Tíminn - 26.02.1936, Blaðsíða 2

30
TIMINN
Fjárlagaræðan 1936
Reksturs-ySírlit
í
Framh. af 1,. síðu.
Ég hefi nú á það drepið, að
útgjöldin og tekjurnar 1935
urðu nokkru hærri en fjárlög
þess árs gjörðu ráð fyrir. Mun
ég nú gera grein fyrir þeim
mismun, sem er á áætlun og
greiðslum einstakra liða fjár-
laganna fyrir árið 1935. Mun
ég byrja á tekjunum.
Tekjur umfram áætlun.
Tekjur ríkissjóðs af tollum
og sköttum hafa orðið um 900
þús. kr. hærri en áætlað var.
Þó hafa nokkrir liðið ekki stað-
izt áætlun. Má þar helzt til
nefna tóbakstollinn, er varð 147
þús. kr. lægri en áætlað var,
útflutningsgjald af íslenzkum
afurðum, sem hefir reynzt um
100 þús. kr. lægra en áætlun,
stimpilgjald af ávísunum og
kvittunum, sem reyndist um
100 þús. kr. lægra en áætlað
var. Loks hefir tekju- og eigna-
skattur og vitagjald, hvort um
sig reynzt um 50 þús. kr. lægra
en búizt var við. Hér á móti,
og ríflega það, kemur áfengis-
tollurinn, sem reyndist um 620
þús. kr. hærri en gjört var ráð
fyrir. Voru tekjurnar af þess-
um tolli með vilja áætlaðar
mjög varlega, ásamt hagnaði
áfengisverzlunarinnar, og til
þess ætlast, að það sem þessir
liðir kynnu að fara fram úr
áætlun vægi upp á móti van-
höldum í tekjunum og þeim
umframgreiðslum, sem vitan-
legt er að alltaf verða ein-
hverjar. Þá hefir vörutollurinn
farið fram úr áætlun um 390
þús. kr., verðtollurinn um kr.
221 þús., og kaffi- og sykur-
tollurinn kr. 250 þús. Hafa
.heildartekjurnar af tollum og
sköttum því aukizt rúmlega um
þá upphæð, sem þessir liðir hafa
fram úr áætlun, því að áfengis-
tollurinn hefir vegið á móti
rýrnuninni er orðið hefir á
sumum tekjustofnunum eins og
lýst var.
Tekjur af rekstri ríkisstofn-
ana hafa farið fram úr áætlun
um rúma 1 milljón króna, og er
þess helzt að geta í því sam-
bandi, að rekstrarhagnaður
símans hefir orðið um 180 þús.
kr. hærri en áætlað var, og
rekstrarhagnaður áfengisverzl-
unarinnar 850 þús. kr. hærri en
áætlað var. Önnur fyrirtæki
liafa gefið .svipaðar tekjur og
gert var ráð fyrir.
Greiðslur umfram áætlun.
Þá mun ég stuttlega gera
grein fyrir helztu umfram-
greiðslum.
Kostnaður samkvæmt 9. gr.,
alþingiskostnaður, hefir farið
um 76 þús. kr. fram úr áætlun.
Stafar það mest af þingfrest-
uninni í fyrra.
11. gr., kostnaður við dóm-
gæzlu og lögreglustjórn, hefir
farið 427 þús. kr. fram úr á-
ætlun og er .það stærsta um-
framgreiðslan á árinu. Er þar
aðallega um kostnað við land-
helgisgæzluna að ræða; nemur
sú umframgreiðsla um 220 þús.
kr. og kemur af því, að varð-
skipin hafa verið látin starfa
meira að eftirlitinu en gjört
var ráð fyrir, er áætlun var
'samin. Eins og kunnugt er, er
nú verið að gera ráðstafanir til
þess að draga verulega úr varð-
skipakostnaðinum, og koma
þær ráðstafanir vonandi til
framkvæmda á yfirstandandi
ári. Má búast við að unnt verði
að framkvæma þennan sparn-
að, án tjóns fyrir landhelgis-
gæzluna. Þá hefir kostnaðurinn
við toll- og Jöggæzlu farið fram
úr áætlun um 70 þús. ki’ó.na.
Ilefir tollkostnaðurinn í Reyk-
javík vaxið töluvert eftir að
farið var að skoða allar póst-
sendingar. Þá hefir sakamála-
kostnaður, skrifstofukostnaður
toll- og lögreglustjóra í Rvík
farið fram úr áætlun.
Á 12. grein hefir kostnaður-
inn við heilbrigðismál farið
fram úr áætlun um kr. 149 þús.
Er það rekstrarhalli sjúkrahús-
anna, sem orðið hefir veruleg-
um mun meiri, en ráðgert var.
13. gr., kostnaður við vega-
mál, hefir farið 239 þús. kr.
fram úr áætlun. Er það aðal-
lega sökum þess, að eigi reynd-
ist fært að halda þjóðvegunum
nægilega vel við fyrir þá fjár-
hæð, er til þess var ætluð. Hef-
ir vegaviðhaldið farið 127 þús.
kr. fram úr áætlun. Lagningar
nýrra vega hafa farið kr. 51
þús. fram úr áætlun. Þar að
auki ber að telja 42.500 kr.,
sem lagðar v oru til vega- og
brúargerða af lánsfé. Er þar
um að ræða síðustu upphæðirn-
ar af því lánsfé, sem fyrv.
stjórn hafði ráðstafað í því
skyni. Þess iná geta hér, að
vextir og afborganir af lánum,
er tekin hafa verið til þessara
framkvæmda, eru á fjárlagafrv.
fyrir árið 1937 áætluð'kr. 230
þús.
14. gr. B. Kostnaðurinn við
kennslumál hefir farið 138
þús. kr. fram úr áætlun. Þar af
eru laun barnakennara 47 þús.
kr. Hefir við undirbúning fjár-
láganna eigi verið gætt þess
hve ör er hæklcun á þeim lið
vegna fjölgunar kennara. Enn-
fremur hefir rekstrarstyrkur-
inn til héraðs- og gagnfræða-
skóla farið 30 þús. kr. fram úr
áætlun. Stafar það af meiri
skólasókn en gert var ráð fyrir.
16. gr. Þar hafa greiðslur til
verklegra fyrirtækja farið kr.
72 þús. fram úr áætlun. Er það
aðallega jarðræktarstyrkurinn,
sem farið hefir fram úr á
þessari grein, eða um 115 þús.
króna. Hafa jarðabætur, mæld-
ar árið 1934, reynst meiri en
búist var við. Á þessari grein
falla hinsvegar niður tvær
greiðslur: framlag til ræktun-
arsjóðs af útflutningsgjaldi kr.
40 þús. og 50 þús. kr. af fram-
lagi til byggingar- og land-
námssjóðs, er á að mæta kjöt-
uppbót þeirri, er greidd var á
árinu 1935, samkv. sérstakri
þingsályktun.
Á 19. grein hefir orðið um-
framgreiðsla 121 þús. kr. Þyk-
ir mér ekki ástæða til að rekja
þá liði hér, þar sem þeir eru
mjög margir og flestir lágir.
Kem ég þá að greiðslum sam-
kvæmt þingsályktunum, er
nema samtals kr. 164 þús. Þar
af er kjötverðlagsuppbótin kr.
150 þús. og kostnaður við
tryggingarmálanefnd kr. 10
þús. Greiðslur samkv. væntan-
Jegum fjáraukalögum eru 53
þús. kr. Stærsti liðurinn þar er
viðgerð og breyting á húsinu
nr. 3 við Pósthússtræti, er lög-
reglan hefir nú flutt bækistöð
sína í. Þótti svo knýjandi nauð-
syn bera til þessarar endurbót-
ar á húsinu, að eigi þótti fært
að láta það bíða fram á þetta
ár. — Greiðslur samkvæmt
sérstökum lögum nema kr. 437
þús. kr. Rúmlega helmingur
þeirrar upphæðar er framlög
til fiskimálasjóðs, kr. 235 þús.
Er það fé tekið af afgangi láns
þess, er tekið var á árinu 1935,
til greiðslu lausaskulda ríkis-
sjóðs. En eins og kunnugt er,
er fiskimálasjóður undir stjórn
Fiskimálanefndar og atvinnu-
málaráðuneytisins. Er fé því,
TEKJITR: Fjárlög Innkomið I GJÖLD: Fjárveiting Greitt
2. gr. Fasteignaskattur .... 370.000.oo 400.000.oo 7. gr. Vextir 1.547.1.76.00 1500.685.oo
Tekju- og eignaskattur . 1950.000. oo L900.000.oo 8. gr. Borðfé konungs .... 60.000.oo 60.000.oo
Lestagjald af skipum . . öO.OOO.oo 59.220.oo 9. gr. Alþingiskostnaður . . . 250.920.oo 327.596.oo
Aukatekjur, alm 620.000.oo 612.228.oo 10. gr. I. Ráðuneytið og íikisféh. . 249.766.oo 314.163.oo
Erfðafjárskattur .... 5o.000.oo 79.833.oo (0. gr. II. Hagstofan 55.100.oo 58.950 oo
Vitagjald 470.000.oo 421.836.oo 10. gr.III. Utanrlkismál 103.000.oo 161.607 oo
Leyfisbréfagjöld .... 25.000.oo 23.598.oo 11. gr. A. Dómgæzla og löggæzla . L065.760.oo L493.391.oo
Stimpilgjald 500.000.oo 520.416.oo H.gr. B. Sameiginlegur kostnáður 231.000.oo 273.638.ÖÖ -
Do. af ávisunum og kvitt. 150.000.oo 47.238.oo 12. gr. Heilbrigðismál .... 721.371.oo 915.582.oo
Bifreiðaskattur .... 380.000.oo 390.84 (.00 13. gr. A. Vegamál 1.341.402.oo L580.537.oo
Útflntningsgjald .... 700.000.oo 601.397.oo 13. gr. B. Samgöngur á sjó p. . . 716.000.oo 658.667.oo
Áfengistollur 630.000.oo L250.886.oo 13. gr. C. Vitamál og hafnargj. . . 535.700.oo 592.450.oo
Tóbakstollur ..... 1.380.000.oo L232.600.oo 14. gr. A. Kirkjumál . . . . . . 358.420.oo 360.419.oo
Kaffi- og sykurtollur . . 900.000.oo 1.149.192.00 14. gr. B. Kennslumál 1.507.477.oo 1.646.447.00 *
Annað aðflutningsgjald . 50.000.oo 91.844.oo 15 gr. Til visinda, bókm. og lista 209.010.oo 2l3.058.oo
Vörutoiiur L250.000.oo L643.937.oo 16. gr. Til verklegra fyrirtækja. 2.629.675.00 2.701.360.oo
Verðtollur -1.130.0(i0.oo L351.943.oo 17. gr, Styrktarstarfsemi . . . L158.200.oo 1.241.590.00
Gjaid af innl. tollvörum . 420.000.oo 438.57l.oo 18. gr. Eftirlaun og styrktarfé . 268.684.oo 282.188.oo
Skemtanaskattur .... 150.000.oo 123.511.oo 19. gr. Oviss ritgjöld 100.000.oo 221.167.oo
Veitingaskattur .... lOO.OOO'oo 88.967.oo 13.109.041.oo 14.603.494.oo
Samtals ll.275.000.oo 12.428.064.oo 22. gr. Heimildarlög 4.500.OO
-r- Innheimtuí. og endurgr. 150 OOO.oo Þingsályktanir .... 164.353.oo
Hækkun á eft.irstöövum 100.000.o0 250.000.oo 12.178.064.oo Væntanleg fjáraukalög . . . . . 53.846.oo
Sérstök lög 437.583.oo
3. gr. A. Póstmál 60.000. oo 56.500.oo 15.263.776.00
Landsiminn 339 OOO.oo 475.000.oo Tekjuafgangur .... 505.888.oo
Áfengisverzlun .... 750.('00.oo L6O0.000.oo
Tóbakseinkasala ... 600.0o0.oo 606.000.oo
Rikisútvarpið 60.000.oo 85.000.oo
Rikisprensmiðjan .... 60.000.oo 54.000.oo
Landsmiðjan 10.000.oo 36.000.oo
Raftækjaeinkasala . . . Rikisbuin 14.000.oo 19.800.00
Bifreiðaeinkasala .... 4.300.OO 2.936.600.OO

3. gr. B. Tekjur af fasteignum . . 24.650.oo 20.000.oo
4. gr. Vextir 518.940.oo 545.000.oo
.\. gr. Ovissar tekjur 50.000.oo 90.000.oo -
Samtals kr. 15.769.664.oo - Samtals kr. 15.769.664.00
sem í sjóðinn er lagt, varið til sjóðs á árinu 1935. stjórnin mun keppa að því, að Til þess að slíkt t akist, þarf
ýmissa nýrra framkvæmda til
eflingar sjávarútveginum, eink-
um með tih’aunum um nýjar
verkunaraðferðir á fiskiafurð-
u m og til leitar að nýjum
mörkuðum. Þá hafa ennfremur
verið greiddar 85 þús. kr. sam-
kvæmt sérstökum lögum um
vaxtatillög til bænda, og 25 þús.
kr. til iðnlánasjóðs. Ennfrem-
ur 20 þús. kr. til verkamanna-
bústaða, og er sú upphæð van- 1
goldið tillag af tekjum tóbaks-
einkasölunnar frá fyrri árum.
Þá vil ég að lokum minnast
á umframgreiðslur á 20. gr.
llafa afborganir af lánum rík-
issjóðs orðið um 100 þús. kr. 1
liærri en áætlað var. Stafar !
þetta bæði af því, að afborg-
anir af vega- og brúarlánum
liafa orðið nokkru hærri en ráð
var fyrir gert, svo og af hinu,
að á árinu var gerð gangskör
að því að innleysa útdregín
skuldabréf af láninu frá 1920,
er eigi hafði verið framvísað til
greiðslu. -— Um aðrar veruleg-
ar umframgreiðslui’ á 20. grein
er vart að ræða. Þó ber þess að
geta, að þar er fært 112 þús.
kr. framlag til stuttbylgju-
stöðvar landssímans, sem áður
er um getið.
Miiljónin, sem átti að hafa
íarið í bitlinga!
í sambandi við þessa greinar-
gerð um umframgreiðslur, get
ég ekki stillt mig um að minna
i. það, að af háttv. stjórnar-
andstæðingum hefir því verið
haldið mjög á lofti, að ríkis-
stjórnin hafi eytt ógrynni fjár
í allskonar nefndarkostnað.
Hefir þetta gengið svo langt á
fundum, að andstæðingarnir
hafa talið stjórnina mundu
eyða meira en 1 milljón króna
í þessu skyni á árinu 1935.
Uggir mig nú, þegar uppgjör
liggur fyrir, er sýnir rekstur
ársins 1935, að nokkuð muni
vefjast fyrir háttv. andstæð-
ingum að finna sínum fullyrð-
ingum stað. Væri þó óneitan-
lega vel til fallið fyrir þá, að
færa sönnur á mál sitt hé r á
Alþingi, þegar skjölin eru lögð
,á borðiö fyrir þá. En hið sanna
i þessu máli er það, að með
öllu vantar grundvöll fyrir
ciylgjum þeirra í þessa átt.
Þá vil ég þessu næst gera
grein fyrir , þeim breytingum,
sem orðið hafa á lánum ríkis-
(Sjá yfirlitið á öðrum stað í
blaðinu).
Skuldir ríkisins.
Samkvæmt þessu yfirliti
hafa skuldir ríkissjóðs á árinu
raunverulega aukizt um 379
þús. og 600 kr. Samkvæmt yf-
iríitinu hefir orðið skulda-
aukning, er nemur 245 þús. og
500 kr., vegna jarðakaupa rík-
issjóðs á Eyrarbakka og
Stokkseyri, og vegna affalla af
enska láninu, er tekið var á ár-
inu 1935, 566 þús. kr. Samtals
er skuldaaukningin, sem stafar
;.f þessu tvennu, kr. 820 þús.
kr. Sýnir þetta glögglega, að ef
ekkert hefði haft áhrif á
skuldir ríkissjóðs annað en
rekstur hans árið 1935, hefðu
ríkisskuldirnar lækkað um ca.
4:40 þús. krónur. Kemur það
þá heim við það, að rekstrar-
reikningurinn sýndi töluverðan
afgang, sem gengið hefir í af-
borganír föstu lánanna.
Nýja lánið var notað til að
yreiða yamlar skuldir, og af-
gangurinn rann í Fiskimála-
sjóð.
Ennfremur kemur í ljós, af
þessari greinargerð, að hið
nýja lán, er tekið var í Eng-
Jandi á árinu, hefir eigi verið
notað til þess að standa undir
hinum almennu greiðslum rík-
issjóðsins, heldur til þess að
greiða með eldri skuldir, eins
og margsinnis hefir verið tekið
fram áður, þótt ekki sé ör-
grannt um að sumir hafi viljað
gefa annað í skyn.
í íjárlagaræðu minni í fyrra
gerði ég grein fyrir lántökunni,
en skal taka það fram hér, því
ti) áréttingar, að af nettó-upp-
hæð lánsins, sem var 10 millj.
og 667 þús. kr., gengu 3 millj.
322 þús. kr. til greiðslu á skuld-
um Útvegsbankans í Englandi
og afgangurinn gekk upp í
skuldir Landsbanltans í Eng-
landi. Myndaðist þá um leið
ínnieign hér í Landsbankanum,
sem notuð var til greiðslu á
lausaskuldum ríkissjóðs, að
undanskildum þeim 614 þús.
kr., er lagðar voru til hliðar og
ætlaðar fiskimálasjóði.
Um aíkomu ríkissjóðs sjálfs
á árinu 1935, mun ég þá ekki
fara fleiri orðum að sinni. En
áður en ég skilst við það mál,
vil ég benda á það, að ríkis-
korna á greiðsluhallalausum
ríkisbúskap. Á því eru auðvit-
að ýmsir örðugíeikar. Jafn-
framt því að tekjustofnarnir
rýrna, aukast kröfurnar á
hendur ríkissjóði um allskonar
fjárframlög. Þó hefir þessu
marki svo að segja verið náð á
þessu fyrsta ári, er núv. rík-
isstjórn ber ein ábyrgð á.
Viðskiptin við útlönd.
Þá mun ég gera grein fyrir
afkomu þjóðarinnar út á við á
árinu 1935. Um það efni hefi
ég nú fyrir skemmstu flutt er-
indi í útvarpið, sem birt hefir
.verið í blöðunum og verð ég
því stuttorðari um það en ella.
Geri ég ráð fyrir að efni erind-
isins sé kunnugt hv. þm. flest-
um og öðrum þeim, er á mál
mitt hlýða.
í byrjun ársins 1935,gengu í
gildi riý lög um gjaldeyris-
verzlun. Samkvæmt þeim lög-
um hefir nú verið unnið í eitt
ár og var ný gjaldeyrisnefnd
skipuð í ársbyrjun samkvæmt
hinum nýju lögum.
Innilutninyurinn heíir lækk-
að um 7 millj. og greiðslu-
jöfnuðurinn út á við batnað
um 6 milljónir.
Innflutningurinn á árinu 1935
hefir samkvæmt bráðabirgða-
skýrslu hagstofunnar um það
efni numið kr. 42 millj. og 600
þús. lcr., en að frádregnum inn-
! flutningi, vegna Sogsvirkjunar-
: innar, kr. 41 millj. 897 þús.
i Árið 1934 var innflutt fyrir kr.
48 millj. og 48 þús. Verður að
gjöra ráð fyrir því, að inn-
fJutningurinn á árinu 1935
hækki um nálega 7% við end-
anlega skýrslugerð. Innflutn-
ingur ársins 1935 hefir því
verið um 7 millj. kr. lægri en
innfl. á árinu 1934. Útflutning-
ur ísl. afurða hefir á árinu
1935 numið um kr. 43 millj.
881 þús., en í fyrra nam hann
kr. 44 millj. 761 þús* kr. Er því
útflutningurinn tæplega 1
millj. króna lægri nú en 1934.
Niðurstaðan er því sú, að
verzlunarjöfnuður ársins 1935
er hagstæður um 2 millj.
króna, en var í fyrra óhagstæð-
ur um 4 milljónir króna. Hef-
ir því tekizt á árinu að bæta
greiðslujöfnuðinn um 6 millj.
króna. Fullum greiðslujöfnuði
hefir þó ekki verið náð á árinu.
verzlunai’j öfnuðurinn sennilega
að vera hagstæður um nálægt
6 millj. króna. En segja verð-
ur að vel hafi miðað í þá átt
að ná fullum greiðslujöfnuði,
eins og þær tölur, sem ég hefi
lesið, bera gleggst vitni um.
Hlutverk gjaldeyrisneíndar
er tvennskonar: A3 minnka
innkaupin og beina þeim til
markaðslaudanna.
Hlutverk gjaldeyris- og inn-
flutningsnefndar hefir verið
tvíþætt: Annarsvegar að vinna
að lækkun heildarinnflutnings
til landsins, að svo miklu leyti,
sem fært þykir. í því starfi
hefir nefndin mætt marghátt-
uðum örðugleikum á árinu sem
leið, m. a. verðhækkun erlends
vamings síðara hluta ársins,
óeðlilegum vörukaupum, sem
nauðsynleg eru vegna viðskipt-
anna við -Suðurlönd, Spán og It-
alíu, og mikinn innflutning út-
gerðarvara, sem ekki verða hér
taldar. Fleiri erfiðleikar hafa
og orðið á vegi nefndarinnar.
Þegar aðstæður allar eru
metnar, verður eigi annað sagt
en að nefndinni hafi tekist vel
að leysa þennan þátt hlutverks
síns, þótt enn lengra virðist ó-
lijákvæmilegt að ganga í þessu
máli.
Að öðrum þræði hefir það
verið hlutverk nefndarinnar, að
skipuleggja utanríkisverzlun-
ina, færa innkaupin sem mest
til þeirra landa, er kaupa meira
af okkur en við af þeim. Þetta
er miklum örðugleikum háð.
Gömul verzlunarsambönd þarf
að slíta og mynda önnur ný.
Einnig fylgir þessu oft á tíðum
að innkaupin þarf að færa það-
an sem þau eru hagkvæm og
til þeirra landa, sem selja dýr-
ara, vegna þess að þau lönd
lcaupa okkar vörur. Nefndinni
hefir orðið mjög mikið ágengt
í þessari skipulagningu verzl-
unarinnai’, og kemur það
greinilega í ljós í skýrslum
þeim er hagstofan hefir gefið
út um inn- og útflutning. Þann-
ig hafa innkaupin í Þýzkalandi
aukist um 600 þús. kr., þrátt
fyrir heildarlækkun innflutn-
ingsins og þar méð hafa skap-
azt möguleikar til sölu á ís-
lenzkum afurðum í Þýzkalandi
íyrir atbeina nefndarinnar.
Kemur þetta m. a. fram í auk-
inni sölu landbúnaðarafurða á