Tíminn - 18.03.1936, Side 4

44
TlMINN
I N N I L E G A R þakkir lyrir anðsýnda vín-
áttu og samúð alla, á sextugs afmæli mínu.
Lárus Bjarnason
4■
OSRAM Dekalumen (DLm.) ljóskúlur
eru 20% lóssterkari en eldri gerðir.
Á háls hverrar lóskúlu er letrað 1 ós-
magnið (DLm.) og raistraums-
notkunin (Watt).
m
Fólk í tötrum
Fjórar bækur eftir
Halldór Kiljan Laxness.
[J. J. hefir ritaö i Nýja dagblaö-
inu greinaflokk um síðustu bækur
H. K. L. Greinaflokkurinn ber fyr-
-iTsöghina: „Fólk í tötrum", og fer
:vðasta. greinin hér á eftir].
í undangengmim greinarköfl-
um hefir verið drepið á ýmis
atriði viðvíkjandi aðstöðu H.
K, L. til samtíðar sinnar, reynt
að meta hlutlaust kosti hans og.
ávantanir, og þýðingu hans í
íslenzku bókmenntalífi. Að lok-
um verður gert stutt yfirlit um
þetta efni.
H. K. L. stendur nú að
mörgu leyti mjög vel að vígi
sem skáldsagnahöfundur. Hann
hefir að mörgu leyti óvenju rík-
ar gáfur. ímynúunarafl hans er
frjótt. Persónur hans virðast
standa fyrir hugarsjónum hans
eins og lifandi og starfandi
fólk á hinu mikla mannkyns-
heimili. Hann hefir mikið,
næstum óvenjulega mikið, vald
yfir móðurmáli sínu, og á vör-
um hans skapast stöðugt ný-
yrði af hinni eðlilegu þróun
málsins eins og hjá Jónasi Hall-
grímssyni og Matthíasi Joch-
umssyni. 1 viðbót við þessa und-
irstöðuyfirburði mikils skálds
hefir hann á ungum aldri ferð-
ast. meira um sitt eigið land
og um hin helztu menningar-
lönd, heldur en nokkurt annað
íslenzkt skáld. Hann hefir orð-
ið víðsýnn og velmenntaður al-
heimsborgari á ungum aldri.
Hann er fyrsti íslendingur, sem
frumritar skáldsögur á ís-
lenzku, og fær þær þegar í
atað þýddar á stórmál Evrópu,
og fær þær viðtökur, sem spá
miklu um framtíð hans sem
rithöfundar.
Heima í landi sínu hefir H. K.
L. átt allmiklu gengi að fagna.
Skáldsögur hans eru mikið
keyptar, mikið lesnar og mikið
umdeildar. Auk þess hefir Al-
þingi veitt honum rithöfundar-
laun, að vísu ekki hærri en
hversdagslegir skrifstofumenn
í hundraðatali fá hjá atvinnu-
fyrirtækjum þessa lands, en þó
ríflegri heldur en önnur skáld
hafa fengið jafn ung. Þessi við-
urkenning Alþingis er veitt 1
uskólans hefði íbúð í skólahúsinu.
pað er eins og þeim gleymist að
þetta er alheimsvenja, og svo al-
geng A Isiandi að engum dettur í
' ug í.ð byggja hér barnaskóla 1 bæ
sjóþorpi án þess að skóla-
tjóri hafi þar íbúð. Eg býst við
' 3 Sveinn og ýmsir aðrir, sem
sta::da á svipuðu þekkingarstigi og
luuin hafi aldrei leiit hugann að
þvi að þetta er ekki gert. fyrir
skólastjóra sem vinargreiði. pað
'■i gert fyrir skólana, fyrir skóla-
starfið, alveg eins og í hverju skipi
verður að vera ibúð fyrir skip-
stjóra, ekki til að spara honum
húsaleigu í landi, heldur beinlínis
vogna starfa hans. Undir vissum
kringumstæðum er þessi skylda
skólastjóranna, að búa í skólun-
um, ekki meiri léttir en það, að
þeir yfirgefa starfið fremur en að
búa í skólunum. Einn af helztu
skólastjóiuin landsins tilkynnti,
ekki alls fyrir löngu þingi og
stjórii, að hann myndi segja upp
stöðu sinni ef bann yrði að búa
í skólanum. Eg álít mig vera í
það mikilli þakkarskuld við þá
mörgu menn sem hafa margþakk-
að mína iitlu verðleika í 20 ár,
með mikilli elju, en án endur-
gjalds frá mér, að ég tel það bein-
vonum þess, að H. K. L. verði
mikið skáld, og1 að hann auki
hróður lands síns með verk-
um sínum.
Ef einhver hefir skilið orð
mín svo, að ég álíti skáldið
bundið við áð hlíta bendingum
þingmanna og annarra vemd-
ara mannfélagsins vegna þess-
ara ritlauna, þá er það mis-
skilningur. Norðmenn styrktu
Nansen til að fara á skíðum
yfir Grænland, ekki af því að
sú ferð væri þjóðinni nauðsyn-
leg, heldur til að hjálpa norsk-
um manni til að leiða að sér, og
þá um leið að ættlandi hans,
eftirtekt annara þjóða. 0 g
þessu takmarki hefir nú H. K.
L. fyllilega náð.
Þannig er aðstaða H. K. L.
nú að því er snertir sólarhlið-
ina. En gæfan eltir fólk
sjaldan undandráttarlaust. Svo
er og um þennan álitlega rit-
höfund. Hann á í vissum efnum
við allverulega erfiðleika að
stríða, sem vel geta orðið hon-
um til meiriháttar hindrunar á
eðlilegri framabraut.
Einn hinn óskiljanlegasti
vinubragðagalli H. K. L. er ein-
kennileg þörf til óeðlilegra út-
úrdúra. Setning eins og það, að
taka í hornið á guði almáttug-
um, eða að klappa honum á til-
teknum stað, er nægileg til að
stórspilla ágætri sögu. Hvers-
vegna lætur maður,. sem er
hfnn mesti stílisti, fjöllesinn og
yfirleitt vandvirkur, svo fram-
andi smáatriði spilla heildar-
myndinni? Það er jafn fráleitt
eins og ef Rafael hefði málað
loðna vörtu á andlit hinnar
dýrðlegu madonnu í Dresden,
um leið og hann var búinn að
fullgera snilldarverk sitt, eins
og það er nú. Einstöku viðvan-
ingar grípa til fráleitra útúr-
dúra, til að skerpa eftirtekt
lesandans. En H. K. L. hefir
aldrei þurft þess með.
Annar meiri ágalli á skáld-
sagnagerð hans er ömurleikinn,
hinn hrjúfi blær, og einkum sú
vinnuaðferð, að taka undan-
tekningar þjóðlífsins, sameina
þær og samræma. Á þann hátt
verður hinn ytri búningur ó-
sannur. Erlendur maður, sem
les „Sjálfstætt fólk“, fær afar-
villandi mynd af íslenzku
sveitalífi. — Fyrir nærri
20 árum sagði héraðslæknir í
línis happ að geta frætt þá um
þetta keiinsiunmlaatriði, að það er
gert fyrir skólana en ekki fyrir
skólastjórana að fá þá til að búa
í skólunuin.
11. Sveinn kemur næst að merki-
legu máli, bitlingaveiðum og hags-
munaleit stjómmálamanna. Dýpsta
ástæðan til að íhaldið náði í brot
úr Frmnsóknarflokknum var fé-
græðgi varaliðsins, með einni und-
antekningu. Menn eins og Hall-
dór Stefánsson, porsteinn Briem,
Jón Jónsson, Hannes Jónsson,
Björn pórðarson, Páll Eggert og
Svavar Guðmundsson féllu fýrir
íhaldinu á aurahneigð sinni. peg-
ar þeir komu inn í stóran flokk í
meirihlutaaðstöðu, fór þeim eins og
norrænum dátum, sem konm til
Suðurlanda og falla fyrir sætleik
vínanna. Halldór Stefánsson var
góður og ráðsettur bóndi heima í
Voprmfirði, hugsaði um hag al-
mennings, hélt um það laglegar
iæður og studdi flokkinn í nokkur
úr í umbótastarfseminni. En síðan
fær hann embætti í Reykjavík. pá
fyllir hann allar stöður í stoínun
þeirri, sem honum er trúað fyrir,
með nánustu ættmennum sínum,
og hreiðrar um sig alveg eins og
Brunabótafélagið væri framfærslu-
sveit við mig, að hann gæti
gist á hvaða bæ sem væri í
sínu umdæmi, án þess að fá á
sig lús, og allir sem ferðast um
landið, vita að þetta er rétt.
Sjálfsagt eru enn til heimili
með slíkum óþrifum, þó að þau
séu undantekning. En þegar
mikið skáld lætur þann vera
bæjarbraginn í heimilum þeim,
sem bezt er lýst, bæði til sjáv-
ar og sveita, þá verða slíkar
lýsingar ósannar og móðgandi
fyrir þjóðina. ömurleikablær-
inn á mannlífslýsingum H. K.
L. veldur því, að hann særir að
oþörfu þúsundir af löndum
sínum. Islendingar vita vel, að
þeir fylla ekki stórt rúm í aug-
um hinna voldugu þjóða. Þeir
vita að frá niðurlægingartím-
anum eru einmitt þessir hleypi-
dómar drotnandi um Island.
Það sem þjóðin hefir verið að
berjast við í meir en heila öld,
er að verða nútíma menningar-
þjóð. Henni hefir tekizt að kom-
ast langt, lengra en umheimur-
inn er fús að viðurkenna. Þess
vegna finrist þjóðinni, að snjall
rithöfundur, sem mjög heldur á
lofti gömlum og týndum
merkjum kúgunar og niðurlæg-
ingar, sé að vinna á móti sinni
eigin þjóð og hennar réttmætu
manndómsdraumum. (Niðurl.).
J. J.
Kolaverzlnn
SIGURBAR ÓLAFSSONAR
Sinm.: KOL Reykjavlk. Stml 1933
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson.
Prentsm. Acta.
stófnun ættar hans. þorsteinn Br.
var búinn að tryggja sér feitt em-
bætti hjá íhaldinu upp úr kosning-
unum 1934 og var um það fastur
samningur. Hafði óhug miklum
slegið á það fólk, sem átti að
þjóna undir Akranessklerkinn, en
sd skelkur leið frá er íhaldið gat
hvorki gert þennan skaða eða ann-
o.n. Jón Jónsson tryggði sér 14
þús. kr. á ábyrgð flokks þess er
liann sveik. Gerði líka um það
leynisamning við íhaldið Hannes
„móðurskip" hafði fjóra bitlinga í
fórum sínum er hann fór til sinna
núverandi húsbænda og fyrir einn
þeirro voru honum, með því að
vera tvo daga á Siglufirði, greiddar
1000 kr. Björn þórðarson týndi sál
sinni og drukknaði i íhaldinu, þeg-
ai hann komst á lagleg föst laun.
Pál) Eggert hafði um 50 þús. kr.
upp úr að skrifa bók um Jón Sig-
urðsson, sem hann gcrði að skjala-
útgáfu, og algerlega ólæsilega til
að sjúga sem mest út úr Alþingi
lyrir. verkið, eftir tvíræðum samn-
ingi, sem hann hafði stílaö sjálf-
ur. Svavar féklc meira en ráðherra-
laun í síldareinkasölunni, auk
þess formennsku í bankaráði og
eyðilagðist gersamlega á peninga-
legu ofáti. þannig e.r aaga forkálf-
Kaupum allskonar
frímerki, einnig í
skiplum. — Skrifíð
J. SOLLER
22 Batorego
Lwow Foland.
Ferðamenn
ættu að skipta við Kaupfélag
Reykjavíkur. — Þar hafa þetr
tryggingu fyrir góðum og 6-
dýrum vörum.
Til Hallgrímskllrkju í Sanrbæ
hefi ég móttekið frá kaupm. Ein-
ari J. Ólafssyni, Freyjugötu 26,
Reykjavík, eftirfarandi:
Avísun:
Gegn framvísun ávísunar þessar-
ar, afhendið hr. kaupm. Einari
Óiafssyni, eða þeim er hann vísar,
kr. 200,00 — tvö hundruð krónur
— í byggingarefni, þá er óskast.
Reykjavík, 27. janúar 1936.
Pr. P. H. Benediktsson & Co.
þorlákur Björnsson.
Fyrir þessa stórmyndalegu gjöf,
þakka ég innilega fyrir kirkjunn-
ar hönd. Hér er gengið inn á braut
í fjársöfnun og lausn málsins, sem
jafngildir kirkjunni, sem pening-
ar væru, og sem vafalaust verður
mörgum til eftirbreytni.
Kærar þakkir,
Ól. B. Bjömsson.
anna í varaliðinu. þeim var um
megn að umgangast ríkissjóðinn,
án þess að líða tjón á sál sinni.
Og þeir urðu íhaldsmenn um leið
og persónuleg fjárhyggja læsti þá í
greipum sínum. En lærisveinar
þeirra, „litlu syndararnir“, eins og
Sveinn á Egilsstöðum, drukku sér
til óheilla hið sæta en skaðvæna
vín vafasamra fésýsluráðstafana
hjá Jóni Jónssyni og Pétri Magn-
ússyni. í liði þorst. Briem hefir
farið saman hin mesta áfergja að
ná í fé til eigin þarfa frá ríkis-
sjóði eða almannastofnunum og
hin mcsta heipt til þeirra manna,
sem vildu að gœtt væri hófs i þess-
um efnum. þegar ég lagði fram til
almanna eignar laun mín fyrir
nukastarf, er ég gegndi nokkra
rnánuði samhliða ráðherrastörf-
um, þegar ég neitaði að taka dýr-
tíðaruppbót af ráðherra og þing-
mannskaupi í byrjun yfirstand-
andi kreppu, og sýndi samskonar
hófsemi um fé til eigin þarfa fyrir
unnin aukastörf í þágu almenn-
ings, þá varð þessi skoðunarhátt-
ur minn tilefni til rótgróinnar
andstöðu frá flestum háttsettum
mönnum í „varaliði íhaldsins", og
þar liggja dýpstu rætur að póli-
tískum vistaskiptum þeirra,
- -r - 4. J.
Jarðir til söln
Þessar jarðir eru til sölu með aðgengilegum
greiðsluskilmálum:
Brúnastaðir f Holtahreppi í Skagafjarðarsýslu.
Brúnavík I í Borgarfirði eystra, Hellir í Asa-
hreppi, Rangárvallasýslu, Hlöðunes á Vatns-
leysuströnd. — Semja ber við
BÚNADARBANKA ÍSLANDS, Reykjavík.
Líftryggingardeild
Það cr aðeins eitt ís»
lenzkt litirypgirrgarfélag
og það býður betrikjör
en nokkurt annað líf-
tryggingafélag starfandi
hér á land'i.
O
4
Líftryggfngardeild
linnar
a
n
Eimskip II hæð, herbergi nr. 21
Sími 1700
BEYEIS
J. GRUNO’S
ágæta hoLenzka reyktóbak
VEBÐ:
AROMATISCHER SHAG kostar kr. 1,05 V2o kg.
FEINRIECHENDER SHAG — — 1,15----
fæst í öllum verzlunum.
Reykjavík Sími 1249. Símnefni Sláturfélag.
Niðursuðuverksmlðja. Bjúgnagerð.
fíeykhús. Frystihús.
Framleiðir og selur í heildsölu og smásölu: Niður-
soðið kjöt og fiskmeti fjölbreytt úrval. Bjúgu og allskonar
áskurð á brauð mest og best úrval á landinu.
Hangikjöt, ávalt nýreykt, viðurkent fyrir gæði. Fros-
ið kjötið allskonar, fryst og geymt í vélfryBtihúsi, pftir
fylstu nútímakröfum.
Ostar og smjör fró Mjólkrthúi Flóamanna. Verðskrár
sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar um alt
land.
B ezta
Munntóbakið
er frá
Brödrene Braun
KAUPMANNAHÖFN
Biðjið kaupmann yðar um
B.B. nmnntóbatið
Fæst allsstaðar.