Tíminn - 27.05.1936, Blaðsíða 2

84
TlMINN
Öttmn víd útsvarsskrána
Síðustu niðurstöður af fjármálastjórn
íhaldsmanna í Reykjavíkurkaupstað.
Ihaldsflokkurinn hefir alla
tíð stjóraað Reykjavík, þar
hefir hann alltaf haft meira-
hluta og- enn á hann 8 full-
trúa af 15 í bæjarstjórninni.
íhaldið hefir jafnan haldið
því fram, að Reykjavíkurbæ
væri vel stjónrað og- Reykja-
vík væri „bezt stæði bærinn
hér á landi og þótt víðar væri
leitað“. „1 Reykjavík líður öll-
um vel“, sagði foringi íhalds-
ins, Jón Þorláksson í útvarps-
umræðum fyrir síðustu bæjar-
st j órnarkosningar.
En samt er það nú svo, að
íhaldið verður ofboðslega
skelkað í hvert sinn sem það
kemst ekki hjá að ræða fjár-
málastjórn sína við bæjarbúa.
Og þessi hræðsla verður þó
ofboðslegust um það leyti sem
borgununum er tilkynnt hvað
útsvör þeir skuli bera hvert
ár.um sig.
Samkvæmt þessu hefir íhald-
ið hækkað álögumar á bæjar-
búa um meir en hálfa þriðju
miljón á þessum liðum — eða
160% — jafnframt því sem öll
önnur gjöld til bæjarsjóðs hafa
xarið stórhækkandi.
Þetta er ástæðan til þess, að
einmitt nú dagana sem út-
svarsskráin var seld á göt-
um bæjarins, reynir Morgun-
blaðið að telja Reykvíkingum
MJólkurframleiisla
•g kjarnfóiur
Síðustu árin hefir kúnum í
landinu fjölgað ört. Jafnframt
hefir meðalnytin hækkað veru-
lega. Vegna þessa hefir svo
mjólkurframleiðslan aukizt
stórlega.
Það er komið svo nú, að erf-
íðlega gengur að fá markað
innanlands fyrir alla mjólkur-
framleiðsluna. Þó hefir ýmsra
ráða verið leitað til að auka
markaðinn, og koma sölunni
þannig fyrir, að verðið til
bænda geti verið sem hæst. Um
allar aðgerðir í þessa átt er
deilt, en hvað sem um þær má
segja, þá er það staðreynd, að
þrctt fyrir aukningu í fram-
kiðslunni, þá hefir verðfalli
veríð afstýrt, og verðið til
bænda fremur hækkað en hitt.
Sala mjólkurafurða úr landi
er lítt framkvæmanleg eins og
nú er háttað viðskiptum milli
þjóða, og alls ekki fyrir verð,
sem bændur geta unað við að
framleiða mjólk fvrir.
Það virðist því vera komið
svo nú, að að óbreyttum að-
stæðum, sé ekki rétt að örfa
menn til að auka mjólkurfram-
leiðslu.
Við Íslendingar látum kýrn-
ar okkar lifa mest á töðunni af
túnunum og grasinu í högun-
um. Hvorutveggja þessu þurf-
Er þetta að vonum.
Því útsvarshækkunin er ekki
aðeins spegilmynd af stjórn
íhaldsins á fjármálum bæjar-
ins,- heldur einnig áfellisdómur
fyrir stefnu þá í atvinnu- og
viðskiptamálum, sem íhaldið
beitist fyrir.
Þegar íhaldið verður að
koma til dyranna eins og það
er klætt og veit upp á sig
skömmina, þá reynir það að
skella sökinni á nábúaflokkana,
minnihlutaflokkana í stjórn
bæjarins, af því að þeir fari
með stjórn landsins.
Og rökin eru þau, að ríkið
hafi helétið Reykjavík með sl-
hækkandi sköttum og hvers-
kyns óstjórn á fjármálum rík-
isins:
En hverjar eru staðreyndim-
ar um fjármálastjóm Reykja-
víkur og fjármálastjórn lands-
ins:
trú um, að orsökin til þessar-
ar miklu hækkunar á framlög-
um borgaranna til bæjarsjóðs
stafi af því að ríkissjóður hafi
látið greipar sópa um fjárhirzl-
ur reykvískra borgara.
Hvað mundi nú satt í þess-
ari fullyrðingu blaðsins.
Allar tolla- og skattatekjur
ríkissjóðs námu
1929 .............. 12.4 milj.
1935 .............. 12.2 —
1936 samkv. áætl. 12.1 —
Á sama tíma sem „skattar“ til
bæjarsjóðs Reykjavíkur hafa
hækkað urn 160% standa
skatta- og tolltekjur ríkissjóðs
í stað að kalla, fara meira að
segja lækkandi.
Er það ekki furðuleg bíræfni
hjá flokki þeim, sem ber
ábyrgðina á fjármálastjórn
Reykjavíkur, að hafa í frammi
blekkingar þvert ofan í stað-
reyndir.
Hvaða álögur hvíla þá á
Reykvíkingum vegna bæjar-
sjóðs annarsvegar og ríkissjóðs
hinsvegar.
Samkvæmt framansögðu
nema álögurnar til bæjarsjóðs
kr. 4.221.000,00.
Hinsvegar er allur tekju- og
c-ignarskattur til ríkissjóðs,
þar með talinn hátekjuskattur
áætlaður á gildandi fjárlögum
kr. 1.750.000,00.
Af þessari fjárhæð greiða
lleykvíkingar í hæsta lagi, mið-
að við undanfarin ár
kr. 1.300.000,00.
Til samanburðar skal þess
getið, að álagður tekju- og
eignarskattur í Reykjavík nam
samtals árið 1929
kr. 1.178.000,00.
Á þessum árum hefir Reyk-
víkingum fjölgað um 26%, en
tekju- og eignarskattur að
meðtöldum hinum margumtal-
aða hátekjuskatti til ríkissjóðs
hefir aðeins hækkað um 172
þús. krónur eða rúmlega
10%
Á sama tíma vaxa álögurnar
til bæjarsjóðs Reykjavíkur
undir stjórn íhaldsins um
160 %.
Hvemig samrýmast þessar
staðreyndir gífuryrðum íhalds-
blaðanna um skattrán ríkis-
stjórnarinnar, og að stjómar-
flokkarnir séu með auknum
álögum að koma framleiðslu-
fyrirtækjunum á kné og svifta
þau öllu gjaldþoli.
Sannleikurinn er sá, að
heildarupphæð skattsins stend-
ui að kalla í stað, en sú meg-
inbreyting hefir orðið, að
skatturinn hefir flutzt af fram-
leiðslufyrirtækjum og lág-
tekjumönnum yfir á hálauna-
menn og verzlunargróða. Meðal
annars með því að hækka per-
sónufrádráttinn, veita nýjum
iðnfyrirtækjum þriggja ára
skattfrelsi og lögheimila at-
vinnufyi’irtækjum að draga
rekstrartöp fyrri ára frá tekj-
um sínum, áður en til skatt-
áiagningar kemur, Enda greiða
útgerðarfyrirtækin að kalla
undanteknarlaust, hvorki tekju
eða eignaskatt, og skattar iðn-
fyrirtækja eru hverfandi.
Slík er þá „píningarsaga
skattþegna Reykjavíkur“ und-
an hinni „dauðu hönd“ ríkis-
stjórnarinnar.
Nú er svo komið, að íhaldið
er búið að gefa upp alla vörn
fyrir óreiðustjórn sinni á fjár-
málum Reykjavíkurbæjar.
1 stað glamuryrðanna um
það hvað bærinn sé. vel stæð-
ur, liggur nú fyrir játning um
i hvílíkt öngþveiti hag bæjar-
ins sé komið, og að álögumar
til bæjarsjóðs sé að vaxa bæj-
arbúum yfir höfuð.
Þegar íhaldið skilur, að þess-
um staðreyndum verði eigi
lengur leynt fyrir bæjarbúum,
reynir það að afsaka sig með
því að það sé Alþingi sem
ákveði að mestu útgjöld bæja
og sveitafélaga.
Hvaða ráðstafanir hefir Al-
þingi gert síðan 1929, sem leiði
til útgjaldaaukningar hjá
Reykjavíkurbæ, sem nemur
töluvert á þriðju miljón króna?
Vill Morgunblaðið svara því?
Er það máske fyrir aðgerðir
Alþingis, að fátækraframfærið
hefir hækkað úr 564 þús. 1929
upp í 1.447 þús. 1986, eða
hækkað um
157 %.
Er það að kenna Alþingi, að
íhaldsmeirihlutinn í bæjar-
stjóm hefir skelt skolleyrum
við öllum umbótatillögum er
varða fátækraframfærið ?
Er það Alþingi að kenna að
kostnaður við bæjarskrifstof-
urnar hefir á þessum sama
tíma hækkað úr 176 þús. kr.
upp í 311 þús. eða hækkað um
77%.
Hvar eru þau lög frá Al-
þingi sem fyrirskipa þessar
gífurlegu hækkanir?
þess, sem snemmslegna taðan
er betri, þá fást kýmar líka til
að éta meira af henni. Þetta
munar oft 1 til 3 kg. á dag,
og það gerir sitt til að hægt
sé að láta kýrnar mjólka meira.
Byrjið því snemma að slá. Með
því verður taðan betri. Með því
þurfið þið síður að kaupa fóð-
urbæti, og með því fáið þið
meiri arð úr fjósinu.
Almenn skoðun er það meðal
bænda, að taða af nýrækt og
túnum, sem tilbúinn áburður
er borinn á, sé verri en
taða af gömlu túnunum, þar
sem haugurinn er borinn á.
Þessa skoðun byggja þeir á
reynslu. En hér villir oft sýn,
að nýræktin og túnin, sem til-
búni áburðurinn er borinn á,
spretta fyr en hin túnin, og
þurfa því að slást fyr, eigi tað-
an ekki að verða verri. Þar
sem góð rækt er í nýræktinni,
munar það oft hálfum mánuði
eða meir, sem sprettan er þar
fyrri en á gömlu túnunum. —
Hafið þetta hugfast í sumar.
Látið ekki nýræktina spretta
úr sér, byrjið nógu snemma
að slá hana.
Allir ættu að setja sér beztu
iöðuna, svo þeir geti gefið af
henni, þegar kýmar eru í
hæstri nyt, og þurfa mest.
Þessu sjálfsagða atriði
gleyma menn stundum. Setja
þannig í hlöðuna, að þeir ná
ekki nema í rudda vissa tíma,
og verða þess vegna að beeta
Og hvar eru lagafyrirmælin
um það, að allir aðalkosninga-
smalar íhaldsins í bænum skuli
launaðir af almannafé?
Hinsvegar mun það koma á
daginn, að ríkisssjóður hefir
þvert á móti hlaupið undir
baggann með bæjarsjóði
Reykjavíkur.
Ríkissjóður hefir tekið yfir
á sig drjúgan hlata af fátækra-
framfæri Reykjavlkurbæjar
Fram á síðustu daga hafa
íhaldsmenn haldið því fram, að
þeir væru verndarar hins sjálf-
stæða einstaklingsreksturs. Að
dómi þeirra á verzlunin að
vera eign kaupmanna, bátar og
skip eign útgerðarmanna, verk-
smiðjur að vera eign sérstakva
gróðamanna. Mbl. segir að
þessir athafnamenn eigi að
réttum lögum að geta orðið
ríkir, og af ríkdómi sínum
veitt meira eða minna af fá-
tæklingum atvinnu hjá sér.
Ihaldsmenn hafa hatazt við
félagsskap samvinnumanna,
og atvinnurekstur með sam-
vinnusniði. En þó hafa þeir
haft enn sterkari orð um
rekstur ríkis og bæja. Þeir
hafa sjaldan haft nógu sterk
orð til að óvirða og tortryggja
togaraútveg Hafnarfjarðar o. s.
frv.
En þegar Sveinn Benedikts-
son var kominn út úr síldar-
verksmiðjunni, þá dettur Mbl.
ekki í hug að afsaka hann
með því að reyna að leiða rök
að því, að Sveinn hafi gert
eitthvað til gagns í verk-
smiðjustjórninni. Það var að
vísu ekki hægt, eins og mál-
efni eru til.
En í þess stað hefir Sveinn
sjálfur í vesöld sinni, og allur
flokkur hans, snarsnúizt frá
stefnu sinni og yfir í ríkis-
rekstur. Mbl. getur ekki nóg-
samlega dásamað það skipu-
lag. Vonandi sjá Mbl.menn að
þeir verða líka að byrja að
hæla útgerð Hafnarfjarðar.
hann upp með fóðurbæti, sem
þeir hefðu getað sparað sér
með öllu, hefðu þeir náð í góðu
töðuna.
Með því að gefa kúnni nokk-
urn hluta af dagsgjöfinni, sem
vothey, má fá hana til að éta
meira, en fái hún hana alla
sem þurhey. Af þessu leiðir, að
hægt er að fullnægja fóðurþörf
hámjólka kúa, sé þeim gefið
vothey til þriðjunga eða helm-
inga, þó að það sé ekki hægt,
sé þeim gefið tómt þurhey.
Þetta er ein ástæðan til þess
að allir eiga að gera vothey.
En auk þessa er kúnni hollara
að fá nokkurn hluta gjafar-
innar sem vothey, og bónd-
anum er það hagkvæmara
um sláttinn, að setja í vothey
þegar óþurkar eru, en að stríða
við að þurka. Látið því ekki
leggjast undir höfuð að gera
vothey í sumar.
Geri bóndinn nú þetta tvennt,
að byrja snemma að slá og
verka nóg vothey (þriðjung til
helming af kýrheyinu), þá er
óhætt að fullyrða, að ef taðan
verkast vel, og hrekst ekki, þá
getur hann látið þær kýr, sem
hafa eðli til þess, halda á sér
kringum 15 mörkum í mál, eins
lengi og þeim er eðlilegt.
Ei' fóðurþörf allrabeztu
kúnna, er þó ekki hægt að
fullnægja með snemmsleginni
töðu og votheyi. Þær geta ekki
étið svo mikið af því, að þær
fái nóg til þess, t. d. að halda
á sér 20 mörkum, eins og ca.
með framlagi sínu til atvinnu-
bótavinnunnar, sem samtals er
orðið
900 þús. kr.
á undanförnum árum.
Ihaldið hefir stjórnað Reykja-
vík.
Ihaldið hefir stjórnað Reykja-
vík illa.
Og íhaldið verður sjálft að
taka afleiðingunum af óstjóm
sinni á málefnum Revkjavíkur.
Samkvæmt lögunum um síld-
arverksmiðjur ríkisins eiga
þær að vinna úr síldinni fyrir
útvegsmenn og í hæsta lagi að
greiða 75% út á áætlað verð
síldarinnar við móttöku. Bank-
arnir fylgja nú sömu reglu,
eftir að hin miklu töp höfðu
kennt þeim varfærni. Bank-
arnir lána nokkurn hluta af á-
ætluðu verði útflutningsfiskj-
ar. En engum útvegsmanni
dettur í hug að fara fram á að
fá í banka lán út á fullvirðið,
enn síður að bankinn kaupi
fiskinn af þeim.
En Sveinn Benediktsson er
án þess að vita það, orðinn
meiri socialisti en socialistinn
sjálfur og allir samkeppnis-
forsprakkarnir syngja sömu
vísu. Þeir vilja hafa ríkisrekst-
ur á verksmiðjum ríkisins.
Þeir vilja ekki skeyta um
stofnlög verksmiðjunnar jg
ekki um stefnu flokks síns.
Þeim er svo mikið í mun að
reyna að koma verksmiðjun-
um á höfuðið, að þeir hirða
ekki um neitt samræmi í orð-
um og gerðum. Það er vitað að
Framsóknarmenn fylgja fram
stefnu M. Kr. í þessu máli,
stefnu sinni og allra heil-
skyggnra manna. Þar á meðal
þeirri stefnu, sem báðir bank-
arnir fylgja um útlán út á fisk.
En Framsóknarmenn eru ekki
í meiri hluta í verksmiðju-
stjórninni, hafa aldrei verið
það, og hafa ekki enn gert til-
raun til að vera það. Fram-
sóknarmenn áttu einn af fimm
1% af kúnum kemst í eftir
burðinn. Hér þarf að grípa til
annara ráða. En áður en bónd-
inn gerir það, verður hann að
gera sér ljóst, hvort það borg-
ar sig að láta þessa eða þessar
góðu kýr mynda mjólk af öðru
fóðri en heyi. Um það hefi ég
oft skrifað og talað áður, með-
al annars á öllum kúasýning-
um, og skal því ekki ræða það
hér. Að eins minna á, að þar
sem mjólkurmarkaður er,
borgar það sig næstum alltaf,
og þar sem bóndinn getur með
því komizt af með færri kýr,
til að fullnægja mjólkurþörf
heimilisins, borgar það sig allt-
af. Undir öðrum kringumstæð-
um er þetta sitt á hvað.
I-Ivað á bóndinn þá að gefa?
Hvaða viðbótarfóður á hann að
fá? Ég tel, að hann eigi fyrst
og fremst að rækta rófur til
að gefa þessum kúm. Líka get-
ur hann ræktað kartöflur, en
þær eru vart eins góðar og
gefa minni uppskeru. Bæði
rófur og kartöflur eru einhæft
fóður, og ekki til þess fallnar
að gefast einar, sem viðbót við
heyfóður til mjólkurkúa. Af
því fær bóndinn lítinn eða eng-
an ávinning. Þær eru ríkar af
kolvetnum, en kýmar, sem
mest mjólka, vantar bæði kol-
vetni og eggjahvítuefni. En
eggjahvítuefni eru sama
sem engin í rófunum og
kartöflunum. Aftur eru þau að-
alnæringarefnið í síldarmjöli,
og því þarf bóndinn, sem á
um við að fá breytt í seljan-
legar afurðir, og það látum við
kýrnar gera með því að breyta
töðunni og grasinu í mjólk. En
þó þetta sé aðalfóður kúnna, þá
kaupum við líka handa þeim
fóðurbæti, og látum þær
breyta honum í mjólk. Mikið
a:C fóðurbætinum er keypt frá
öðrum löndum, og verður að
borgast með erlendum gjald-
eyri. Mjög er það misjafnr,
hve mikið það er, sem bænd-
urnir gefa af fóðurbæti. Marg-
ir gefa hann engan, aðrir gefa
upp undir og yfir helming af
innifóðri kýrinnar í fóðurbæti. j
Allan innfluttan fóðurbæti
verðum við að greiða með er-
lendum gjaldeyri, en hann fá-
um við einungis með því að
geta selt vörur í öðrum lönd-
um. Nú er það svo, að bæði
höfum við litlar vörur að selja,
meðal annars vegna þess dæma-
fáa aflaleysis, sem verið hefir
í ár, og sala þeirra gengnr
treglega og er háð miklum tak-
mörkunum. Vegna þessa og
fleira höfum við gjaldeyri af
skornum skammti, og verðum
fyrst og fremst að verja hon-
um til þess, sem brýnast kallar
að. Mjólkurafurðir, framleidd-
ai af erlendum, innfluttum
fóðurbæti, og seldar á erlend-
um markaði, myndu hvergi
nærri seljast fyrir verð fóður-
bætisins, sem þarf til að fram-
leiða þær, enn síður fyrir
meira, sem þó þyrfti að vera,
væri vit í innflutningnum séð
frá sjónarmiði heildarinnar.
Allar þessar ástæður munu
hafa legið til þess, að gjaldeyr-
is- og innflutningsnefndin hef-
iv nú í síðasta blaði Tímans
auglýst, að ekki megi gera ráð
fvrir því, að leyfður verði inn-
flutningur á fóðurbæti handa
nautgripum í sumar né á kom-
andi vetri.
Nú er það hinsvegar svo, að
urn 40% af kúnum okkar get-
ur ekki mjólkað þá nyt, sem
þeim er eðlilegt, af tómu þur-
heyi verkuðu eins og það er
venjulegast. En geti bóndinn
ekki látið hverja kú mjólka
fullkomna nyt, eftir því sem
henni er eðlilegt, þá notar
hann ekki allan vinnukraft
kýrinnar, og hefir ekki fullt
gagn af henni. Sú spurning
vaknar því, hvort ekki sé hægt
að hafa full not af góðu kún-
um án þess að þurfa að kaupa
erlendan fóðurbæti. Ég hygg,
að það sé mögulegt, og til að
benda á leiðir til þess sting ég
nú niður penna.
Fyrst vil ég þá enn einu
sinni benda á það, að gæði töð-
unnar fara mikið eftir því
hvenær hún er slegin. Það get-
ur verið svo mikill gæðamunur,
að eins gott sé að hafa kg.
af töðu sleginni áður en gras-
ið fór að setja ax, eins og tvö
slegin eftir að það var orðið
alaxað, og nokkur hluti þess
farinn að fella fræ. Þessi mun-
ur verður aldrei nógsamlega
brýndur fyrir bxendum. Aulc
Árið 1936 eru útsvörin í Reykjavík áætluð
kr. 3.477.670, auk 5—10% umfram. En
það gerir ef reiknað er með 8% álagi . . kr. 3.756.000,00
Auk útsvaranna tekur bæjarsjóður í neyzlu-
sköttum af bæjarbúum með okri á hita-
veitu, rafmagni og gasi.................... kr. 305.000,00
Ennfremur fær bærinn hluta af hátekjuskatti
a. m. k.....................................kr. 160.000,00
Samtals nema þessar álögur kr. 4.221.000,00
Hliðstæðar tekjur bæjarsjóðs Reykjavíkur árið
1929 námu . .............................. kr. 1.659.000,00
Álögurnar hafa því aukizt um kr. 2.592.000,00
Iháldsmenn veiddir í gildru