Tíminn - 19.08.1936, Blaðsíða 4

134
TlMINN
Uppreisn gegn þeim „danskfæddu"
kaupfélagið hefir fengið sitt
timbur sem smáslatta meS
skipi, sem þarf að skila sama
farminum á fjölda hafna, en
Reykjavíkur verzlunin fær sitt
timbur í heilum skipsförmum,
sem losaðir eru á einum stað.
En af þessum samanburði
geta menn fengið hugmynd um
þá umhyggju, sem Mbl. ber
annarsvegar fyrii' heildsölum
í Reykjavík og hinsvegar fyrir
þeim mönnum, utan Rvíkur,
sem þurfa að byggja hús, og
íhaldið vill kúga til að kaupa
byggingarefnið hjá máttar-
stólpum þess í Reykjavík.
Kartöfluinnflutningurinn.
Framh. af 1. síðu.
gert það sem ég gat til þess
að vísa kaupmönnum á fram-
Ieiðendur er eitthvað höfðu á
boðstólum. Fram að þessu hef-
ir það verið of lítið, og þess
vegna var hinn umræddi, mjög
takmarkaði kai'töfluinnflutning-
ur algerlega nauðsynlegur. Fyr
mætti vera framför en að hinn
mikli ágústinnflutningur hyrfi
alveg úr sögunni á fyrsta ári
sem eitthvað verulegt er til þess
gert að spara innflutning garð-
ávaxta og efla innlenda fram-
leiðslu þeirra.
Ég vona að þessar upplýs-
ingar nægi til þess að sanna, að
réttmætt er að benda Morgun-
blaðinu á hið fomkveðna:
„Snú þú geiri þínum þangað,
sem þörfin meiri fyrir er.“
St. Laugarvatni 13. ág. 1936
Ámi G. Eylands.
Fólk í tötrum
Fjórar bækur, eftir
Halldór Kiljan Laxnes.
VIII.
Salka Valka er orðin ein hin
írægasta kona i bókmenntum ís-
lendinga. Lesandinn þekkir alla
Jionnar þroskasögu, flæking með
umkomulausri móður, sultinn,
klæðleysið, heimilisleysið, spott
hamanna sem fyrir voru í þorp-
inu, afhrýðiskennda andstyggð
liennar á ástalifi móður sinnar.
Siðan koma unglingsárin, lestrar-
iiámið og hin fyrsta byrjun á
liennar cigin draumóralífi, hungr-
ið eftir laglegum fötum og því
að líta vel út, og vonbrigðin, þeg-
ar móðir hennar telur sig þurfa
að nota hennar vinnu fyrir sitt
lilhald. En þar sem efni er fyrir
þroskast skapgerð konu fljótt í
slikum erfiðleikum, og fyr en var-
ir er SaJka Valka orðin framleið-
andi í þorpinu, stoð mannfélagsins,
ihaldssöm móti byltingarskraíi
cins og slík kona rlaut að vera.
eins og slik kona hlaut að vera.
Síðan byrjar liennar eigið ástalíf
með hinum unga kommúnista. þar
or hver myndin annari fegurri og
sannari, en allra fegurst er ganga
þeirra Arnalds og Söldu Völku
vornóttina góðu upp í fjallshlíð-
ina yfir þorpinu. í þeim kafla
njóta sín allir beztu skáldkostir
Laxness: Náttúrulýsingin, vor-
stemningin, æðarfuglinn með sínu
þýðingármiikla kvaki, hið l^ósa
sólskin vornæturinnar, sem Steph-
an G. Stephanson hefir lýst svo
vcl. Fegurð og lífsmáttur náttúr-
unnar er umgjörð um hið vakn-
andi ástalíf ungs manns og ungr-
ar konu, þar sem hvor aðilinn fer
:-.ina eigin götu, hlýðir sinum sér-
stöku eðiislögum. í þessari ásta-
lýsingu er snilldarlega lýst var-
fœrni og dulleik konunnar, draum-
amóðu æskuárauna, og hinni á-
kveðnu ógætni konumiar, þegar
því er að skipta. Salka Valka veit
að kommúnistinn er veikur eins
og strá, skilur liinn djúptæka
skapferilsmun þeirra. En hún ann
honum eins og hann er. Sú skýr-
ing er henni nóg og lesandanum
l:ka. Salka Valka elur vonir í
brjósti eins lengi og unnt er. En
þegar þær eru brostnar gefur hún
astmanni sínum það litla, sem ltún
Daginn sem ólafur Thors
kom úr sumarbústað sínum
vestur við Haffjarðará (s. I.
Bréfinu fylgja prentuð
„Drög að stefnuskrá Lýðræðis-
flokks íslendinga“. Er plagg
þetta 8 blaðsíður prentaðar í
þrem köflum, sem skiptast i
31 gr.
1. kafli stefnuskrárinnar
hljóðar svo:
„1. Lýðveldisflokkur Islend-
inga berst fyrst og fremst
fyrir því að vekja og sameina
liina íslenzku þjóð um stofnun
hins íslenzka lýðveldis 1943,
þar eð hann álítur það sögulegt
hlutverk núverandi kynslóðar
í lífs- og þroskabaráttif þjóð-
ar vorrar og langmerkasta og
örlagaríkasta málið fyrir fram-
tíð þjóðarinnar, sem nokkur
kynslóð á Islandi hefir fengið
til meðferðar.
2. Flokkurinn vill vinna að
því, að undirbúa: 1. Hvert
skuli vera vald hins íslenzka
forseta. 2. Að íslenzkir sendi-
herrar skuli vera búsettir í að-
alviðskiptalöndum vorum. 3.
Hvernig fengin skuli viður-
kenning frændþjóða vorra á
Norðurlöndum og stórþjóðanna
á lýðveldi voru út á við.
3. Að samið skal að nýju um |
laugardag), var svohljóðandi
bréf borið út meðal „Sjálf-
,stæðismanna“ hér í bænum:
utanríkisskuldir þjóðarinnar
með hægstæðari kjörum.“
Það er tekið fram í stefnu-
skránni, að flokkurinn vilji
„skapa heilbrigt socialt rétt-
læti í öllum starfsgreinum
þjóðar vorrar“. Meðal annara
stefnuskráratriða er t. d.:
Að enginn skuli gegna nema
einu embætti.
Að hámark launa skuli vera
12 þús. kr.
Að styðja „af öllu afli að
eílingu kirkju- og kristindóms
hinnar íslenzku þjóðar“ og
„bindindismál hinnar íslenzku
þjóðar“.
Að stofna verzlunar- og iðn-
aðarbanka.
Að leggja tvöfalda skattinn
aftur á samvinnufélögin.
Af orðalagi þessa plaggs er
það bert, að flokkurinn er
fjandsamlegur samtökum
bænda og verkamanna.
Tímanum er kunnugt um
það, að á meðal þeirra, sem
að þessari flokksmyndun
standa, eru m. a. menn, sem
voru í undirbúningsnefnd
landsfundar íhaldsmanna, sem
haldinn var á Þingvöllum í
| vor.
á i farareyri til framandi landa,
og ber ferðatöslÝU lians fram á
skipið. par eiular saga hennar,
stutt en viðburðarík æfi umkomu-
lítillar stúlku í þýðingarlausu
þorpi við Axlarfjörð.
Arnaldur kommúnisti er á sinn ,
liátt prýðileg mannlýsing. Ef j
Salka Valka er fyrst og fremst hin 1
sterka kona, þá er ArnaJdur hinn
veiki karlmaður, og þó engin skríp-
arnynd, kostir og gallar hinna af-
vegaleiddu, hálfeinlægu og hálf-
svikulu Jiugsjónamanna, sem síð-
ustu 18 árin hafa lifað á bergmáli
í'ússnesku byltingarinnar í löndum
þar sem allir eru frjálsir.
Inn í þessa merlulegu ástalýs-
ingu hafa slæðst atvik, sem eru
nokkuð ótrúleg. Arnaldur fær pen-
inga að láni hjá ástmey sinni til
að borga lækni fyrir að eyða -fóstri
setn umJiomuminnsta unga stúlk-
an í þorpinu gengur með. pað er
næstum því of vont, jafnvel fyrir
Arnald að fá þetta peningalán. En
þar að auki er yfirleitt óskiljan-
lega „borgaralegt" af kommúnista,
að láta lækni eyða fóstri, alveg
cins og hann væri allt í einu orð-
inn teprulegur yfirstéttamiaður.
þaö er varla nóg skýring á þessu
atvild, að Amaldur hafi ekki vilj-
að láta unnustu sína vita, að
liann var ólíkur lienni, og þó mun
það vera skýring höfundar.
Aðeins á einum stað í allri sögu
Sölku Völku kemur bóJcalærdóm-
uriini og ber skáldið ofurliði. Er
Jielzt að sjá, sem Freud sálsýkis-
fræðingur hafi eitt augnablik kom-
izl í loikinn. pað er frásögnin um
Stenþór, er hann gefur Sölku
Völku slcrauthringinn. þann dag
er SaJlca Valka í himinhárri stemn
ingu yfir kortinu frá Arnaldi.
Hún er með liugann fullan af
þeirri gleði dagsins. Og hún liat-
ar Steinþór og hefir sýnt honum
það eftirminnilega margoft fyr.
Móðir hennar ætlar að giftast
Steinþóri, og eftir atvikum unir
Sálka Valka því vel. Steinþór gef-
ur hringinn með stormandi mælsku
og iieitri „tjáningu" eins og ungu
sl<áldin segja. Og Salka Valka
lamast eitt augnablik fyrir seið-
magni þessa villta stormhlaups.
Fyr og síðar berst hún fyrir lífi
og lieiðri við þennan mann og
sigrar hann. Ilvers vegna hopar
hún á hæl á þessari stundu, mitt
i sigri drauma og vona? Aldrei
\ar síður ástæða til undanhalds
en í skiptunum við þannan óvætt.
En út frá hinum úreltu og sjúku
staðhæfingum Freuds má gera
þotta atvik i sögunni eðlilegt. En
lesandinn finnur að hér er sprunga
í samfelldri steypu skáldsins. Tím-
abundin fræðikenning, sannleikur,
sem endist í 20 ár, eins og Ibsen
sagði, Jiefir fyrir sJys vilzt inn i
heim hins hreina skáldskapar.
IX.
Kaupmaðurinn Jólmnn Bogesen,
er einn af samferðamönnum Sölku
Völku. Og hann er þann veg gerð-
ur, að svo að segja hver kaupstað-
ur og kauptún hyggur sig eiga
fyrirmyndina heima fyrir. Senni-
lega liefir H. K. L. ekki haft
neinn sérstakan kaupmann í huga
lieldur búið til persónu úr djúpum
einkennum stéttarinnar. Og kaup-
inannastéttin þarf ekki að telja á
sig hallað í þeim samanburði.
Bogesen er smálcóngurinn í þorp-
inu, miðstöð alls fjármálalífs og
atvinnureksturs. Hann skuldar í
Jiönkunum fyrir alla, kaupir vör-
ur lianda öllum og selur allra fisk.
Hann er góðlyndur og gæfur
landsfaðir, viss í sinni stefnu, en
lióflegur í öllum kröfum vegna
sjálfs sín. Hann tekur með lægni
straumróti hins nýja tíma, verk-
föllum og kaupkröfum. pegar bát-
ar farast efnir hann til samkomu
í pakkliúsi sínu og aflar fjár handa
ekkjunum og börnunum. Hann
'irðist. hafa gifzt illa og á leið-
inleg og illa upp alin böm. A
velmagtardögunum gengur hann
um íiskreitina og snýr einstaka
l islii ti) liálfs með göngustaf sín-
um eins og þegar hershöfðingi tal-
ar við einn dáta af tíu þúsund-
um. Að vísu endar saga Bogesens
illa. Hann verður undir bylgjum
hins nýja tíma, fer slyppur fró
„Reykjavík 14/8. 1936.
Framkvæmdaráð Lýðveldisflokks Islendinga sendir yður
meðfylgjandi drög að stefnuskrá flokksins. Flokkurinn vænt-
ir stuðnings yðar og þætti mjög vænt um að fá umsögn yðar
um þau miklu framtíðarmál, sem hér ér hafin barátta fyrir:
Stofnun hins íslenzka lýðveldis 1943 og réttlát lausn hinna
efnahagslegu mála. Framkvæmdaráð flokksins hefir aðsetur
sitt í Pósthússtræti 13, sími 3379.
Virðingarfyllst
Framkvæmdaráðlð.*
Höiriiiiilegnr viðburður
Síldveiðiskipið „Öminn“ heíir farizt með 19 manns fyrir Norðnrlandi
Árangurslaust hefir varð-
skipið Ægir, einn varðbátur og
nokkur síldveiðaskip leitað að j
línuveiðaranum örninn frá ;
Hafnarfirði, og er nú víst, að
skipið hefir farizt með allri j
áhöfn, 19 mönnum alls.
Skipið sást seinast við Mán-
áreyjar sunnudagsmorguninn
9. þ. m„ en síðar fannst bátur
o. fl. úr skipinu á reki nálægt
Flatey. Var leit hafin, en henni
nú löngu hætt og vonlaust
talið að nokkur skipverja hafi
komizt lífs af. Er gert ráð fyr-
ir að skipið hafi farizt í Skjálf-
andaflóa, en með öllu óvíst á
hvern hátt þetta sorglega slys
hefir viljað til.
Á skipinu voru 19 menn, 3
Reykvíkingar, 13 Hafnfirðing-
ar og 3 menn frá Ölafsfirði.
Reykvíkingarnir voru: ól-
afur. Bjarnason, skipstjóri
Frakkastíg 26 B. Hann var
kvæntur og börn hans upp-
komin, Steinn Ásbjörnsson,
stýrimaður, Rauðará, 28 ára
og nýkvæntur, Eggert ólafsson
1. vélstj., Grettisg. 79, 27 ára,
kvæntur.
Hafnfirðingamir voru: Skúli
Sveinsson, 2. vélstj.., Brekkug.
25, 33 ára, kvæntur og átti
fyrir barni að sjá, Guðm. Guð-
mundsson, nótabassi, Gunnars-
sundi 3, 57 ára, kvæntur og
átti 5 börn, Guðm. Albertsson,
matsveinn Vesturbraut 27, 28
ára, kvæntur og átti 1 barn,
Jón Bjamason háseti, Holts-
götu 11, 37 ára, kvæntur,
1 Hjörtur Andrósson ‘háseti
Langeyrarvegi 21, 27 ára,
kvæntur og' átti 2 börn, Jó-
hanne s Magnússon, háseti,
Öldugötu 6, 47 ára, kvæntur
og átti 3 börn , Sigurður
Sveinsson háseti, Hverfisgötu
- 7, 53 ára, kvæntur og átti 2
börn, Jóhann Símonarson há-
seti, Merkurgötu 12, 60 ára,
kvæntur og átti fyrir einu
; bami að sjá, Þorsteinn Guð-
mundsson háseti, Merkurgötu
14, 19 ára, kvæntur og átti
barn, Magnús Jóhannesson,
Öldugötu 6, 19 ára, ókvæntur,
! Reimar Eiríksson háseti,
j
: Brunnstíg 4, 29 ára, ókvæntur,
: Sigurður Bárðarson háseti,
Vesturbraut 6, 22 ára, ókvænt-
; ur, en átti fyrir móður að sjá.
j Gunnar Eyþórsson léttadreng-
ur, Hverfisgötu 17 C, 15 ára.
Þrír ungir menn frá ólafsvlk
voru á skipinu: Kristján Frið-
geirsson, Hjörtur Guðmunds-
son, og Jóhannes Jónsson.
Samvinnukennsla
lögbundin.
„Dagens Nyheder“ í Stokk-
hólmi birtir nýlega samtal við
amerískan verzlunarmann, Ro-
bert S. Wallace frá St. Paul í
Minnesota. Hann er samvinnu-
maður og segist honum svo
frá samvinnumálunum í
Bandaríkjunum:
— Stærsta gleðiefni sam-
vinnumanna í Bandaríkjunum
er landbúnaðarsamvinnan. Hún
er sérstaklega öflug í vestur-
ríkjunum og á Kyrrahafs-
ströndinni. Roosevelt er mjög
vinveittur samviimunni og bæði
landbúnaðar- og atvinnumála-
ráðuneytin gefa út fræðandi
smárit um starfsemi samvinnu-
félaganna. I sambandsríkinu
Wisconsin, er það ákveðið með
lögum að kennsla í samvinnu-
málum skuli fara fram í öllum
almennum skólum.
Nýii þjóSvegir eru byggðir á
þessu suimi fyrir samtals 547 þús-
und krónur af ríkisfé, þar af eru
250 þúsund nýi benzínskatturinn.
Að einstökum vegum er unnið
sem hér s.egir: Suðurlandsbraut 70
þús., Holtavörðulieiðarvegur 70
þús., Austurlandsvegur (milli Mý-
vatnssveitar og Hólsfjalla) 20
þús., Geysisvegur 20 þús., Sogs-
vegur 15 þús., Norðfjarðarvegur
15 þús., Ljósavatnsskarð 15 þús.,
Siglufjaj’ðarskarð 15 þús.., Breið-
dalsheiðarvegur (V.-ísafj.) 10 þús.,
Kjósarvcgur 10 þús., Hafnarfjalls-
vegur 10 þús., Mýravegur 6000,
Stykkishólmsvegur 7500, Ólafsvík-
urvogur 3000, Laxárdalsvegur 1500,
Suðurdalavegur 6000, Saurbæjar-
vegur 3000, Geiradalsvegur 3000,
Patreksfjarðarvegur 7500, Bolung-
arvíkurvegur 4000, Laugadalsveg-
ur 4000, Steingrímsfjarðai'vegur
3500, Kollafjarðarvegur 3000,
Bitruvegur 4000, Hrútafjarðarveg-
ur 6000, Vesturhópsvegur 3000,
Húnvetningabraut 6000, Blöndu-
hlíðarvegur 5000, Hofsósvegur 8000,
Fljótavegur 4000, Öxnadalsvegui'
7000, Baufarhafnarvegur 5000,
Brekknaheiðarvegur 5000, Bakka-
fjarðarvegur 3000, Vopnafjarðar-
vegur 5000, Jökulsárhlíðarvegur
3000, Úthéraðsvegur 5000, Fjarðar-
heiðarvegur 8000, Skriðdalsvegur
5000, Fáskrúðsfjarðarvegur 3000,
Breiðdalsvegur 6000, Suðursveitar-
vegur 5000, Öræfavegur 3000, Síðu-
vegur 3000, Mýrdalsvegur 5000,
Eyjafjallavegur 5000, Landvegur
5000, Gnúpverjahreppsvegur 5000,
Hrunamannahreppsvegur 8000 kr.
Auk þess ver ríkið 50 þús. kr. til
malbikunar á Elliðaárvegi og 50
þús. kr. til maJbikunar á Hafnar-
f.iarðarvegi.
Óseyri til annars lands, þar sem
hann hefir safnað varasjóði til
ejliáranna. Sú varasemi er mesti
ljóður á ráði hans, því að margt
annað í fari hans er hugþekkt og
vel seemandi dugandi manni.
Héraðsskólinn
að Laugum
hefst í haust 12. okt, og starfar næsta vetur
líkt og að undanförnu. Kenndar venjulegar
bóklegar greinar, íþróttir, smíðar, saumar og
söngur; smlðar einnig sem sérgrein. Umsóknir
óskast sendar sem fyrst. Pósthús: Einarsstaðir,
Simasamband um Breiðumýri.
Leifur Ásgeírsson, skólasljóri.
Það er aðeina eitt ís*
lenzki liftryjegingarfélag
og það býður beiri kjör
en nokkurt annað lif-
tryggingafélag starfandi
hér k landi.
Liftryggingardeild
SiMriiggariii Islðndi I.
Eimskip II hæð, herbergi nr. 21
Simi 1700
Líftryggingardeild
Reykjavík Sími 1249. Símnefni Sláturfélag.
Niðursuðuverksmiðja. Bjúgnagerð.
Reykhús. Frystiliúa.
Framleiðir og selur í heildsölu og smásöln: Niður-
soðið kjöt og fiskmeti fjöibreytt úrval. Bjúgu og allskonar
áskurð á brauð mest og best úrval á landinu.
Hangikjöt, ávalt nýreykt, viðurkent fyrir gæði. Fro«-
ið kjötfð allskonar, fryst og geymt í vélfrystihúsi, eftir
fylstu nútímakröfum.
Ostar og smjör frá Mjólkrubúi Fióamanna. Verðskrár
sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar um alt
land.
Til káupenda Tímans
Munið að borga blaðið. Gjalddagi Timans var 1. júni.
Tíminn kostar aðeins kr. 7. árg. Tíminn er útbreiddasta
blað landsins, án hans getið þér ekki verið, — en þá
verðið þér að borga áskriftargjald yðar á réttum tíma.
Borgið blaðið strax.
flfgreiðsla Tímans Hafnarstraztí 16 Reykjavík
Sími 2323 Pósfhólf 961.