Tíminn - 16.07.1936, Side 1

J^fgrei&sía
Ofl Snnhclrata á Zansaocg JO.
€iol 2353 - Í>iatb6(J ðOI
0ja(bbagt
fclotaliu n I. Jfitii
&xgansut(nn eostat 7 ttu
XX. ár.
Reykjavík, 16. júlí 1936.
28. blað.
Sambúð sjálf*
síæðva þjóða
Hér í Reykjavík hafa nýlega
komið fyrir tvö atvik, sem
sýna, að ýmsum mönnum hér á
landi er það miður ljóst en
skyldi, hvernig menntuð og
sjálfstæð þjóð á að haga fram-
komu sinni gagnvart öðrum
þjóðum.
Annað atvikið gerðist í sam-
bándi við komu þýzka skemmti-
ferðaskipsins Milwaukee hing-
að til lands. Hópur manna hér
í bæ hafði undirbúið þessa
heimsókn á þann hátt, að dreifa
út í bifreiðai’ hinna þýzku gesta
flugriti á þýzku, sem var sær-
andi fyrir marga þeirra á ýms-
an hátt, og mála á húsveggi við
höfnina og veggi Almannagjár
þýzkar áletranir, sömuleiðis í
móðgunarskyni við gestina.
Vitanlegt er það, að almenn-
ingur hér á landi er ekki hlynnt-
ur stjómmálastefnu hinna
þýzku nazista og leggur mis-
jafnan dóm á verk þeirra þar
í landi. En gagnvart okkur ís-
lendingum hafa þýzkir nazistar
eða stjórn þeirra ekkert af sér
brotið. Þeir hafa sýnt okkar
þjó'ð alla venjulega kurteisi, og
í Þýzkalandi höfum við einnig
á síðustu árum — mætt vinar-
hug á ýmsan hátt. Þýzkir
menn — enda þótt nazistar séu
— eiga því heimtingu á, að
þeim sé tekið hér með fullri
gestrisni, og ekki látnir sæta
óvinsamlegu viðmóti, heldur
þvert á móti.
Hitt atvikið, sem ber vott
um furðu lítinn þroska í sam-
búð við aðrar þjóðir, eru hin
óviðurkvæmilegu skrif íhalds-
bíaðsins Vísis í garð Dana nú
síðustu daga. Hrakyrði þau, er
blað þetta velur dönsku þjóð-
inni eru á allan hátt tilefnis-
laus, og ói’éttmæt eins og nú
standa sakir. Við íslendingar
höfum áður fyr átt í hörðum
deilum við Dani og talið okkur
eiga þeim grátt að gjalda. En
þeir tímar eru liðnir. Islend-
ingar standa nú Dönum jafn-
fætis að réttindum meðal þjóð-
anna, og það er íslenzkum blöð-
um ósamboðið að vera að jag-
ast um gamlar væringar við þá
kynslóð, sem nú ræður í Dan-
mörku og yfirleitt kemur fram
áreitnislaust og vinsamlega í
okkar garð. Þessi framkoma
Vísis er álíka vöntun á manna-
siðum og tiltæki kommúnist-
anna gagnvart nazistunum á
þýzka skemmtiferðaskipinu.
Framkoma eins og sú, sem
kommúnistar sýna gagnvart
Þjóðverjum og Vísir gagnvart
Dönum, getur vitanlega ekki
skaðað þær þjóðir eða haft
áhrif á gerðir þeirra á neinn
hátt. Að því leyti er hún svo
tilgangslaus, sem mest má
verða. Það eina, sem svona
framkoma getur komið til leið-
ar, er að spilla áliti erlendra
manna á íslendingum, og koma
inn þeirri hugmýnd, að þjóðin
sé ekki enn búin að losa sig við
hin lakari einkenni undirokun-
arinnar, enda þótt hún vilji
sjálfstæð teljast og hafi fengið
viðurkenningu sjálfstæðisins.
Leigunámið
Einn af mestu erfiðleikum
Mjólkursamsölunnar, þegar hún
tók til starfa, var sá, að hún
hafði ekki umráð yfir tækjum
til að framkvæma hina lög-
boðnu gerilsneyðingu mjóík-
urinnar. Hinsvegar kom það
strax í ljós, að heppilegast var
og ódýrast að gerilsneyða alla
mjólkina á einum stað. Fram
úr þessu var ráðið á þann hátt,
að samið var við eiganda
mjólkurstöðvarinnar hér í bæn-
um (Eyjólf Jóhannsson fyrir
hönd Mjólkurfélags Reykjavík-
ur) að taka að sér alla geril-
sneyðinguna fyrir ákveðið
gjald, og hafa á henni einka-
rétt.
Sumir voru að vísu þeirrar
skoðunar, að Samsölunni væri
óhjákvæmilegt að hafa sjálf
umráð yfir gerilsneyðingar-
stöðinni, og að stöðina ætti að
taka eignar- eða leigunámi, þar
sem hún var ekki fáanleg á
annan hátt.Og augljóst mál var
það þegar í upphafi, að hvim-
leitt myndi verða að hafa stöð-
ina í höndum Eyjólfs Jóhanns-
sonar, sem var opinberlega yf-
irlýstur fjandmaður Samsöl-
unnar. Það sýndi sig líka, þeg-
ar frá leið, að Eyjólfur gerði
það, sem hann gat, til að hafa
sem mest út úr Samsölunni
fyrir gerilsneyðinguna, og
sinnti því þó engan veginn sem
skyldi að hafa stöðina í því lagi,
sem æskilegt mátti téljast.
Kom þetta áberandi fram við
rannsókn þá, sem Mjólkursam-
salan lét fram fara í fyrrasum-
ar, og m. a. var framkvæmd
af Jónasi Kristjánssyni mjólk-
urbústjóra á Akureyri. Hefir
það mál áður verið rakið hér
í blaðinu.
Eins og sakir stóðu í þessu
máli, mátti það að vísu til
sanns vegar færa, að „almenn-
ingsheill“ krefðist þess, að
stöðin yrði tekin. Nýja dag-
blaðið er þó þeirrar skoðunar,
að það hafi verið rétt ráðið
hjá landbúnaðarráðherra og
Mjólkursölunefnd að reyna
samningaleiðina svo lengi sem
unnt var, og freista að kom-
ast hjá stærri aðgerðum. Blað-
ið verður að álíta, að eignar-
nám og leigunám séu ráðstaf-
anir, sem ekki eigi að grípa til
fyr en í síðustu lög, og að
heimild stjórnarinnar í þessum
efnum beri að nota með ýtr-
ustu varfæmi.
Leigunám það, sem nú fer
fram, er á ábyrgð Eyjólfs Jó-
hannssonar og knúið fram af
þjösnalegri framkomu hans og
brigðmælum. Löggilding stöðv-
arinnar var beinlínis bundin
því skilyrði, að hún tæki að sér
að gerilsneyða alla þá mjólk,
sem gerilsneyða þarf til neyzlu
í bænum. Enda varð svo að
vera, þar sem henni var feng-
inn einkaréttur á gerilsneyð-
ingunni.
Ríkisstjórn og Mjólkursölu-
nefnd ber vitanlega engin
skylda til að heimta það af
bændum, að þeir gangi inn í
Mjólkursamlag Kjalarnesþings,
ef þeir vilja það ekki sjálfir og
hafa til þess full rök. En hitt
Frh. á 4. síðu.
A víðavangi
Heyskapur
er nú byrjaður í flestum
sveitum landsins. Vorið hefir
verið gott, og á harðindasvæð-
inu norðanlands og austan urðu
fénaðarhöld framar öllum von-
um, og víðast góð. Spretta var
fljótari og betri norðanlands en
sunnan. Ber tvennt til, bæði
það, að tíð hefir verið öllu
betri í sumar nyrðra, og svo
hitt, að frost voru talsverð
sunnanlands í vetur, en snjór
hlífði þar eigi jörð að sama
skapi og fyrir norðan. I ná-
grenni Reykjavíkur var taða
hirt um síðustu helgi.
Síldveiðin
hefir verið ágæt það sem af
er vertíðinni. Byrjaði veiðin
mjög snemma, eða um 20. júní,
og hefir verið mikil. Framan af
var veiðin aðallega við Langa-
nes. Síðastliðið laugardagskvöld
(11. þ. m.) voru alls komin á
land nærri 340 þús. mál síldar,
en á sama tíma í fyrra var veið-
in ekki nema rúml. 250 þús.
mál og byrjaði þó snemma þá.
Og öll bræðslusíldin í fyrra-
sumar var ekki nema um 366
þús. mál, eða litlu meira en
komið var á land um síðustu
lielgi. Verðið, sem ríkisverk-
smiðjurnar greiða nú fyrir síld-
ina, er kr. 5,30 pr. mál, en var
í fyrra aðeins kr. 4,02 pr. mál
að meðaltali. Munar þetta
geysimiklu fyrir útgerðina, og
munu nú flestir hrósa happi
yfir því, að þeim ólafi Thors og
Sveini Benediktssyni tókst ekki
að stöðva síldarflotann í vor.
Síldin er nú orðin vel feit, og
söltun er að hefjast.
Karfaveiðin
er, eins og kunnugt er, al-
gert nýmæli í íslenzkum sjáv-
arútvegi. Var hún hafin seint
í fyrrasumar fyrir atbeina
Fiskimálanefndar. Snemma á s.
1. vori var veiðin aftur hafin.
Var karfinn bræddur 1 verk-
smiðju ríkisins á Sólbakka og
nokkuð á Siglufirði, en karfinn
veiðist aðallega á svokölluðum
I-Ialamiðum vestra. Starfar Sól-
bakkaverksmiðjan nú eingöngu
að karfavinnslu. Kveldúlfur,
sem batt togai’a sína í höfn
mikinn hluta vertíðar, átti kost
á að veiða karfa fyrir ríkis-
verksmiðjurnar fyrir ágætt
verð, en hafnaði því boði. Eigi
höfðu þeir Kveldúlfsmenn held-
ur framtak til að reyna að
vinna karfa í verksmiðju sinni
á Hesteyri fyr en komið var
langt fram á sumar. Oekk það
þá ágætlega sem vænta mátti.
í s. 1. viku voru komnar til
verksmiðjanna 8449 smálestir
af karfa. Er þetta stórfé bæði
til útgerðarinnar og í erlendum
gj aldeyri til verksmiðjanna. En
þetta mikla verðmæti gátu hin-
ir „ráðkænu“ forkólfar stórút-
gerðarinnar aldrei lært að nota
sér. Á Halamiðum hefir oft á
tíðum komið meira af karfa en
þorski í vörpur togaranna. En
hinir „ráðkænu" borguðu sjó-
rnönnum sínum stórfé til að
fleygja karfanum í sjóinn!
Mjólkurstöðin !
í Reykjavík hefir nú verið
tekin leigunámi til afnota fyr-
ir alla bændur, sem mjólk selja
til Reykjavíkur. Eru dóm-
kvaddir virðingamenn nú að
meta, hvað sanngjarnt sé, að
greitt verði í leigu af stöðinni.
Jónas Kristjánsson mjólkur-
bússtjóri á Akureyri er um-
boðsmaður ríkisst j órnarinnar
við virðingargerðina. Eyjólfur
Jóliannsson neitaði að afhenda
stöðina nema með fógetaúr-
skurði. Mætti hann í réttinum
með Eggert Claessen sér til að-
stoðar, og ætluðu þeir félagar
að mótmæla leigunáminu, en
lögmaður tók eigi kröfu þein*a
til greina, og úrskurðaði, að
leigunámið skyldi þegar fara
fram. í stjóm stöðvarinnar
hafa verið skipaðir Gunnar
Arnason búnaðarráðunautur
(formaður), Björn Konráðsson
ráðsmaður á Vífilsstöðum og
sr. Ingimar Jónsson. Verður
strax og unnt, er byrjað að
vinna að umbótum á stöðinni
og vinnubrögðum þar. Verður
því leigunámið væntanlega til
þess að tryggja vöruvöndunina 1
betur en áður var, jafnframt
því, sem brotin er á bak aftur
síðasta tilraunEyjólfs Jóhanns-
sonar og Korpúlfsstaðamanna
til að eyðileggja mjólkurlögin.
I
Bændur í Þingeyjarsýslum
styðja jarðræktarlögin.
Á aðalfundi Búnaðarsam-
bands Norður-Þingeyinga, sem
haldinn var á Lindarbrekku í
Kelduhverfi 26. f. m., var sam- !
þykkt með samhljóða atkvæð- ;
um svofelld tillaga:
„Aðalfundur Búnaðarsam- ,
bands Norður-Þingeyinga, hald- (
inn að Lindarbrekku 26. júní
1936 lýsir ánægju sinni yfir
hinum nýju jarðræktarlögum
og telur þau til bóta frá eldri
lögum um sama efni og felur
væntanlegum fulltrúa Búnaðar-
sambands Þingeyinga að stuðla
að því, að Búnaðarfélag ís- j
lands hafi framkvæmd þeirra
með höndum".
Á sameiginlegum fundi j
beggja búnaðarsambanda sýsln- !
anna, liöldnum degi síðar á
sama stað, var samþykkt til-
laga sama efnis með 17 at-
kvæðum gegn einu.
j
Fjörbrot Jóns á Laxamýri.
Búnaðarþingsfulltrúi var kos-
inn á sama fundi Sigurður ,
Jónsson Arnarvatni, en vara- j
fulltrúi Helgi Kristjánsson í
Leirhöfn. Formaður Búnaðar- :
sambands Þingeyinga var kos-
inn Björn Sigtryggsson, Brún
— í stað Jóns Þorbergssonar á
Laxamýri.
Formaður Búnaðarbands
Norður-Þingeyinga (sem er
deild úr Búnaðarsambandi
Þingeyinga) er Guðni Ingi- j
mundarson bóndi á Snatrastöð-
um.
Með kosningum þessum er
kveðið niður að fullu valda-
brölt Jóns Þorbergssonar og
„varaliðsins" í búnaðarmálum
Þingeyinga.
Úr Múlasýslum.
Þingmenn Sunnmýlinga, þeir
Eysteinn Jónsson og Ingvar
Pálmaaon, eru nú búnir að
Th. Stauning
forsætisráðherra Dana, kom
hingað til lands í vikunni sem
leið, m. a. til að ræða við ís-
lenzku ríkisstjórnina um verzl-
unarviðskipti íslands og Dan-
merkur. Danski landvarnarráð-
herrann, Alsing-Andersen, var
einnig í þessari för. Ráðherr-
arnir komu á danska vitaskip-
inu Argus. Fóru þeir frá Rvík
til Vestfjarða og þaðan norður
og austur um land.
halda 10 leiðarþing í kjördæmi
sínu. Leiðarþingin hafa verið
vel sótt og fylgi þingmannanna
stendur föstum fótum í hérað-
inu.
Athygli vakti það, að Sveinn
á Egilsstöðum þorði ekki að
mæta á fundinum á Ketilsstöð-
um. Hann fór í skírnarveislu
þann dag, til þess að sleppa við
að standa fyrir máli sínu.
Þingmenn Norð-Mýlinga hafa
nýlokið ferð um kjördæmi sitt
og haldið leiðarþing, þar sem
unnt var vegna mislinga í
sveitunum.
Flestum ber saman um það
nú, að fylgi Framsóknarflokks-
ins í sýslunni hafi stóraukist
síðan um kosningar, og að í-
haldið og varaliðið muni hú
vera komið í minnahluta, jafn-
vel þótt sameiginlega yrði boð-
ið fram.
Fundir íhaldsins
í Rangárvallasýslu.
Jón Ólafsson og Pétur Magn-
ússon eru búnir að boða sex
leiðarþing í Rangárvallasýslu.
Einn af þessum fundum, sá
sem boðaður hafði verið í
Landsveit, féll þó niður, sökum
þess að enginn hreppsbúi
fékkst til að mæta þar. Biðu
þeir Jón og Pétur á fundar-
staðnum mikinn hluta dags, en
urðu frá að hverfa við svo bú-
ið.
Á fundi á Ægissíðu mætti i
Skúli Guðmundsson fyrir
Framsóknarflokkinn. Veitti ;
hann þeim Jóni og Pétri all j
þarflega meðferð. En að venju
var íhaldið í meirahluta á
þessum stað, og samþykkti
vantraust á ríkisstjómina.
Á fundi í Þykkvabæ mætti
Gísli Guðmundsson af hálfu
Framsóknarflokksins. Stóð sá
.
fundur nál. 8 klukkustundum.
Rætt var um afurðasölulögin,
fjármál, jarðræktarlögin, aust-
uiweginn, benzínskattinn o. fl.,
þ. á m. hið fræga mjólkur-
verkfall Péturs Magnússonar.. j
Sérstalca athygli vöktu ræður
Guðjóns Jónssonar bónda í Ási
um kjötmálið og jarðræktar-
Framh. á 4. síðu.
Uian úv heimi
Eitt það merkasta, sem kom-
ið hefir í ljós í Abessiníu-
stríðinu, er að Bretland er ekki
lengur mestráðandi á sjónum.
Það ræður ekki lengur yfir
Miðjarðarhafinu — ekki þeg-
ar til kastanna kemur.
í upphafi stríðisins sendu
Bretar mikinn hluta herflotans
inn í Miðjarðarhafið. Sennilega
hefir hér legið tvennskonar til-
gangur á bak við. Annar sá, að
gæta þess að leiðin til Ind-
lands yrði ekki heft á neinn
hátt, þótt ítölum kynni að
detta það í hug undir vissum
kringumstæðum. Hinn tilgang-
urinn hefir sennilega verið, að
sýna Mussolini hramm brezka
ljónsins, sýna honum, að enn
væru það Bretar, sem drottn-
uðu á hafinu, er í harðbakka
slægi. Þeir ættu stærstan her-
flota, risavöxnustu skipin og
hviklausan vilja til þess að
halda völdunum á sjónum.
Og floti þeirra var dreifður
víðsvegar um hafið. Sumt var
við Gibraltar, nokkur hluti
hans við Malta, en þó flest
vígskipin og stærst framundan
Egyptalandi, á höfninni í Al-
exandriu og við mynni Súez-
skurðarins.
Auk þess, sem að framan
getur, hafa Englendingar sjálf-
sagt viljað sýna friðrofa
Þjóðabandalagsins alvöru sína
i því, að halda þó allfast við
ákvæði þess og fyrirmæli.
En nú er svo komið, að ó-
grynni vígskipa eru hvergi
nærri nægileg til þess að
tryggja yfirráð á sjó.
Vígbúnaður loftsins hefir
breytt öllum gildandi hlutföll-
um í hernaðarstyrkleika, jafnt
á landi sem hafi.
Flugher Itala er, sem kunn-
ugt er, gífurlega öflugur og í
raun og veru stóð Englending-
um af honum hinn mesti ótti.
I raun réttri er Miðjarðar-
hafið komið í hendur Itala,
sem sumir telja að eigi nú
næst stærsta flugher í heimi.
Það er ekki til sá staður um-
hverfis Miðjarðarhafið, sem It-
alir ná ekki til með flugvél-
um sínum. Malta er ekki leng-
ur talin öruggt skipalægi
brezka flotans. Alexandriu
skortir ýmsan hafnarútbúnað
og Gibraltarvígið mikla við
Njörvasund, getur að vísu
varið sundið fyrir umferð
skipa, en gegn loftflota stoðar
það ekki neitt.
Eitt þótti ýmsum kynlegt í
framferði Englandinga. Rétt
áður en ítalir tóku Addis A-
beba, voru mörg stærstu ensku
herskipin send burtu úr Mið-
jarðarhafinu.
Af hverju? Það vissu fæst-
ir. Ef til vill í því skyni að
sýna það, að Bretar hyggðu
ekki á ófrið, hvað sem í skær-
ist. En hin skýringin er þó tal-
in sennilegri, sú, að floti þeirra
hafi raunar hvergi verið hult-
ur á þessum slóðum.
Hvergi meðfram öllu hafinu
er til staður, þar sem olíuforði
er öruggur fyrir loftárás.
I síðustu fregnum er talað
um fasistiskt „belti“, sem
Mussolini og Hitler séu að
Framh. á 4. síðu.