Tíminn - 27.10.1937, Blaðsíða 1

Tíminn - 27.10.1937, Blaðsíða 1
^fgtetfcela cq tnn^etmta ^afnazott. 16 Símt 2353 -- t>óotþólf 961 ©faíbbagi b ( a fi e t n ð c r \ )áut Át0angiirínti foatar 7 XXI. ár. Reykjavík, 27. okt. 1936. 46. blað Tíllögur ySparnaðarflokksíns* í fjárlagaumræðum í byrjun þings þóttist fulltrúi Sjálf- stæðisflokksins leggja sérstaka áherzlu á það, að ríkisbúskap- urinn ætti að vera hallalaus og að koma ætti á auknum sparn- Er hér því að ræða um útgjöld sem nema yfir hálfa millj. kr. Aukirni tckjulialli hátt á 4. milljón. aði. Þeir, sem lagt hafa trúnað á þessi orð, munu því hafa vænzt þess, að íhaldið myndi leggja fram sparnaðarfrumvörp í þinginu og a. m. k. ekki frum- vörp, sem gengu í þá átt að auka rekstrarhallann með niður- skurði á tekjum og nýjum út- gj öldum. Enn sem komið er hefir þó reynslan orðið á aðra leið. Þingið hefir ekki staðið nema í 18 daga, en svo að segja á hverjum degi þingsins hafa komið fram frumvörp frá í- haldsmönnum, sem fela það ýmist í sér að minnka tekjur ríkissjóðs eða að auka útgjöldin. Skal hér leitast við í stuttu máli að gefa yfirlit um þessi frumvörp íhaldsins og hvaða á- hrif þau myndi hafa á útgjöld ríkissjóðs. Mðisrfelling tekua. Tvö frumvörp hafa komið fram, sem fela í sér niðurfell- ingu tekna. Bæði eru flutt af mörgum þingmönnum flokksins og virðast því eiga að skoðast sem flokksmál. Fyrra frv. leggur til að niður sé fellt útflutningsgjald af sjáv- arafurðum og myndi ríkið missa við það í tekjum sem svaraði 600 þús. kr. Seinna frumvarpið, er um tekjur bæjar- og sveitarfélaga. Þar er lagt til að fasteignaskatt- ur, helmingur tekju- og eigna- skattsins og 25% af útsöluverði áfengis, renni til sveita- eða bæjarfélaga. Tekjumissir ríkisins af þess- um tveim frv., ef samþykkt yrði, myndi verða sem hér segir: Fasteignaskattur kr. 400.000 i/2 tekju og eignask. — 850.000 25% af útsöluv. áf. — 900.000 Útflutningsgjald — 600.000 Samtals kr. 2.750.000 íhaldið leggur því til í þessum tveim frv. að tekjur ríkisins séu rýrðar um hvorki meira eða minna en um 3 millj. kr. Aukning átgjalda. Þá hafa Sjálfstæðismenn lagt fram allmörg frumvörp um aukningu útgjalda og skulu hér nefnd þau helztu. Frumvarp um byggingarsjóð sveitanna, flutt af fulltrúum flokksins í landbúnaðarnefnd n. d., felur í sér 100 þús. króna framlög úr ríkissjóði. Frumvarp um hraðfrystihús, flutt af mörgum þingmönnum í n. d., leíðir af sér a. m. k. 100 þús. kr. útgjöld fyrir ríkissjóð. Frumvarp um niðursuðuverk- smiðjur, flutt af mörgum þing- mönnum flokksins í n. d., þýðir alltaf 100 þús. kr. útgjöld fyrir ríkissjóð, ef það ætti að koma að nokkrum notum. Frumvarp um breytingar á Fiskiveiðasjóðslögum; er flokks- mál. Hefði í för með sér 200 þús. kr. útgjöld fyrir ríkissjóð, ef samþykkt yrði. Þingsályktun um dýpkun Vestmannaeyjahafnar, flutt af Jóhanni Jósefssyni. Þar er lagt til að ríkið leggi fram 30 þús. kr. í þessu skyni. Af þeim frumvörpum og þingsályktunum, sem nú hafa verið talin, myndu leiða aukln útgjöld sem hér segir: Byggingarsj. sveita kr. 100.000 Hraðfrystihús — 100.000 Niðursuðuverksm. — 100.000 Fiskveiðasjóður — 200.000 Vestmannaeyjahöfn — 30.000 Samtals kr. 530.000 Samkvæmt framansögðu myndi tekjuhalli ríkisins aukast um 2.750 þús. kr. vegna niður- skurðar á tekjum og um 530 þús. kr. vegna aukinna útgjalda. Alls yrði rekstrarhalli samkvæmt þessum tillögum því aukinn um 3.280 þús. kr. Við þetta bætist svo ennfrem- ur þingsályktunartillaga frá all- mörgum Sjálfstæðisþingmönn- um um landhelgisgæzluna. Þar er lagt til aö keypt verði gæzlu- skip svipað og Óðinn og ætti þá sennilega að- hætta rekstri smærri varðbáta. Miðað við rekstur Óðins myndi þessi breyting á framkvæmd land- helgisgæzlunnar skipta hundr- uðum þús. kr. á ári hverju, nema ef skipin yrðu bundin í höfn eins og í stjórnartíð Magn- úsar Guðmundssonar. Þá flytur Sigurður Kristjáns- son tillögu um stækkun hafnar- innar í Bolungarvík og beri rík- ið allan kostnaðinn. Telja kunnugir að þetta myndi verða mjög dýr framkvæmd, þó ekki vínnudeílur Eitt þeirra mála, sem nú ligg- ur fyrir að semja um milli Framsóknarflokksins og Al- þýðuflokksins, er setning lög- gjafar um vinnudeilur og hið réttarlega viðhorf verkamanna félaga og atvinnurekenda hér á landi. Fyrir undanförnum þingum hefir legið frumvarp til vinnu- löggjafar, flutt af þingmönnum úr Sjálfstæðisflokknum og und- irbúið af stjórn Vinnuveitenda- félags íslands. Það liggur í hlut- arins eðli, að frumvarp, sem þannig er til komið, aðeins frá öðrum aðila vinnudeilanna, er ekki líklegt til samkomulags. Enda hefir það út af fyrir sig, hvernig það er fram komið, vak- ið gegn því meiri andstöðu hjá verkamannastéttinni, en efni þess raunverulega gefur tilefni til. Jafnframt er svo óhætt að slá því föstu, að í því frumvarpi eru ýms ákvæði, sem ekki getur talizt viturlegt að lögleiða hér á landi, enda hafa sum þeirra verið afnumin annarsstaðar á Norðurlöndum, þar sem þau hafa gilt um stundarsakir. í fyrravetur var svo mál þetta upp tekið af ríkisstjórninni á þann hátt,að skipuð var af Har- aldi Guðmundssyni atvinnu- málaráðherra milliþinganefnd til að rannsaka málið og gera um það tillögur til þings og stjórnar. Vildu fulltrúar Fram- sóknarfl. leysa nokkurn hluta .. verkefnisins síðari hluta vetrar, ,, og að þeirra tilhlutun komu fram tvö frumvörp þess efnis á Alþingi, sem þó ekki urðu út- rædd vegna þingrofsins. Al- þýðuflokksmenn í nefndinni, vildu hinsvegar ekki afgreiða málið á þeim tíma. í haust hefir nefndin haldið áfram störfum og á grundvelli þess starfs, sem hún hefir af hendi leyst, er þess nú vænzt, að flokkarnir geti komið sér saman um þá lausn málsins, sem allir frjáls- lyndir menn í landinu megi vel við una. Það er nú viðurkennt í öllum menningarlöndum, að viðskipti verkamanna og atvinnurekenda séu orðinn svo þýðingarmikill þáttur þjóðlífsins, að um þau þurfi sérataka íöggjöf. Við ís- sé það enn rannsakað til fulls. Sami þingmaður flytur frv. um að nota ekki sektafé til reksturs varðskipanna, heldur leggja í sjóð ásamt viðbótartil- lagi úr ríkissjóði. Þá flytja Sjálfstæðismenn frv. um stofn- un drykkjumannahælis, vand- ræðabarnahælis og húsmæðra- kennara- og hússtjórnarskóla í Rvík. Allt gæti þetta verið þarflegt, en kostar stórfé. Það er því ljóst mál, að ef all- ar þessar tillögur Sjálfstæðis- þingmannanna yrðu samþykkt- ar, myndi rekstrarhalli ríkisins aukast hátt á fjórðu milljón króna. Engin S|íarnaðíer- tillaga! Það gæti talizt nokkur máls- bót fyrir íhaldið, ef það hefði komið með einhver frumvörp eða tillögur um nýjar tekjuleið- ir eða aukinn sparnað til að vega upp á móti framan- greindum halla. En svo er ekki. Hér hafa verið taldar allar þær fj ármálatillögur, sem „sparnað- arflokkurinn“ hefir lagt fram á Alþingi fyrstu 18 dagana. Það mun koma betur í ljós síðar á þinginu, hvort íhaldið ætlar að halda áfram þessari stefnu. Þjóðin mun fylgjast vel með tillögum þessum, því að eftir þeim getur hún dæmt um ábyrgðartilfinningu Sjálfstæð- isflokksins í fjármálunum. lendingar getum ekki til fram- búðar verið undantekning í þessu efni. Hinsvegar ber á það að líta, að til eru ýmsar tegund- ir vinnulöggjafar, en að oss fs- lendingum ber þar sérstaklega að semja oss að háttum þeirra þjóða, sem okkur eru líkastar um hugsunarhátt, stjórnarfar og pólitíska þróun. Vinnulöggjöf sem fæli í sér einhverskonar kúgun verkamannastéttarinnar eða samtaka hennar, ætti t. d. áreiðanlega ekki almennu fylgi að fagna hér á landi. Og ekki má heldur ganga út frá því, að öll þau ákvæði, sem búið er að lögfesta sumstaðar annarsstað- ar í nágrannalöndnuum, eigi við hér nú, í nákvæmlega sömu mynd og þau eru þar. í því sam- bandi ber að taka tillit til þess, að núgildandi lög þeirra landa eru ávöxtur langrar þróunar og reynslu í þessari grein löggjaf- ar, en að við íslendingar erum á byrjunarstigi. Aðalatriðið er það að löggjöfin sé sem allra fyrst sett og að hún feli í sér sæmi- lega bráðabirgðalausn sem flestra eða allra þeirra við- fangsefna, sem slík löggjöf hefir þegar tekið til meðferðar í þeim löndum, þar sem skynsamlegast er fyrir okkur að leita fyrir- mynda. Lögleysisástand er engum til framdráttar nema óvinum lýð- ræðisins. Þetta viðurkenna allir lýðræðisflokkar allra landa, án tillits til þess, hvort þeir eru só- síalistiskir eða venjulegir, frjálslyndir umbótaflokkar. Frá þessari skoðun mun Framsókn- arflokkurinn aldrei hvika. Hann mun í þessu máli sem öðrum verða hóflegur í tillögum sínum. En hann mun ekki við þetta mál skiljast, fyrr en viðunandi lausn þess er fengin með lögum frá Alþingi. ÞAÐ SLYS vildi til á Akranesi á mánudaginn, að Karl Diðrik Jónsson frá Geirastöðum beið bana af völd- um slysaskots. Fór hann að heiman kl. 2 um daginn með tvíhleypta haglabyssu og ætlaði að fara að skjóta sjófugla. Þegar kvölda tók fór fólk að undrast um hann og var hafin leit og fannst lík hans urn kvöldið hjá klettum við sjóinn. Hafði skot hlaupið úr byssumii í brjóst honum, en þó báru vegsummerki þess vott, að hann hafði komizt um 20 metra spöl frá staðnum, þar sem slysið hafði viljað til. Karl heitinn var átján ára gamall. A víðavangi Ólafur krafinn sagna. Ræður þær, sem Ólafur Thors flutti á laugardaginn var um f j ármálastef nu sína og Sjálfstæðisflokksins gáfu til- efni til þess, að eftir þeim sé munað og á þær minnst. í umræðum, er fram fóru á Alþingi þennan dag, vakti fjár- málaráðherra, að gefnu tilefni, athygli á því, að frá þingmönn- um Sjálfstæðisflokksins væru fram komnar á þessu þingi til- lögur um aukning ríkisútgj alda eða niðurfelling ríkistekna, sem samtals myndu þýða, ef sam- þykktar yrðu, 3y2—4 millj. kr. nýjan halla á fjárlögunum. Mæltist ráðherrann til, að Ól- afur gerði grein fyrir því, hvort taka bæri þessar tillögur alvar- lega, og ef svo væri, hvort flokkurinn þá hugsaði sér svona mikinn halla á fjárlög- unum, eða hvort hitt væri meiningin, að bera fram tillög- ur um að lögfesta nýja tekju- stofna eða skera niður af nú- verandi ríkisútgjöldum sem svaraði 3y2 milljón. Taldi ráð- herrann ekki seinna vænna að spyrja um þetta, því að ennþá hefðu engar tillögur um sparn- að eða tekjuauka komið fram frá Sjálfstæðis.flokknum . Minnisverð svör. Spurningar þessar komu for- manni Sjálfstæðisflokksins bersýnilega mjög óþægilega. En svörin, sem hann gaf að lokum voru nokkuð einkennileg. En svör Ól. Th. voru aðallega á þá leið, að útgjöld þau, sem Sjálfstæðisflokkurinn færi fram á, væru með þeim hætti, og hefðu þau áhrif, að skatt- og tolltekjur ríkisins myndu hækka, sem útgjöldunum næmi án þess að nokkuð annað væri að gert. Samkvæmt þessu ætti þá að vera óhætt fyrir þingið að samþykkja 3y2 millj. kr. út- gjaldahækkun og tekjurýrnun, án þess að skera niður eldri út- gjöld í staðinn eða útvega nýja tekjustofna. Það á bara að treysta því, að áhrifin af hinum nýju útgjöld- um Sjálfstæðisflokksins hljóti að verða þau, að rikistekjurn- ar vaxi um sömu upphæð! En í alvöru munu vist fáir fullvita menn treysta því, að það t. d. að afhenda bæjar- og sveitarfélögum 2y3 millj. kr. af ríkistekjunum, eins og Sjálf- stæðismenn vilja, muni strax á næsta ári hafa einhver þau á- hrif, t. d. á viðskiptin við út- lönd, sem útvegi ríkissjóði þessa 2y3 millj. kr. í auknum tekjum á annan hátt án þess að nokkur tollur eða skattur sé hækkaður. Þessi nýja kenning Ólafs Thors myndi því áreiðanlega, ef framkvæmd væri, þýða mill- jóna tekjuhalla á ríkisreikn- ingnum. Og ef þetta er alvara, þá er líka einfaldast fyrir Sjálfstæð- isflokkinn að játa það, að hann vilji afgreiða fjárlögin með stórkostlegum tekjuhalla a. m. k. fyrst um sinn. Um þá stefnu, og hversu hyggileg hún sé, má svo ræða út af fyrir sig. Kveðja til bændastéttarinnar. Sigurður Kristjánsson hefir nú sent inn á Alþingi sína venjulegu vinarkveðju til mann- anna með „mosann í skegginu". Frumvarp hans um afnám kjöt- laganna var til 1. umræðu í neðri deild í fyrradag. Þetta sama frumvarp er hann búinn að flytja þing eftir þing, og að þvi er virðist aðallega til að þjóna lund sinni. Þvi að aldrei hafa verið neinar líkur til að frv. næði framgangi. Jafnvel flokks- bræður Sigurðar í landbúnað- arnefnd, Jón á Akri og Pétur Ottesen lýstu yfir því í fyrra, að ekki kæmi til mála að sam- þykkja það óbreytt. AÖ þessu sinni fór frumvarpið til nefndar án þess að flytjandi þess væri virtur viðtals. En eftirtektarvert er það, að einmitt sá maður, sem í þessu og öðru hefir alveg sérstaklega gert sig beran að fjandskap i garð bænda, skuli veljast til þess, að vera framkvæmdastjóri Sjálf- stæðisflokksins og undirskrifa bréfin, sem miðstjórn flokksins sendir trúnaöarmönnum sínum víðsvegar um landið. Óþarfi virðist þa'ð af flokkn- um, að sýna samherjum sínum í sveitum þvílíkt kæruleysi, enda þótt brýn framfærslunauðsyn sé fyrir hendi. Eftirtektarvert er það í frum- varpi Sigurðar, að kostnaðurinn (því að kostnaður á að verða að því, þó að ekkert verði að því gagnið) við framkvæmd þess á að borga af andvirði kjötsins. Þaö er þó ekki langt siðan íhalds blöðin úthúðuðu ríkisstjórninni fyrir að taka kostnað við frám kvæmd kjötlaganna úr verð- jöfnunarsjóði, og heimtuðu að hann yrði greiddur úr ríkissjóði. En þessu hefir Sigurður senni- lega gleymt eða fundizt það ó- þarfa linkind gagnvart mönnun- um með „mosann í skegginu“! Ríkisrekstraráhugi Sjálfstæðisflokksins. Tveir Sjálfstæðismenn í efri deild, þeir Bjarni Snæbjörnsson og Jóhann Jósefsson, flytja frv. um, að ríkið reisi nýja sildar- verksmiðju, sem bræði 5 þús- und mál. síldar á sólarhring. Þetta frumvarp virðist bera þess glöggan vott, aö Sjálfstæð- ismenn hafi nú fengið mun meiri áhuga fyrir ríkisrekstri en þeir áður hafa haft. Er þess þá að vænta, að ekki fari fyrir þeim eins og sögur segja um fólk, sem gekk af trúnni, að þeir kunni sér ekki hóf í dýrkun sinni á hinum nýja sið. Eins og nú standa sakir, virðist vera eigi svo lítið framboð á einkaf j ármagni til að reisa síld- arverksmiðjur, enda eru þær nú taldar einna álitlegust fyrirtæki hér á landi. Það skyldi þó ekki vera, að Sjálfstæðismenn hefðu með öllu gleymt hinum gullna vegi einka- framtaksins og sæu nú ekkert nema rikisreksturinn! Frumvörp Framsóknarmanna á Alþingi. Frá Framsóknarmönnum á Alþingi eru þessi frv. fram komin: Frv. um Raufarhafnar- læknishérað (Flm. Gísli Guð- mundsson). Frv. um fasteigna- mat (Flm. Páll Zophoníasson). Frv. um sauðfjárbaðanir (Flm. Páll Hermannsson). Frv. um að bankastj óri Búnaðarbankans verði aðeins einn (Flm. Páll Hermannsson). Frv. um eignar- og notkunarrétt jarðhita (Flm. Bjarni Bjarnason og Jörundur Brynjólfsson). Frv. um bænda- skóla (Flm. Bjarni Ásgeirsson og Steingr. Steinþórsson). Frv. um teiknistofu landbún- aðarins (FÍm. Steingr. Stein- þórsson og Bjarni Ásgeirsson). Frv. urn að ríkið kaupi síldar- verksmiðjuna á Norðfirði (Flm. Ingvar Pálmason). Frv. um bókhald (Flm. Skúli Guð- mundsson). Frv. um breyting á laxalögunum (Flm. Jörundur Brynjólfsson og Pálmi Hannes- son). Frv. um lestrarfélög og styrk til þeirra (Flm. Gísli Guðmundsson og Bergur Jóns- son). Þess bdt að geta, að ýms þeirra mála, sem Framsóknar- flokkurinn mun vinna að á þessu þingi, eru enn óframkom- in, af þvi að réttara hefir þótt að fresta að leggja þau fyrir þingið unz séð er hversu fer um samninga þá, er enn standa yf- ir milli Framsóknarflokksins og Alþýðuflokksins. Hefir Alþýðu- flokkurinn einnig frestað að leggja fram tilsvarandi mál af sinni hálfu. Ufan úr heimi í næsta mánuði fara fram borgarstjórakosningar í New York. Frambjóðendurnir verða þrír, La Guardia, núverandi borgarstjóri, sem er frambjóð- andi republikana, og tveir frambjóðendur frá demókröt- um. Annar þeirra er studdur af Tammany Hall, hinni íhalds- sömu kosningaklíku demókrata, sem um langt skeið haföi ráðið borgarstjórakosningum í New York, þangað til La Guardia sigraði f rambj óðanda hennar 1933. Hinn er studdur af Roose- velt og hinum frjálslynda hluta demókr ataf lokksins. Þessum kosningum í New York er fylgt með mikilli athygli víðsvegar um heim, því menn þykjast sjá í þeim fyrirboða um nýja flokkaskiptingu í Banda- ríkjunum. Hingað til hafa eingöngu tveir flokkar barizt um völdin í Bandaríkj unum, republikanar og demókratar. Munur á stefnu þessara flokka virðist þó aldrei hafa verið neitt verulegur og því yfirleitt illt aö skera úr um það, hvor væri frjálslyndari eða íhaldssamari. Báðir hafa átt íhaldssama rnenn í forseta- stóli, en einnig frjálslynda og stórhuga umbótamenn. Þannig var til dæmis hinn mikli skör- ungur Roosevelt eldri fulltrúi republikana, en Wilson og Roosevelt yngri kosnir af demó- krötum. Það virðist nú eins og stjórn- málastefna Roosevelts yngra sé að koma verulegu losi á þessa flokkaskiptingu, sem meira hef- ir verið bundin við menn en málefni. Störf Roosevelts hafa verið á þann veg, að menn hafa orðið að velja á milli þess að vera með eða móti stórauknum félagslegum •umbótum. Þess- vegna hafa margir eldheitir demókratar snúizt á móti hon- um og það svo áberandi að ýms mikilsverðustu frumvörp hans voru felld á seinasta þingi Bandaríkjanna, enda þótt demó kratar hefðu þar yfirgnæfandi meirihluta. Hinsvegar hafa ýmsir republikanar snúizt í lið með honum og meðal þeirra er La Guardia borgarstjóri. Hann barðizt eindregið með Roosevelt í seinustu forsetakosningum og lýsir sig enn ákveðinn fylgis- mann stjórnarstefnu hans, enda þótt hann sé frambjóðandi republikana. Það er því talið mjög senni- legt, að allir afturhaldsmenn innan beggja flokkanna muni í borgarstjórakosningunum í New York sameinast um frambjóð- anda Tammany Hall, enda þótt republikanar hafi áður haft dauðlegt hatur gegn þessari al- ræmdu kosningastofnun. Frjáls lyndir menn muni hinsvegar skiptast á milli frambjóðenda vinstri-demókrata og La Guar- dia, og muni annar hvor þeirra ná kosningu sé miðað við þann gífurlega meirihluta, sem Roose velt fékk í New York á síðastl. hausti. Meiri líkur eru almennt tald- ar á því að La Guardia beri sigur úr býtum. Hann hefir ver- iö einskonar Roosevelt í New York á undanförnum fjórum árum. Þegar hann tók við var ólestur á flestum málum borg- arinnar, því Tammany Hall hafði látið velja starfsmennina með tilliti til þess að þeir skeyttu meira um hag hennar en almennings. Hverskonar mútustarfsemi og sviksemi átti sér stað, enda höfðu sumir borgarstjórarnir talið vænlegast að flýja land áður en kjörtíma- bil þeirra var runnið á enda. La Guardia hefir gengið hart fram í því að uppræta allt þess- háttar og orðið vel ágengt. Flest málefni borgarinnar hafa tekið fullkomnum stakkaskiptum und Frh. á 4. síðu. *

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.