Tíminn - 24.06.1936, Page 4

TIMINN
102
Frá norræna þingmannafundinum
Viðfal vlð Bjarna B'iarnason alþm.
Reykjavík Sími 1249. Simnefni Sláturfélag.
Nlðui’suðuverksmiðja. Bjúgnagerð.
Reykhús. Frystilnis.
Framleiðir og selur í heildsölu og smásöln: Nlður-
soðið kjöt og fiskmeti fjölbreytt úrval. Bjúgu og allskonar
áskurð á brauð mest og best úrval á landinu.
Hangikjöt, ávalt nýreykt, viðurkent fyrir gæði. Fros-
ið kjötið allskonar, fryst og geymt í vólfrystihúsi, eftir
fylstu nútímakröfum.
Ostar og smjör frá Mjólkrubúi Flóamanna. Verðskrár
sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar um alt
land.
B ezta
Munnfóbakið
er frá
Brödrene Braun
KAUPMANNAHÖFN
Biðjið kaupmann yðar um
B.B. nmnntóbatið
Fæst allsstaðar.
Arður til hluthafa
A aðalfundi fólagsins þ. 20. þ. m, var samþykkt að
greiða 4°/0 (fjóra af hundraði) arð fyrir 1935 til hlut-
hafa,
Arðmiðar verða innleystir á aðalskrifstofu fólagsins
Reykjavík, og á afgreiðslum félagsins úti um land.
H.f. Eímskipaiélag íslands.
Vátryggir hverskonar lausafé, nema verzlunar-
birgðir, í Reykjavík og öðrum kaupstöðum, í kaup*
túnum og í sveitum.
Upplýsingar á aðalskrifstofu fólagsins og hjá
öllum umboðsmönnum.
Brasabótafélis Islands
Húsmæðraskólinn
á Hallormsstað
Námstíminn er 2 vetur: Yngri deildar frá vetur-
nóttum til aprílloka, eldri deildar frá 20. september til
aprílloka.
I báðum deildum eru þessar námsgreinar: íslenzka,
reikningur, náttúrufræði, heilsufræði, danska, fatasaumur,
vefnaður, prjón og hannyrðir og auk þess matreiðsla í
eldri deild,
Fæði og skólagjald 360 kr,
Aldurstakmark 18 ár.
Gjalddagi skólakostnaðar 1. nóv. og 1. febr.
Umsóknarfrestur til loka ágústmánaðar.
Sigrún F. Blöndal.
„Kampöla“
heitir raksápan, sem þeir vandlátu nota.
Ef þér eruð skeggsár og viljið nota góða
raksápu þá reyniö „K-a-m-p-ó-l-a“
Sverasta og erfiðasta skeggrót beygir sig
í auðmýkt fyrir „Kampóla“.
Sápuverksmiðjan „Sjöfn“
framleiðír »Kampóla«
Gula-bandið
er bezta og ódýrasta smjörlíkið
í beildsölu hjá
Samband isl. samvinnufélaga
Simi 1080
hinn unga starísbróður sinn fram
Bjarni Bjarnason alþm. og
skólastjóri á Laugarvatni kom
á laugardagskvöldið var heim
úr för sinni til útlanda. En
hann mætti fyrir hönd Tram-
sóknarflokksins á fundi nor-
norrænna þingmanna í Kaup-
mannahöfn í vor.
Bjarni hafði ekki langa dvöl
hér í bænum, því að laust eftir
hádegi á sunnudag var hann
kominn austur að Geysi og
setti þar hina fjölmennu vor-
hátíð Framsóknarmanna í Ár-
nessýslu. Síðari hluta dags
tókst ritstjóra Timans að ná
tali af Bjarna og spyrja hann
um ferðina.
— Þingmannafundurinn stóð
yfir í tvo daga, segir Bjarni
Bjarnason, og var haldinn í
fundarsal Landsþingsins í
Kristjánsborgarhöll. Mættir
voru þingmenn frá öllum ríkj-
um Norðurlanda, en Stauning
forsætisráðherra Dana stjórn-
aði umræðum. En auk þessa
vörðu fundarmenn einum degi
til ferðalags um Fjón. Þá var
m. a. skoðuð stórbrúin yfir
Litlabelti og hinn frægi íþrótta-
skóli í Ollerup á Fjóni.
Aðalmál þau, er fundurinn
tók til meðferðar, voru þessi:
Friðarstarfsemi og Þjóða-
handalagið, Skattamál Norður-
landaríkjanna og fjárlagaform
í hinum einstöku ríkjum á
Norðurlöndum.
— En hvar hefir þú ver-
ið síðan þingmannafundinum
lauk ?
— Mig langaði til að nota
tækifærið til að kynna mér
eitthvað framkvæmdir Dana í
nýbýlamálum. Ég- átti þess-
vegna tal við Niels Frederik-
sen, sem er formaður dönsku
nýbýlanefndarinnar (Statens
Jordlovsudvalg), og gaf hann
mér ýmsar mikilsverðar upp-
lýsingar. Ég fór þvínæst yfir til
Jótlands, og til Tönder á Suður-
Jótlandi, rétt á þýzku landa-
mærunum. En þar í nágrenn-
mjög auðsýnilegur konum á
hundruðum heimila austan-
lands. Hin síðustu ár hafa ver-
ið þung' í skauti Austfirðing-
um, óþurkasumur, grimmdar-
vetur, en aflaleysi við sjóinn,
dugnaður og þrek fólksins hef-
ir verið óbilandi, og undir for-
ustu þeirra tveggja manna, sem
hinn ógæfusami eiginmaður
frú Sigríðar hatar og öfundar
mest, þeirra Þorsteinn kaup
félagsstjórí og Eysteinn ráð-
herra, hefir verið barizt fyrir
að bæta úr erfiðleikum harðær-
isins. í skjóli við starf kaup-
félagsins, sem Jón á Egilsstöð-
um stofnaði og Þorsteinn son-
ur hans hefir gert að stór-
fyrirtæki, í skjóli við afurða-
sölulögin og margháttuð önnur
bjargráð, sem leiddu af hrak-
för Sveins Jónssonar í Suður-
Múlasýslu vorið 1934, hefir
samvinnu- og Framsóknar-
mönnum tekizt að gera lífsbar-
áttuna léttari og skapa nýjar
sigurvonir í brjóstum þúsunda
af konum og mæðrum á harð-
indasvæðinu austanlands.
Þannig er afstaða frú Sig'-
ríðar. Sjálf er frúin á leiksvið-
inu eins og faðirinn á hinni
frægu mynd Rembrandts, sem
tekur glataða soninn í fang
sér, spyr eki um hrösun hans
eða eymd meðan hann lagði
sér til munns drafið, sem ætl-
að var svínunum, heldur opnar
faðm sinn, án kröfu um reikn-
ingsskil, eða réttlæti, móti
týnda syninum, sem er aftur
kominn heim. J. J.
inu hafa á síðustu 6 árum ver-
ið reist um 20 nýbýli.
Landið, sem þessi býli standa
á, var áður undir vatni, en
hefiv'verið þurkað upp ogrækt-
að. Við fyrstu býlin var fyrir-
komulagið þannig, að ríkið
íæktaði land býlisins og byggði
öll hús, og afhenti það full-
gert til ábúanda. En síðar var
sú breyting gerð, að ríkið
framkvæmdi aðeins ræktunina,
en ábúendurnir byggðu sjálfir.
— Kjör þeirra, sem nú reisa
nýbýli, segir B. B., eru þau, að
ríkið leggur til rælctað land og
lánar 90% af byggingarkostn-
aði. Af landverðinu og láninu,
greiðir ábúandi síðan 4% á ári,
og' getur hann valið um, að
greiða í peningum eða afurð-
um.
— Hvað fá danskir bænduv
fyrir mjólkina?
— Það er ekki gott að svara
þessu nákvæmlega, því að
bændur selja víðast aðeins
rjómann, en flytja undanrenn-
una heim frá rjómabúum og
nota hana til svínafóðurs. En
verðið er þó sýnilega miklu
lægra í Danmörku en hér á
landi, og sama er að segja um
hin Norðurlöndin.
— Þegar ég hafði skoðað
mig um í Suður-Jótlandi, segir
B. B., fór ég til Esbjerg og var
þar 3—4 daga. Esbjerg er eins
og kunnugt er, mikil útflutn-
ingsbær fyrir danskar land-
búnaðarafurðir. Þar er líka
ágætur baðstaður. Frá Esbjerg
fór ég til London og var þar í
fimm daga. Fór síðan með
skipi heim frá Hu!!.
■ - Ég hafði mikla ánægju af
þessari ferð og vonandi tals-
vert gagn — segir B. B. að lok-
um. Meðal hinna norrænu þing-
manna, sem ég hitti á íundin-
um í Khöfn, voru ýmsir merk-
iv bændur, og þeir höfðu sína
sögu að segja, hver frá sínu
landi. Og það, sem ég sá á Jót-
landi, var á margan hátt eftir-
tektarvert, þótt ekki eigi það að
öllu leyti við staðhætti og
möguleika hér á landi.
Vorháííð
Frh. af 1. síðu.
þessum þætti samkomunnar
!auk með því, að samkomu-
gestir risu úr „sætum“ og
sungu: „Ó, guð vors !ands“.
Síðan safnaðist mannfjöld-
inn saman við Geysi. Var skál-
.in þá barmafull, en nú var
vatnið lækkað og borin sápa í
hverinn. Eftir stutta stund
fóru að heyrast dynkir í hvern-
um, og þvínæst kom gosið, bæði
mikið og fagurt. Þó hafði hver-
inn gosið nóttina áður.
Eftir að samkomugestir
höfðu skemmt sér við gosið,
var stiginn dans í fimleikasal
íþróttaskólans fram til kl. 10
um kvöldið. En veitingar voru
til reiðu allan daginn í hinum
nýja veitingasal, sem Sigurður
Greipsson hefir byggt við skól-
ann.
Var hátíð þessi yíirleitt hin
ánægjulegasta, og allir í sól-
skinsskapi. En alls munu þar
hafa verið 500—600 manns og
þar af meiríhlutinn úr sýsl-
unni.
Á laugardaginn kemur halda
samvinnumenn í Rangárvalla-
sýslu sína vorhátíð í Gunnars-
holti.
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson.
Prentsmiðjan Acta.
Fölk í tötumr
Fjórar bækur eftir Hall-
dór Kiljan Laxness.
[Grein sú, er J. J. reit í Nýja
dagblaðið um síðustu bækur
Halldórs Kiljan Laxness, hefir
vakið mjög- mikla athygli. Tíminn
liefir áður birt niðitrlag- greinar-
innar, en mun nú birta hana í
heikl í þessu og nokkrum næstu
itlöðum].
I.
pað er mikill skoðanamunur
um yngsta stórskáld íslendinga,
Halldór Kiljan Laxness. Á fáum
i.rum hefir hann samið fjögur stór
og merkileg skáldrit. pau hafa
verið lesin mikið hér á landi, og
verið umræðuefni manna undir
hinum breytilegustu kringumstæð-
um. þessar bækur eru nú að koma
úl á málum nágfannaþjóðanna.
þær iiafa vakið þar óvenjulega
eítirtekt og yfirleitt fengið lofsam-
lega dóma. Eftir þessari byrjun
gett.tr H. K. L. búizt við miklu
gengi sem rithöfundur, ef hann
verður gamall maður, undir skini
velviijaðrar stjörnu.
En samhliða þessu mikla og ó-
venjulega gengi ber nokkuð á
skuggum og skýflókum. Mjög
raargir Islendingar eru sáróánægð-
ir við skáldið. Og það eru menn í
öllum stéttum, kaupmenn, kaupfé-
iagsstjórar, bændur, verkamenn,
prestar, þingmenn o. s. frv. Allir
•sijórnmálaflokkar hafa meira og
rninna að kæra yfir framferði
skóldsins gagnvart þeim og hugð-
armálum þeirra. Óánægjan við
Uixness er fólgin í því, að mikill
fjöldi manna telur að þjóðlífslýs-
ingar hans yfirleitt séu villandi
og í oðii sínu mjög niðranri fyrir
þjóðina. þessir menn eru á engan
hótt. hrifnir af því, að bækur hans
virðast muni verða þýddar á mörg
lungumál. þeim þykir sem hinar
tötrum búnu söguhetjur muni
helzt til til vel rökstyðja gamlar
kenningar um ísland, sem niður-
lægða og niðurbrotna þjóð. Úr her-
búðum þessara manna fær þingið
oft mjög harða dóma, fyrir að hafa
nú um nokkur ár veitt H. K. L.
nokkur rithöfundarlaun, til að
styðja hann i þeirri viðleitni að
\ crða frægur sem íslenzkt skóld,
eins og Matthías segir með rauna-
IJæ, eftir Wergeland:
„Eins og sá sem guðleg gifta,
gerir skóld í stóru landi“.
það verður ekki hjá því komizt
;.ð jóta á þingið þessa áhyrgð, og
meira að segja ó alla þingflokk-
ana. það er sennilega eina málið,
si'in sameinar meirihluta Fram-
sóknarflokksins og Alþýðuflokks-
ins við Ólaf Thors, Einar Olgeirs-
son og Hannes ó Hvammstanga.
En hvort sem þetta er rétt eða
rangt, þá hefir mikill meirihluti
Alþingis ákveðið að trúa á rithöf-
undargæfu Laxness, og óska þess,
að hann geti í verki brotið af sér
þá fjötra, sem venjulega stýfa flug-
íjaðrir af rithöfundum lítilla
þjóða. En ekki ber að neita þvi,
að sá hluti þjóðarinnar, sem ekki
er um Laxness, á líka talsvert
marga málsvara á Alþingi, þó að
þeir séu þar í þessu efni í minna-
liluta.
I grein þeirri, sem hér fer á eft-
ir, vil ég freista að gera grein fyrir
hinu mismunandi viðhorfi íslend-
inga til H. K. L. og fyrir þeim ein-
ltennum í hæfileikum hans og rit-
verkum, sem valda því, að svo
mjög er deilt um þennan mann
og bækur þær, sem hann hefir
ritað.
II.
H. K. L. er fyrsti íslenzki rit-
höfundurinn, sem hefir frumsamið
skáldrit á móðurmáli sinu og tek-
izt á ungum aldri að fó þau þýdd
á aðrar tungui1, þegar í stað. Hann
á í þeim efnurn vafalaust nokkuð
að þalika þeim íslenzku skáldum,
sem ritað hafa bækur sínar á er-
lcndum mólum. þær liafa vakið
r.ftii-tekt manna á Islandi og áhuga
fyrir nútímamenningu þjóðarinnar.
En um eitt af þessum skáldum má
sérstaklega segja, að það hafi sýnt
mikinn drengskap i sambandi við
iandvinninga H. K. L. þaö er
Gunnar Gunnarsson skáld. Hann
tók að sér að þýða Sölku Völku á
Norðurlandamál og leysti það erf-
iða verk af hendi með mikilli
tnilld. það má segja, að Gunnar
Gunnarsson hafi á þann hátt leitt
nö opnum dyrum heimsbókmennt,-
anna. Á þann hátt var tunguhaft
islenzkunnar brotið. Merkilegt
skáklrit, frumsamið á íslenzku,
varð nú skiljanlegt miljónum
manna, í stað þúsunda. Og frá
Norðurlandamálunum var því opin
leið inn á tungur annatTa og
stærri þjóða. Síðan hafa aðrir mál-
fróðir henn tekið að sér að þýða
hækur hans, og nú má búast við,
að skóldsögur H. K. L. verðl fram-
Ferdamenn
ættu að skipta yið Kanpfflag
Reykjavíkur. — Þar hafa þefcr
trygrginffu fyrir gföam og A-
dýrnm vörom.
vegis þýddai' á margar tungur,
litlu síðar en þær birtaat á í<-
lenzku.
Frh. J. J.