Tíminn - 19.08.1936, Blaðsíða 2

132
TlMINN
Hvers vcgna
eru þeir „danskíæddu“
á mótí Dönum?
I.
Ef litið er yfir 20 ára bar-
áttu Framsóknarmanna við
Morgunblaðsliðið um viðhorfið
til sjálfstæðismála landsins,
þá sýnir saga þessa tímabils
að Framsóknarmenn hafa haft
forustu um að gera þjóðina að
vel menntaðri menningarþjóð
bæði í andlegum efnum og' í
atvinnu- og fjármálum. Við-
liorf Framsóknarmanna hefir
verið það að vinna að kynn-
ingu og samstarfi á jafnréttis-
grundvelli við frændþjóðirnar á
Norðurlöndum og Engilsaxa.
Þó að leitað sé með logandi ljósi
í öllum blöðum og tímaritum
Framsóknarmanna síðan flokk-
urinn var stofnaður fyrir 20
árum, mun ekki finnast ein
einasta lína þar sem koma fram
aðdróttanir til hinna vinsam-
legu frændþjóða eða stjórn-
enda þeirra um að þær sitji á
svikráðum við frelsi íslenzku
þjóðarinnar. En allan þennan
langa tíma hefir Framsóknar-
flokkurinn orðið að yfirbuga
málalið Mblmanna svo að segja
í hverju framfaramáli og auk
þess að reisa við álit lands-
ins hjá nábúaþjóðunum, þrátt
fyrir allt það sem hinir „dansk-
fæddu“ gerðu til að efla and-
lið og fyrirlitningu á íslenzku
þjóðinni.
II.
Eg vil nefna eitt lítið dæmi
úr litlu kauptúni, til að sýna
ljóslega vinnubragðamun þess-
ara 2ja flokka. í Stykkishólmi
byrjuðu Framsóknarmenn og í-
haldsmenn með tvö ræktunar-
fyrirtæki fyrir 3—4 árum. —
Samvinnumenn tóku um 40 ha.
aí' landi og hafa nú fullræktað
14. íhaldsmeirihlutinn í hrepps-
nefnd Stykkishólms tók 4—5
ha. og kvað vera búið að gera
ofurlítinn skurð á einum stað
í sína bletti, en ekki meira. Á
þennan hátt vinna flokkarnir
að sjálfstæði landsins, hver með
sinni aðferð og mjög með mis-
munandi árangri. Dæmið úr
Stykkishólmi er táknandi fyrir
allt starf þessara tveggja flokka
síðustu 20 árin, hvort heldur
sem litið er á framfarirnar inn-
anlands eða manndóm og menn-
ingu í skiftum við aðrar þjóðir.
I erindi, sem Jón Árnason
framkvæmdastjóri flutti á ný-
lega afstöðnum aðalfundi Samb.
ísl. samvinnufélaga, ræddi hann
um notkun innlendra fram-
leiðsluvara í landinu. Fer hér á
eftir útdráttur úr þeim kafla
erindisins, er fjallaði um notk-
un mjólkurafurða, og þá sér-
staklega smjörframleiðsluna.
íslendingar hafa framleitt
feitmeti nægile'gt sér til matar
fram yfir síðustu aldamót.
Smjör var jafnan talinn ein-
hver bezti gjaldeyrir í innan-
landsviðskiptum. Framleiðslan
var hlutfallslega meiri og al-
mennari en hún er nú, því all-
staðar var fært frá. Sauðatólg
var jafnframt notuð til viðbits
bæði óblönduð og í lýsisbræð-
ingi.
Flestir bændur, sem ráku
sæmilegan búskap gátu selt
smjör frá heimilum sínum og
þó fullnægt eigin þörfum.
Hélzt þetta svo fram yfir síð-
ustu aldamót. Þegar hætta varð
útflutningi sauða um síðastlið-
IIL
í stjórn Eimskipafélags ís-
lands eru allir íhaldsmenn nema
sá eini maður, sem ríkisstjórn-
in tilnefnir.í meira en 20 ár
eru Mblmennirnir í stjórninni
búnir að láta skip sín sigla í
hverri ferð fram með strönd
Svíþjóðar, fram hjá stærstu og
auðugustu þjóð Norðurlanda,
fram hjá hinum mestu mögu-
leikum með sölu á íslenzkum
afurðum, og góðum kaupum á
iðnvarningi. I augum þessara
„danskfæddu“ íslendinga í Mbl.-
liðinu er Danmörk til en ekki
Svíþjóð. I meira en 20 ár er
búið að láta þetta óskabarn
þjóðarinnar, sem íhaldið hefir
fóstrað að sumu leyti, ganga
algerlega fram hjá að byggja
upp jafnréttisskifti Svía og Is-
lendinga.
Skýringan er ekki langsótt.
Meiri hlutinn í stjórn þessa fé-
lags, liðsmenn Mbl., eru aldir
upp að meira eða minna leyti
í Danmörku. Þeir eru í raun og
veru gegnsýrðir af dönskum
anda, án þess þó að geta með
öllu gleymt uppruna sínum. —
Sem stuðningsmenn Mbl. hafa
þeir ef til vill tekið einhvern
þátt í að tala illa um Dani sem
þjóð, og einstaka leiðtoga henn-
ar. En í raun og veru hafa þeir
verið „danskfæddir“ í þröng-
sýni sinni og ekki séð að skyld-
an bauð þeim sem íslendingum
að gera ekki eðlismun á frænd-
þjóðunum. Framtíð Islands
byggist á því að það sé fjórða
frjálsa ríkið á Norðurlöndum,
fámennt að vísu, en sterkt í
réttlætistilfinningu sinni og
drengskap um að þola ekki
ranglæti og beita ekki rang-
læti við frændur sína og nábúa.
IV.
Eg hefi nú með nokkrum
dæmum sýnt að það sem ein-
kennir hina „danskfæddu“ á ís-
landi er það tvennt að þeir
hafa með auðmýkt beygt sig
fyrir ranglæti frá hálfu Dana,
en verið fúsir að beita ranglæti
og einkum ósönnum sakargift-
um gegn Dönum. Mbl.liðið hef-
ir þannig brotið báðar þessar
reglur, sem menntaðar og frjáls
ar þjóðir beita í framkomu og
in aldamót lögðust fráfærur
smátt og smátt niður og mink-
aði þá mjólkurframleiðslan víð-
ast hvar á landinu. Þá tóku
sumir bændur að leggja meiri
stund á nautgriparækt þar
sem beztir voru sumarhagar fyr
ir kýr. Á fyrsta tug aldarinnar
var komið upp allmörgum
(33) rjómabúum, en öll voru
þau smá og' flest þeirra lögðust
niður á stríðsárunum.
Eftirfarandi tafla sýnir ,út-
flutning smjörs frá landinu ár-
in 1912—1932.
Útflutt smjör.
Útflutnings- Sölu- Söluverð
magn verð alls
kg. pr. kg. kr. lcr.
1912 193,900 1,77 342,548,00
1913 166,700 1,77 295,301,00
1914 62,050 1,74 107,732,00
1915 109,066 2,10 228,512,00
1616 68,065 2,60 1 76,389,00
1917 enginn útflutningur
1918 — —
1919 _ _
1920 — _
1921 90 5,50 496,00
viðbúð við aðrar þjóðir. Þrek-
leysi íhaldsins og undirmanna
þess í „varaliðinu“ kom glöggt
fram er eitt af stærstu blöð-
um Dana óvirti Tryggva Þór-
hallsson látinn með svo miklu
drengskaparleysi að furðu
gegndi. Ef nokkur kjarkur og
dugur hefði verið í hinum yfir-
lætisfullu sjálfstæðishetjum þá
var hér tækifæri til að taka
svari látins manns og um leið
bregða skildi fyrir land og
þjóð. En hinir „danskfæddu“ og
undirmenn þein'a þögðu. Þeir
voru til með að bakbíta Dani
án saka. En að taka svari lands
síns í blöðum Dana, það virð-
ist hafa verið þeim algert of-
urefli.
Danska þjóðin og nálega allir
leiðtogar hennar í öllum flokk-
um hafa beitt sanngirni við
Islendinga í flestum efnum síð-
an 1918, en hið sama verður
ekki sagt um blöð þeirra. Ann-
arsvegar hafa þau verið hirðu-
laus og tómlát í frekasta lagi
að fylgjast með þróun Islands
og hinni merkilegu umbóta-
starfsemi, og á hinn bóginn of
oft látið gæta kulda og mis-
skilnings. Þar má tvennu um
kenna. Annarsvegar því að ná-
lega enginn danskur blaðamað-
ur getur lesið íslenzku, en þó
ekki síður því, að hinar lát-
lausu árásir Mbl. og Vísis á
Dani og einstaka menn í Dan-
mörku hafa vitaskuld skapað
kulda og tregðu í viðbúðinni
hjá þjóð sem verður fyrir slík-
um ágangi án eigin tilverknað-
ar. Eg hefi í vetur sem leið
skýrt þetta mál ítarlega í fjöl-
lesnustu blöðum Dana og Is-
lendinga út frá árás Politiken á
ísland í sambandi við fráfall
Tr. Þ., en að sjálfsögðu hafa
komið ranglát ummæli um Is-
land í dönskum blöðum síðan
íhaldsliðið byrjaði hernað sinn
hinn nýja á hendur sambands-
þjóðinni.
Nálega allt sem haft er eftir
Stauning sjálfum í dönskum
blöðum síðan hann kom heim
frá Islandi er í samræmr við
hina frjálsmannlegu framkomu
hans í garð Islands frá því að
fiokkur hans átti meginþátt í
fullveldisviðurkenningunni 1918.
Þó gætir þess á einum stað í
oi’ðum hans að hann skilur ekki
til fulls eðli jafnréttisins í
verzlunarmálum íslands og
Danmerkur. Hann hefir ekki
orðað nógu vel og glöggt hina
einföldu jafnréttiskröfu. Ef Is-
lendingar kaupa danskar vörur
1922 64 3,20 205,00
1923 19,286 3,95 75,355,00
1924 19,717 5,00 101,480,00
1925 985 4,08 4,018,00
1926 113 3,78 427,00
1927 enginn útflutningur
1928 7,975 3,10 24,734,00
1929 enginn útflutningur
1930 — —
1931 1,600 4,00 4829,00
1932 enginn útflutningur
Nú er verð á smjöri á er-
lendum, frjálsum markaði um
kr. 1,50 fyrir kg.
Þessar skýrslur um útflutn-
ing á smjöri sýna þó engan veg
inn að landið hafi á þessum
tíma verið sjálfbjarga um feit-
meti eins og síðar mun sýnt
verða.
Eins og skýrslan sýnir var
mjólkurframleiðsla og mjólkur-
vinnsla í landinu ófullnægjandi
á síðara hluta stríðsáranna og
fram á allra síðustu úr. En
á undanförnum árum hefir
vaknað mjög mikill áhugi fyr-
ir mjólkurframleiðslu. Á þeim
tíma hafa risið upp fimm full-
komin mjólkurbú, ein niður-
suðuverksmiðja og tvö rjóma-
bú. Og víða eru nú uppi ráða-
gerðir um að stofna ný mjólk-
fyrir 10 milljónir, þá mælir
öll sanngirni með því að
Danir kaupi íslenzkar vörur
fyrir jafnmikla upphæð. Eins og
heimsverzluninni er nú háttað
verða þjóðir sem skipta saman
að mætast á fullkomnum jafn-
réttisgrundvelli. Ef Dönum
tekst ekki að auka kaup sín á
Islandi til stórra muna þá flyzt
verzlun sú sem íslendingar hafa
haft í Danmörku til annarra
landa, sem kaupa íslenzkar vör-
ur og láta vörur koma á móti.
Þessi tilfærsla á verzluninni er
á engan hátt af óvild eða vel-
vild. Tilfærslan gerist af óvið-
ráðanlegri nauðsyn og er þarf-
leysa að henni fylgi gremja eða
ásakanir.
En sömu dagana sem Vísir
og Mbl. hafa hellt úr skálum
reiði sinnar yfir dönsku þjóð-
ina hafa Politiken og Social-
demokraten, þ. e. tvö af stærstu
blöðum Dana, reynt að koma
við gagnsókn. Politiken hefir
látið svo um mælt frá eigin
brjósti að Færeyjar Gg Island
myndu fá ríkisstyrk til atvinnu-
veganna. Þetta má skilja á þann
veg að Danir eigi úr sínum
ríkissjóði að borga Islendingum
fé til að létta undir með atvinn-
uvegum hér á landi. Engum
manni í hvorugu landinu mun
liafa dottið þessi fjarstæða í
hug. Setningin er álíka heimsk-
uleg og hún væri eftir „moð-
hausa“ Mbl. og Vísis.
Sú hugsun að Danmörk leggi
fé til íslenzkra atvinnuvega er
jafn fjarstæð eins og að láta
Skeiðará renna úr hafinu og upp
á Vatnajökul. Tvær ástæður
geta legið til að blað flytji slíka
fregn. Annars vegar fáfræði á
hæsta stigi. Hins vegar löngun
til að láta álappalegar missagn-
ir í dönskum blöðum vega salt
á móti árásum íslenzkra íhalds-
ins á danska menn og dönsku
þjóðina.
Alþýðublað Dana, Socialdem-
okraten, virðist hafa eitthvað
1 öluvert af starfsliði, sem er á
borð við Valtý Stefánsson og
iélaga hans við Mbl. I örstuttri
grein að Tr. Þ. látnum sagði
það blað að Tryggvi heitinn
liefði, eftir að hann hætti að
vera ráðherra, snúið sér að
guðfræðirannsóknum. Hirðu-
leysi blaðsins kemur fram í því
að afla sér ekki upplýsinga
hjá þeim mörgu Dönum, m. a.
I flokki blaðsins, sem gátu sagt
rétt frá æfiatriðum þessa
manns sem ritað var um. En
hinn fákunnandi og hirðulausi
urbú og rjómabú og auka að
sama skapi mjólkurframleiðsl-
una, því að reynslan hefir sýnt
það, að mjólkurframleiðsla
hefir jafnan aukizt hröðum
skrefum í sambandi við þau
mjólkurbú sem stofnuð hafa
verið.
Framleiðsla mjólkur í landinu
hefir nú þegar aukizt svo mik-
ið í kring um búin, að verði
engra bragða í leitað til að auka
mjólkurneyzluna í landinu, hlýt
ur þessi mikla aukning að hafa
mjög alvarlegar afleiðingar í
för með sér. Á síðastliðnu ári
varð mjólkurframleiðslan það
mikil að selja varð til útlanda
um 50 þús. kg. af osti. Tæpan
þriðjung af þessu varð að selja
í Englandi fyrir 60—70 aura
kg., en um tveir þriðju voru
seldir til Þýzkalands fyrir allt
að 2 kr. kg., og mátti það telj-
ast mjög viðunandi lausn á mál-
inu í það sinn. Eftir þvi sem
ráð er fyrir gert nú, er útlit
fyrir að þurfi að selja úr landi
þrisvar sinnum meira af ost-
um en árið sem leið og eitt-
hvað talsvert af smjöri. Verð
á þessum vörum í Bretlandi er
nú svipað og í fyrra eða um 70
blaðamaður lét sér nægja að
segja rangt frá.
Alveg nýlega hefir sama blað
gefið í skyn að við íslendingar
værum að verða fúsir til að
hætta að vera frjáls þjóð. Blað-
ið hefir sagt að ef Færeyingar
kynntust íslenzkum ástæðum
myndi það hafa sefandi áhrif á
sjálfstæðisþrá þeirra. — Hið
danska Alþýðublað getur spurf
Stauning um álit hans á þessu.
í ræðum hans hér á landi kom
fram glöggur skilningur á því
að öll þjóðin stendur saman um
að verja frelsi sitt og sjálf-
stæði og að á öllu íslandi er
ekki vitað að til sé einn einasti
maður, sem vill að landið missi
frelsi sitt. Mér þykir sennileg-
ast að þessi heimskulega setn-
ing sé komin í blaðið af van-
kunnáttu og fáfræði eins og
frásögnin um guðfræðirann-
sóknir Tr. Þ. eftir að hann
verfí bankastjóri. En vitaskuld
er ekki útilokað að einhverjir
undirmenn við blaðið hafi vilj-
að segja fjarstæður um Island,
eftir að fregnir komu til Dan-
nierkur um hatursásókn Mbl.
og Vísis gagnvart dönsku þjóð-
inni og stjóm þess lands. En
það má danska Alþýðubl. vita,
að Islendingar eru ekki 1 meiri
hættu um frelsi sitt og sjálf-
stæði heldur en danska þjóðin,
og engu fúsari að ganga undir
erlenda stjórn en Danir sjálfir.
V.
Það er ósæmilegt að dönsk
blöð skuli flytja rangar fréttir
og ósannindi um Island. Þó má
segja að þögn þeirra og af-
skiptaleysi sé lítið betri. —
En þó að syndir danskra blaða
séu margar og stórar gegn Is-
landi og íslendingum, þá verð-
ur að játa það að í þessum efn-
um eru Danir eins og dvergar
í samanburði við risa, ef til-
lit er tekið til þess að tvö dag-
blöð á íslandi hafa það árum
saman fyrir daglega iðju að af-
flytja dönsku þjóðina og reyna
að skapa illindi milli landanna.
Eg vil leitast við að ráða
þessa dularfullu gátu, hvers
vegna flokkur sem vegna upp-
runa, þjóðernisbanda og upp-
eldis er nærstæðastur dönsku
þjóðinni af öllum Islendingum,
skuli gera það að höfuðvið-
fangsefni sínu, að segja ósatt
um Dani og reyna að sýna
þeim óvirðing og ókurteisi.
VI.
Það er sagt um nazistana
aurar fyrir kg. af osti og um
kr. 1,50 fyrir kg. af smjöri. I
Þýzkalandi er verð á osti aftur
á móti yfir 50% lægra og á
smjöri er það um kr. 1,80—1,90
fyrir kg. Þegar á þetta er litið
má það teljast mesta neyðarúr-
ræði að framleiða þessar vörur
til sölu úr landi, og verður því
að leggja hina ríkustu áherzlu
á að nota sem mest af þessum
vörum í landinu,, og það ekki
aðeins í bæjum heldur og líka
í sveitum, þar sem framleiðslan
er mest. Verður að telja það
hina mestu óhæfu að flytja
smjörlíki í tonnatali til sölu í
beztu mjólkurhéruðum landsins
eins og gert hefir verið undan
farin ár og þá ekki síður hitt,
sem munu vera talsverð brögð
að, að spara mjólk til heimilis-
nota um skör fram.
Bent hefir verið á ýms ráð
til að auka mjólkurneyzluna í
landinu, m. a. hæfilega lækkun
á verði neyzlumjólkur, þar sem
það er hæst, takmörkun á fóð-
urbætiskaupum, notkun mjólkur
í hveitibrauð, og svo að blanda
smjöri í smjörlíki, sem gert
hefir verið lítilsháttar undan-
farin ár og hjálpað hefir til að
þýzku, að grimmd þeirra gagn-
vart Gyðingum sé óútskýran-
leg nema út frá því að höfuð-
leiðtogar þeirra séu Gyðingar,
enda er talið nokkumveginn
fullvíst að höfuðleiðtogi þýzku
nazistanna sé Gyðingur. Út fi’á
sömu forsendum er það skiljan-
anlegt, þó það sé hvorki hyggi-
legt eða drengilegt, að Kveld-
úlfsfjölskyldan vilji hér á landi
reyna að breiða yfir að ættin er
útlend, meðan meiri hagur er
að því að látast vera Islend-
ingur en Dani. 1 stuttu máli
eru þá árásir Mbl. á dönsku
þjóðina gerðar til að reyna að
leyna því að allir höfuðleiðtog-
ar íhaldsins eru annaðhvort
„danskfæddir“ eða gegnsýrðir
af dönskum anda og lífsvenj-
um. Þessi framkoma er í sög-
unni alviðurkennd um trúskipt-
ingu og í pólitík um flokks-
svikara. Þeiy leggja hina mestu
áherslu á að sanna einlægni
sína við hina nýju stefnu með
því að fjandskapast sem mest
við sína fyrri lífsstefnu.
Róður Mbl. og Vísis er þá
fyrst og fremst sprottinn af
veikleikakend íhaldsleiðtoganna
gagnvart dönsku þjóðinni. I
umbótaflokkunum gætir aldrei
ósanngirni eða beiskju í garð
frændþjóðanna. Bændur og
verkamenn á íslandi vita að
þeir eru Islendingar og ekki
annað. Þeir finna þess vegna
hjá sér einlæga löngun til að
vera frjálsir menn, sem ís-
lendingar. Þeir finna að þeir
eru hver fyrir sig jafnokar
manna í liði frændþjóðanna.
Þeir leyfa sér að vera í einu
góðir Islendingar og góðir
Norðurlandabúar. Þess vegna
gæta þeir vel að réttindum
sínum, en leita heldur ekki á
aðrar þjóðir með ofbeldi eða ó-
kurteisi.
Skýringin á því að blöð hinna
„danskfæddu" halda uppi stöð-
ugum og tilefnislausum ófriði
við dönsku þjóðina, er þá sú,
að leiðtogar Mbl.flokksins eru
sumir danskir að uppruna og
ætterni en aðrir sökum upp-
eldisáhrifa og þessir menn
lialda að þeir geti á þennan
hátt afneitað sjálfum sér og
haft af því aukinn metnað og
hagsbætur á íslandi.
VII.
Ef spurt er um það, hvort
það sé algengt í löndum sem
lengi hafa notið frelsis, að
blöð réðust á nábúaþjóðir eða
leiðtoga þeirra með stóryrðum
koma smjörframleiðslunni í við-
unandi verð. En nú er þessi
smjörblöndun orðin ófullnægj-
andi og verður að leita annara
áhrifameiri ráða.
Það lítur út fyrir, að smjörlík-
isframleiðslan hafi um langt
skeið notið einhverrar sérstakr-
ar náðar hjá þeim, sem með
völdín hafa farið í landinu. All-
ar nágrannaþjóðir okkar hafa
með lögum bannað að kalla feit-
meti þetta nokkru því nafni,
sem minnti á smjör. Upphaf-
lega gekk það einnig hér á
landi undir útlenda nafninu
„margarine" en því var síðar
breytt í smjörlíki, annaðhvort
af þeim, sem viðkvæmir voru
fyrir móðurmálinu eða í auglýs-
ingaskyni fyrir framleiðsluna.
Islendingar hafa fram á síð-
ustu áratugi framleitt nægilegt
feitmeti handa sjálfum sér og
meira til. En innflutningur á
smjörlíki og efni í smjörlíki hef-
ir síðan 1912 verið sem hér
segir:
Ár Kg. Kr.
1912 298.300 279,814,00
1918 329,900 311,106,00
1914 382,667 857,892,00
Um íslenzka srnjörframleiðslu