nokkttr atriði, sem
gefa hugmynd um afkomu rík-
issjóðs og viðskipti peninga-
stofnananna í landinu. Er þá
eftir að gera grein fyrir af-
komu þjóðarinnar sem heildar
síðastliðið ár og verður sú
greinargerð aðalefni þessa er-
indis.
Mun ég þá fyrst minnast á
út- og innflutning vara frá og
til landsins. — Samkvæmt
bráðabirgðaskýrslum hagstof-
unnar hefir innflutningur vara
á árinu 1935 numið um 42 milj.
og 600 þús. króna. Er þar með
talinn innflutningur til Sogs-
virkjunarinnar. En til þess að
samanburður við innflutning
annarra ára geti haft nokkurt
gildi, verður að draga þenna
innílutning frá, þar sem hann
er með öllu óvenjulegur, enda
ekki til þess ætlazt, að hann
gæti orðið greiddur af útflutn-
ingsverðmæti eins árs. Þessi
innflutningur nemur um 703
þús. króna. Er því hinn sam-
bærilegi innflutningur ársins
1935 kr. 41 millj. 897 þús. kr.
Árið á undan var innflutning-
urinn kr. 48 milj. og 482 þús.
króna, samkvæmt bi’áðabirgða-
skýrslum. Nú má gera ráð fyr-
ir, eftir reynslu ársins í fyrra,
að tölur þessar hækki um ná-
lega 7%. VerSur þá niðurstað-
an sú, að vöruinnflutningur á
árinu 1935 hefir verið um 7
milj. króna minni en 1934.
Útflutningur íslenzkra afurða
hefir numið á árinu 1935 kr. 43
millj. 881 þús. kr., samkv.
bráðabirgðaskýrslum hagstof-
unnar, en árið áður kr. 44 millj.
761 þús. kr. Ef reiknað er með
að útflutningurinn í ár reynist
við endanlegt uppgjör um 7%
hærri en bráðabirgðaskýrslum-
ar sýna, má gera ráð fyrir, að
útflutningurinn hafi orðið tæpri
1 millj. króna minni árið 1935
en árið áður.
Niðurstaðan er því sú, að
verzlunarjöfnuðurinn hefir orð-
ið hagstæður um 2 millj. kr.,
en var árið áður óhagstæður
um 4 millj. króna.
Jafnframt því, sem róið. hef-
ir verið að því öllum árum með
þeim árangri, sem áður var um
getið,að minnka innflutninginn
á árinu 1935, hefir einnig verið
unnið að því, að flytja vöru-
kaupin frá þeim löndum, sem
við höfum keypt meiia af en
við höfum þangað selt, og til
þeirra landa, sem hafa keypt
miklu meira af okkar fram-
leiðsluvörum en við af þeirra.
Árangurinn af þessari starf-
semi kemur fram í því, sam-
lcv. bráðabirgðaskýrslum, að
innkaup okkai’ frá Ítalíu hafa
á árinu 1935 aukizt um 900
þús. kr., innkaupin frá Spáni
um tæpa milljón króna, frá
Þýzkalandi um 560 þús. ki’. og
frá Svíþjóð um nálega 400 þús.
kr. Þessi aukning hefir átt sér
Framh. á 2, síðu.
A víðavangi
ólafur Thors
og 11 miljónimar.
Eins og menn muna, fullyrti
Ólafur Thors í eldhúsumræðun-
um í vetur, að greiðsluhalli
þjóðarinnar út á við myndi
verða 11 millj. kr. á árinu 1935,
en nálægt því telja menn, að*
greiðsluhallinn hafi verið árið
1934. Hafði ólafur um þetta
mörg svigurmæli, sagði að inn-
fiutningshöftin hefðu engan á-
rangur borið, og að fjármála-
ráðherra hefði ekki reynst
maður til að lækka innflutning-
inn og bæta greiðslujöfnuðinn.
Æstist Ólafur út af þessu, svo
að firnum sætti, og komst
þannig að orði, að ríkisstjórnin
hefði svikið stefnu sína og
stæði „í fordyri helvítis" (!),
og annað mælti hann álíka vit-
urlegt. Fjármálaráðherra and-
æfði fjasi þessu með hægð, og
kvað ráðlegt að, bíða eftir nið-
urstöðum Hagstofunnar. Og
mánuði eftir að Ólafur var að
berjast um í eldhúsinu, lágu
þessar niðurstöður fyrir. Þær
sýna, svo að ekki verður leng-
ur um deilt, að innflutningur-
inn hefir lækkað um sjö mill-
jónir á árinu, þrátt fyrir það
þótt erlendar vörur hafi heldur
hækkað, og þær sýna að verzl-
unarjöfnuðurinn hefir batnað
um sex milljónir, þrátt fyrir
'nál. 1 millj. kr. lækkun á út-
fiutningi. Og loks sýna þær,
að greiðsluhallinn muni vera
kominn niður í 4 milljónir í
stað 11 millj., sem ólafur gekk
út frá! En síðan Hagstofan
reiknaði út niðurstöður sínar,
hefir verið kyrrt um þetta mál
í herbúðum íhaldsins. Nú er
móðurinn runninn af „elda-
buskunni“, og ísafold þegir
eins og steinn. En óbreyttir í-
haldsmenn hyggja í gaupnir
sér og íhuga frásögn Eyr-
byggju um Þórð blíg, sem ný-
lega hefir heimfærð verið upp á
„foringja" þeirra, að „hann
mátti eigi at vera fyrir kapps
sakir, en eigi var hann svo
sterkur, at hann mætti eigi
fyrir þá sök at vera“. — Og
styrkist nú enn hjá þeim sú
skoðun, að bezt fari á því, að
Ólafur haldi sér frá fullyrðing-
unum, eins og Þórður blígur
frá leikum ungi’a manna á
Snæfellsnesi.
Jón í Dal
er nú farinn frá Kreppulána-
sjóði fyrir fullt og allt. Eigi
hefir hann þó sem sæmst var,
horfið til gegninga að búi sínu,
heldur tekið upp þann, sem
verri var, að stunda áfram
blaðaútgáfu sína fyrir íhaldið.
En öllum ber saman um það,
að aldrei hafi blaðtetur Jóns
aumra verið en nú síðan það
fékk starfskrafta hans óskifta,
enda mun Jóni vera farin að
renna til rifja eymd sín, og
vesalt hlutskipti, sem von er.
Helzt finnur hann sér það til
nú að ráðast á Framsóknar-
flokkinn fyrir það, að 'iækkað
hafi verið framlag ríkisins til
sýsluvegasjóða. En rétt er að
fræða Jón um það, að það var
nafni hans og samherji, 40-
aura Jón, sem einkum beitti sér
fyrir þessari lækkun í fjár-
veitinganefnd og færði það
fram, að héröðin hefðu ekki
efni á að leggja fram meira fé
til sjóðanna móti ríkissjóðstil-
laginu, en nú er gert ráð fyrir.
Þótti mönnum þetta myndi rétt
vera hjá Jóni. Þá gefur Jón í
Stóradal í skyn, að ríkisstjórn-
in hafi samið um kauphækkun
t sýsluvegum. En það er ósatt
mál. Samningarair um kaup í
vegavinnu ná aðeins til þjóð-
veganna, enda er ríkið ekki
samningsaðili fyrir sýslunefnd-
ir eða hreppsnefndir í kaup-
gjaldsmálum.
Ú tf lutningsg jaldið
af landbúnaðarafurðum.
Það var eitt í samningum
Framsóknarflokksins og Alþýðu
flokksins, þegar núverandi
stjórn var mynduð, að fellt
skyldi niður útflutningsgjald af
landbúnaðarafurðum. Var þetta
gert á þinginu 1934. Gjald þetta
kom m. a. óréttlátlega niður
vegna þess, að það var lagt ein-
göngu á þann hluta af fram-
leiðslu bænda, sem út er flutt-
ur, og eru það þó síður en svo
hlunnindi að verða að nota er-
lendan markað, sem bezt sýn-
ir sig í því, að bæta þarf upp
verð á útfluttu kjöti. íhalds-
menn og hjálparkokkar þeirra
sem áður voru á móti því að
afnema gjaldið, hafa leitast .við
að telja bændum trú um, að
afnám þess væri þeim einkis
virði. Samkvæmt verzlunar-
skýrslum fyrir árið 1935 hafa
það ár verið fluttar út land-
búnaðarafurðir fyrir 5 millj. og
700 þús. kr. En útflutnings-
gjaldið var ll/2%, og þýðir því
niðurfelling þess um 85 þús. kr.
hagnað fyrir bændastéttina á
því ári, eða um 6000 meðal
dilksverð. En þetta hefðu bænd-
ur fengið að borga áfram, ef
ísafold og Jón í Dal hefðu ráð-
ið.
Magnús á Blikastöðum
er að reyna að kenna Stein-
grími búnaðarmálastjóra um
það, að laun Pálma Einarsson-
ar hjá Búnaðarfélaginu hafi
verið hækkuð. En Magnús hlýt-
ui að vita það vel, að búnaðar-
málastjóri er ekki í stjórn fé-
lagsins og hefir þar ekki at-
kvæðisrétt um kaupgreiðslur
félagsins. — Þá lætur Magn-
ús Mbl. dylgja um það, að fé-
lagið greiði kaup fyrir að vinna
störf fyrir Pál Zophoníasson,
sem hann komizt ekki yfir síð-
an hann fór að sitja á þingi og
starfa í kjötverðlagsnefnd.
Þetta eru hrein ósannindi, sem
vel sézt á því, að félagið hefir
ekki fjölgað starfsmönnum í
Jæssu skyni — og kaup manns,
sem fór á sýningar fyrir Pál á
sl. ári, endurgreiddi Páll af
launum sínum. Enda vita þeir,
sem til þekkja, að Páll er flest-
um mönnum starfsamari, og
getur því fremur tekið að sér
ný störf en margur annar, án
þess að eldri störf hans líði við
það baga. En letingjalýður
Morgunblaðsins á eðlilega erfitt
með að skilja það, að menn
vilji taka á sig ný störf á þann
hátt að bæta við sig miklu erf-
iði frá því sem áður var, eins
og Páll Zophoníasson hefir gert.
Benedikt á Auðnum.
Myndin er tekin í trjágarði
heima hjá honum og hefir hann
sjálfvir ræktað stóra reynitréð,
])að or 16 ára gamalt og yfir í
m. á hæð.
„Barnasíða“ Morgunbl.
Síðan höfundur „mosagrein-
arinnar“ gekk af Heimdalli
dauðum í fyrra, hefir ílialdið í
Heykjavík ekki tiaít neitt
„barnablað“ til að annast póli-
tískt uppeldi Morgunolaðs-æsk-
unnar. Hinsvegar stot'naði það
um svipað leyti „Félag sjálf-
stæðra drengja“, sen, n.un hafa
átt að sinna þessu göt’uga hlut-
verki. En ekki er vitað, að
þetta félag hafi náð neitt veru-
lega út fyrir Kveldúlfsfjöl-
skyldumar, og fara af því litl-
ar sögur.En nú hefir verið bætt
úr þessum uppeldisskorti hinna
verðandi íhaldsmanna með því,
að gefa út öðru hverju sér-
staka „barnasíðu“ í Morgun-
blaðinu. Er þangað valið það
efni, sem sérstaklega mun álit-
ið heilsusamlegt fyrir íhalds-
börnin. Birtist þar t. d. nýskeð
grein um „árásarglæpamenn“,
sem svo eru þar nefndir, og er
greinin lýsing á innræti þess-
arar manntegundar. En þessir
„árásarglæpamenn", sem verið
er að fræða börnin um, eru
þingmenn stjórnarflokkanna og
ýmsir aðrir, sem íhaldinu er
illa við, svo sem framkvæmda-
stjórar Sambandsins, kaupfé-
lagsstjórar, bændur, sem greiða
atkvæði með Framsóknarflokkn
um, fólk í verkamannafélögum
o. s. frv. Þessi blaðaútgáfa
heyrir víst undir það göfuga
starf, sem á máli kommúnista
heitir „baráttan um barnssál-
ina“!
Ósannindi Gísla Sveinssonar.
Til enn frekari afsönnunar á
rógburði G. Sv. um Bifreiða-
einkasölu ríkisins, hafa for-
stjóra einkasölunnar m. a. bor-
izt eftirfarandi vottorð frá
þekktum bifreiðastjórum:
I.
„Ég undirritaður, sem heii ekið
vöruflutningabifreiðum i sam-
fleytt 11 ár og notað hér áður
Pirelli hjólbarða og reynst þeir
ágætlega, hefi átt tal við ýmsa
bifreiðastjóra um Pirelli, og láta
þéii’ yfirleitt vel yfir reynslu sinni
á því. pað skal líka tekið fram, að
þegai' ég i septembei' 1935 keypti
al Einkasölu rikisins Pirelli hjól-
barða 30X5 á 113,50 krónur pr.
stk., þá seldi Heildverzlun Ásgeirs
Framh. á 4. síðu.
Uian úr heimi
Stjórn Lavals í Frakklandi
hefir sagt af sér, og Albert
Sarraut hefir m.vndað nýtt
ráðuneyti. Sarraut var forsæt-
isráðherra mánaðartírria fyrir
tveim árum. Hann er úr hægra
armi Social-radikala flokksins,
og styðst ráðuneytið við þann
! flokk og ýmsa miðflokka, en
j jafnaðarmenn veita því hlut-
I leysi. Talið er, að aðalhlutverk
þessarar stjórnar verði að sjá
um að þingkosningar fari frið-
samlega fram. En þær eiga að
verða í tvennu lagi — hvor
þingdeild út af fyrir sig — í
marz og maí. Flandin, sem var
forsætisráðherra á undan La-
val, er utanríkisráðherra í hinu
nýja ráðunéyti. Hann er talinn
andvígur ítölum en mikill vinur
Breta. Blöð íhaldssömustu
flokkanna taka stjórninni mjög
illa, en í daglegu tali er hún
nefnd „stjórnin án stóru
nafnanna“ og skoðuð sem
bráðabirgðast j óm.
Skæðar orustur hafa geisað í
Abessiníu undanfarna viku. En
íregnum um úrslitin ber svo
illa saman, að erfitt er að
henda reiður á.
Hitler og Goebbels hafa báð-
ir haldið opinberar ræður nú
nýlega og mjög á sama veg.
Leggja þeir höfuðáherzluna á
það, að veldi Þýzkalands og
herstyrkur sé nú ávo mikill, að
Þjóðverjar þurfi hvorki samn-
inga né hernaðarbandalög við
aðrar þjóðir. Þá töluðu þeir
um, að sérhver Norðurálfuþjóð
hefði rétt til að eignast nýlend-
ur í þeim heimsálfum, sem
byggðar væru „óæðri kynstofn-
um“. Þykja þessi ummæli
benda til þess, að þýzka stjóm-
in sé þess albúin að heimta
nýlendur og muni grípa fyrsta
tækifæri til að fylgja þeirri
kröfu eft-ir. Þá hefir hún látið
á sér skilja, að hún muni ekki
til lengdar viðurkenna hið svo-
kallaða hlutlausa landsvæði við
Rín, en á því svæði mega Þjóð-
verjar enga hermenn hafa, og
voru sett um það ákvæði í
Versölum á sínum tíma, Frakk-
landi til öryggis.
í Grikklandi hafa farið fram
almennar þingkosningar. Þrír
aðalflokkar hafa tekið þátt í
kosningunum. Er það flokkur
Venizelos þess, er útlægur varð
fyrir uppreisn sína í fyrra, en
nú heimkvaddur af Georg kon-
ungi, flokkur Tsaldaris fyrv.
forsætisráðherra og flokkur
Kondylos fyrv. hermálaráð-
herra þess, er í vetur gerði
hina síðari byltingu og kom
Georg konungi í hásætið. Koma
urslitin nokkuð á óvart, því að
uppreisnarmaðurinn, Venizelos,
virðist enn eiga sterk ítök í
þjóðinni. Hefir flokkur hans
fengið álíka fylgi og hinir
báðir til samans, en þó eigi
hreinan meirahluta, og er gert
ráð fyrir samsteypustjóm. Má
segja, að stjórnmálasaga öld-
ungsins, Venizelos, taki nú að
ganga æfintýri næst.
Jarðarför Georgs V. Breta-
konungs fór fram í London í
gær, að viðstöddum þjóðhöfð-
ingjum og öðru stórmenni víðs-
vegar að úr heimi.