Tíminn - 26.02.1936, Blaðsíða 3

tlHílfH
81
þýzkan markað frá því sem
verið hefir. Þá hafa innkaup
okkar frá Svíþjóð aukist um
390 þús. kr., innkaup okkar á
Spáni um nálega 1 millj. króna
og um 900 þús. á Ítalíu. Hms-
vegar hafa innkaup okkar
minnkað til muna í þeim lönd-
um, sem kaupa minna af okkur
en við af þeim, einkum í Bret-
landi og Danmörku. Innflutn-
ingur frá Bretlandi hefir
minnkað um rúml. 2 millj.
króna og frá Danmörku um kr.
2 millj., tæplega þó.
Erliðleikamir vegna samn-
inga vlð Suðurlönd.
1 sambandi við þessar uppl.
þykir mér rétt að geta þess, að
nokkru aðkasti hefir veríð
beint til nefndarinnar fyrir
það, að leyfa innflutning á vör-
um, sem segja má að séu ó-
þarfar, á sama tíma, sem neit-
að er að einhverju leyti um
innflutning á vörum, sem telja
mætti nauðsynlegar. Þannig
stendur á þessu, að í viðskipta-
samningnum við Spán, er gerð-
ur var árið 1934,var ákvæði um
að ekki mætti synja um inn-
fJutning frá Spáni, þótt um
þær vörutegundir væri að
ræða, er út af fyrír sig mættu
teljast ónauðsynlegar. Bar þá
að skoða þessi viðskipti sem
endurgjald fyrir fiskmarkað
okkar á Spáni. Sá samningur
er nú ekki lengur í gildi. Ovinir
innflutningshaftanna hafa
reynt að koma inn tortryggni í
garð innfl.nefndarinnar í sam-
bandi við innfl. á þessum ó-
nauðsynlegu vörum. Verður
hinsvegar að treysta þvi, að
þeir, sem viðurkenna nauðsyn-
ina á þvi 'að lækka innflutning-
inn, geri sitt til að leiðrétta
slíkar missagnir.
Innflutningurinn þarf aö
minnka enn meir.
Eins og ég gat um áðan, mun
því miður ekki verða hjá því
komist að herða enn á innflutn-
ingshöftpnum. Skapar þetta að
vísu nokkra röskun í landinu,
en hjá því verður ekki komist.
Við því er ekki hægt að búast,
að útflutningur þessa árs verði
meiri en ársins næst á undan,
og er það því staðreynd, sem
hægt væri að skýra með tölum,
ef nánar væri út í slíkt farið,
að ef greiðslujöfnuður ætti að
nást með ekki meiri útflutningi
en nú er, verður ekki hægt að
veita leyfi til kaupa á öllum
þeim vörum frá útlöndum, er
til þessa hafa verið taldar
nauðsynlegar. Er af þessu ljóst,
að ef ekki er hægt að halda út-
flutningsverðmætinu í þessu
lágmarki og heldur auka það,
þá verður þjóðin að breyta um
lifnaðarhætti. Það er þvi mjög
áríðandi að ötullega sé að því
unnið að leita nýrra markaða
fyrir íslenzkar framleiðsluvör-
ur og reyna að auka útflutn-
inginn. Að þessu er og hefir
verið unnið með stuðningi rík-
isstjórnarinnar, og það með
sýnilegum árangri. Sem dæmi
um hinar nýju leiðir 1 fram-
leiðslu-og söluháttum, má
benda á karfaveiðarnar, send-
ingu á frystum fiski til Norð-
ur-Ameríku, o. fl. mætti í þessu
sambandi upp telja. En búast
má við miklum innflutnings-
erfiðleikum á meðan unnið er
að öflun nýrra markaða í stað
þeirra, sem tapast hafa.
Tvœr teiðir til að né greiðslu
jölnuði.
Út af þeim umræðum, sem
fram hafa farið um innflutn-
ingshöftin fyrr og síðar, vil ég
hér leggja áherzlu á, að í raun
og veru er um 2 leiðir að ræða
til þess að ná greiðslujöfnuði
við útlönd. Önnur leiðin er sú,
sem háttv. stjórnarandstæðing-
ar telja sig fylgja. Hún er sú,
að minnka kaupgetu almenn-
ings í landinu svo að eftirspum
eftir erlendum vamingi stöðv-
ist af getuleysi fólksins til að
kaupa. Hin leiðin, sú, sem
stjórnarflokkarnir hafa valið
sér, er að hefta vöruflutning-
inn með lagafyrirmælum, en
halda uppi kaupgetunni í land-
inu með sem mestum verkleg-
um framkvæmdum og stuðn-
ingi við atvinnuvegina. Menn
verða því að gera sér það ljóst,
að innflutningshömlumar
mynda grundvöllinn fyrir því,
að hægt sé að gera ráðstafanir
til tekjuauka fyrir almenning,
án þess að eiga það allt of mik-
ið á hættu, að greiðslujöfnuð-
urinn versni. Skilji menn þessa
staðreynd, verður auðveldara
fyrir menn að taka því með
jafnaðargeði, þótt eigi sé hægt
að fá allar þær erlendar vörur,
er menn gjarnan vildu veita
sér. Hið rétta viðhorf til inn-
flutningshaftanna fyrir al-
menning, er því ekki að beita
sér gegn þeim og torvelda
framkvæmd þeirra, þótt þeirra
vegna vanti sumar vörur, held-
ur hið gagnstæða, sökum þess
að þau koma í veg fyrir að
grípa þurfi til þehra neyðar-
ráðstafana að takmarka inn-
flutninginn með því að minnka
kaupgetuna. Menn verða að
leitast við að nota 1 stað er-
lendu varanna, innlendar iðnað-
arvörur og landbúnaðarvörur,
og stuðla þannig að uppbygg-
ingu iðnaðarins til þess að
minnka atvinnuleysið og stuðla
að bættri afkomu bændastéttar-
innar. Að þessu hvorutveggju
miða innflutningshöftin.
Morgunblaðið játar nú, aö
stjórnin sé á „réttri braut".
Á þinginu í haust deildu hv.
andstæðingar mjög á mig fyrir
framkvæmdir í gjaldeyrismál-
unum og töldu að ekkert gagn
myndi verða að starfi innflutn-
ings- og gjaldeyrisnefndar, og
greiðsluhallinn mundi verða
engu minni en á árinu 1934, en
þá var hann 10—11 millj. kr.
Þetta mál var af hálfu and-
stæðinganna flutt af hinu
mesta ofurkappi. Ég svaraði
þá með því að óska eftir að
þeir biðu niðurstöðunnar frá
árinu 1935 og myndi þá koma í
ljós, að mjög hefði miðað í átt-
ina til þess að ná greiðslujöfn-
uði við útlönd. Ætla ég nú að
sú niðurstaða, sem skýrt hefir
verið frá, sýni að úr gildi eru
fallin þau stóryrði, sem háttv.
stjórnarandstæðingar létu falla
um þetta mál á síðasta þingi.
Þykir mér rétt að geta þess
hér til gamans, að nokkuð hefir
kveðið við annan tón hjá
stjórnarandstæðingunum nú
undanfarið, en í haust t. d.
kom í Morgunblaðinu föstu-
daginn 7. febr. 1936 grein um
verzlunarjöfnuðinn. Þar segir
svo: „Árið 1934 var óhagstætt.
Þá söfnuðum við milljónaskuld-
um erlendis. Sl. ár var einnig
óhagstætt, ef miðað er við þær
skuldbindingar, sem við verðum
að standa straum af. Greiðslu-
jöfnuðurinn er ennþá óhag-
stæður. En við erum á réttri
braut. AS því verður aS keppa,
að við hættum að safna skuld
um erlendis og fönim aS greiða
af gömlu skuldunum.“
Eu á eldhúsdaginn slðasta
sagði Ólafur Thors, að stjórn-
in stæði i „iordyri heivítis".
í þessari Mbl.-grein er það
hreinlega játað, að við, þ. e. a.
s., við íslendingar, séum á
„réttri braut“ í þessu stórmáli,
og það undir stjóm þeirra,
SjóðsySirlit
Inn: Áætlun Reikningur Út Aætlun Reikningur
Tekjur skv. reksturgyfirliti . I3,7«2,990 35,769,664 Gjöld skv. rekstursyfirliti 13,109,041 15,263,776
1. Fyrningar 289,051 300,000 I. Afborganír lána:
2. Utdr. veðbréf og bankav.bréf 50,000 59,000 ]. Rikíssjóður: '
3. Endurgr. fyrírframgreiðsla . 10,000 29,000 a. Innlend lán . . . 217,957 295,358
4. Endurgr. lán og apdv. 5, eigna 125,000 66,600 b. Dönsk lán .... 323,095 323,876
Mism. v/stuttbylgjustöðvarinuar 112,000 c. Ensk lán .... 177,753 189,643
Reiknlngsl. greiðsluhalli (þar í 2. Rikisstofnanir:
framl. tíl fiskimúlasj. 235 þús.) 99,845 391.000 a. Landsiminn . . . 135,000 131,920
b. Rikisútvarp ... 124,040 124,040
■ : ' - II. Eignaaukningrikisstofnana
1. Landsiminn .... 135,000 160,000
Sami (stuttb.stöðin). . 112,000
3. Rikisprentsmiöjan . . 20,000 40,000
2. Landsmiöjan .... 10,000 23,000
4. Rtkisútvarpið .... 34,000
III. Vitabyggingar .... 76,000 30,000
Samtals kr. 16,727,613 Samtals kr. 16,727,613
sem nú fara með völdin. Þessi
ummæli stinga nokkuð í stúf
við fyrri skrif og ummæli hv.
stjórnarandstæðinga. Man ég
ekki betur en að formaður
Sjálfstæðisflokksins léti svo
um mælt í eldhúsumræðunum
síðustu, að í gjaldeyrismálun-
um væri ég kominn mjög af-
vega og staddur í fordyri hins
versta staðar.
Fjárlagafrumvarpið fyrlr ár-
ið 1937.
Ég vil þá víkja að fjárlaga-
frumvarpinu fyrir árið 1937.
Um það get ég verið mjög
stuttorður, þar sem það er
samið eftir sömu meginreglum
og fjárlagafrumv, fyrir árið
1936, og í öllum höfuðdráttun-
um eins. Greiðslur samkv.
þessu frumv. og tekjur eru
nær jafnháar og samkv. fjárl.
fyrir 1936. Einstakir liðir hafa
verið færðir til samræmis við
fengna reynslu. Einn liður hef-
ir þó verið hækkaður nokkuð
frá því sem verið hefir, en það
eru afborganir lána. Hefir sá
liður orðið að hækka um 200
þús. krónur. Þar af er afborg-
un af enska láninu nýja, kr.
117 þús., en 80 þús. kr. eru
afborgun af vega- og brúar-
gerðalánunum.
Til fróðleiks er rétt að geta
þess, að síðan 1934, er núv.
stjórn tók við vqldum, hafa
afb. samningsbundinna lána
hækkað um 400 þús. kr., og er
það allt vegna skuldbindinga er
gei'ðar voru áður en núv.
stjórn tók við völdum. Einnig
er rétt að geta þess, að í þessu
frv. er gert ráð fyrir lækkun
á ríkisskuldum um 1 milljón
og 200 þús. ki*.
Við samningu fjárlagafrv.
fyrir árið 1935 gerði ég í fyi’sta
sinni tilraun til að hafa fjárlög
í sem beztu sami*æmi við
reynsluna. Þessum tilraunum
hefir verið haldið áfram við
samningu þessa frv. og komi
ekki eitthvað sérstakt fyrir,
hygg ég að minni umfi*am-
greiðslur ættu að verða á árinu
1937 en áðux*.
í sami-æmi við stefnu stjórn-
arinnar er gert ráð fyrir í
þessu frv. mjög svipaðri
greiðslu til verklegra fram-
kvæmda og til atvinnuveganna
og í fjárl. fyrir 1936, en eins
og kunnugt er, verða framlög-
in til þessara mála aukin á ár-
inu 1936 frá því sem var 1935.
Álítur stjórnin eigi unnt að
komast hjá að sinna þein*i þöi*f
sem nú er á verklegum fram-
kvæmdum og framlögum til
styrktar smáframleiðslu lands-
manna. Er ríkisstjórnin þess
fullviss, að þótt þessi stefna
hafi nokkur fjárútlát í för með
sér til ríkissjóðs, sem þó bitna
áðallega á þeim, sem betur
mega, þá er hún heppilegri fyr-
ir þjóðarheildina en sú stefna
andstæðinganna áð skera allt
niðúf,er til atvinnuveganna á að
fara, eða verklegra fram-
kvæmda, og sem hlyti að auka
Breytíngar á skuldum ríkissjóðs 1935
Skuldir samkvæmt landsreikning 1934. 41,987,920
Tekið lán hjá Hambros Bank. 11,739,500
Skuldabr. lán v/jarðakaupa
á Eyrarbakka og Stokkseyri. 254,500
Lán til vega- og brúagerða. 85,000
Aukin skuid i Handelsbanken. 162,000 12,241,000 54,178,920
~h Greiddar skuldir:
1. Afborganir fastra lána:
Greitt af ríkissjóði 1.064,837
— - bönkum 286,871
— - síldarverksmiðjum 99,675
2. Greitt láu hjá Barclays
Bank frá 1931
3. Greiddar lausaskuidir:
Barelays Bank 2,231,286
Búnaðarbanki, víxlar 1,600,000
Greitt Landsbanka v/skuld-
ar v/Landmandsbanken 250,000
Landsbanki 795.585
1,451,883
1,491,120
4,876,871 7,819,374
46,359,546
Til samanburðar við skuldir 1934, má
draga frá sem eignaaukningu:
1. Hluti Útvegsbanka af Hambrosláui 3,653,000
2. Innlagt á hlr. í Lb. v/fiskimálasjóðs______378,995 4,031,995
Skuldir í árslok 1935 42,317,551
Skuldir í áralok 1934 41,937,920
Aukning: 379,631
atvinnuleysið og gera afkomu
smáframleiðendanna verri.
Núverandi ríkisstjórn telur
það sitt hlutverk að stöðva
skuldasöfnun við útlönd og
hallarekstur ríkissjóðs, jafn-
hliða því, sem hún sinnir sem
mest þeim eðlilegum óskum,
sem fram eru bornar um að-
stoð ríkisvaldsins, þar sem
erfiðleikar eru fyrir. Engum
mun um það hugur blandast,
að það er margháttuðum erf-
iðleikum bundið að ná því
marki, sem að er keppt í þessu
efni, þar sem viðskiptahalli við
útlönd hefir verið mikill og
greiðsluhalli ríkissjóðs tilfinn-
anlegur. Hér við bætist svo
það, að úr öllum áttum berast
kröfumar á ríkissjóð og sífellt
er gert ráð fyrir meiri og meiri
aðstoð af hans hálfu. Nú hafa
verið lagðar fyrir niðurstöður
ársins 1935, sem sýna veruleg-
ar breytingar frá því, sem áð-
ur var — greiðsluhalli ríkis-
sjóðs lækkaður um yfir 2 millj.
króna og allverulegum rekst-
ursafgangi náð í fyrsta sinn
um nokkur ár. Ennfremur bað,
sem ef til vill skiftir meira
máli, að verzlunarjöfnuðurinn
héfir batnað um 6 milljónir
króna, enda þótt útflutningur
hafi fremur lækkað. Það er
ekki mitt að leggja dóm á það
hvort árangurinn af starfi
stjórnarinnar á þessu fyrsta
heila ári, sem hún hefir starf-
að, er mikill eða lítill. Ég vil
aðeins benda á það, að hann
verður að metast með hliðsjón
af þeim utanaðkomandi erfið-
leikum, sem íslenzka þjóðin
hefir mætt á árinn, sem leið.
Enginn veit hvernig árið,
sem er að byrja, verður fyrir
Islendinga. Margt bendir til
þess, eins og áður er á drepið,
að það verði erfitt og að auka
þurfi þar af leiðandi ýmsar
hömlui', sem eru hvimleiðar en
alveg óhjákvæmilegar eins og
nú stendur. Hinsvegar er eng-
inn vafi á því, að íslenzka þjóð-
in hefir oft átt við meiri erfið-
leika að stríða en nú, og sigr-
azt á þeim. Við íslendingar
munum vafalaust sigrast enn á
erfiðleikunum. Sú margháttaða
viðleitni, sem fram kemur hjá
fjölda manna í því að koma
upp nýjum atvinnurekstri og
að notfæra sér þau gæði nátt-
úrunnar, sem áður hafa verið
ónotuð, sýnir það, að menn
hafa ekki tapað trúnni á landið
og gæði þess. Þess vegna er
sígurinn vís, þótt að kunni að
kreppa í bili.
tjörbrotJónsáLaxamýri
Framh. af 1. síðu.
samræmi við þessar reglur. Áð-
ur höfðu mætt á fundum sam-
bandanna ýmist formenn eða
aðrir stjómamefndarmenn
hreppabúnaðarfélaganna eða
félagsmenn kjömir af stjórn-
um eða fundum hreppabúnað-
arfélaganna. Á fundinum varð
og ljóst, sem menn raunar
' vissu áður, að kosning fulltrúa
á Búnaðarþing átti ekki fram
! að fara fyr en ári síðar en
I þessi fundur var haldinn. For-
manni Búnaðarsambandsins
var kunnugt um þessa ann-
marka á væntanlegri kosningu
áður en hann boðaði fundinn,
og þótti fulltrúum því ein-
kennilegra, að hann skyldi
hraða fundinum svo mjög og
velja fundartímann svo óheppi-
lega, því heita mátti, að illfært
væri þá byggða milli, sökum
\ orleysinga. Var þó fundurinn
allvel sóttur og þótti illt að
láta niður falla aðalverkefni
1 hans, vegna hinna formlegu
annmarka á kosningunni, enda
íullyrti formaður, að Búnaðar-
þing mundi taka kosninguna
gilda eftir ástæðum. Formaður
lét þá kjósa kjörbréfanefnd og
fékk henni til athugunar kjör-
bréf fulltrúa úr Norðursýsl-
unni, sagði hann, að kjörbréf
fulltrúa úr Suðursýslunni hefðu
verið athuguð á fundi á Laxa-
mýri dagana á undan og væru
þau öll í lagi. Eftir fundinn
upplýstist þó, að einn þeiira
fulltrúa hafði- ekkert kjörbrét
haft. Kjörbréfanefnd taldi
kjörbréf tveggja fulltrúa úr
Norðursýslunni gölluð, en lagði
þó til að öll kjörbréfin væru
eftir atvikum tekin gild. Reis
þá formaður, Jón Þorbergsson,
úr sæti sínu, og andmælti öðr-
um þessara fulltrúa. Þótti
mönnum, sem þá væri grím-
unni varpað, því víst þótti, að
sá fulltrúi mundi ekki kjósa
Jón á Búnaðarþing. Hinn full-
trúinn, sem vafasama kjörbréf-
ið hafði, var aftur á móti á-
kveðinn kjósandi Jóns.
Fundurinn samþykkti þó mót-
atkvæðalaust að taka þessi tvö
kjörbréf gild. Ætlaði formaður.
sem einnig var fundarstjóri,
þá að ganga til dagskrár. Var
honum þá bent á, að enn væru
aðeins þessir tveir fulltrúar
viðurkenndir á fundinum og
fékk hann þá samþykkt um-
boð hinna fulltrúanna. Af óða-
goti því, sem var á formanni
og framferði hans yfirleitt,
varð mönnum ljóst,livílíkt. stór-
mál þessi kosning var í hans
augum og grunaði menu þá
þegar, að til kosningarinnar
væri stofnað svo fyrirvara- og
undirbúningslitið í þeim til-
gangi að tryggja honum full-
trúasætið á Búnaðarþingi, enda
upplýstist það síðarmeir, að
hann hafði unnið að því-á bak
við tjöldin, að svo mætti verða
og eru sannanir fyrir því hand-
bærar.
Þegar kosningin stóð yfir,
dró Jón Þorbergsson upp úr
vasa sínum tvö lokuð umslög,
er hann hafði sjálfur áritað og
innsiglað með sínu eigin inn-
sigli og sagði, að í þeim væru
atkvæðaseðlar tveggja fulltrúa,
er hann taldi að rétt hefðu til
að sitja fundinn, en væru fjar-
verandi, hefðu þeir kosið full-
trúa til Búnaðarþings með þess-
um seðlum daginn áður og af-
hent sér og yrðu þessi atkvæði
þar með tekin inn 1 kosning-
una. Sá, sem þessar línur ritar,
varð til þess að benda Jóni á
það, að slík kosningaaðferð,
sem þessi, væri með öllu ólög-
leg. Hér væri um heimakosn-
ingu að ræða, sem auk þess að
vanta allt lagalegt gildi, vant-
aði einnig allt öryggi og væri
hún því ekki boðleg fundinum.
Felldi fundurinn síðan með öll-
um greiddum atkvæðum tillögu
frá J. Þ. um að taka þessi
heimagreiddu atkvæði til
greina. Að því búnu voru at-
kvæði viðstaddra fulltrúa rann-
sökuð og féllu þau þannig, að
Sig'urður Jónsson á Arnarvatni
var kosinn fulltrúi á Búnaðar-
þing með 11 atkv., en Jón Þor-
bergsson hlaut 10 atkv. og einn
seðill var auður.
Þessa afgreiðslu úrskurðaði
J. Þ. gilda sem fundarstjóri.
Þar með lauk fyrsta þætti
þessa máls.
Kunnugir þóttust vita að all-
ilia mundi J. Þ. una málalokum
þessum, þó hann á fundinum
léti sem minnst á því bera, en
álitu þó, að hann mundi sjá
þann kost vænstan, að láta við
svo búið sitja. Svo varð þó
ekki. Nokkru síðar ritar hann
sem formaður búnaðarsam-
bandsins, stjói*n Búnaðarfélags
íslands bréf og kærir yfir
kosningunni. Tekur hann fram
í kærunni, að álitamál geti
verið hvort kosningin sé lög-
mæt, með því að hún hafi ver-
ið háð ári áður en lög mæli