Tíminn - 19.08.1936, Blaðsíða 3

TlMINN
188
Útgjöld Reykjavíkurbœjar eru 1371 kr. á fftmm manna
fjölskyidu - samkvæmt útreikníngft Mbl, og Isafoldar
en skattameðaltal Norðurálf- ) ætti að vera það ljóst, að tekj-
unnar. ur, sem fengnar eru með ágóða
af verzlun eða eignatekjur,
og dólgslegum ásökunum, þá
er því fljótsvarað, að slíkt
þekkist hvergi þar sem um er
að ræða blöð, sem eru gefin út
og lesin af menntuðu og vel
siðuðu fólki. Séu tekin blöð
eins og Le Temps í Frakklandi,
Times, Observer og Manchest-
er Guardian í Englandi, Berl.
Tidende í Danmörku, og
Svenska Dagbladet í Svíþjóð,
þá flytja slík blöð vitaskuld
rökstudda gagnrýni um aðgerð-
ii flokka og stjórna í öðrum
löndum, en jafnan með hinni
mestu kurteisi og engri áreitni
til einstaklinga, flokka eða
þjóða. Slík blöð standa jafnan
i nánu sambandi við utanríkis-
stjórn lands síns og líta eins og
stjórnin á sæmd og hag sinn-
ar eigin þjóðar. Þannig eru þau
blöð, sem byggja gengi sitt á
manndómi, menningu og þjóð-
rækni.
Hitt er annað mál, að í öllum
löndum eru til hin ódýru sorp-
blöð, eins og Extrabladet í
Danmörku, John Bull í Eng-
landi o. s. frv. Slík blöð miða
tilveru sína við hinar menning-
ai’snauðari stéttir þjóðfélags-
ins.
í stóru löndunum eru í slík-
um blöðum svo að segja dag-
lega æsingagreinar móti ein-
hverri útlendri þjóð. í blaði
Bottomleys voru stöðugt ádeil-
ur á Vilhjálm annan og síðar á
Lenin, í því skyni að ala á ill-
indum milli Englands og Þýzka-
lands og Rússlands hinsvegar.
í vetur snérust sorpblöð Eng-
lands móti Italíu með álíka orð-
bragði og því sem íhaldsdag-
blöðin í Rvík beita nú móti
forsætisráðherra Dana og
dönsku þjóðinni.
VIII.
Sem betur fer, á íhaldsflokk-
urinn í heild sinni ekki óskilið
mál í þessum efnum. Danska
nýlendan í Rvík er sárgröm yf-
ir framferði áðurnefndra blaða
og Vísir sér í gær þann kost
vænstan að reyna að semja
frið við það fólk. Auk þess mun
mega fullyrða að allur þorrinn
af kjósendahóp íhaldsins er
raunverulega samdóma um-
bótaflokkunum um það, að
þjóðinni sé lífsnauðsyn að
skapa sér traust og virðingu
frændþjóðanna, en ekki óvild
þeirra og fyrirlitningu. Eitt
gleggsta dæmið í þessu efni er
aðstaða Sig. Eggerz á Akur-
eyri. íhaldið vantar þar þing-
mannsefni og stjómmálaleið-
1915 449,760 486,899,00
1916 463,010 586,862,00
1917 316,224 666,432,00
1918 200,265 503,675,00
1919 317,705 859,177,00
1920 484,844 1,585,661,00
1921 510,833 986,177,00
1922 563,488 942,704,00
1923 444,156 760,533,00
1924 584,510 1,036,086,00
1925 631,496 928,044,00
1926 744,391 954,945,00
1927 739,622 880,792,00
1928 820,336 923,544,00
1929 820,669 880,288,00
1930 914,305 861,709,00
1931 990,732 732,062,00
1932 852,090 585,659,00
1933 1,109,248 658,376,00
I tölunum 1933 er líklega inn-
ifalið eitthvað lítilsháttar af
feiti til sápugerðar. Smjörlíkis-
innflutningurinn hverfur því
nær alveg 1932. Innflutningur-
inn þá aðallega efni í smjör-
líki.
Efni það sem flutt er inn
til smjörlíkisgerðar, er jurta-
feiti og hvalfeiti. Verksmiðj-
urnar hnoða þetta saman og
setja það í umbúðir. Atvinnan
við þetta er hverfandi lítil. I
afkastamestu verksmiðju lands-
I.
Síðan Tíminn og N.dbl. veittu
íhaldinu seinustu ráðninguna í
skattamálum, hafa ritstjórar
Mbl. legið fram á lappir sínar
og ekki þorað að minnast á
þau efni.
Tímunum saman höfðu í-
haldsblöðin þrástagast á því, að
gjöld manna til ríkissjóðsins
væru hér á landi hærri en
nokkursstaðar annarsstaðar í
víðri veröld. Á þessari staðhæf-
ingu hafði svo verið byggður
endalaus rógburður um núver-
andi ríkisstjóm.
Tíminn hefir glögglega sann-
að með tilvitnun í opinbei'lega
viðurkenndar tölur í amerísku
hagfræðingatímariti, að gjöld
til ríkissjóðs eru hér á landi
lægri á mann en nokkursstaðar
í nágrannalöndunum og lægri
toga. Og Sigurð Eggerz langar
ekki í neitt jafnmikið og að £á
að vera þingmaður. En sökum
þess að Sigurður fylgir Mbl.
og Vísi í hinum heimskulegu
æsingum og illindum við sam-
bandsþjóðina, þá vilja íhalds-
menn á Akureyri hvorki heyra
hann né sjá í sambandi við
trúnað eða mannvirðingar.
Þessi tvískipta aðstaða í-
haldsmanna um viðhorfið út á
við, gerir þá veika og áhrifa-
lausa í málinu. Það skiptir
þess vegna ákaflega litlu, hvað
leiðtogar íhaldsins vilja eða
látast vilja í því efni. Þegar til
átaka kemur um sjálfstæðismál
þjóðarinnar, þá mun sá flokk-
ur, sem í tuttugu ár hefir
mótað öll helztu viðfangsefni
íslendinga, líka hafa forustuna
um hin þýðingarmiklu utanrík-
ismál. Og á þessu stigi málsins
er óhætt að segja það eitt, að
Framsóknarflokkurinn mun
taka þau mál allt öðrum tök-
um heldur en Ríkarður Thors
og Ásgeir Ásgeirsson gerðu á
sinni tíð, og hafa í þeim efnum
mjög annan málflutning held-
ur en dagblöð hinna „dansk-
fæddu“ íhaldsmanna í Reykja-
vík. J. J.
ins, sem jafnframt hefir vinnu-
sparastar vélar, er mér sagt að
vinni við framleiðsluna einn
karlmaður og tvær stúlkur. í
annari verksmiðju, sem ég
þekki, vinna fjórir að fram-
leiðslunni. í öllum smjörlíkis-
verksmiðjum landsins vinna
þá líklega að sjálfri fi’amleiðsl-
unni um 25 manns. En þetta
fólk „framleiddi" árið 1935
eina miljón þrjú hundruð sjö-
tíu og þrjú þúsund kflógrömm
af smjörlíki.
Þessi smjörlíkisbúskapur þjóð
arinnar þarf áreiðanlega athug-
unar við. Bændur geta fram-
leitt miklu meira smjör en þeir
gei-a, ef mögulegt væri að selja
það. Áður fyr var smjör auð-
seljanlegasta framleiðsluvara
landsmanna, en nú er tilgangs-
laust fyrir bændur að framleiða
smjör, því að alstaðar verður
smjörlíkið í vegi fyrir aukningu
sölunnar.
Það er óhjákvæmileg nauðsyn
fyrir bændur landsins og for-
svarsmenn þeirra að vinna að
því með festu og dugnaði að
auka sölumöguleika fyrir smjör
í landinu, en það er ekki hægt
nema með því að útrýma smjör-
Þá þögðu „moðhausamir“
eins og steinai'.
En nú eru þeir aftur komn-
ir á kreik — halda víst, að
farið sé að fymast yfir það,
hvernig ósannindin voru í’ekin
ofan í þá og þeir stimplaðir
sem ómerkingar.
Nú fræðir Mbl. atkvæða-
fénað sinn á því, að gjöldin til
ríkisins séu 19 milljónir á ári!
Þetta eru rakalaus og vísvit-
andi ósannindi.
Árið 1935 voru allir skattar
og tollar til ríkissjóðs sam-
tals 12,2 millj. kr.
Og árið 1936 eru allir skatt-
ar og tollar til ríkissjóðs áætl-
aðir í fjárlögum samtals 12,1
millj. kr.
Morgunblaðið skrökvar því
um 60%!
II.
Moi’gunblaðið og ísafold
halda því fram, að Nýja dag-
blaðið og Alþýðublaðið skýri
rangt frá niðurstöðutölum við-
komandi fjármálum ríkisins.
En bæði blöðin hafa skýrt
nákvæmlega rétt frá. Ritstjór-
ar Mbl. vii-ðast hinsvegar alls
ekki hafa áttað sig á því, sem
þeir voru að fara með, og ekki
einu sinni skilið þær tilvitnan-
ir, sem þeir taka orðréttar
upp úr blöðunum.
Nýja dagblaðið skýrði frá
því, að skattar og tollar til rík-
issjóðs hefðu verið 12,2 millj.
kr. ái’ið 1935 og væru 12,1
millj. kr. samkv. fjárlögum
1936. Um þetta geta ritstjórar
Mbl. spurt Hagstofuna, ef
þeim sýnist.
Alþýðublaðið sagði, að gjöld
ríkissjóðs, þar með taldar
eignaaukningar og afborganir
af lánum, næmu nú um 16
milj. kr. og er það líka rétt.
I þessum tölum er fullkomið
samræmi. Mismunurinn á
tollum og sköttum annarsveg-
ar og gjöldum ríkissjóðs hins-
vegar, er fenginn með tekjum
af eignum ríkisins, tekjum af
einkasölum ríkisins o. s. frv.
En jafnvel ritstjóm Mbl.
líkinu að einhverju leyti. Fyrir
tveim árum var lögleitt, að fyr-
irskipa mætti að blanda smjöri
í smjörlíki. Þetta hefir verið
gert að nokkru leyti en alls
ekki fullnægjandi. Vei’ði ekki
annara ráða leitað þarf að auka
smjörblöndunina svo sem lög
frekast heimila, ekki aðeins til
að losna við það smjör, sem nú
er ekki hægt að selja í landinu,
seldur einnig til að gera bænd-
um mögulegt að selja frá heim-
ilum sínum það smjör, sem þeir
geta framleitt fram yfir eig-
in þarfii-.
Ef þessi leið þykir ekki heppi-
leg, verður að taka þann kost-
inn að takmarka smjörlíkis-
fi-amleiðsluna, svo að auka
megi smjörframleiðsluna á
þann hátt.
Því er ekki til að dreifa, að
við Islendingar séum einir um
það að vinna gegn óhæfilegri
smjöi’líkisnotkun. I sumum
löndum er meira að segja bönn
uð framleiðsla og sala á smjör-
líki. Islendingar nota um 12 kg.
af smjörlíki á hvert mannsbarn
í landinu á ári, en t. d. Svíar
ekki nema 8 kg. I Danmörku
er lagt framleiðslugjald á
eru allt annars eðlis en skatt-
ar og tollar, enda hvergi til
þeirra taldar. Verzlunargróða
þann, sem til ríkisins rennur
nú, hefðu landsmenn oi’ð-
ið að greiða alveg eins, og
sennilega mun hærri, þó einka-
sölumar hefðu ekki verið til.
Munurinn aðeins sá, að hagn-
aðurinn hefði þá lent í vasa
einstakra gróðafyrirtækja, og
ekki komið heildinni að notum
— en skattar og tollar til rík-
isins þá hinsvegar þurft að
hækka, sem því svaraði.
Það eru því sannanlega al-
gjörlega tilhæfulaus ósannindi
hjá Mbl., að gjöldin, sem á
landsmenn ei’u lögð til ríkis-
sjóðs, séu 19 millj. kr. Þau
ei’u eins og Tíminn og N. dbl.
hefir sagt, 12,2 millj. kr. árið
hafa sagt, 12,2 milj. kr. árið
1936, og Mbl. hefir því skrökv-
að um 60% vísvitandi eða af
fávizku ritstjóranna — og er
hvortveggja möguleikinn fyrir
hendi.
hi.
Mbl. segir ennfremur:
„— — Rauðu flokkarnir
hafa með hinu breytta „formi“
á fjárlögunum reynt að fela hin
raunverulegu útgjöld fyrir
þjóðinni“*)
Hið „breytta form“, sem
tekið hefir verið upp á fjárlög-
um og ríkisreikningum, er
i’aunai’ ekkert annað en það,
sem notað er hjá öllum ná-
grannaþjóðum okkar, enda tek-
ið eftir fyrirmjmdum frá þeim.
Þetta er reikningsform, er
byggt er á nákvæmlega sömu
grundvallarreglum og t. d.
bókfærsla Landsbankans, þar
sem Jón Kjartansson er end-
urskoðandi. Vilji Jón Kjartans-
son véfengja þetta, væri rétt
fyrir hann að athuga, næst
þegar hann á erindi í bankann,
hvort t. d. öll lánin til Kveld-
úlfs hafa verið færð bankanum
til útgjalda — og ef svo er
*) AuÖkennt hér.
smjörlíki, 24 aurar á kg., og í
Svíþjóð 30 aurar. Þetta gjald
er svo notað til verðuppbótar
á smjör. Norðmenn aftur á
móti hafa fyrirskipað smjör-
blöndun í smjörlíki og heimil-
að sem hámark 15%, en hing-
að til hefir ekki þótt ástæða
til að nota þá heimild til fulls,
því að smjörverðið hefir hald-
izt sæmilega hátt (um 2,80 pr.
kg., heildsöluverð) og fram-
leiðslan hefir selst öll, ekki
einungis smjör frá mjólk-
urbúum heldur einnig smjör,
sem framleitt er á heimilum.
En þetta smjör frá heimilunum
er verðskráð opinberlega og selt
jafnhliða og frá mjólkurbúun-
um. Ég hefi ekki alls fyrir
löngu séð uppástungu um það
í norsku landbúnaðarblaði að
auka enn blöndunina í smjör-
líki, en lækka þá dálítið verð-
ið á smjörinu, til þess að vinna
á móti verðhækkun á smjör-
líkinu og tryggja markað fyrir
smjörið.
&1U weð tslenriLBiB skiptmí «fil
ekki, þá væntanlega að kippa
því í lag!
Einnig getur Tíminn frætt
ritstjóra Mbl. á því — þar sem
þeir virðast ekki fylgjast of
vel með í sínum herbúðum —
að Reykjavíkurbær hefir fyrir
tveim árum tekið upp sama
form í reikningsfærslu sinni
og ríkið hefir nú.
Með þessu ætti bæjarstjóm-
armeirihlutinn, samkv. kenn-
ingu Mbl., að hafa „reynt að
fela hin raunverulegu útgjöld"
fyrir bæjai’búum!
IV.
Þessu næst skal þá athuguð
sú staðhæfing Mbl., að „út-
gjöld ríkisins“ séu 19 milljómr
króna, eða 1100 kr. á hverja
Bæjarsjóður Reykjavíkur:
Mannfjöldi í Reykjavík var
í árslok 1934 32974 eða 6590
fimm manna fjölskyldur.
Útgjöld kaupstaðarins það
ár, samkvæmt reikningi Morg-
unblaðsins hafa þá numið
1371 kr.
á hverja fimm manna fjöl-
skyldu í bænum.
Þessi skýrsla er miðuð við
árið 1934, vegna þess, að nýrri
fullnaðarreikningsskil frá bæn-
um eru ekki opinberlega fyrir
hendi. En það er öllum kunn-
Morgunblaðið heimtar nú, að
gjaldeyris- og innflutnings-
nefnd dragi úr innflutningi á
byggingarefni hjá kaupfélögum
bænda, en auki að sama skapi
innflutningsleyfi heildsalanna
í Reykjavík.
I fljótu bragði kemur þessi
krafa nokkuð spanskt fyrir.
í Reykjavík virðist vera
byggt eins mikið af nauðsyn-
legum húsum og undanfarið
og fyllilega nóg til að fullnægja
eðlilegum vexti Reykjavíkur.
Húsnæðisauglýsingar blaðanna
benda í þá átt, að ekki sé
skortur á íbúðum í bænum.
Hér liggur fiskur undir
steini. Tilgangur Mbl. getur
ekki verið annar en sá, að kúga
bændur og aðra menn úti um
land til að kaupa byggingar-
efni af kaupmönnum í Reykja-
vík, hvort sem þeir vilja eða
ekki.
En náttúrlega er ekkert vit
í því, að bæta á byggingar-
efnið þeim kostnaði, sem af
því leiðir að flytja það hingað
til geymslu og umskipunar. Og
það er heldur engin ástæða til
að beita innflutningshöftunum
til þess að skapa heildsölum í
Reykjavík aðstöðu til að nota
sér það við álagningu, að bænd-
ur geti ekki fengið efnið ann-
arsstaðar.
Hér fer á eftir samanburður
á verði á ýmsum timburteg-
fimm manna fjölskyldu í
landinu.
Þessa tölu fær Mbl. á þann
hátt, að bæta við útgjöld rík-
issjóðsins, útgjöldum allra rík-
isstofnana, þar taldar eignavið-
bætur stofnananna, afborganir
lána, sem á þeim hvíla o. s.
frv., og það þótt þessar stofn-
anir hafi algerlega sjálfstæð-
an sérrekstur og skili álitleg-
um hagnaði í ríkissjóðinn.
Ef „útgjöld“ Reykjavíkur-
bæjai’ ei-u reiknuð á nákvæm-
lega sama hátt og Mbl. gerir
um „útgjöld“ ríkisins — bæði
í heild og á hverja 5 manna
fjölskyldu í bænum, verður út-
| koman þessi, miðað við árið
1934:
ugt, að útgjöld bæjarins fara
hraðvaxandi með hverju ári.
Enn einu sinni hefir íhaldið
farið hrakför í umræðum um
fjármál. I hvert sinn, sem
reikningsaðferðir íhaldsmanna
eru yfirfærðar á þeirra eigin
reikninga í Reykjavíkurbæ,
kemur það í ljós, að saman-
burðurinn við fjármálastjóm
ríkisins er íhaldsmönnum óhag-
stæður — og í ósamræmi við
kenningar þeirra.
undum nú í sumar, annars-
vegar hjá einni aðal timbur-
verzluninni i Reykjavík og
hinsvegar hjá einu af Sam-
bandskaupfélögunum norðan-
lands, hvorttveggja útsöluverð
á sölustaðnum:
Þilborð (panel) 3/4X4”
kostuðu hjá kaupfélaginu kr.
0,07, en í Reykjavík kr. 0,09.
Gólfborð ÍX^” kostuðu hjá
kaupfélaginu kr. 0,11 en í
Reykjavík kr. 0,14.
Gólfborð li/iX^Va” kostuðu
hjá kaupfélaginu kr. 0,12 en í
Reykjavík kr. 0,15.
Þetta eru þær timburtegund-
ir, sem mest koma til greina
við húsabyggingar og verð-
munurinn er um 30%. Þar við
bætist svo flutningskostnaður
héðan norður og uppskipunar-
kostnaður þar.
Ennfremur má nefna:
Rúpl. borö 1X&” kr. 0,12 kr. 0,14
Óunnin borö 3/4X7” - 0,12 - 0,15
- 3/4X8” - 0,13 - 0,18
1X8” - 0,18 - 0,23
- 11/4X8” - 0,22 - 0,29
- 11/2X1" - 0,23 - 0,29
Plankar 2X4” kr. 0,17 kr. 0,17 og 0,20
Tré 3X3” - 0,17 - 0,20
4X4" - 0,30 - 0,34 og 0,38
4X5” - 0,38 - 0,42 og 0,46
5X5” - 0,46 - 0,52 og 0,57
5X6" - 0,55 - 0,64 og 0,71
6X6" - 0,66 - 0,78 og 0,86
Lægra Reykjavíkurverðið er
á lakari tegund.
Þó ber það að atliuga, að
Gjöld samkv. rekstursreikningi . . kr. 4.260.457,53
Varið til áhaldakaupa, endurbóta á
fasteignum, nýrra gatna og fleiri
eigna............................... _ 408.576,90
Afborganir lána..................... — 401,325,99
Kreppuráðstafanir................... — 432.601,82
Samtals kr. 5.502.962,24
Ilér frá má draga framlag ríkis-
sjóðs til atvinnubóta............... — 301.983,25
Greiðslur bæjarsjóðs samtals kr. 5.200.978,99
Þar við bætast svo greiðslur ein-
stakra fyrirtækja bæjarins:
Vatns- og hitaveita............ — 630.146,18
Gasstöð........................ _ 308.404,81
Rafmagnsveita.................. — 1.401.220,95
Reykjavíkurhöfn................ — 1.496.154,93
Greiðslur kaupstaðarins alls kr. 9,036.905,86
Á að banna bændum að
flytja inn byggingarefni?