Tíminn - 27.05.1936, Blaðsíða 3

TIBINN
96
Hugheilar pakkír til allra ijær og nær
fyrir auðsýnda samúð við andlát og jarð
arför Halldórs Vílhjálmssonar skólastjóra
á Hvanneyri.
Börn og vandamenn.
í gömlu verksmiðjustjóminni
og einn af þrem í hinni nýju.
Þeir hafa ekki haft og- hafa
ekki eftir núverandi skipulagi,
úrslitaáhrif á málameðferð í
verksmiðjustjóminni nema eft-
:r því sem málstaður veldur.
En ef athuguð er sú leið,
sem Mbl. berst fyrir, að kaupa
alla síld fyrir ríkisins hönd,
þá sem berst verksmiðjunum,
fyrir ímyndað hámarksverð,
þá getur það vitanlega orðið
mjög mikið ofan við hið sanna
verð, sem síðar kemur fram.
Það má vel hugsa sér að
Mbl.menn vildu leggja til að
verðið yrði 2 kr. hærra fyrir
mál, heldur en það kann að
reynast. I sæmilegu síldarári
ættu verksmiðjumar að fá
400,000 mál. Tap ríkissjóðs á
þessum eina lið yrði þá það
eina ár 800 þús. kr. Árið sem
leið var aflinn lítill, en tapið
mun þó hafa numið nokkuð á
annað hundrað þúsund krónur.
Hvemig halda menn að slík-
um opinberum rekstri reiði af,
með stórtapi ár eftir ár? Á að
jafna töpunum á alla lands-
menn með tollum? Á að leggja
skatt á stórar eignir, t. d. eign-
ir yfir 20 þús. kr.? Segjum
að Páll frá Þverá og Jóhann
ólafsson hafi grætt sínar 800
þús. kr. hvor á að selja bíla.
Vill Mbl. ganga inn á að taka
af þessum mönnum á fáeinum
árum kúfinn af eignunum með
eignarskatti upp í tapið á
rekstrinum ?
Mbl. hefir æfinlega gert sjó-
mönnunum allan þann skaða
sem það getur og það gerir
það enn í þessu máli. Það vinn-
ur til að afneita stefnu sinni
og fortíð til að geta hjálpað til
að fá verksmiðjumar reknar á
þann hátt, að þær fari á höf-
uðið sem fyrst, og lendi í
einkaeign sem allra fyrst. Þá á
að góma sjómennina. Þá er
búið að lokka þá úr því vígi
sjálfshjálparinnar, sem M. Kr.
reisti þeim, og þá munu afla-
ldær íhaldsins ekki vilja setja
síidarverðið þannig að ömgt
tap sé á rekstrinum.
Mér þykir mjög gaman að
því, að hafa lokkað ólaf Thors,
Valtý Stefánsson og Sv. Bene-
diktsson í gildru. Vegna í-
myndaðs augnablikshagnaðar
við að skapa óró og illindi við
sjómenn, hafa þeir hlaupið frá
samkeppnisstefnunni, og etið
ofan í sig marga árganga af
blöðum sínum. Hér á eftir er
íhaldsliðið eins og flóttamenn
á eyðimörku. Þeir hafa hrasað
í augnabliksæsingi með ríkis-
rekstrarstefnunni í hennar
allra veikustu mynd.
Hitt er annað mál, að allar
sögur íhaldsins um að við
Framsóknarmenn höfum nú í
vetur sérstaklega barizt fyrir
lækkun hrásíldarverðsins, eru
uppspuni. Um síldarverðið hef-
ir ekkert sérstakt verið rætt
eða áformað í sambandi við
breytta stjórnarhætti. En við
Framsóknannenn höfum haft
andstyggð á framferði Sv.
Benediktssonar, frá því að
hann opinberaði til fulls sinn
innri mann í aðförinni við
Guðm. Skarphéðinsson vorið
1982. Sveinn hefir verið valdur
að öllum þeim ófriði og allri
þeirri sýkingu, sem þessi
rekstur hefir liðið af síðan þá.
Það sem við Framsóknarmenn
höfum barizt móti hingað til
og munum gera framvegis, eru
stjóraarhættir íhaldsins allir,
eins og þeir hafa komið fram í
síldariðjunni síðan Framsókn-
armenn gerðu hina merkilegu
tilraun að brjóta kúgunar-
hlekki sjómanna og útgerðar-
manna með heilbrigðum sfldar-
iðnaði á Siglufirði.
Annars væri fróðlegt að
lieyra frá þeim sem nú heimta
tekjuhallarekstur á verksmiðj-
unum, sem augnablikshjálp
fyrir almenning, hve langt
þeir halda að verði þangað til
slíkum rekstri verði hætt, og
„aflaklærnar“ byrja að vinna
upp gamalt tap með því að
taka gamla steinbítstakið um
háls sjómannanna, sem M. Kr.
og samherjar hans hafa bar-
izt fyrir að hjálpa. Það er í
sjálfu sér skemmtilegt að
horfa nú á alla hina gömlu
fjandmenn M. Kr. frá þeim
tíma þegar Framsóknarmenn
studdu hann til að koma upp
hinni fyrstu verksmiðju, eins
og aðstandendur Kveldúlfs,
Vísis og Mbl. sjá þessa menn
vera orðna vini( !)hinna fátæku
Það væri gaman að vita hvað
M. Ki’. yrði að orði, ef hann
mætti litla stund horfa yfir
þennan lítilfjörlega hóp lítil-
fjörlegra hræsnara, sem segj-
ast allt í einu vera farnir að
bera fyrir brjósti hag fátækra
sjómanna. Mér þykir sennilegt,
að M. Kr. þætti gaman að sjá
þessi hreinræktuðu einkenni
hræsninnar, og þá auðvirðilegu
lausung, sem kemur fram í
daðri samkeppnismanna við
ríkisrekstur á stærstu atvinnu-
grein þjóðarinnar. J. J.
Aflabresturinn og
viðskiptin við útlönd
Fiskafli landsmanna í lok
vetrarvertíðarinnar að þessu
sinni var rúml. þriðjungi minni
en á sama tíma í fyrra. Var þó
árið 1935 með aflalægstu ár-
um um langt skeið. Svo lítil er
fiskframleiðslan það, sem af er
árinu, að ekki hefir verið hægt
að nota nærri að fullu þá mögu-
leika, sem verið hafa til sölu
t. d. á blautsöltuðum fiski og
harðfiski. Enginn vafi er á
því, að mikið hefði verið hert
af fiski sunnanlands og vestan
nú í vor, ef afli hefði verið
venjulegur, því að tilraunirnar
í fyrra báru mjög góðan ár-
angur. En nú hefir herzlan orð-
ið lítil.
Lauslega áætlað má búast við
að rýrnun aflans, það sem af
er árinu, miðað við sama árs-
tíma áður, nemi 6—8 milljón-
um króna. Þetta þýðir, eins og
allir sjá, stórfellda minnkun
þess erlenda gjaldeyris, sem
inn kemur í landið og nota
þarf til að inna af hendi
greiðslur til útlanda vegna
vörukaupa og annara útgjalda.
Veldur þetta miklum yfir-
færsluörðugleikum hjá bönkum
landsins. Hefir, eins og kunn-
ugt er, verið reynt að bæta úr
brýnustu yfirfærsluþörf bank-
anna með því að gera Lands-
bankanum kleift að taka rúml.
tveggja milj. kr. lán í erlend-
um gjaldeyri. Var heimild
þessa efnis samþykkt í lok síð-
asta Alþingis.
Þess er að vænta í lengstu
lög, að sumaraflinn, þar á
meðal síldarvertíðin, bæti hér
eitthvað úr. En þar er þó ekkj
annað á að byggja en vonir
einar. Og tæplega verður við
því búizt, jafnvel þótt vel
gangi, að hægt verði að fylla
upp það skarð, sem hinn mikli
aflabrestur í vetur hefir höggv-
ið í gjaldeyristekjur landsins.
Þjóðin verður því að vera við því
búin, að afleiðingar aflabrests-
ins komi fram að meira eða
minna leyti í viðskiptajöfn-
uðinum við útlönd á næstu ára-
mótum.
Ríkisstjórn og gjaldeyris-
nefnd munu telja sér skylt, að
gera allt sem í þeirra valdi
stendur til að mæta þeim óvið-
íáðanlegu og ófyrirsjáanlegu
erfiðleikum, sem hér hefir að
Líftryggingardeild
Það er aðeins eiii ís-
lenzki lifiryggingarfélag
og það býður beiri kjör
en nokkurí annað líf-
iryggingafélag siarfandi
hér á landi.
Lfftryggingardeild
SiátryDDinoðfíélðo Islands II
Eimakip II hæð, herbergi nr. 21
Sími 1700
BETEID
J. GRUNO’S
ágæta holienzka reyktóbak
VBBÐ:
A ROMATISCHER SHAG kostar kr. 1,05 Vto *«•
FEINRIECHENDER SHAG — — 1,15---
Fæst í öllum verzlunum.
höndum borið. Því mun nú inn-
ilutningstakmörkunum verða
beitt til hins allra ýtrasta. Má
búast við, að þær takmarkanir
verði víða hart niður að koma,
svo að ýmsum þyki þungt und-
ir að búa. Sem betur fer, er þó
vaxandi skilningur alls almenn-
ings á nauðsyn slíkra ráðstaf-
ana og þýðing þeirra fyrir
sjálfstæði landsins.
Á árinu 1935 tókst að bæta
greiðslujöfnuðinn út á við um
6 miljónir króna og greiðslu-
hallinn var um áramót kominn
úr 10—11 milj. kr. niður í 4—5
milj. kr. Á þessu ári er stefnt
í sömu átt. Þjóðin verður að
Ferðamenn
ættu að skipta rið K«npfi«|
Reykjavíkur. — Þajr hefik þ«ír
trj”ggingu fyrir góðum og 4-
dýrum vðrum.
vísu að vera við því búin, að
óviðráðanlegir atburðir eins og
aflabresturinn nú, geti tafið
þá viðleitni og seinkað því að
takmarkinu verði náð. En tak-
markið er og verður að vera
þrátt fyrir allt: Fullur greiðslu-
jöfnuður út á við svo fljótt,
sem unnt er.
góðu kýrnar, að búa sig undir
það í vor, að geta gefið þeim
rófur og síldarmjöl að vetri.
Með því getur hann komizt af
án þess að þurfa að kaupa
nokkui’n útlendan fóðurbæti.
Rófurnar eru einhæfar, en
af þeim þarf um 10 kg. í fóð-
ureiningu. Sé sú fóðureining
bætt upp með t. d. 250 gr. af
sildarmjöli, þá er þess að
vænta, að kýrin geti af því
framleitt kringum 3 kg. af
mjólk.
Ég tel því, að hver bóndi eigi
nú í vor að reyna að átta sig
ó því, hvað hann má búast við,
að kýrnar hans komizt í að
vetri eftir að þær eru komnar
inn. Eigi hann kýr, sem hann
hefir reynslu fyrir, að ekki
komist 1 nema 12 til 14 merk-
ur, eins og meiri hlutinn af
öllum kúm landsins gerir nú,
þá þarf hann ekki fóðurbæti,
svo framarlega sem taðan verk-
ast sæmilega. Geri hann vot-
hey, og byrji hann snemma að
slá, þá er óvíst, að hann þurfi
fóðurbæti, þó kýmar hans kom-
ist í 15 til 16 merkur, en eigi
hann kýr, sem komast hærra,
eða hann getur vænzt, að kom-
íst hærra eftir fyrri ára
reynslu, þá verður hann að
reyna að afla sér rófna og sfld-
armjöls til þess að geta feng-
ið fullt gagn af þeim.
Auglýsing gjaldeyris- og inn-
flutningsnefndar hefir gefið
mér tilefni til að skrifa þessa
grein. Ég hef með henni viljað
benda kýreigendum á það, að
þeir geta haft fullt gagn af
kúm sínum, að vetri, þó þeir
fái engan annan fóðurbæti en
síldarmjöl, ef þeir hafa fyrir-
hyggju strax, og búa sig rétt
undir næsta vetur, hvað fóðr-
un kúnna snertir. Geri þeir það
ekki, og fáist ekki fóðurbætir,
þá mega þeir hinsvegar búast
við því að hafa ekki fullt gagn
af beztu kúnum, og því ekki
þann arð úr fjósinu, sem þeir
ella gætu.
Um fóðrun kúnna að öðru
leyti að vetri skal ég ekki ræða
nánar nú. Til þess er tækifæri
síðar.
Hugsað get ég, að einhverjir
kvíði fyrir geymslu rófnanna
að vetri. Það er ástæðulaust.
Þær má vel geyma fram á sum-
ar óskemmdar með öllu. En
um ræktun og geymslu rófna
skrifa vafalaust aðrir mér fær-
ari og þessvegna sleppi ég því.
En ef þið viljið fá fullan arð
af kúnum að vetri án þess að
kaupa erlendan fóðurbæti þá
munið þetta:
Byrjið snemma að slá.
Verkið vothey.
Hafið snemmslegnu, beztu
töðuna sér.
Sáið til rófna í vor, og haf-
ið það svo mikið að þið getið
gefið þeim kúnum, sem mjólka
mest, nægilegt af þeim með
síldarmjöli að vetri.
Uppstigningardag 1986.
Páll Zóphúníaseon.
Um starfsemí
Kreppulánasjóðs
Niðurlag.
Mjög mikið ósamræmi er í
þvJ hversu Jón og Pétur búa að
einstökum eigendum fasteigna.
Framsóknarmaður í Mýrasýslu
á fasteign, sem er metin rúm
30 þús. Á eigninni hvíla 1018
kr. fram yfir matið. Þessi lán-
takandi fær engar veðskuldir
greiddar. En ihaldsmaður í Ár-
nessýslu á fasteign, sem er
metin 85500 kr., en skuldar
44.510 kr. En fyrir þennan
mann greiða Jón og Pétur allar
veðskuldimar eða gefa eftir af
þeim. Árnesingurinn fær 25
þús. kr. frá sjóðnum í kreppu-
bréfum og peningum, en af
þeim tæpum 20 þús. kr., sem
eftir eru, borgar hann 8%. Allt
hitt er honum gefið.
Ihaldsbóndi í nánd við
Reykjavík fær jörð sína hækk-
aða með sérstakri virðingar-
um 67 þús. kr. til að ,geta
fengið nógu hátt lán. Nú á
Kreppusjóður svo stóra fjár-
hæð í þeirri jörð, að bóndinn
getur hvenær sem er hlaupið á
brott með búið, sem er óveðsett
og látið sjóðinn fá skaðann af
jörðinni.
Jón og Pétur virðast ekki
hafa hirt um að fá rétta vitn-
eskju um lausafjárveðin, er
þeir tóku sem tryggingu. Þann-
ig veita þeir lán árið 1935 út
á framtöl um skepnueignir
bænda 1933, þannig að stund-
um er veðið þriðjungi minna
en stendur á lánveitingaskjal-
inu, og engu um að kenna nema
hirðuleysi .eða kæruleysi þeirra
Jóns og Péturs.
Þeim félögum Jóni og Pétri
mun hafa þótt sér henta bezt,
að fylgja engri reglu um neitt
er snerti starfið til að geta lát-
ið hugblæ sinn ráða einan um
störfin. Þetta sést á því, að af
2230 lánum, sem athuguð hafa
verið í heild hefir í 322 tilfell-
um verið lánað út meira en lán-
takandi hafði veð fyrir. En í
972 tilfellum hafa lántakendur
fengið meiri afföll heldur en á-
stæður voru til eftir eignum
þeirra, og þannig gengið á rétt
kröfuhafa að óþörfu.
Stundum hafa þeir félagar
alveg hreinlega brotið lögin til
að koma fram vilja sínum.
Þannig lána þeir góðvini sínum
í nánd við höfuðstaðinn nálega
40 þús. kr. úr Kreppusjóði út
á jörð, sem maðurinn hafði þá
nýlega keypt fyrir braskskuld-
ir úr öðrurn atvinnuvegi. En
auk þess var þetta lán ekki
betur tryggt en svo, að jörðin
var, vegna Kreppusjóðs, hækk-
uð úr 31 þúsundi í 117 þús. kr.
Það má fullkomlega draga í
eia, að slíkt endunnat sé sam-
boðið heiðarlegri lánsstofnun.
Pétri Magnússyni fanst þó ekki
nógu vel gert við manninn eða
nógu illa við kreppusjóð, því að
hann lét þennan góðkunningja
sinn og samherja sleppa með
aðrar fasteignir og lausafé ó-
veðsett, og nam sú eign rúm-
lega 12 þús. kr.
Annar góðvinur og flokks-
bróðir Péturs, bóndi á Suður-
landi fær eftirgefið mörg þús.
lcr. af skuldum tryggðum með
fasteignaveði, en fær að hafa
lausafé sitt allt óveðsett, en
það nam 10.500 kr. að mats-
verði. Skammt frá þessum
giftudrjúga íhaldsbónda var
„varaliðsmaður“ allmjög skuld-
ugur. Hann fær að láni í krepp-
unni 16 þús. gegn 17 þús. kr.
veði. Fyrir hann er greidd fast-
eig-naskuld 8175 kr. og upp í
kaupgjald 950 kr. í peningum.
Kröfuhafar fá 20%. En þessi
bóndi fær að halda öllu búi sínu
óveðsettu, en það nam 13 þús.
kr.
En skammt frá þessum vold-
ugu vinum Jóns og Péturs bjó
oíur lítill Framsóknarbóndi.
Hans lán er 2140 kr. Hans veð
fyrir þessu láni er 2076 kr. Og
það er aleiga bóndans. Hér fá
kröfuhafar 90%. Jóni og Pétri
hefir vafalaust fundizt ekki
skipta hversu væri farið með
þennan mann. Hann væri bara
venjulegur fátæklingur. *
Þá er komið að nokkrum
vinum og samsýslungum Jóns
í Stóradal. Hann lánar einum
varaliðsmanni 9500 kr. Gefur
eftir 47% af skuldum, en læt-
ur manninn eiga eftir óveðsett
fyrir hálfu fjórða þúsundi.
Næsti varaliðsmaður fær 8000
kr. lán. Er gefið eftir 87 %
en á eftir óveðsett í eignum
fyrir 6448 kr. Þá kemur Fram-
sóknarmaður. Hans lán er 2500
kr. og veðið jafnt því. Honum
ei gefið eftir 21%, og ekkert
óveðsett. Þessi maður hafði
crfiðastan heimilishag af þess-
um þrem, ekkjumaður með
| nokkur ung’ börn.
Jón í Stóradal var eins og
önnur mannanna börn. Hann
uppgötvaði að einn varaliðs-
maður í Austursýslunni nr.
322 hefði yfirleitt fengið of lít-
ið úr Kreppusjóði. Hann send-
ir bóndanum þessvegna 1700
kr. alllöngu seinna en lánið var
undirritað og tók ekkert veð
fyrir viðbót þessari. Litlu síðar
hitti Jón annan kjósanda sinn
nr. 1837. Af honum eru felldar
niður allar ábyrgðir, og var
það auðsýnilega alveg sérstak-
ur heiður, sem þessum manni
var veittur, vafalaust vegna
frábærra hreystiverka í þjón-
ustu góðra málefna.
Næst veitir Jón sérstökum
óreiðumanni í liði sínu kreppu-
lán að upphæð 17329, og gefur
eftir 67%. En hann lofar þess-
um manni að hafa lausaféð, er
nam rúmlega 7000 kr. allt
óveðbundið.
Ekki er gert lakar við þekkt-
an íhaldsbónda í Skagafirði.
Hann fær lán 8500 kr. Veðset-
ur fyrir því eignir að upphæð
10500. Lánardrottnar hans
gefa eftir 67%. En þessi
íhaldsbóndi fær að hafa óveð-
sett lausafé, sem nemur tæp-