Tíminn - 14.10.1936, Blaðsíða 3

TtatMH
167
um sig margar jarðir, og eru
báðir að komast upp undir há-
markið. Þeir eignast þá verð-
hækkun á leigujörðunum, sem
leiðuliðamir gera, bæði með
því, sem þeir fá sem styrk og
með sínu eigin framlagi? Hafa
þeir ekki sérhagsmuna að gæta,
og hvernig verkar 17. gr. á
jarðir þeirra og hámarksákvæð-
ið á jarðabótastyrkinn, sem
giæiddur er ti 1 jarðanna, sem
þeir búa á?
Móti þessu talaði lögfræðing-
ur, sem á jörð í byggingu. 1 * 3
M.óti þessu talaði Þorsteinn
Briem. Þetta voru þeir helztu,
sem töluðu móti frv. og ég
fullyrði, að þeir allir — nema
kannske Þorsteinn Briem nú .
— hafi misst von í styrk og
verðhækkun, vegna styrks á
jörðunum, sem þeir eiga.
Til samanburðar er mér
sagt, að hafi verið tekinn
bóndi í Framsóknarflokknum,
sem köminn sé yfir hámark.
En þessi bópdi var það víðsýnn-,
að hann mat meir hag fjöldans
en hag sinn. Þess vegna var
hann með lögunum, þó hann
sjálfur hefði af þeim óhag í
bili. Og það var vel, að blaðið
dró þetta dæmi fram. Það sýnir
muninn.
Þá er mér tjáð, að blaðið
fmni að þeim útreikningi, sem
ég gerði til að sýna hvemig
verðhækkun vegna umbóta
hefði horfið inn í verð jarð-
anna, sem seldar hefðu verið,
og orðið hlekkur um fót þeirra
er þær hefðu keypt. Það var
byggt á þeim upplýsingum, sem
nefnd þeirri, er • reyndi að
samræma síðasta fasteignamat,
voru gefnar um aUar seldar
jarðir síðustu 10 árin. Þaðan
var tala seldu jarðanna komin.
Með því svo að athuga, hvaða
jarðabætur hefðu verið gerðar
á þeim jörðum, kom dæmið út
eins og ég setti það fram. Nú
skal ég viðurkenna það, að ég
tók ekki tillit til aldurs jarða-
bótanna. En ólíkt nær sanni er
það hjá mér með ákveðnar
jarðir og ákveðnar jarðabætur
á hverri jörð, sem seld hefir
verið, en hjá þeim skriftlærða
með meðaltal allra meðaltala.
Dæmi mitt stendur því að
fullu óbreytt, þó sá skriftlærði
vilji hagga því með meðaltals
útreikningum. Hann verður að
1. verðflokki er ekki. Verðmis-
munurinn á samskonar kjöti
eftir verðlagssvæðunum er
gerður til þess fyrst og fremst,
að bændur geti fengið sem lík-
ast verð, fyrir jafn gott kjöt
hvar sem þeir eru. Það er sem
sé ákaflega misdýrt að selja
kjötið, í hinum ýmsu stöðum á
landinu. Þeim sem tekur kjöt
af bændum á 1. verðlagssvæði,
þar sem heildsöluverðið er nú
1,18 veitist ekki léttara að
borga bændum 95 aura pr. kg.
en þeim sem taka það á t. d.
3. verðlagssvæði þar sem heild-
söluverðið er bara 1,03. Þessi
er munurinn á kostnaðinum við
söluna. Sláturfélag Suðurlands,
sem hafði 1,15 heildsölverð í
fyrra, borgaði lægra til bænda
en Kjötbúð Siglufjarðar, og
Kaupfélag ísaíjarðar, þó annað
væri í 5 og hitt í 15 aura lægra
heildsöluverði. Það er því svo
fjarri að háa heildsöluverðið
skapi bændum mishátt verð, að
það er beint sett til þess að
verðið til þeirra geti orðið sem
jafnast um land allt.
Frá tveim stöðum berast
óánægjuraddir um það, hvemig
kjötið sé flokkað. Þar telja
menn, að geldfjárkjötið, sem
nú er í 3. verðflokki, ætti að
vera í 2. verðflokki. 4. verð-
flokkur ætti enginn að vera til,
athuga seldu jarðirnar, aðgæta
eins og ég, hvað gert hefir ver-
ið á hverri, og út frá því reyna
að hnekkja tölum mínum. Og
það getur hann með því að taka
aldur jarðabótanna til greina,
þá kemur það út, að selda verð-
hækkunin vegna styrksins verð-
ur um 800 þús. kr., en ekki
millj. eins og var, ef aldur
jarðabótanna var ekki tekinn
með í reikninginn.
Þá kvað vera langt mál um
dæmin þrjú, er ég tók um
jarðasölu, til að sýna hvernig
ákvæði 17. gr. verkuðu. Er
mér sagt, að það sé aðallega
harmagrátur yfir því, að bónd-
inn eigi ekki víst að fá allt það
greitt við sölu, sem hann hefir
í jöi’ðina lagt. Ég veit ekki
hvort nokkur bóndi lætur sér
detta í hug, að jörð seljist því
verði, að allt sem í hana hefir
veríð lagt, fáist greitt með
hækkuðu jarðarverði. Ég held,
að þeir bændur séu fáir, ef þeir
eru til. Ég held líka, að hver
bóndi viti, að styrkurinn er
ekki nema að litlu leyti frá
honum. Hann er frá því opin-
bera. Og því aðeins er hann
réttmætur, að hann geti létt
aí'komu allra er síðar búa á
jörðinni, gert þeim lífsbarátt-
una léttari. Þetta er gert með
17. gr. Þá verðhækkun sem á
jörðinni verður vegna umbót-
arinnar, á maðurinn, sem fram-
lcvæmdi umbótina, hlutfallslega
við það, sem hann hefir í hana
lagt, en verðhækkunarinnar
sem varð fyrir þann hluta, sem
ríkið lagði fram, eiga allir að
njóta, sem á jörðinni búa. Nú
er þetta ekki svona. Enn
njóta jarðeigendur verðhækk-
unarinnar, sem verður af um-
bótum ábúandans, en ekki ábú-
andinn, sem leggur fé og erfiði
í umbótina. Og enn eru 48%
af bændum landsins leiguliðar.
Stórjarðaeignamennimir á
þingi fá því enn um stund að
eignast verðhækkun, sem verð-
ur á eignum þeirra, og ættu að
mega vel við una, þó sú, sem
beint verður fyrir tilverknað
þess opinbera, gangi þeim nú úr
greipum.
En hér kemur fram baráttan
um það, hvort einstaklingarn-
ir eiga að hafa aðstöðu til að
græða á verkum annara, og
styrk þess opinbera eða ekki.
Um þetta hafa oft áður orðið
átök, og fjöldinn og réttur hans
hefir alltaf sigrað. Svo mun
líka verða enn. Sérhagsmuna-
mennirnir, sem meta meir hag
sinn en fjöldans, munu enn
verða í minnihluta í þessu máli,
og vonandi eiga þeir eftir að
verða það í mörgum fleiri mál-
um. P. Z.
Afstaða búnaðar-
þmgsfulitrúanna
til jarðræktar-
laganna
Eins og öllum er kunnugt,
varð ekki samkomulag um það á
Búnaðarþingi hverja afstöðu
skyldi taka gagnvart jarðrækt-
arlögunum.
Minnihlutinn vildi láta Bún-
aðarfélagið taka að sér fram-
kvæmd þeirra, en meirihlutinn
ekki. Síðan hefir komið í ljós
að meirihlutinn er lögunum-
andvígur.
Margar ástæður geta legið til
þess að menn séu með eða móti
máli. Hér er um breytingar á
eldri lögum að ræða, og þær
breytingar hafa áhrif á fjár-
hagslega afkomu bænda um
land allt. Þær snerta hvern ein-
stakling. Hvernig snerta þær
nú Búnaðarþingsfulltrúana?
| Tveir af þeim, sem voru með
lögunum, þeir Jón Fjalldal og
Jón Hannesson, eru senn búnir
að fá þann styrk á jarðir sínar,
sem nú er ákveðið að megi
\ eita mest til eins býlis. Samt
voru þeir með lögunum. Allir
þeir 5, sem voru með lögunum
á Búnaðarþingi, missa umboð
til að vera áfram Búnaðar-
þingsfulltrúar, ef lögum Bún-
aðarfélagsins hefði verið breytt.
Samt voru þeir með breyting-
unum, því þeir hafa væntanlega
annaðhvort ekki verið hræddir
um að ná ekki kosningu aftur,
eða metið meir þann hagnað,
er lögin veita bændum, en bún-
aðarþingssetu sína.
Magnús Þorláksson fær ekki
styrk hér eftir, því að hann
I er þegar kominn upp í hámark,
og þó nærri helmingi meir.
líann hefir heldur vart von um
endurkosningu.
Jón Sigurðsson á margar
jarðir, fær verðhækkun á þær
allar vegna styrksins, er auk
þess bráðum kominn upp í há-
markið, og á því .von á að fá !
20% styrklækkun nú og bráð-
lega engan styrk.
Ólafur Jónsson missir bæði
kjörgengi og kosningarrétt til
Búnaðarþings og hefir því enga
von um að geta orðið kosinn
aftur.
Sama gildir um Magnús
Friðriksson, sem auk þess er
orðinn gamall, og farinn að
gefa sig verulega.
Guðmundur Þorbjörnsson er
kominn að því að fara að fá
lækkaðan styrk og líður ekki
langt þar til hann kemst upp í
hámarkið, og sama er að segja
um Pál á Ásólfsstöðum.
Sveinn Jónsson er að kom-
ast upp í hámarkið, og jörð
hans fer að hætta að fá styrk.
Og allir þessir níu, missa
umboð sín, sem Búnaðarþings-
menn, og þarf þá að kjósa að
nýju. Tveir þeirra, Ólafur og
Magnús Friðriksson, geta þá
ekki komið til greina, því að
þeir eru ekki bændur, hinir
hafa flestir litla von um að ná
aftur kosningu.
Ekkert skal um það sagt,
hvort þetta hefir ráðið ein-
einhverju um það, hver afstaða
þessara manna var til laganna
á Búnaðarþinginu. En maður á
bágt með að verjast þeirri
hugsun, að þegar sæmilega
skynsamir menn, eins og sum-
ir þessara manna óneitanlega
eru, fara svona að ráði sínu,
þá hafi þeir í svip látið
sinn hagnað sitja í fyrirrúmi
fyrir hagnaði fjöldans, sem al-
i veg ótvírætt er sá, að lögin
komi strax til framkvæmda og
j verði framkvæmd undir umsjón
Búnaðarfélagsins.
Bóndi.
og kjötið, sem er í honum, að
vera í 3. verðflokki. Þessu líkt
var það fyrsta árið. En þá
sýndi reynslan að geldfjárkjöt-
ið seldist ekki. Verð þess var
of hátt. Um 70 tonn af því
geymdust til næsta árs. Þess
vegna var breytt .til og verð
þess lækkað með því að setja
það sér í flokk og hafa það
lægra en annað kjöt.
Það varð til þess, að þetta
kjöt seldist. Kjötið, sem af
gekk í sumar, var léttasta kjöt-
ið, úr fyrsta verðflokki. Þess-
vegna var þyngdarmarkið nú
fært upp þar, og nú sér maður,
hver reynslan verður með sölu
þess í ár.
Nokkrir finna að því, að
freðkjötið hafi fengið of litla
uppbót úr verðjöfnunarsjóði í
ár. Þetta er byggt á misskiln-
ingi. Lögin mæla svo fyrir að
verð á freðkjötinu megi ekki
vegna verðuppbótarinnar verða
hærra en verð á samskonar
kjöti á verðhæsta innlenda
markaði. Þetta takmarkaði
verðuppbótina á freðkjötið.
Aðrir finna að því, að freð-
kjötið skyldi vera látið hafa
nokkra uppbót í ár, og telja, að
verð þess hafi verið svo hátt,
að þess hafi ekki verið þörf.
Vitna þeir í verð það, er Slát-
urfélag Suðurlands gaf, og vilja
leggja það til grundvallar.
Þetta er byggt á misskilningi.
Lögin ætlast til að miðað sé
við verðhæsta innlonda markað,
og hann gaf til bænda 95 aura
pr. kg., en freðkjötið er al-
mennast um 90 aura til bænda
(mun vera lægst 88 og hæst
96), en enn veit ég ekki verðið
til bænda frá öllum freðkjöts-
félögunum.
Þá eru margir, sem tala um
það, að saltkjötið hafi verið
bætt of lítið upp, samanborið
við freðkjötið, og innanlands-
markaðinn. Vilja sunir láta
uppbótina vera það mikla, að
\ erðið á saltkjötinu verði jafn-
hátt og á freðkjötinu. Þessir
menn halda því fram, að okkur
sé nauðsynlegt að notfæra okk-
ur bæði freðkjöts- og saltkjöts-
markaðinn erlendis, og því sé
ekki sanngimi í því, að láta þá,
sem verða að selja á saltkjöts-
markaði, fá lægra verð fyrir
svipað eða alveg jafngott kjöt,
cg freðkjötið er.
Þessu er fyrst því að svara,
að saltkjötið er sem heild ekki
jafngóð vara upprunalega og
freðkjötið. I salt fer úrgangur-
inn af frystihúsunum, og það er
töluverður ihluti af öllu salt-
kjötinu. 1 öðru lagi eru frysti-
húsin yfirleitt á þeim stöðum
sem kjötgæðin eru talin mest
Ferðamenn
ættu að skipta við Kaupfélag
Reykjavíkur. — Þar hafa þeir
tryggingu fyrir góðum og ó-
dýrum vörum.
Ágæt herbergi
til leigu á Hverfiagötu 32
yfir lengri eða skemmri
tíma. — Hentugt fyrir
ferðafólk. — Sími 3454.
Davíð Stefánsson frá
Fagraskógi: Að norðan.
Reykjavík 1936.
Davíð Stefánsson er vinsæl-
ast skáld þeirra, er nú yrkja
ljóð hér á landi. Hann kann
þá list að yrkja ljóð, sem menn
læra, ljóð, sem „lifa á vörum“
þjóðarinnar. Hann er hvorki
spámaður né spekingur. En
málið, sem hann talar, er
„hjartans mál“.
Það verður heldur ekki ann-
að sagt, en að mikið liggi eftir
l'.ann, svo ungan mann, þegar
miðað er við rit annara ?s-
lenzkra ljóðskálda: Sex ljóða-
bækur og eitt leikrit.
Síðasta ljóðabókin, Að norð-
an, kom út nú í haust. Það er !
svipað um þessa bók að segja
og hinar fyrri. Hún mun eign- :
ast marga góða vini. Það er hin
sama leikandi list í máli og !
rími. En vel mætti Davíð yrkja |
fleira úr fornum sögum eins |
og kvæðið um Helgu jarlsdótt-
ur. Þar er viðfangsefni vel við
hans hæfi. Manni getur stund-
um dottið í hug, að Akureyrí
sé orðin honum of lítil í bili og
helzt til fátæk að lifandi yrkis-
efnum. Skáldin eiga að vísu að
„sjá í gegnum holt og hæðir“.
Og það er bezt að sættast á
það, sem Davíð sjálfur segir
um ritdómarann:
„Anda þínum hæfa
hænufetin,
himinvíddin skáldsins sál...“
Jónas Þorbergsson: Ljóð
og línur. Reykjavík 1936.
Þegar Jónas Þorbergsson var
ritstjóri Dags á Akureyri, var
það álit margra norðanlands og
víðar, að hann skrifaði snjall-
ast mál allra blaðamanna
landsins. Og auk þess, er hann
þá ritaði um landsmál, birtust
þrásinnis í Degi ritgerðir, ann-
ars efnis, einkum æfiminning-
ar og aðrar tækifærisgreinár,
sem frábærar þóttu að efni og
stíl, og vöktu almenna aðdáun,
einnig þeirra, sem ekki töldu
sér skylt að láta höfundinn
njóta sannmælis, um hin
venjulegu ritstörf hans.
I nýútkominni bók, birtast
nú aftur ýmsar þessara snjöllu-
ritgerða, sem svo mikla athygli
vöktu norðanlands á sínum
á, en það er yfirleitt saltað
á þeim stöðum, sem kjötgæðin
eru talin minni á. Þetta er þó
hvergi nærri tilfellið alstaðar.
En þetta gerir það að verkum,
að þegar talað er um dilkasalt-
kjötið sem heild, og freðkjötið j!
sem heild, þá er verra dilkakjöt j!
í saltkjötinu en freðkjötinu.
Þar er það bezta úr 1. fl. kjöt-
inu, í saltkjötinu er nokkuð af
jafngóðu kjöti og svo það verra
úr 1. fl. og allur 2. og 8. flokk-
ur. 1 öðru lagi ber að taka tillit
tíl þess, að þeir, sem hafa lagt
í þá áhættu, sem frystihúsa-
byggingunum var og er sam-
fara, og bundið sér með því
skuldabagga, eiga vitanlega sið-
ferðilegan rétt á að njóta þess
að einhverju í hærra verði. Það
verður að ætla að löggjafinn
hafi haft þetta hvortveggja
fyrir augum, þegar hann ákvað
að saltkjötsverð til bænda
skyldi aldrei vegna uppbótar-
innar verða það hátt, að það
yrði jafnt freðkjötsverðinu.
Þegar af þessari ástæðu, er
ekki mögulegt að verða við
kröfum þeirra, sem vilja láta
það verða jafnt. Spurningin
verður því, hver munurinn eigi
að vera.. Saltkjötsfélögin munu
nú borga til bænda frá 80 til
86 aura pr. kg. af fyrsta flokks
kjöti, eða svo er það með þau,
sem ég þegar veit um. Munur-
inn er því ekki orðinn mjög
mikill, og miklu minni en hann
hefir verið oft áður. (Einu
sinni var freðkjötið lægra).
— Með verðuppbótinni hefir
r.efndin jafnað verðið verulega,
enda var til þess ætlazt.
Sumir vilja láta nefndina
ákveða verð á gærum. Það ligg-
ur alveg utan við hennar verk-
svið. Kaupfélögin borga gærur
til bænda eins og þær seljast,
og víðast fara kaupmenn eftir
verði þeirra. Kvartanirnar eru
þá líka aðallega frá stöðum,
sem kaupfélög eru ekki á, en
að því getur nefndin eðlilega
ekki gert, hvað fyrir gærur er
gefið af þeim er þær taka.
Óskað hefir verið eftir því,
bæði frá Snæfellsnesi, ísafjarð-
ardjúpi og Austfjörðum, að
nefndin ákvæði verð á nauta-
kjöti. Þetta hefir nefndin eklci
séð sér fært, meðan ekki er
neitt lögboðið mat á því,
Nautakjötið er svo misjöfn
vara, að ekki kemur til neinna
mála að setja á það eitt verð,
en þá vantar að lögum alla
flokkun á það eftir gæðum. Hún
verður að koma fyrst, og fyrst
þá er tímabært að tala um
verðski’áningu á því.
Einstaka líkar það illa, að
nefndin skuli ekki ákveða verð
tíma, og auk þess nokkrar
yngri, þá eru og í bókinni nokk-
ur smákvæði og lausavísur,
gamalt og nýtt.
Þarna eru m. a. hinar af-
burða snjöllu ritgerðir úr Degi
um Stefán skólameistara,
Hannes Hafstein og Þórarinn
Jónsson á Halldórsstöðum —
og hin snilldarfagra jólahug-
leiðing um brautarverðina á
eyðisléttum Kanada, minningin
um það, hvernig „um alla jörð
leggur ylinn frá handtökum
þeirra yfirlætislausu manna,
sem standa trúir á varðstöðv-
um skyldunnar og færa sínar
jólafórnir“.
Enginn hefir, á prenti enn
sem komið er, minnzt Stefáns
heitins skólameistara eins vel
og Jónas Þorbergsson gerði í
tveim örstuttum greinum, sem
báðar eru í þessari bók. Marg-
ir af nemendum hins glæsilega
æskuleiðtoga myndu vilja gera
.þessi orð J. Þ. að sínum:
„Máttur glæsimennskunnar
er mikill, einkum þegar birtir
yfir persónunni af innra eldi.
Og þegar yfirburðamaðurinn
stígur af þrepinu, sem hæfileik-
ar og atorka hafa lyft honum
upp á, niður til smælingjanna,
sem eiga allt sitt líf í vonum,
og stendur þeim jafnfætis, —
þá klöknar þar, sem kuldi or
inni fyrir, þá vaxa vonir þeim
sem eitthvað vilja“.
Minnisstæð mun mörgum
verða þessi mannlýsing í eftir-
mælunum eftir Þórarinn á
Halldórsstöðum:
„— Ófrumleiki almennings-
venja var honum óskapfelldur.
Iíann var hvorttveggja, bág-
rækur og óteymandi. Hann átti
gnægð skoðana og úrlausnar-
ráða á málum mannanna, en
hann skorti þann þýðleik og
lítilþægni, sem þarf til að víkja
af settri leið eða beygja sig
niður til hjálpar því, sem .van-
burða berst til lífsins í almenn-
ingsskoðunum. Hann var ríkur
að frjórri hugsun, en átti
minna af skipulagshæfni og
hófsemi. Skap hans var mikið
og þoldi litla sveigju-----“.
Kunnugir munu e. t. v. sakna
þess, að J. Þ. hefir ekki tekið
neitt af ritdómum sínum upp í
þetta úrval. En víst er það, að
mörgum þeim, er „íslenzkri
tungu unna, mun verða tíðlitið
í þessa bók, bæði nú og á síð-
ari tímum. Því að vart hefir
hin einkennilega þingeyska
stíllist í óbundnu máli annars-
staðar meiri fágun og full-
komnun náð en í ritgerðum
Jónasar Þorbergssonar.
á ærkjöti. — Orsakir þessa eru
þær, að ærkjöt er svo lítt selj-
anleg vara, að telja verður eins
og nú er, gott, ef hægt er að
koma því í eitthvert verð, og
þá helzt til þess að vinna úr
því pylsur o. fl.
Ég hefi þá dregið saman það,
sem helzt hefir verið fundið
kjötverðlagsnefnd til' foráttu.
Menn sjá að það er nokkuð sitt
á hvað, og ærið misjafnt að
efni til. Ráða þar oft meir sér-
hagsmunir þeirra, er hlut eiga
að máli, og það hvað þeir
þekkja tiltölulega lítið til heild-
arinnar, en rökstuddar aðfinnsl-
ur byggðar á víðaia sjónar-
miði. Og tilgangur minn með
því að láta lesendur Tímans
sjá þetta, er þá líka fyrst sá,
að láta þá, sem telja sig beitta
órétti, sjá sjónarmið annara,
sem oft telja það órétt gagn-
vart sér, sem hinir telja rétt.
Vona ég, að það verði til þess,
að einhverjir líti nokkuð víðar
á málið, en virðist vera gert f
sumum áskorunum, sem nefnd-
inni berast.
Páll Zóphóníasson.